장음표시 사용
101쪽
3 Iur. Nat. θ Gene. Isb. I. Ite actioni a lege propositus maius 3 pES-Manu, s bonus sit. γ
Fraemia vero eum non debeat legislator, facile pater, actiones etiam justas in se non ense meritorias. Et hue pertinet infignis Chri- fit sententia: omnia si Deeriiss, dia te e servἰ nutiles fumus, quia, quod facere debuimus sfecimus. Lue. XVII, I . Si tamen praemia promittit te stator, quod feeit Deus, dum leges naturae non sui , sed hominum caussa spraeseripsit, eosque quam felicissimos esse vo
luit: g. LXXVIII. 32. 33. tune Ruidem
meritum diei possunt praemia ratione imputa tionis, non ratione legislatoris , qui ex mera gratia illa promisit . g. C. Itaque IMyuTATio est ratiocinatio, quae factuin alienum omnesque eius circumstantiae cum lege sive divina, sive humana, comparantur, actionemque illam effectum , a lege propositum, sive bonum, sive malum, mereri , vel non mereri, declaratur. Ex qua de
finitione porro colligimus, 8 non posse ad liquidum perduci , sitne actio aliqua imputa
da, nec ne , nisi & LEGEM , & ipsius FACTI CIRCUMSTANTIAS Omnes , perspectas habe
f. CI. Quum ergo LEGEM perspectam esse opo teat et , qui de actionum imputatione recte judicare vel ratiocinari cupit: g. C. 8.) con sequens est , Io ut & certum eum esse oporteat, legem aliquam exstare , & ia 9 totam illam legem recte intelligere , ade que
102쪽
cap. IV. De Adplis. huius forma oe. 7sque si verbis brevioribus vel obscuri
ribus concepta sit, eam rite INTERPRETARI, id est , mentem legislatoris ex eius verbis aliisque signis distinae repraesentare debeat.' Itaque interpretatio ag ius naturae proprie non pertinet , sed ad Ieges positivas , sive di
vinas, sive humanas. Quum enim interpret
tio iuridi ea sit distincta mentis legislatoris ex eius re bis aliisque signis repraesentatio s. g. CI. Ir. ) ius naturae vero nou verbis coneeptum , sed per ipsam rectam rationem promulgatum sit r g. XI. i s. in sequitur sane , ut ex verbis aliisque signis mens summi legislatoris erui non possit, adeoque nee interpretationem illud jus admittae . Ipsa se sine i terprete satis intelligit recta ratio . Arian.
tiocinatrix , . a semetipsam intelligens , a
prehendis , quid ipsa si*, O quid pusis , est q-antist pretii , A se ceteris faenitati s a
plicarit. g. CILQuandoquidem vero INTERpras mentem Idi Eius sum, i latoris ex ejus verbis, aliisque signis di- d me incte repraesentat , consequens est: a 3 ut 'N ad propriam , & translatam verborum stignificationem, &I ad eorumdem ortisetcplus1eu nexum cum iis , quae antecedunt vel consequuntur, & Is ) ad ipsius rei naturam atque indolem, & denique vel maxime is ad legislatoris finem ac rationem , quae il-Iuin ad ferendam legem impulit, attende
103쪽
8o Iur. Nat. Θ Gene. ZIb. I. dum sit, adeoque r illi & sapiant omnino , & mecum faciant, & Iove iudieentat quo , qui rationem leFis ejusdem animam esse profitentur. Vid. prafar. nostram ad
Exemplum insgne , quo ineredibilis hujus
regulae utilitas ostendi potest , ipse Servator noster dedit , dum reprehensus a Iudaeorumas agistris, quod die sabbathi opera charitatis neeessitatisque non intermittenda putaret , verum ostendit sontem interpretandi legem de sabbatho, & hine dixit: Τὰ σαβ εαmν, δ
ων . Sabbathum hominis ea D DEB m, non homo sabbathi ea se . Mare. Π, 27. EX qtra sane ratione legis manifesto ae prono veluti alveo fluit, omnia opera, quae hominis v ram tranquillitatem pietatemque eo die tumbant, non autem quae ad ejus selieitatem ae conservationem pertinent, esse prohibita. Τolle hane legis rationem, unam atque adaequintam, & certissimum erit, in ipsis legis verbis nihil esse , ex quibus ineomparabilem illam Christi doctrinam eolligere potuisses. f. Cm. Quum porro ratio legis eiusdem veluti anima sit: g. CII, et . consequens est, I 8 ut unica legis ratione prorsus & in univem sum cessante , etiam ipsam legem cessare oporteat : I9 Ut si ad certum casum illa non quadret, ob rationem legis iste a lege
eximendus, idque fundamentum sit INTERIRETATIONII BEsTRiCTivR ; ad quam & κ.1TATEM, idest, facultatem correctricem ejus, in quo lex propter universalitatem deficit, reis
104쪽
Cap. m. De Adpsis. hvm Noyma cte. 81cte retuleris . Groti de AEquit. indust. 9 fu lir. Cap. I. num. 3. ao Ut, si in casuin aliquem verba non quadrant, ratio tamen legis illi adplicari omnino possit , inde emergat INTERPRETATIO EXTENSIvA : denique , ut legis verbis ac ratione pari passu ambulantibus ,
INTERPRETATIONI tantum DECLARAravK locus
Ita νυῖν Αἰνε Christus interpretatur legem
de sabbathor extensive legem de adulterio αhomicidio . mith. V. Quod quum non sacerena Pharisaei, male de imputatione actionum ratiocinabantur . Hi ne Apostolis spieas sabbatho vellentibus , & ipsi servatori, sabbatho sananti, exprobrabant irreligiosum anumum λ eos vero, qui traditionibus Rabbino run satisfaeiebant, iustos reputabant, si e. g. poeula diligenter emerent , decimas pende rent, ilipem elargirentur pauperibus, inediam saepius ferrent , quamvis & aliis multo gravioribus peceatis sese polluerent, & id ipsinu fastus caussa facerent.
g. CIRPraeterea prout legem interpretatur vel ipse liciislator, vel judex, aliusque, cuius ad officium pertinet, legem facto ad 'bcare , vel eiurisperitus : a I eate vis illa interoretatio lueb AxyIRENTICA , Vel USUALIs , vel DOCTRi- :NALIs adpellatur, ubi primae fund imondum est imuuntas legislatoris , Alterius usus fore sit, postremae adplicatio regularum interpretatio
nis, quales paullo ante s s. CIL evola,
mus . ' γ Hujus quoque triplieis interpretationis exempla ipsae sacrae litterae suppeditant. Sie D 4. quum
105쪽
82 Iur. Nat. Θ Gene. Lib. I. quum Deus P um. XXVII, 7. legem eondidisi set, ut, non superstite agnato, bona paterna ad filiam μίχλωρον devolverentur et ipse summus ille legislator legi laete hoe postea adstruxit interpretando , ut filia ista ἐπι in stribu sua non enuberet. Num. XXXVI, y. 6. Quod est exrmplum interpretationis authen-ricae , quae saepe pro nova lege est . Usualia exemplum habemus Ruth IV, 7. ubi detra-etio calcei ejusque prosectio , quamvis initio
tantum ad levitatum pertineret, Deur. XXV,
I. usu forensi & ad repudiationem hereditatis prolata dieitur , ubi erudita sunt, quae de hoe usu forensi monuit Ant. Bynaeus de cale. Hebr. Lab. II. cap. VII. Denique doctrinalsa interpretationis exemplum dedit Esdras , de quo Hebem. VIII, 13.
s. CRIMPm Quumque & facti circumstantias omnes tu,' au perspectas habere deceat. eum , qui de factictori, vel imputatione Iove aequo iudicare velit , g. GR. C. 8. praecipua vero circumstantia sit ipsa Persona agens: merito inde colligimus, xa et , qui actionis ali cuius auctor vel caussa est, eam actionem, iure imputari, contra 23 cessare imputationem, si quid factum, cujus ipse faciens nec caussa, nec auctor est, Praeterquam a ) quod aliquando re aliorum merita aliis imputantur: quam imputationem a s
vulgo ex GRATIA vocare, alterique EX MERI
To vel DEBITO opponere solent. Pula
quando regnorum hereditariorum, origo est . .
106쪽
Cap. IV. ID Aolla. hurus Norma cte. 83 sie apud Germanos insignis nobilitas , aue
magna patrum merita Primipia dunatίοnem etiam adoleseentulis adsignabant . 'Tacit. damor b. Germ. Cap. XIIL Et de regnis heredi
ortus . Von solum enim ἐρli, , sed oboli , per longum tempus imper κm subditi eo er-πans , persuasi , ratibus. viris prognator , ct a
salibus educatos, animA quoque o volunpars .us paret eis futuros .
g. CVI. Si ergo actio nulli imputatur, nisi ei, qui Anim eius caussa vel auctor est, g. CU. 11 - 'π'
mo vero caussa ullius actionis dici nequit , ues. aquae non humana est, idest, quae non praelu- ctione cente intellectu decernenteque Voluntate edu ie, kenitur: g. XXX, 7. facile patet, 26 nec pas tus sor- soties actionesque naturales, nec 27 even- i. gius a sola providentia divina profectos, nec rore, is 18 vitia corporis animique , nec 29 factamno ,
vel in furore atque rinsania, vel Io in somno, vel 31 in ebrietate perpetrata , cui- α rquam imputari , nisi quatenus per agentem stetit, quo minus hujusmodi quid contingeret. γ g. XXVI. seq. XXIX. XLIX. sese sie homini imputatus impudentia, si quis
eirea actiones naturales decori sit negligena . Sie imputatur navarchae naufragium , si male gubernando navem, in caulla sit , ut ea 'Pereat i quum alioquin verum Oaenino se iu
107쪽
Τε Iur. Nat. Θ C t. Lib. I. ud Gelli Annal. XIIV, 3. uuis adeo A unae, Mi sceleri adsignet , quod τε isti O sumis d liquerunt 2 Sic & deformitas imputatur homini , qui nasum Veneri obtulit , quum alias
Sed quid fortu=ue , sutre, deiictum argu s Id demum Ui homini turpe , quod meruix pals . Multo magis ergo homini , cui a puero proficiendi fuit occasio, ignorantia imputatur , quae non imputatur homini agresti . Immodi somnia imputantur , quae quis diurnis actionibus ae cogitationibus vigilans veluti
provocavit. De quibus somniis, quae veteres Muπνια , teste Macrcbio in somn. Scip. I, 13. vocabant recte Claudian. in sextum consul. Honorii Aug. praefat. v. r. Omnia , quae sensu volvuntur vota diurno , Pectore spiro, reddis am ea quies .
ryo gaudet remans , permutat navita merces,
Es xigil elapsas quaerit amarus opes. quibus gemina plura testimonia suo more collegit Casp. Bart. R I oris pag. TI . seq. Denique & ebrietatem voluntariam , actio nesque in illo flatu pcrpetratas , imputari posse homini , adeo extia omnem dubitationis aleam positum est, ut vel verbum addere nolim.
g. CVII. Quod speciatim ad ignorantiam & err
rem attinet, quum utraque intellectus imbecillitas vel mouLpABILIs sit, vol CULPABILIS, c f. XLVIII. XLIX. haeo Vel IN v INCIBILIS , vel vaNcilla LIs, itemque vel voLUNIARIA, vel IKvoLuNTARiA : g. L. st ex eodem axiomato facile intelligitur, 32 ignorantiam in culpabilem , iovincibilem is inooluntariam nemini
108쪽
Cv. IV. De Ad P. huius Norma Erc. 8 sactionem ex ignorantia culpabili, υincibili &voluntaria susceptam : idemque 3 & de errore esse tenendum e multoque minus 3 s suam cuiquam ignorantiam Vel errorem prae
sidio esse posse , si actio ipsa illicita , vel
non in loco tempore pie, vel modo illicito, patrata sit, quia tunc non modo per agentem stetit, quo minus in ignoratione versaretur, Vel et error obreperet, verum etiam ille ad omittendam actionem omnino fuit
I Non ergo Iudae, ineunti Thamarem nurum, praesidio esse potuit ignorantia , quia in re
illicita versabatur. Genes XXXVIIIa I x. I 6. Nec exeu fatur, qui loco ae tempore non lieito jaculis ludens, hominem ex ignorantia ferit, quia actio, nee loco, nee tempores quo
p r erat, suscepta , in se illicita est. g. . Insiri de leg. Aquil. Nee denique injuria fiearborem iuxta viam publieam vel vicinalem putanti , si et eaedes hominis imputetur ,
quam proclamando evitare potuisset . g. s. Insiit. eod. Hinc tale quid laetentes apud Romanos olim proclamare solitos: CAVE, apud Athenienses r ΦΥΛΑΞΑΙ , ostendit Theod. Marcii. ad s. s. Inst. eod. Parum ergo aequa est sententia kreopagitarum apud Aristotel. Magn. morat. I, II. absolventium feminam , quae adolescentem, oblato philtro, occiderat:
μα is δἰ τουτου . quod non eonsulto se eogitato dfecisset; amoris enim eaussa dedisse , verism a propomo aberreas. Quasi non in se illieitum esset, philtrum eonciliandi amoris ea visa o serre . Quanto rectius vero Paulus noster , i. 38. g. s. D. de poen. sui aborisonis aut 4Wayοrism peculum dant, eυῖ dolo non faciant ε
109쪽
86 Iur. Nat. θ Gene. Lu I. ramen quia mal. exempIἰ res est , humἰIAresta meralium , honestiores ta insulam , amissa parte bonorum , relegantur e si eo mulier aut homo perieris , summo supplieis ad i
g. . CVIII. Speexin Porro vel In iure erratur , quem errorem
ris & f, dicitur. Ad hunc 36 pertinent regulae pamo . lo ante expositae, g. CVII. quia facti cim cum stantia & prudentissinios fugere, ac Pr inde error hujusmodi inculpabilis, inυincibilis, involuntarius esse potest. g. CVIL 3α Ille vero, 3 in iura naturali admissus , non excusat, quia hoc ius unicuique per rectam rationem est promulgatum , nisi forte aetas, stupiditas , ipsiusque juris illius ratio paulo subtilior , mitiorem sententiam suadeat. Quod vero 3 8 ad ius rimile attianet, illius ignorantia eatenus merito imput tur, quatenus illud & promulgatum est , &ita comparatum, ut in hominem hunc eadat ejus scientia.
Quis enim iuris naturae peritiam accurati rem amarius exigat ab infantibus , infantiae Proximis ν surdis ae mutis , supidis , inter Bruta animantia educatis Praeterea , quamvis ius naturae mentibus hominum veluti i seriptum insculptumque sit illud tamen nocialiter cognoscitur , quam per ratioeinationem
de justo iniustoque . s XV. t . in Iam
quum quaedam iuris naturalis praee ta ex principiis rectae rationis ociias fluant 3 alia plurium propositionum nexum, ae integram argumentorum veluti eatenam exigant e ne--o dubitaverit , Prioris generis praecepta fa-
110쪽
Cap. IV. De Adplici huius Norma O . 8 cile a quov:s homine non plane stupido; posterioris dissicilius, nec nisi ab ingenio exercitatiore , intelligi . Hi ne quamvis Romani ineestum aliquem juris gentium esse faterentur: l. 38. g. 2. D. ad L ut. de adult. l. 68. D. de ritu nupt. aliquando tamen in seminis amasculisque eum mitius . censuerunt puniendum, veluti si post divortium privignus cum noverca eoii fiet , l. 38. g. F. D. ad L. Iul. de . adult . Cujus quidem rei non alia reddi potest ratio , quam quod non ἀμάσωs , sed operosiore saltim ratiocinatione, incestus Pr hibitio ex juris naturae principiis derivatur. g. CIX. . Quum vero & voLUNTATsu hominis libe- . An
Tam ad actionem , cujus ipse auctor & caussae V , dicendus sit, concurrere oporteat, g. XXX, coacta EINvITR vem actiones ita comparatae sint, ut a mente se ipsam determinante non prove
niant: g. LVIII, s 6 consequens est, 39
ut nemini id, quod invitus fecit , possit imputari: εο Ut imputari contra possit quod quis sponte, multoque magis, 4I quod u rro fecit, immo& α quod quis coactus fe- cit, si iure suo usus sitis, qui illum coegit Inon vero 3 ) si cui nullum jus cogendi tu rit, nec coacto, vi nondum adhibita , incubuerit obligatio aliquid faciendi . γ' Quamvis enim & eoactus veller g. LIX.62.
tamen , quia correlata sunt ius & Obligatio , quae se mutuo ponunt & tollunt, s s. VII. ae proinde defieiente iure , deficere etiam obligationem oportetr consequens est ut, fi uni non sit jus cogendi , nec alteri incumbae