장음표시 사용
381쪽
ortus se occasu Septentrionis, semeridies. Audisti huidisti. Ueri est simillimum no uertisse Hieronymure uidisti, scdo uixisti. Facilis enim est ab uno ad alterum lapsus, ipse noster terpres ab hebraica ueritatet Septuaginta minime disssensisset . Est ergo dicendum audisti, uixisti ut habent hebraicam dirimum .audisti tu, uixisti.licet mutetur tempus Septuaginta quom re Rho mi, i odit, idest audisti uixisti. Id enim fuit prodigium, ut mortales aures, uocem diuinam exaudirent,&subito pauore non exanimarentur propter uocis magnitudinem' insolitum clamore. Simula, mortali,diuini numinis aduentus, sensum ac uita, pe numero eripit. Praesertim si fiat ut in monte illo accidit ideo formidabant filii Israelis, mortems si accederent, se incurrere credebant.
Tunc separauit. Etiam iste Iocus potest aperte id ondere,ad se pius diximus, futura pro preteritis imperfectis in lingua hebraea usurpari. Est ita phoc loco suturum via , idest tunc separabit, uice praeteriti in ponitur.ut ipsa indicat sententia .Hunc loquendi morem omnes obseruare uelim Vehemeuter enim ad intelligedos psalmos adiuvabit in quibus ea saepe locutio reperitur. CAP. U. Onusurpabis nomen dei tui frustra. ma, ui. Invanum,aut frustra .Hoc est, ut super rebus inanibus, stultis, ac uulgaribus no nominet sed in rebus seriis pagedis serio,no ridicule, non contemptim, non cum ludibrio incolemptu quodam Aut certe sic non sumes inquit in uanuni nomen dei tui. i.non frustr ac sine fructu, ais in mendaciis. Sed ubi eius nomen fuerit adhibitum , res omnino subsequatur, ut inuocatio diuini nominis sit rerum,o firmatio. Frustra uero aut inuamim ab his des nomen usurpatur, qui in negociis transigendis, deum quidem appellant, sed in mendacio perseuerant, nec ullum res accepit momentum per nos diuini inuocationem. Quo miserrimo icterrimo flagitio, cum omn pene contaminati sint, hi tam clamati existimat fecisse. Estq; peculiare ipsis iudeis, in lauissimis quibusq; rebus, Mad omne temporis momentu, dicere Badonat i. perdetim. Eos sunt in eo reprensibiliores, quo sannulis pene diebus hoc praeceptum in coh*nagogis frustras ut alia ad memoria reuocatur. Septuaginta igitur colane 'ipsi nos aedi
382쪽
tioni transserunt bA 'ord xeto kbelcbor e ix reo, hoce, non assumes nome dei tui 'b rem uanam, aut in uanum Quare hoc loco sumitur pro mendacio. Nam xpaulo inferius dicetu ne loquaris contra proximum tuum, falsum testimonium,ubi hebraice , rnu v, hoc est testis falsus aut uanitatis, latinis, uanus mendam cem significat. VI A non erit impunitus. et t. quia non innoxium habebeti deus 'on innocentem, non sine delicto , non sine piaculo. Quod optime ma Septuaginta o D- , i pree Rubos Tor et carerem c. idest nes enim mundum dominus reputabit, qui sumat
BOS Wasinus Pro asino Sept. suerunt mihic , quod ad
omnia iumenta fere pertinet, quorum utimur ministerio at ue labore, ad nostros labores imminuendos. Sed hoc lauissimum est. Trequiescat seruus&ancilla tua sicut tu . , Hoc non solum de his, uerun et ipsis iumentis dicitur.Sabbatum enim non tam hominibus,qiumentis dabat requiem .ut uniuersalis esset requies eos esset,id deo acceptissimulta, ut in tanta di .nihil servitute dabore premeretur. Nihil enim est deo acceptabilius, Tut maxime, quantum fieri possit, ab oppressione aliena temperemus. Hodies multi apud maiametenses sunt, qui si nihil aliud a bonum uideatur, cpi aliqua die egerin auiculam saltem extra caueam abire permittant, arbitrati se uel in eo, pie facturo adeo nes Barbari ustultae religioni addicti, non intelligunt quae summo deo grata sint. In textu
igitur Septuaginta ponitur, ut requiescat seruus, ancilla. bmo im ni a me otium iumentum tuum, sicuta tu Quemadmoduin habent hebrasca. UI det talem eos habere mentem. Diximus hebraeos hac locutione uti, uice adverbii utinam . Utinam inquit talem habeant in
rem Septuaginta hipsi Phrasin hebraicam sequuntur mi Bolamin Am eam , idest quis dabit esse cor eorum. ET protelentur dies nostri. Nemo est tam mediocriter eruditus qui hoc non intelligat, ici Sept praeclare expresserunt. - ακeo
A e renim Didi c. i.&longaeuisitis superacrram Protelare igitvidetur ex graeco ductum. a pro . hoc est longe porro.&telos fine.
quasi in longum fines,ac meta temporis proferre.
383쪽
ominus deus tuus. su Akimui. dns deus r.epeadmodud Sept- botreoE- μων, κυνα s.Hoc est idns deusni, dias unus est. N6 est hoc loco silentio praeteremia dii, quod rabiosus Moses aegyptius primus hebraeorum scriptor carpit Christiano eosq; longa subsanatione deridet.Christiani inquit colligunt trinitatem ex isto loco. Primum enim tres exprimuntur personae c. dicitur dias deus, deus. Ter enim ibi diuinum nomen repetitur postea innuitur trinitas cum dicitur, unus est. Productis aut his uerbis, multis probris in nos inuehitur. Potuit quidem esse ut aliquis insulsiorensis, quorum plurimi reperiuntur, id iudaeo dixerit nam multi diuinarum rarum imperiti, ex his locis trita: tatem colligui, ex quibus colligi non pol. Rursum ubi clarissime ea diuina res exprimitur, nihil eius, in eorum animos penetrat. Primum maxime fit conciona tibus, qui saepe d minas extorquent iteras, dum illud uolunt esse figuram illius, Millud alterius Acciditq; ut oculatis in nos iudaeis , ludibriis simus. Tenedum utus medium esset, ut quae figuram praese&run figurate interpretentur. Iae aut in aliud tempus non spectant, non eoemtorqueantur Perquirendumq; diligenter, ut ubi de Messia dicitur attente cognoscamus, ubi aut nihil eiusmodi praedicitur, non uiolente trahamus Fit enim ex hac causa, ut foedissimis fabulis diuinas inficiamus lias. Quam rem maxime uituperat Gregorius Naetaetenus. Erat enim apud graecos, genus hominum,quale nostris, multis ante uiguit diebus, qui infinitum quendam figurarum coacernarunt cumulum eoq; utuntur ad ondendum iota non taminaxima,
E minima fuisse figuris praemonstrata. Ego certe dicerem id non modo esse stultissimum, sed etiam impiissimum. Neq; enim hoc dicimus
quorudam germanorum imitati procacitatem qui sib:,oibus & diis hominibus,&humanis, &diuinis rebus malediccndi licentiam usurparunt Ad ut ultuperemus uiteperanda . Laudemus aut quae laude digna sunt Ut enim Christianus e qui nes artanan diuisionem,nem colunctione bellianam sequitur, ita uere Christianus, qui nem illorum hominum procacitate sequitur, Neqstia non reprend:t, quae
reprensione digna sunt Potuit igitur esse ut aliquis Christianus R-bi mosi ea dixerit Uerum ulludio est ignorandum, solere plerum hebreos falsa in nos crimina confingere, restias ad uituperandu
384쪽
accomodare.Multas apud eos reperimus, qu illi salso asseruiessensa.Omninoq; ab ea gente est hoc faetiam, ut iis dogmata impiissimis contaminarint mendaciis Eossunt ad Christi finem suscipiendam tardiores.Habent enim suos scriptores quibus illi habent fide Inueniuntq; apud eosnsa summi uituperationibus lacerata sceleratissimisq; corrupta mendaciis . Dicitur ergo hoc loco, dias deus, Eos semper in diuinis fis deus his duobus nominibus simul coniunctis soleat nuncuparis. Elohim,& Ihul, quorum secudum est nomen Tetragramatona diuina significans essentiam Primum uero, id nomediuinum est, quo eius significatur sortitudo Puto enim fere de esse El,&EIoha.Vbi aut dicitur, deus unus non esse cum duobus illis connumeratum Possunt autem dc alii melius, qnos interpretati.ET movebuntur inter oculos tuos. D pNnseo, Eruntq; in signum inter oculos tuos Appellant aut hebraei, Totaph, id quod legem in fronte alligant, ut uersetur ante illos oculos , genus hominu dementissimum qui ritibus tantum, cerimoniis c6tenti sint, apud quos sacris iura ac flagitium esset, eam cerimoniam no peragere, monobseruare aut, idqceo ritu innuitur,no esset sacrilegiumammone animum quidem ad id aduertiit. Appellarunt aut eiusmodi signa Septanterpretes sto sim, hoc est incussa, immota, stabilia, firma.Sic Anm. sit stA hoc est, herunt in concussa ante oculos tuos. Ad praecepta, de instituta id referentes. C Aue ne obliviscaris. Interponitur apud Septuaginta, hoc diu contextu minime habetur.f. Axemorem Aατυ ξ PH otu, hoc est, attende tibi, ne dilatetur cor tuum. Est autem ex alio loco sumptum. Dilatari autem cor, apud hebraeos significat, audacia efferri, arrogantem ae tumidum Sci.
CAP. II. SI ad internitionem. Quod Sept apertissime significantu crerim recoeno s. extinctione extingues Nunci uero Septuaginta illum loquendi morem fugisse uidentur, qui creberrimus quidem est apud hiebreos, nobis aut graecis pene est absurdus, nisi in alium conuertatur.Apud eos enim elegater dicitur deletu delebis, moriendo morieris, expectans expectab:s. Quod loquendi genus in aliud debet ab interpretibus couerti, ut fiat expressio, quat
385쪽
sio, quae in proprio fit idiomate. Ut hic ab Hieronymo factum est. SCYLptilia comburite. Quod et Sept additis quibusdam cla re
exprimunt Puetum et si i dimoti oremetrici sculptilia deorumcoburite, addiderunt deoM. Potuit inesse, ut alia essent sculptilia, holminum uidelicet, quadrupeduiri,serpentium, ais reptilium, ut erat apud aegyptios,qui bes.ciconias ochneumonas, crocodilos adoravbat, eoruq exprimebat in teptis imagmes Uerusilii erat eoRe dii.
Eculiaris populus. Quo uocabulo appellatur a philosophatibus hcbreis, quintum praedicabile proprium. Ergo peculierem,mproprium populum Dicit eum sibi esse, cuius possessio non
alium attingat. Eiusq; unius censeatur, ut proprius eius sit, tum P alterius non est, tumqtita ipse non habeat alterum, Ut philosophi de proprio argutantur.Ideo Septuaginta L. Gg, Aixo metuoior esstilli populum excerptuta peculiarem, selectum. Dicitura m& Θμι, idest supersum, excello, relinquor ex aliis, igor, seponor. Ob: iunctus est di Hoc est, concupiuit diis vos. Sed deptuaginta paulo secus etro ex miret mel. MMD Ru brici,aec . i. praeter Omnes gentes elegit uos deus. Nes enim haec annotamus, ut orditiones emendentur , Sed ut clatius intelligantur, id quod stipitis facimUS. II se est deus fortis tan . i. Deus fortis Est enim enoibus diuinis unum, quo eius fortitudo significatur citod non onditur a Sc-ptuaginta voti oetiκb hoc g=ocedit, dum 8 A, Oc est,&cognosces se dominus deus tuus is est deus Addendu fuerat fortis, ut in nostra habetur itione. REDdens odientibus se statim Mas, . i. in faciem eius; qui eum odit. Qui inquit oit deui in facie sua. i. contra ipsum reflectitur elus scelus isod sum. Deum enim execrantur qui uiuunt pessime, in faciem, itaque hoc loco sumitur pro eo quod est, contrassum, in ipsum Aduersus eum qui deu benedictum, ac gloriosum odit, Maspernatur. Quorum infelix uita dccursus,&miserrimis cassibus est obnoxius exitus esse hici atrocissimu ut tam in hac, clin futura uita, merita suorum scelerum expendant supplicia. Septuaginta quoq; culiebraico flantiu voti stram g etdi Aiasueti OP κα- eoq; .se soAc pes idest,&retribuens his, qui eum odio habent, infaciem ut cos penitus extinguat i
386쪽
LIBERFRUctui uentris tui. Qtiam similitudinem Septuaginta non ineleganter immutarunt modi m et etsi aes c M.AD oo . i. benedicet partum uentris tui. Credo enim ab arborum similitudine fructu uentris dici. Ut enim ab arboribus fructus ta abutero proles. Taciunt id fere semper Septuaginta. NON erit apud te sterilis utrius; sexus. Ecce hoc nonne elegantissime a nostro interprete mutatum recoartatu est quod est hebrace vin Pyria mih hoc est Non erit in te,nes infoecundus, nevin ecunda. uod tamen non mutarunt Septuaginta ob c si eroci ob is ex idest non erit in nobis infoecundus, nec sterilis ut
autem nostrum interprete laudamus, ita minime, luperamus istos. A feret a te dias omnem languorem. Quod non tam proprie Sept etrix si 'αAorco, hoc est. Omnem lax studinem nam a lacla teste et Cornelio Celso potius laxitudinem quanda corporis significates grauissimas illas aegritudines, quae uocabulo hebraico et demonstrantur. De quibus hoc loco scribitur. DEuorabis oes populos. Sicut habet&hebraicum i. Et comede uorabiGneg satis apparet, an praecipiat eis deus, ut oes ii Ios populos a sumeret, ac delerent, ut ex his quae inferunt apparet. Addite nimio parcet eis oculus tuus, aut ita fore uaticinetur 't facultates diuitias eo populoM .adcpturi ipsi sint, si prima stat sententia, non recte forte in graecias locus uersus est, cadi; mxxvm- ii Are et L .i. Et comedes spolia gentium. Si secundo sensui adhaeremus Iraresar est graeca editio. Et causa quidem nota est. Nesint in ruina iud Sicut habct hebraicu UM . i. scandalu siue offendiculum apsus, fouea uina. Septuaginta uero UAra kandalum, offendiculum. PLAgas maxumas: metum . i. Tentationes magnas. Sicut&Sept. desuperum: UA HAE . i. tentationes magnaS. Ex quo appareitcntatione hebraicerrimodo probatione quanda significare, veru et afflictione uexatione. Quod obseruarc opera precium est. Mi Ttet crabrones. nimiam odiacbraeidaeuntal:ud quoddaesse pestilent fatalis genus Vcrum ipsi sunt supra caeteros holes habereruin imperati. Septuaginta cc ipsi crabrones reddiderunt in radito mi 1 α' ιMAribuet cc . Et crabrone icta uespasiiram rict drai.
387쪽
NON timebis eos. ommmpn . Ne paveas, siue ne frangaris a facicilloP.Sicut, Septuaginta uerterutata xηὴ eo cd ta cremor hoc est Non uulneraberis a facie coM. No concides. OEus magnus&terribilis. MeliusqSeptuaginta, nam i a terribile significata uerbo C . i. timuit. Septuaginta igitur hos sed taem Rex rotae . Deus magnus&fortis. Dicendum fuerat cod: iceo sceleratis apparet formidabilis in od&al bi faciunt ipsi Septuaginta Nam sequciati capite ubi dicitur in sol studine magna, at ueterribili, o hebraice.GCaece uero rege SD is,
To tentaret Sicut habet hebraicum iro i. Ut tenta. ret, sicut, Septuaginta C moleso in . Qilod ad declarandam sententiam a nobis positum est. Afflixit te penuria. Dpm ocem fame oppressit, aut esurire te fecit. Sicut .lxx. A. A Xer eum quod uerbu ducis abiud , hoc amemaidio: opprimo, sustoco. Quasi tu dixeris, fame afflixit. E S tuus non est subtritus. Non dubium est, qui in impressi graecorum codices mendosi hoc loco sint, ιηύA σ3b, dbR AuleiadhorHoc est, pedes tui non sunt redempti, pro eo quod dicendum esset cile ,3um p hoc est, Confossi, conuulnerati sunt. ET dipsas. Nomen serpentis, quod a sitiendo tam apud graecos quam hebraeos ducitur. Ut enim apud illosa di c. sic apud istosa dio Hoc est, sitivit fit pretae i. sitis. Serpens est, ad cuiusnaorsum totum corpus horribiliter incenditunaqua dejderatur,aqua clamatur, Ad eam accurritur sit quodcunquis licet impedimento Declaratur id apud historicos, praesertim qui de Catonis exercitu in brascribun ubi sub harenae cumulis idtris serpentis delitc it, ibi miles ab ea peste morsus, ad mare in sano impetu accurrit cunum agnam salsarum aqua uim ebibisset,repente extinctus est Ais hi erant serpentes,qui morsu adurebant corpus. De quibus hic Malibi scrib tur. DEpctra durissima. Tet uastice appellant, aut aliud qd
euns durissimae petrae genus. Uodno ita explicat a Sept. κ' - eoo;κeo rura. Epetra praerupta, abscissa, in summo exsecta. PRAEdico tib: . mynsi. Protestatus sum qui protestor Neq; additur aliud scut superius, ubi caelum ac terram testabatur, ex quo
ioco additum, hic cst in codicibus Septuaginta aere iiii
388쪽
. armi mi obestro, h: Hoc est obtestor hodie uobis caelum terram. Ais id est creberrimum in aeditione Septuaginta, ut ex uno loco An alterunt pleracitransportentur. VAS deleuit dias. 'ore Delet, dissipat perdit nunc Nemenim adhuc omnes interfecti fuerat. Septuaginta quod per praesens
CAP. IX. Uibus nullus poterit ex aduerso stare. Hebraice per in te rogationem profer pruna, vin Urii. Quis stabit ante filios Henac: Sicut & Septuaginta res si In iam creetotam dia erax, idest. Quis resistet ex aduerta filiorum Henace
Ponuntur autem interrogationes pro negationibus saepe numero, Quis alius deus condidit casum terram iacmpe nullus. Iis Dauid sanctior, nimirum nullus Atq; ita Hieronymus, praeclare interrogationen an negationem conuertit.
Uris transissent quadraginta dies. Ita quos habet siliebraicum rvd Nupo, hoc est Post quadraginta, aut in fine quadraginta dierum. Non recte igitur reddituris locus apud Septuaginta Mer erum estα metam exUdi vetet oiar, idest Et factum est, perquadraginta dies. Nam aera, hoc est, per non rei finem sed intermedium spacium significat. E constituam te super gentem. Diximus super Exodum, ubi is annotabatur locus, non uidem hanc esse sententiam ut super aliam gentem promitteret deus Mostar se priaeficere. Sed ipse Moses, faetiarum, ut esse innumerabilium tartissimaruna gentium author ac pater. Ut semen Abrahae in homine prissimo suscitaretur, deleta illa infanda, incrudeli natione . Dicit ergo Deus vlosii uiri ne pro nuncix ironilise, idest. Et faciam te in gentem fortiorem ac malorem, clhaec sit. Ubi, faciam non ponitur pro eo, quod est constituam, sed ut ipsa sonat vox. Effciam ut gias tutina, filiis tui innumerabiliter crescant. At ita uerterunt etiam Septuaginta cc os, in heyo beor, etfAυAxMras sim, hoc est. Et faciam te ingetem magnam fortem longe magis, qhaec sit. CEI nou populus s. Additur haec periodus in codicibus Sept.
389쪽
Locutus sum ad te semel ac bis dicens, uideo populum istu c. Hociniadd tum est a scriptoribus. Nequideo unde sui raptum sit.
ET in brach o tuo extento. remm . i. Porrecto atcb extento, auer horam hoc est. Porrexit Axtendit. ilare non tam proprie hoc redditur a Sept e racem eri ore motio Aa , hoc est. In brachio tuo excelso, eminenti, sublitrii. Nam hac phrasi hebraica, uehementissi-inus ictus significatur, quem brachio exporrecto incutimus . NeZhoc dicinatis, ut Septuaginta aeditionem potius producamus, ct illustremus sentcntiam . Potest enim etiam iptarum Sept. interpretum stare sententia, ut in brachio excelso dicamus pro eo quod est, ut diuina, fortitudine admirabili, acidigiosa caelesti excelsas uirtute. erum in his non multum d scriminis est, propterea non sunt scrupulosius o deceat Iractanda ac perquirenda.CAP. X. Uando populus congregatus est. Quod omittitur a Sept.. credo ea ratione, quia sit saepe alias dietiam . Tantum modo igitur hoc ponitur apud illos Ac Ab Ahec,obri meos . ἀσ
nionte de medio ignis. EI benediceret in notemus. Constructio hebraica est, apud eos enim uocandio benedicendi ucrbum iungitur noi cum praepositione in . Oscutq; bened cere in faciem illius pro eo quod est .illius facie benedicere. Et benedicere in note eius, hoc est nomen eiuS. aObrem declarare hoc fuit necesse, ne alia sententiam innui crederenau S. Levitarum ergo erat nomen diuitam benedicere. Illud sanctissimis acipetuis laudibus attollere, ut hodie fit a sacerdot busAc his, quos religiosos uocari usus obtinuit. Ucrum nes Sept praepositione subtra XcrUnt 'baemium . Ac Ar in vino i et . i. Orare ac benedicere in noic eius Possumus ita petiam hoc tueri,ut non sine praepositione intelligendum dicamus sententiaq sit Levitas benedicere in note dial. i.alios holes benedicere, inuocato note diuino. Neo tantum hoses sed Muniuersa quae speci ant ad genus humanu. aroia a sacerdotibus per nominis diuini inisocationem benedicebantur, ac sanctificabantur. Plerunc uero locutiones hebraicae faciunt ut alia uideatur se in sit. Ideo dare operam necesselast ut quis illius linguet loquedi modus si cognoscatur. De qua re scripsit Ra-
390쪽
hi Moses Aegyptius apud hebraeos, in eo libro que inscripsit More Hanabchim.Hoc est, doctor perplex , aut instructor duoetatium. Sed partim breuius et deceret,partim inscite, ine absoluta diu narum Varum cognitione Praeter.n.uocabulo cognationem hebraei sunt omni holum imperitissimi, de suas habent lias ridiculosissimis tabulis c6taminatas Apud nos uero scripsit diuus Augu veru ut in inustis ingenii sui malastatem ondit, ita ad ala hebraica liarum cosnitione destitui' attingere nil potuit vir medi fidius dign',cui' ingentu nulla heret fasicognitas,pP eius sublimitate ac maiestate. R A uti cordis uestri. Sicut habet, hebraicutam, Praeputiu cordis uestri. Qitae cum metaphora sit 5 per ea, aliud innuatu praeclare a Sept.explicatu est, quid perea significer et m H EM MAAγeo e iis c u ,hoc est. Orcucidamini duritia cordia
uestri. Cordis agit: praeputiu,duritie est,ac caecatas, qua cor impedit ne uer perspiciat. t.n.apud nos, per baptismu demdstratur ac feanam potius, i corporis expiat o sic hebraeoucircucisio docebat, resecanda esse cordis duricie ac caecitate. Amovcnda ex animo pelle ac caligine, qua mens obscurae, ex qua error foedissimus coaeqvitur, diuinitatis ignoratio. Qiiaeses tanqgenitri parit impietates scelera, atqcalamitates. Cum n. homo deo admiactus non fuerit, quiola decoris ac uirtutis, idea ieminarium est eum necesse est omnis humanitatis iustitiae, probitatis experte esse. Nec magis inter holes, Vbesua esse connumerandu. Sunt ergo naagis intuenda, qua per rimtus a cerimoruas significantur,issae cctimoniae, quae signa tant
modo sunt.Malorum s rerum representat o.
VI personam non accipit. Recte tam ab Hierony.q Sept hebraica locutio permutata est,quae habet duo NUin hoc est. Qui nosuscapictiacae, aut non lavabit facie. Neq;.n hoc almdest, uexfacie, ex qualitate diuitiis facultatibus, psonas distinguere, easq; acceptas habere, iudiciunas ob id peruertere, ut alteri fiat, d non fit altera. Possumus et dicer nec Scpt.nec Hieron .locutionem habraica mutasse Nam hebraice Pan:m facie sonat, qd Scpt etes,m interpretati sunt. Ut prosopon non pro plana, sed tacie sumatur. Apud nos aut persona sumetur pro cuiuscunq; hois qualitateitue ex uultu cognoscitur. Hoc ergo dicit Moses deum non animaduertere, sed
equale de ibus ferre iudiciunt modo probitas ac iustitia ad sit.