장음표시 사용
341쪽
NUM . rcs CAP. XX. NGREIusq; Moses dimissa multitudine. De dimissa muli tud ne mi, serabie, sed locus se habet immo 'hin Q hoc est. Et venit Moses, Aharon a facie multitudinis. Ut enim clamorci, seditionem excitari animaduerterui, sese in tabcrnaculum de ab illorum praesentia receperunt, adhuc populo eodem in loco persistcntes nonis, eos dimiserint, aut abire iusserint Moses Aharon. Ide, Septuaginta cum hebraico consentientes interpretati lant. Oct AA NILcmcisi Acte; o 'recm raum timorem hoc est. Et venerunt Moses& Aharon a facie multaudinis Nev hoc magni refer esset tamen alibi maxime necessarium Aranssationis uarietatem cognoscere.
CLAMAuerunt als dixeris. in id clamauerint non ponitur in contextu, sed magis innuitur, in faciem suam eos corruisse,at hilico ad hanc eorum in Oxione gloria dei sese ostendisse.locus sic habet di x Aidanon tam, in hoc est. Et corruerunt in uultus suos, uapparuit eis gloria domini Sine igitur ullis precibias at 3 clamore,uidctur gloria dei apparuisse. Functus autem Hieronymus ossicio interpretis est, quorum non solum est uerba transferre, sed etiam explicare interpretando. uod ergo existimauit ut in eum modum oratio Mosis, Aharon se haberet, huc adlabuit di tamen quisci est,a hoc libenter admittat, ut e nostro ingenio suppleamus, ubi quicci desit, Sentuaginta quos nes ipsi quid Moses orauerit posuerunt sed soluEt corruerunt in faciem,&uisa es eis gloria domini. Qitamobrem cum, Septuaginta min particulam taceant, arbitror non ab Hieronum,sed ab aliis esse adiectam, quod aliis plerisue locis factu re-deries in quibus uerba ex sitirlibus in similes locos transponuntinia AUDITE rebelles&increduli. V m. Pertinaces, exacerbatores, rebelles, qui alios sempe Haec enim uniuersa eo nomine signi alatur.Hieronymus eand iocem duobus nomin bus exprcssi tanagis uocabulum graecum, thebraicum secutus. Siquid in Scptuaginta interpretantur, eo miniam&3sic, hoc est audite rebellas, aut increduli, aut refractari.&inobedienteS,
NYNquid poterimus eiicere. Non persequor haec ealuaura, R
342쪽
LIBER hebraiculo habea non poterimus eiicere d potius ora A, Arum cxtrahemus uobis aquas, aut faciemus exire quod Septuaginta uerteriit Ust op res e deriducenius uobis aquas.haec in no annotamus quia lauissima sunt quae si persequamur nec multus erit legentibus fructus, uolumen in immensum excrescet,
ipsius nostri interpretis maiestitem non intellexisse uidebimur, quisiummo decore nostrae etiam utilitati consulta locutiones mutausthebraicas in quae per se fuissent obscura, dissicilia intellectit, red-d: it apertissima Mitto enim qdiuine, totum hebraicae oratois filuimmutauit, ut esset omnia nostris auribus magis consona, Mintelligibiliora. idq; etiam dissenties a Septuaginta. OUA contradictionis. na ora idest. Aquae contentionis, iurgi , sicut paulo infra explicatur, ubi iurgati sunt filii Israel contra dominum a Septuag nta uero id sumpsit Hieroivmus, qui ipsi
e ni eae et Aouoces Haec est aqua contradictionis. Propterea paulo ante, ubi dicitur inita aeditione, couenerunt aduersus Mosem Aharon est uerbum huius nominis scilicet' Idyt anu.hoc est.
Et litigauit, contendit populus cum Mose. inde nomen ductum
T Misit angelum suum. Non est hoc Ioco flantio praetereundum quod sentiunt hebraei dicunt enim nomine angeli et prophetas uocari iniisquis enim mittitur adeo angelus est, siue ex beatissimis spiritibus, siue expersonis trinitatis siue ex hom inbus sit. Uocatus est enim&filius dei Angelus, ut ait Dionysius ille summus, uocatur etiam beatissimi spiritus, quoru prcecipue ministerio utitur deus, ad
exequanda&moderanda quae generis lita mani sunt. Angelum ita ssium arbitrantur hic de ipso Mose dici Quod ego certe non impr bo. dico tamen etiam de Angelis intelligi posse quorum ductu eae Aegypto hebrat euocati sunt, hin libertaten asciti. Et quicquid a domino fieba Angelo intercedente fiebat nais ipse deus hebraeis protestatus est, ut angelu suum obseruaret, in quo ipse esset. Et alibi dixit praecedet te Angelus meus. Omnis denis Isralitici populi salus ductio, per Angelos adiministrata est. SED Gradiemur uia publica. Otii tu ab hebraeis est, Platae publicae siue regia uocentur, hae quae anaptissimae sunt, frequentes,
quIbus uidelicet 'egibus cum tolli copiis iter est, Hebraice ita vic
343쪽
NUM . shabet etin' hoc est. Ulam regis immus, quod Septuaginta
interpretantur occi: oiAixindes,obs, Ere hoc est uia regia proficim
DA BImus quod iustum est. Vnao et n. Hoc est. Dabo pretium eorum, sicut etiam sunt Septuaginta interpretati quoi vi tam id Dabo pretium tibi qcjut si pius diximu non semper uerba, sed magis sententiam sequitur Hieronymus. idq; rationabiliter, ubi fieri ratio praecipit. PE R. tritam gradiemur. Hoc nescio qua ratione uerterint Se ptuaginta nae ex siccetnve Aiuod in idest. Iuxta montem gradiciatur. nisi forte dicendum sit, per uiam regiam, ea intelligi quae in media planicie posita est, phac uero, quae minus lata sit, quae prope radices montis decurrat Hebraicum certe nomen irro: semitam significat, ubicus ea sit. UILA in pretio dissicultas. nam I rip .hoc est. Tantum non sit uerbum in transitu meo. ut uertit Hieronymus, appositis etiam aliis uerbis quibus sententia clarior effccretur. Septuaginta fere, ipsi eodem modo aere Sed res nulla est, aut nihil est, P EA Aharon ad populos suos. p ira 'agae hoc est. CG gregetur Aharon. Quae phasis frequentissima in diuinis libris est. Aggregari enim ad populum suum dicunt pro eo quod est, ad tota stirpem suosq; maiores proficisci,&ad eos coadunari,&cueis connumerari reter defunctos conseri. Hanc locutionem etiam nihil Septuaginta permutarunt te oricthm Areas: itas optas et . i. Adiungatur Aharon ad populum suum. EO QUOD incredulus fuerito amon 3Imrt v. hoc est tam exacerbastis, aut rebelles fuisti enim uniuersa possunt eo uerbo intelligi Septuaginta primum ab placi uidentur iugeti mdiecit reic ora sis in m. idest Eoa irristastis me ad aquas Possunt in ea omnia intelligi. Nam quale fuerit Mosis,Aharon peccatu ad aquas non satis liquet, nec potest clare cognosci quid sipe hac re sit sentiendaan .Recitabo autem opinionem aliquorum hebraeorum praesertim in libro articuloru fidei eorum, ubi de hac re sic habetur Putant enim id peccatum misiste,
quia IlotaVAharon non obteinperauerunt Praecepto dei. qui eae
344쪽
Praeceperat ut petram alloquerentur coram popula adipeo modo a Mam eiicerent,deumq; apud spectantes sanctificaret conueniunt Inquic sica pior duo prcstantissimi authore itero Moses Rabam, mi amban illud peccatum non fuisse ais udis onAximi et hoc est,quia petram allocuti non sunt. Non enim petram, ed populum Porius allocuti sunt dicentes Audite rebelles Quare hoc Ioco uerbu mapud hebraeos sumitur pro eo quod graecis est adim3c mdcsti Optemperare, non more gerere ut eo significe inobedientia Mosia Aharon, non pertinacia aut incredulitas. Haec pauca e multis dicta sunt cum alioqui copiose tractentur ab expositoribus. E Rcunctas familias suas. Hoc non dicitur sed amet mi a LOmnis domus Israel, omnis eortim multitudo. Qiiod musto est ab illo diuersius.Nam forte id in alium sensum acciperetur. Neq; ad
ptuaginta quos positum est Ad sis si A. omnis domus Israel.
CA XXI. E expIoratorum uiam. Clarum est etiam attestantibus p hebraeorum expositoribus hoc loco Vm . significare
exploratores a uerbo in hoc est. Explorauit,non esse alicuius oci nomen proprium ut existimarunt Septuaginta, qui haec reddiderunt IA A De uemAt Israel putamatharim.Rabienim Salomon ita hunc locum exponit et mndivicino , 'um: hqra nona ala ann im hoc est via explorator e,
quae spectat in austrum perquam exploratores iter fecerunt, quia pauloante dicitur, ascenderunt per meridiem Chaldaica insuperaeditio. habet, uram hoc e Viam exploratorum. irare non postumus non improbare arditionem Septuaginta. Estd is lapsus apud eos creberrimus ut quae sint appellativa nomina, ea ueluti propria habuerant, In graecam uocem non transtulerint.
NA stat super cibo ista leuisti. v idn ra xa hoc est Tedet
iam animam nostram, ad panem istum citem, qui tamen non eximit. Sic enim exponunt hebrat Inatae uidelicet manna uocabant quia satietatem non uideretur asterre sed inanem animum relinque
ie Qiiod &praeclare Septuaginta a c- ,αors, et Arta rum etdiim hoc est, Anima nostra ostensa st . aut stomachata est ob inanem panem istum quod de in aeditione chaldaica
345쪽
idest Et anima nostra stomachata est supermana istiud propter esum
DO NE eum pro signo raserum. idest.Super signum Aliud enim
adhiberi praecepit, super quod poneretur serpes, puta lignum simpitem excelsum cluserpens assigercturenaeus. Non ergo serpenaee signum idem, sed super signum serpens ut etiam uerterunt Septuaginta otia tu, crum Miloua pone ipsum super signum. dicitur in libro. Primum obseruandum est hebraice poni hoc in futuro scilicet nam dest, dices,deinde quod Hieronyminus uertit librum, hebraice est 'aet quod non talibrum significat, Enarrationem, repetitionern Somemorationem, a uerbo 'is .idest narrauit, Onamemorauirinumcrauit. Itas locus sic intelligae. Ideo
dicetur in conii meratione bellorum domini, hoc est, cum bella deicomemCrabuntur, recensebuntur a postedis, quae bella pro Israel in mari rubro gesserito quae ad hos torrentes. Nes enim aliquem librum hic intelligetinus, quo ea conscripta sint. SIC VI ccit in mari rubro. prat Amn rcii damnv. hoc e. Onus, aut pondus, oppressio maris rubri, torretis Arnon .Hi duo scilicet loci tanimemorabilc ab omni posteritate repetent in quihus deus pro Israel dimicauit. ubi prodigia coelestia ostensa sunt.Nihil autem horum ait gerunt Septuaginta. Sc Opuli torrentiumrid 'mi R. hoc est. Impetus fluxus, aqua cum impetu currens aqua inquit torrent:um, quae flectitur ad fines Moab. Haec enim erant signa, quibus prodigia dei agnoscerentur, His locis trophaea erecti fuerant Hete aquae illorum torretium cladis erant indices in hoc loco in codicibus Septuaginta sin non produco quia uehementer aliena sunt.
IDCIRCO dicetur in prouerbiora inret mi' p. hoc est. Ideo dicent qui prouerbiis utuntur QIod pulcherrime significatur a Septuaginta b mδιώ-m- . quapropter dicent
etenigmatis . i. iii aenigmatis utuntur. DEDI filios eius in fugam dis mira hoc est Dedit filios eorum effugientes, cinfiigam. Hod male ad salutem retuierunt
Septuaginta E E=ανά- H e . hoc est. enditi, aut tradai sunt filii eorum ut iuuaretur contrarias enim sensus est.
346쪽
Et fuga non significat salute ibi, sed qua fugiunt, quibus persecutata tergo impendet. UGUM ipsorum. Nd iv. Hoc est. Regnum eorum periit, aut iugum eorum, quo aliis imperabat, ut exponit rabi Salomonia hoc nomine significari dicit imperium, iuguina n. Hoc est regnii, muri coadest Imperium uiri. Quamobrem cum haec sit eius uocis significatio, non recte Septuaginta interpretati sunt mme in - , 35AM 'm. Hoc est.Semen ipsorum peribit. USQUE ad intern tionem. 'mo Arumam et arist Hoc est Vm quo non relinquerent ei, qui affugeret, aut qui superstes esset quod a Septuaginta non eodem penitus sensu uersum est si ne tetrem Aletiar o GAPAMI iou gnon relinqueret eius uel captiuum,
N A estribus moab. 2. Un)ava.i. In planicie Moabi uel in solitudinibus Moab. Quod medius fidius non recte Septuaginta interpretati sunt, uerborum similitudine decepti.Siquidem a praesperum significatsed innumero pluriu 'myplaniciem, campestria latitudinem aut solitudines declarat. Igitur illi non obseruata hac tiarietate asterum pro altero reddiderunt. me MAorum si - β. Hoc est Castrametati sunt in occasu Moab quod certe non scribitur hoc loco.., ES metum elua ferre non possent. ax et n. i.Et excitatus est Moab,aut euigilam commotus est aut tedium uitae sua eum cepit. quae omnia eo uerbo significantur. sicut&Septuaginta iam oύ- eoos si et u i m in A. Hoc est. Et Commotusa, aut teduit Moab a secie filior Istael. Licet Nicolaus aliter huc san-
B A L AD AN horiolum. ima. Quod nomen potest quidem
duci uerbo 'At Hest exposuit, interpretatus est,aenigma soluit ut is inlatia habitus ei equasi somnioru interpressit, &aenigmatu explotor. Ad quem reges undis darent literas mira omnibus ob- laetitissimis rebus eum interrogarent Potest inqhoc eo nomine sirificari potest etiam esse nomen loci, ubi habitatio, natiuitas Ba Iahainesset sicut sentit rabi Salomon, Septuaginta interpretes et
non transtulertit Balaham hariolum sed uocem ipsam hebraicam tanqpeculiarem aliquem locum significaret, reliqueriint a faci
347쪽
laham filium Beor, Phatura .ecce uocem hebraica pethra, quae conmiecturam aut coniectore significat, aut locus est, non sunt interpretati Possumus itas utruis tueri. Himc dat aham, chaldaeum fuisti seripturae ostendunt alueinde euocatum, ut filiis Israel malediceret. Describitur enisii eius locuso regio, quae prope ellet posita Euphrate Mesopotamiamatis chaldaeam. Fuit autem is propheta, eo modo quo Mercurius trismegistus apud Aegypt os, Sybilla: apilalias nationes. Qui tam si pleras uera cecinerint, idolatrae tameudaemonum cultores fuerunt. Qitalis .etoroaster apud Persas, Orpheus apud Graecos. Apud perboreos Abaris, re amolsis apud Cetas. qide his non ita constat, sicut de Mercurio Sybillia. Reliquos in totum abiiciendos arbitror . Quae autem apud nos, a prophetis tradita sunt inueniuntur illa quidem in omnium gentium literis, sed alio quodam modo,ut alia penitus esse uideantur. Deprauata enim ab idolatris est ueritas, id suas superstitiones accom
data. Qiiocirca cauendum est neque illorum non sunt nostra non faciamus aut OP superstitionibus nostra religione comaculemus. AB ENtes diuinationis pretium. UT P. idest Diuinationes, aut instrumenta, quibus diuinamus, Rabi Salomon duravetheta. Omne incantationis genuS. Uibus scilicet daemones euocarentur. Aut certe quod interpretatus est Hieronymus, pretium potius qre
ipsam Nam quo incantationis aut diuinationis genere usus sit Balaliam perspectum est in lamniis scilicet sum noctu accubaret, ut ex isto loco clarum fit. De alio uero diuinationes genere nihil scribitur. Deinde quae uerisimilitudo est, ut illi homines afferrent secum incantationes. Nonne apud magum potiuSesse debuerant, non apud illos oti id opus habere eorum incantationibus ille,idest his rebus, quibus incalamus, poterat(Non est igie uerisimile liquid eiusmodi allatum esse ab illis.sed per incantationes hoc loco intelligimus aut pretium ipsum,aut id quod erat incantandum.Idest rationes at pordinem, quo uti deberet superpopulum maledicendu. Prima sententia a Septuaginta interpretibus profecta est qui locum hunc ita reddiderunt Letoi-rta tam ias idem et M.L Et uaticinia ipsorum aut diuinacula, ut habebat antiqua latinorum orditio in nonibus eorum. Mittimilabrumae hoc loco dicuntiu a Nicolao 'ein mes
348쪽
semallenam, falcae immittamus. UTI Nam haberem glad um ut te percuterem nam inp)χQuia si gladium inquit haberem iam nunc te intersecissem uerum Septuaginta sicut Hieronymus. Dil kiam emo it inquit confodissem conuulnerassem te. N O Nne animal tuum. r meta: in id st nonne ego asina tua. Sicut&Septuaginta ook o. imb. Nonne ego asina tua . UT ADuersareri bi. Ita locus intestigendus est ioch idest Ut
aduersaret thi. Nam Satan aduersari significat, unde, nomen Satan, quem corrupto nomine appellamus Satanas Aduersarius uocatur, quia omnibus sanct sit in s rebus sese opponit Otiaobrem non recte uersum hoc a Septuaginta. Egressus sum inquit b hoc est, in tui calumniam ut calumniarer tibi hod certe non habet locem hic. Non enm idem est aduersari&calumniari citcalumnia sine uerbis fieri non potur ad aer seri aute de uerb s 5 factis possimus Et licet Diabolus& Satan idem sit aliter tamen de a te ris rebus esset loquendum, Secus enim caluinnaama' secus aducrsantur, obstamus praeped mus. N quia mercede aduetui tuo. Immo aliud Troa , .m n. hoc est, Nunqdueremo pollum honorare te Sicut, Sept. o mutassio suom Hoc est Nuueren6 poterosebito te honore prosequie ET Uenerunt in urbem quae eratqWvnn P. Hoc cst In urbe muniam,aut urbem platearum. Rabi autem Salomon aliter hunc Iocu exponit. uenerunt inquit in urbe, cuius plateae uiris ac mulieribuet ac pueris erat refertae, ut rex id ostederet Balalia ac diceret. Obsecro ut miserearis hac miserosimultitudine quibus gladius tardes a pedet. Quare logesecus exponit hac senteria hebrmqn interpres.
in urbes stabulosia ut illaP. Quod certe uehemeter alienti est.
AD Exces bahal. Ita quidem significat nomen hebraicum
nrix dest. Excelsa locos uidelicet eminetcs&nemoroso turi dissstris consecrabant, ibi talabantur, cum summa corporis ignominia. Haecitas cum sit uocis significatio, miror cur siccus transtulerint Septuaginta cf. Crem dires p.ran Alta suus, A. i. Deduxit eu ad colunam,uc statua Bahal Quod a uero abest plurimum, quomodo enim inde multitudine despicere potuitscic
349쪽
NUM. et 'CAP. XXIII. E Ara dest Demesopotamia siue Syria, quae uocas hebraid ce Aram nabarim a primo incola ut moris e sacris litteris,
regioncs nominibus eorum uocare, qui eas pruni adierint . Igitur Sept. nomen hebraicur in gretecum comutarunt κώ- Mae, tu metetrisu lx re q. hoc est E mesopotamia accersivit me.
ET fiant nouissima mea. Sicut hebraicum amrim Et
sint nou ssima mea sicut huius Onare Sept. nescio cur tam diuerse transtulerint semicrom e re Mos Ut m v dissi es idest Et fiat semen meum sicut semen eorum. credo eos quod hebraice dicie nouisiamum pro posteritate sumpsisse, cum tamen pro exitu potius accipiendum sit, quia paulo ante dixit moriatur anima mea sicut
S peruerticem montis phasga Oeboles, Asti pia VerterutSeptuaginta, idest uerticem levigati aut rasi scopuli scilicet aut cautis cum magis proprium nomen sit loci ut exponunt elis hebraeoMinterprctes. Et quis possint plerad nomina, aliquam etymologiam recipere, hoc certe non potest eo modo explicari. Quanqhoc perleue sit, maximosti uiroiulabccula non sunt animadueitendete. Non est deus quasilo ut mentiae simulet . Ita quidem habent hebraica. Primurno significat mentiri, secundu poenitere. Non est inquit deus sicut ho et i adest ut metiae, nes sicut filius hois ominEt poenitebit eum. Horum itaq; uerborum cum haec uera sit significatio, Sept. tantopere uariant, quantopere mirari necessest cxia,esito ciete est rtiptam, obciaci os re i m&Ah8hύ u. idest No est sicut ho deus ut dispona aut suspensus sit, ne sicut filius hois, ut et quia mines Patet g quanta sit dissimilitudo. Puto autem aliter codices habuisse ipsorum interpretum esseq; utrunquerbum nutrian hoc quod ei simile est, corruptum.
Ad benedicendum adduistus sum pMI. idest, Benedicere assumpsi, sed Sept sicut Hieron Ao se me M vi. idest, Benedicere assumptus seni.qq agens in patiens uertiit. Veritas habct ut post 'no eo in inficias n6 Sami aliqn actia .ppamuis me couersio. Non est idolum aprum a N hoc est Non declinabit uanitas ad Iacob, nec displice P hanc ianitate Hieronymus idolatria inter
350쪽
labor in Iacob. Qiiod certe non tam uero adhaeret. Nec uidetur simulachrum. 'rv. i. Opus sumiturq; non prolabo resed ipso opificio Mopere. Quare Sept. minus ueritate attigerimo et D Tora mi/oce I A. i. Nec, uidebitur labor in Israel.
Erclangor uictoriae. ' onyrn Ethsangor regis in eo, siue quod est melius' habitatio regis in eo. thertiat igitur hoc loco non clangorem significatsed habitatione sede, quemadmodu exponit hebraei' aeditio chaldaicaide comprobat quae hunc ocii, in hunc modii interpretatemnetet pret et uom.LEt habitatio regu inter ipseMIndicat gelares regia sedes;& sceptru imperiti inter ipsos laturuisit Non soli de ipsis Iudaeoae principibus id uaticinans, sed etia de Messiari regibus imperat Sept quo pide sensisse uident , - - et istoc E. hoc e Et insignia principi siue gla principuteo,
CUius sortitudo similis est rhinoce : Quonia nome rhinocerotisor retia aliud significare uider. saltitudine eo seducit a uerbo com hoc est extulit, propterea sent apud hebraeos qui interpretentur, fortitudo excelsa est ei militudo magna sublimis, pro rhinocerote magnum ac sublime ponetes. Qi etia est interpretatiri Onchelos chaidei quae schabet ni imminspri. hoc est, Excell&eleuata fortitudo
est Sept.qui etia transtulerunt sit, ehmeth Vt gloria unicornis gloria eius q*in eo non sunt admittendi, 'rtitudinem, gloriam appellarint, quod uix intelligi posset. Qua enim gloria eius
animanti peruertitur autem comparatio, qtneno de gloria Ad fortitudine fit Nilod&alibi frequenter admonebimus, Frequens enime ea comparatio rhinocerotis piortitudine, de qua suis dicet locis.
IXIT homo cuius est obturatus oculus. petr M'. Uir cuius est apertus oculus, ut interpretant hebraei hchaldaica transfert ted th. Qitare in contrarium acceptum est ab Hierouymo. Mirorq; cur Sept. secutus non sit qui secundia hebra is fit, ut suspicer . non eo modo reddidisse licionum una, sed deeste in nostris codicibus negatio inciri ut dicendiam sit. Dixit homo cuius non est obturatus oculiis. Contraria enim sibi diceret Balatia,
qui paulo post se scinionum dei auditorem ess e protestiuir.