장음표시 사용
111쪽
t 8 Iuν. Nari se Genn ru. I. ctus est. Ηine ratum est promissiim debito
morosi, a magistratu, quamvis comminatione exsequutionis, extortum, quia magistratus sdum debitores morosos solvere cogit , jure suo utitur r at si latro cogit viatorem , ut certam petuniae summam promittat r quia iam
eroni nullum cogendi ius est, in viatore quoque nulla potest esse obligatio id praestandi , quod quis eoactus promisit. Huc pertinet n ii ssimum epigramma Martialis Epigram. XIas'. F. id si mo tonsera dum eurva novacula su-tra est, Tune luertatem dίν tiasque reget pFramittam , nec enim rogas illo tempore ton sors Latro rogat: res est ἰmperiasa timor. Sed fuerit curva quum tuta novaeula theea r. Frangam tonseri crura , manusque simul .
s. CX. At quum voluntatis libertatem nec temperamentum, nec adfectus, nec mores diuturna adsuetudine firmati, nec ipsa vis externa im
pediant: g. LIV. seqv. facile patet,
nec corporis constitutionem, quam fere propensio animi sequitur , nec s animi perturbationes, quantumvis Vehementiores, nec 46o consuetudinem, quae fere in alteram naturam degeneravit , impedire , quo minus actio , inde orta , possit agenti imputari , quamvis 47 aliquando in foro humano coimmiseratione dignus censeatur is , quem tristior adfectus, iustusque dolor , in transve sum egit.' γ' ) Facilius enim , eeu aliquoties recte observavit
112쪽
cap. IV. De Adplic. huius Norma cte. 8stvit Alistoteles , voluptati ae libidini , quam tristiori adfectui, resistit homo. Vide
machetor. III, I 2. III, Is. PII, 7. Magn. mo val. II, 6. Idem observavit M. Antonin. ει ss αυον. II, IO. ut mireris, eundem Aristotelem, veluti sui oblitum, Lib. II. ad Vicom. cap. II. & a se ipso di sentientem , seribere et
χαλεπώτερον ου θ-ῶ . Difficilius esse voluptati repugnare, isae ἔquum tamen voluptate carere sit malum tantum privativum, & id quidem plerumque ad- Parens tantum , dolorem sentire malum rivum, & saepe quidem verum: quis non magis parricidium imputandum putet Neroni , quem nullus tristior adfectus , sed sola protervia, animique vecordia ad tantum scelus impulit , quam Oresta , qui eaussam dicens cur Clytaemnestram occiderit , Nw γὰρ,
une enim, quae prodidit lectum mei patris , est ιnterfecta. Euripid. Ores. T. 237.
g. CXΙ. Ex quo porro non dissicile intellectu fue- An vi eririt, 48 quando excusatione aliqua dignus xeyn τ ηsit, qui stactus vi externa , cui & constan R tissimus animus facile cederet, aliquid coimmisit , quod legi adversatur λ Si enim faetiim ita comparatum est, ut nullus favori necessitatis locus si : frustra Praetenditur ne-- cessitas. Quibus vero casibus omnis necessitatis favor cesset, paulo post accuratius
disquirere licebit. sane si quid contra teligionem & iustitiam
viro bono iniungitur , tune non cedendum e se euicumque vi ac dolori , non modo sacrae litterae docent, sed & ipsi , quod mire-riba
113쪽
so Iur. Nar. is sens. Lib. I. ris, seriptores pagani agnoseunt, ex quibus
Iuvenalis Sat. VIII. ν. 8 Ambiguae si quando ehabere tesis, Ineenaque'νώ Phalaris licet ἰmperat , ut sis Istis , O admiso dictet peHuria tauro , Summum crede nefas s animam praeferre δε-
Ah di Quoties intellictus & voluntas, & ipse
quomo. motus Corporis physcus ad actionem coneturdo actio runt, toties is , qui illam patravit, Vosatur tu eaus UssA actionis rΗYsIcA . Sin sola mens , Cis mora- ne motu corporis physico : CAmsA MORAM Si t adpellatur. Quumque non alia snt actionum humanarum principia , quam intellectus &voluntas: g. XXX. inde colligimus, 'eaussa morali actionem non minus imputari , quam pQ ι , si par utriusque ad actionem concursus sit, so in immo magis, quam physicae , si quis jubendo cogendoque alterum , cui in obsequio gloria re icta est, ad agendum induxerit, denique si minus , quam physicae , si quis consilio tantum vel adprobatione concurrerit.' Hine omnino utilissima ea distinctio V. C.
Henr. Koeliteri Exere. iur. nax. g. DVIII. seq. inter voluntatem efficacem , ubi conatus ad producendum suspendendumve actum uissicit,& inesseaeem, ubi conatus ille non suffcit . Quare si voluntas caussie moralis fuit emcax , actio merito imputatur, & quo magis minusque emeax suit , eo magis minusve imputatur. Quis enim ex. gr. dubitet, quin patri
jubenti filium furari , hoe furtum magis lin-
114쪽
Cap. IV. De Adplici huius Norma M. Hputetur, quam extraneo, vel jubenti, vel suadenti
g. CXIII. Ad circumstantiam personae, cuius In Imputatione habetur ratio, g. CV. & quilitas , dignitas & conditio ejusdem pertinet ,
ac proinde nemo dubitaverit, 3 1 quin, pluribus personis ad eamdem actionem concutarentibus , actio justa minus , injusta magis putetur illi, quem cognatio , prudentia, ODficium, aetas, dignitas, vel ad bene agendum instigare , vel a male aδendo revocare
debuissent, quam s3 homini extraneo, stupido, nullo speciali vinculo obstricto , puero , vel adolescenti, denique in nulla digni
Sie quidquid boni fit cognato , id veteres
vocabant ossisium a quod extraneo, beneficium. Seneca de Bense. III, I 8. Magis ergo hoc, quam illud, imputatur. Contra procul dubio patri illata injuria magis imputanda est .lio, quem ipsa pietas ab isto facinore revocare debebat , quam extraneo . Ruis Porro culpam quam eumque non magis imputet viro prudenti, & ejus rei perito, quam stupido & inexereitato , seni vel justae saltim
aetatis viro, quam adolescentulo , theologo, quam rerum sacrarum rudi, viro nobili, vel in eminentiore dignitate constituto , quam terrae filio , vel inhonestiori s Hiero:iym. in ERech. II. Grandis digniιas sacerdotum : sed major ruina , si peccant. Salvian. Db. IV. de gubern. Dei p. II 8. Criminosior eulpa est , ubi honestior status. Si honuratior es persona peccari ris , peccari quoque major invidia. Furium .nomni quidem est homine malum facinus , sed
Personae agentis conditio ari quid faciat ad imputa tionem
115쪽
1 Iur. Nat. 9Gene. lib. I. damnab;lias absque dubia senarον furatuν squam is a persena . Et paucis interiectis r iraeias sub san i. nominis θνο sessione peeeamus. sublimior es Iraerogativa , major est eulpa. Et eui , quaeua ignotum illud Iuvenalis VIII. v. I O. Omne anim. vittam tanto ea pectius in sacrimen habet , quanto, peccat a major habetur
s. GXIV. Quum vero in imputatione non modo perasenae , sed & reliquarum circumstantiastina habenda sit ratio: g. C. 8. iste vero com cursus circumstantiarum objecti, loci , temporis, viriumque suffcientium , OCCAsIo V Cetur, sine qua aliquid fieri a nemine potest: consequens est , s ut non excusetur quidem , quem ad peccandum invitat occasio r nee s s 3 qui occasionem bene agendi socordia sua amittit: at s 6 nemini tamen imputanda sit omissio actionis, si agendi occano defuerit. Nam & vitanda peeeandi octasio , & pugnandum colluctandumque erat cum vitiorumhlandimentis. Elem. Phil. mor. g. cc Xcf. O ccXcm. ) Id quod non faeit , in culpa est , si eupiditatibus sueeubuerit . Est ergo actionis istius auctor & eausa , ae proinde illa ei iure imputatur . Misera ergo excusa tio illa Chaerear apud Terenta Eunuch. III, s.
v. I6. An ego Oecssionem mihi ostentatam , rantam , tam brevem, tam optatam , tam snsperatam, amitterem λ Oecasione enim se i vitari ad peceandum passus fuerat . Contra quanta sit culpa , oeeasioni bene agendi manum non injicere , elegante parabola de ser-
116쪽
Cap. IV. De Adplic. huius Noyms cte. yrvis eollybistis ostendit servator sapientissimus Maub. XXV, 14. M. g. CXU. Multo minus itaque s omisso earum omissio
actionum, quae per rerum naturam, Vel
per leges , bonosque mores patrari non pos- &qu do sunt, vel saltim , 19 ad quas edendas agens impure. viribus destituitur, cuiquam rem imputan- η tur: visis o quatenus quis Vel vires, quibus PoIIebat, sua culpa detriverit, vel 6I ea , quae fieri non posse praesciverat , temere vel sciens dolo malo promiserit. ) Hine facile patet, eur obaeratum, qui bona
abligurivit , non excuset indigentia, quia ni- , mirum sua culpa vires detrivit , & eur, qui alehymistarum sapientiam jactans, viris principibus aureos montes promisit, postea ubi sumum vendidisse deprehenditur , stellionatus damnetur, aeque ae ille, qui dolo malo thesauros promisit, quale exemplum Cesellii Bassi est apud Tacit. Annia. XVIa I. g. CXVI. Ceterum actiones, ita comparatae cum nodi Quae a
ma, varias adsumunt denominationes 3 Si enim L 2 L
secundum omnes αγισασεις redis rationi, non aula e
cogenti , seu obligationi interna g. VII.
conformes sunt, EoME; sin vel in una alterare circumstantia a recti ratione in unam alteramve Iartem deflectunt, MALE adpellan- tur, ex iisque definitionibus censequitur, εΣ ut actionem & maeerialiteγ , dc formaliter ,
Ceu ut loquuntur philosophi , bonam esse oporteat, nisi malis debeat accenseri.
Hine Pharisaeorum largitionea, ieiunia ,
117쪽
totaque vitae austeritas non erant acti olles bonae , quamvr1 materialiter rectae rationi conformes viderentur , quoniam non ex pro
Posito rectar rationi obsequendi, sed ex fastu& opinione meriti , tamquam ex sente, Pr manabant. Elem. phil. mor. g. CCXXI, 7.ὶ Nimirum non bona tantum agenda sunt, sed di bene agendum, quidquid agas. Recte Philemon apud Stobaeum Serm. IX. Justum vocata
Von , quisque illa quoliber praestar modo, se qui , dolosi neseius fuci, integra Probitate iustus esse, non credi, puder. Quae illas. CXVII. Deinde, si actiones cum lege contendas stae & im eae, quae legi per omnia conveniunt, IusT quae vel in una, vel altera circumstantia, a lege discrepant, INJusTE , itemque PECCATA vocantur . Unde facile intelligis , 63 cur omne peccatum in ανομιοι consistere , doceat. Ioannes I. Epist. III, 4. g. CXVIII. Discri- DenIque, quum lex, vel divina voluntas, i Tatii6 3 os omorem obstiingat, g. LXXIX, 31 res iv. anser vero alius sit justitia, alius hiamanitatis
amori justitiae per omnia conveniens, IUSTA sdi inho- ub eodem vel minimum discrepans, auausTA, RςοM. quae ex amore humanitatis & beneficentiae proficiscitur, RONEsTA 3 quae eidem adve satur, INHONEsTA , TURPIs , itemque INHUMA
MA adpellatur. Ex quo etiam, ιο quid im
118쪽
tersit inter 1 TITIAM LXuETRICEM , ET ATTRDasTRIcEM facile intelligitur. 'CAPUT V.
s. CXIX. Q Uae adhuc praemittenda duximus, ea ad principia disciplinae pulcherrimae perti
nent. Proximum est , ut ad ipsa , quae Ius NATURIE universo generi humano singulisque praescribit, OFFIcaA progrediamur. Quod enim Graeci philosophi οἰδεον , & Stoici το καθηκον vocabant: id postea Tullius, hanc sapientiae partem Latinis litteris illustraturus, non sine delectu, adhibitoque amicorum consilio, primuS OFFICIUM adpellasse videtur.
θ stoleos inetam voeasse ἀ καθἔκ- , eam que 'doctrinam apud illos non postremam philosophiae moralis partem constituisse , auctor est Diogenes Laertius , qui non modo Stoicorum de officiis dogmata praeeipua breviter & luculenter exposuit Lib. VII. segm. Io 8. seq. verum passim laudavit eorum libros πα- σοῦ καθήκοντοs , veluti Zenonis , Lib. Vm 4. Cleanthis, Cap. VII, i r. Sphaeri, Lib. 66 178. quemadmodum & Chrysi pi librum ejusdem argumenti memorat Plu rarch, de repugn. Stoic. p. Io s. Panaetii Cicero de inc. III, . Possidonii idem ad Attis. - II. Quorum exemplo quum & Cicero similem librum Latine scripsisset: de Latina sollieitus inscriptione , subductis rationibus omnibus, non aliud vocabulum invenit comi modius, quo τὸ Stoicoruri exprimeret s
119쪽
ossicii definitio. Eiusdem indoles.
96 Iur. Nat. Θ Genp. Lib. I. ret, quam OFFICIUM . Ita enim ille ad A tis. XVI, 6. suod de inseriptione quaerit , non dubito , quin καθῆκον officium sit , n quid in aliud. Sed Ascriptio plenior DE O
g. CXX. Per ops IcIuu vero intelligimus actionem , ex obligatione sive perfecta, sive imperfecta legibus conformandam. Nec per omnia probare possumus definitionem Stoicam , quod officium sit o vir sca. ἀλομ τε μολογισμον , quoa cur fasium sit , probabilis ratio reddi possi , Vel οσον λογος Δωρῶ ποιῶν , gus ratio facienέa suaserit . Laert. Uu, Io7. Io 8. Cic. de Fin. III, II. Quum enim nihil temere fiat , . euius non probabilis reddi possit ratio e quidquid fit , non modo ab hominibus , sed & a brutis animantibus , id ad offieium pertinebit . Et ira sane rem intellexerunt ipsi Stolet , de
quibus Laert. VII, Io7. M καθῆκον Φασοῦν ψε πῖ τα Φυτὰ , κ, Oae διαπείνει. ουρῆ ΘMγάρ κἀπῖπουπων καθέκοντα. . Oineium autem pertingere Munt ad plantas. etiam ct animantes. P stari
namque O ia his Oineia . Itaque verum quis dem est, rationem habere oportere officiorum , sed eam quae hominem impellat ad agendum , vel omittendum , non bruta , id est , obligationem. g. VL g. CXXI. Quum ergo officium sit actio , legi coninformanda: g. CXX. facile patet, I. in officium concipi non posse sne lege, nec 1 officium facere, qui sibi ipse, quod nulla lex
Praecipit , imperet: 3 cessare aliquid esse
120쪽
Cap. V. De Osscias Hem. erga Deum. 9 Iofficii , sublata , quae illud antea praecipimbat , lege , . ejusque ratione : si Mando
lex certis tantum personis praescripta sit, saepe contingere, ut duorum, qui faciunt idem, alter officio satis fecisse, alter contra officium egisse, dicatur.' ) Operae pretium fuerit , has propositiones cxemplis illustrare . Nemo dixerit, ossicium feeisse originem , dum ipse sibi virilia ademit , sive ferro in se saevierit , ut refert Hieronym. Epist. LXM sive, quod alii traduderunt apud Epiphan. Haer. LXIV, 3. media camentis sese evitarit . Neque enim ulla lex divina eam in rem exstat, ipseque postea DI-sus est Origenes , se male interpretatum esse locum Matth. XIX, 12. Uide IIvet. Orige mi ana I, 3. 13. p. 8. Nemo deinde negaverit scontra omelum factui vin Christianum , qui vel ei reumei siqnis legem aeeipere, vel Deum sacrificiis propitiare velit, quamvis utramque olim ad fidelium ossicium pertineret. Gal. III, 23. 2y. , 3. q. s. V, 2. col. II, 22. Hebr. IX, Io. Denique si quis oecupet ossicium iudieis, quem sacro munere fungi oportebat spraeter omelum agit, &-reus est, quum idem faeiens judex , quod ossicii est, faciat. I. Petri ἔν.
f. CXXILQuumque obligatio, ex qua quisque, quod ossicii est facit, vel perfecta, vel imperfecta sit: g. CXX. ) s OFFICtuM quoque aliud
PERFECTUM , aliud IMPERFECrota esse oportet,
quorum illud ex obligatione perrecta seu lege; hoc ex i m perfecta, seu virtute, proficiscitur . ' g. Ix. ro.) sie ossicia pastFEcTA sunt neminem laedem