Jo. Gottl. Heineccii, JC. ... Elementa juris naturæ, et gentium, commoda auditoribus methodo adornata

61쪽

3 8 Iur. me. , Gent. LV. I. errant , Circa quae errorem , si intendissent inervos, facile potuissent evitare. f. L. f. ..i Hinc Variae ignorantiae atque erroris divi-

.haeibia siones. Quatenus enim primo i noran iam evilis, vel tare in nostra potestate est, vel non est : eat nus Vel vINCIBILIs , vel IN vixcinitIs adpella- volunta tur.' Quatenus quis illius caussa est, vel non itikoiuli'; ζῆ tenus Vel VOLUNTARIA est , vel iuvoLcmoria, Vel τλRIA . Denique si quis aliquid egit, quod non edicax , fui siet acturus , nisi ignorantia menti caliginem I n' omidisset : ignorantia illa rpsicΑx vocari solet: CONCOMITANs vero , si quid factum eli ,

quod facium fuisset, si vel maxime abfuisset

ignorantia . Quamobrem prioris argumentum est poenitentia, posterioris facti illius, etiam ex ignorantia admissi, adprobatio . Quae Omnia ad errorem non minus, quam ignora tiam, Pertinere, nemo non intelligit.' ) Ignorantiam a que errorem lNVINCIBILEM csse aiunt vel IN SE , at non in sua caussa ,

io norantia hominis temulenti in se quidem riviaeibstis est , quamdiu durat mavis illa insania r at non in sua caussa , quia homini lieuisset non insanire. Contra peccata furiosorum ex ignorantia A se O μα eaussa inian

e Gli proficiscuntur, quum nee sciant emota ente, quid agant, nec per eos omnino steterit , quo minus furerent . Vera sunt laee Smnia, nee um suo in doctrina de imputatione destituuntur: at prior tamen vix diei potest IesuINCIBILIs , quum potuisset evitari, simςns non heva suisset. Rem optime explicat Aristoteles 26eomacheor. III, 7. dum lcgem memorans Pittaci, quae ebriis peccantibus du-

62쪽

plicem poenam irrogari iusserat, statim subii

poena constituta est : priseipsum enim in ' est. Nam situm in sis erat, ne ebrii serent. Εbrietas autem caussa inscientiae est. De ipsa Pittaei lege videndi Diog. Laert. I, 76. & Plutarch. is Conviri sit. sq. p. a F.

Progredimur ad alterum actionum humana' Quid ν rum liberarumque principium, VOLUNTATEM , luntas t q. XXX. quae est i lia mentis nostrae facultas , qua adpetimus bonum, malumque aversamur. Ut adeo verissimum sit, intellectum circa verum & falsum ; voluntatem circa bonum &malum occupari . Nam & veritatis non ob aliam caussam cupida est voluntas, quam qu

tenus bona est, nec falsum, quia falsum, sed quia simul malum est, aversatur.'

'9 Sie nemo sanus praestire cupit ealamirates tibi imminentes, quia si vel maxime vera esset hare selevtia , mentem tamen illa ante rempus vehementer excruciaret , & se bona videri non possit. Contra fabularum cupidi s simi sunt pueri, quamvis eas fictas esse sic Lisciant , quia eas vel ad componendos m res, vel ad animum saltim Oblectandum comparatas esse , intelligunt, easque proinde bonas esse existimant.

3. LII. Ex ea ergo definitione colligimus, 4αὶ non a posse voluntatem quidquam adpetere , nisi ctus aequod ei tamquam bonum ab intella diu sisti o itur et nec Α3 aversari, nisi quod ei tamquam

63쪽

go Iur. Nati se Gent. Lib. I. malum ab eodem rcpraesentatur. ) Quo magis quodque nobis bonum malum ve videatur: eo vehementius nos illud adpetere vel aversari, ac proinde o) contingere posse, ut minoris boni adpetitio vel minoris mali aversatio , proposito majore malo bonove , cohibeatur. 46 Aversationem non in sola adpetitionis privatione consistere, sed conjunctam esse cum aliquo positivo, quod NOLUNTA

Quemadmodum I Cti aeeurate distinguunt

non nolle & velle: l. 3. D. de rei jur. ita non minus discerni debent non ville vel non adpetere, & nolle , seu aversia. Multa sane non vult sapiens, a quibus tamen non Οmoino abhorret. Non ad netit immortalitatem , quam naturas non imperium, quod nascendi sors negavit r nec tamen res illas aversatur, sed magnas ae praeclaras esse iudieat . Non vult , quod non capit ejus conditio, quamvis ab eo non abhorreret, si caperet . Ιea quamquam regnum nec voluit , nec adfectavit intentiis operi diurno hortulumque sterilibus herbis repurgans Abdoloininus, illud tamen nec noluit, nec adipernatus est , quum se regem salveari , regiaeque vestis insignibus . exornari , animadverteret . Curr. de gest. i Alex. IV, 3.

g. L H I. Eiiisdem Nec minus ex ea definitione patet , 47

64쪽

p. II. De AIlion. Hum. Nar. a se Ind. IMBERTAs vero facultas , ex duobus possibilibus. alterutrum , prout e re videatur , eligendi : utramque facultatem menti nostrae ineste , vel ab ipsa experientia docemur . Neque 48ὶ obstat hominem , quem virtus nondum in vςram libertatem vindicavit , suis adfectibus cupiditatibusque adhuc servire . Esse enim haec obstacula ita comparata , ut majore menti proposito bono malove re-anoveri superarique possint , jam supra monuimus. g. LII. 43 .

Sie quantaeumque in lare sit contrectandae' rei alienae eupiditas , ei tamen ille non suceumberet, si tibi tanti criminis estecta, veluti

squaliorem earceris , ergastuIum, flagra, equuleum , ipsam denique fuream , poneret Oboculos. Nec minus, qui voluptatibus atque otio magnopere delectetntur , ad honestioramidia ae diligentiam sese illico inflammari

sentirent, si, adhibita in eonsilium ratione, Paulo expenderent .c ratius , quanta sit doctrinae ae sapientiae praestantia, quanta utili-- tas, quam incredibilis suavitas, & quam ir, reparabile contra damnum cum inertia atque ignorantia coniunctum sit. Rem omnem breviter exprimic Epictetus apud Arian. I, II. '

nam adpetitionem vincere potest Z Alia adpetiatio. Ecquidnam inclinationem ac propensionem pProfecto alia inclinatio ae propensis. Id quod eodem, quo nos usi sumus, suris exemplo illustrat simplic. ad Epictet. Enchis. cap. I. p. M. g. LIV. An eam

Hinc As illi voluntatis humanae liberta. impediatti non ossicit constitutio corporia , quam

65쪽

4x Iur. Nari is Gen . Nib. I. TEMDERAMENTO Vocant, PhriosoPhi . Elem. phil. mori g. G. seqv. Quamvis enim mensa corpore diversimode adficiatur , ibid. g. XLV. & ad certa vitia reddatur proclivior: ista tamen determinatio non magis in co etione consistit, qu*m homo cogitur ad proindeambulandam, dum eum sudum coelumque' serenius invitato Quis enim negaverit, V luntatem omnia integra hiabere, illasque ni solis blanditias non impedire, quo minus e duabus caussis , quarum una deambulationem suadet ., altera dissuadet , praegnantiori adsentiatur λ

Idem porro so) dicendum videtur de AmFECTIhus , id est , commotionibus voluntatis ex repraesentatione boni malique ortis . Quari vis enim mens, quod ad primum motum attinet , passive se habeat, reliqua tamen in ejus potestate sunt, puta , ut obstet principiis, ne motum istum adprobet, nec primam animi incitationem ad impetum pervenire patiatur. Quod D) & de ΜοRillus, id est propensonibus, diuturna consuetudine firmatis , Te petendum videtur. Tametsi enim & hi paulatim veluti in naturam abeunt, quam si s petias furea , semen wque ruur et : Horat. Erist. I, IO. - 26. noa tamen vel emendari

non possunt , vel non vinci saltim , si

quis libertate sua uti velitis Mores sunt propensiones & adsectus , di

turna eonsuetudine firmati . Elem. philosmorat. g. LXIX. 9 Quod diuturna consuetudine adscivimus, id procuI dubio deletudine Paulatim inumbrari atque abol ri psteli , li

66쪽

quantam adhibuimus , dum illam primum contraximus . Quo pertinet elegans , quam iam Hertius ad Pusendorisum laudavit , sententia Aristoplianis in Vespii.

Usus quo fueris diu,

Mutare ingeniam , grave est. . Multos invenias tamen , su; mores moniti suos Mutarunt meliorcius.

g. L VI. Denique si ExTERNA vrs tantum abest , ΑΛ .l, ut libertate suae privet voIuntatem humanam, exterea ut illa vel maxime argumento sit, eam esse liberam. Quamvis enim fieri possit , ut aliquis vi prohibitus , quod vult, non aδat: nulla tamen vi impea ri poterit, quo minus quod vult , velit, vel compelli , ut quod non vult, velit . Immo si intellectus bonum , quod actionem sequitur , tamquam majus malo imminente , repraesentet e nulla vis externa hominem ab eo , quod semel .

alvino concepit, absterrebit, eumque nee 2 vium ardor prava jubentium , nec vultus in stantis Uranni mente quaties solida . Vid. illust. VUolssium Metaph .f. DXXII. Id quoque observavie Epictetus apud Amrian. I, 17. Postquam enim adpetitionem non nisi alia adpetitione vinci posse docuit :statim subjicit: Λ ν μ 1, φισοῦ η φάγη

67쪽

Voluntas vel ante cedens vel consequens. Actiones sponta .r eae,invitae, ultroia

πε ιν - οπρεον προαίρεσn, inquiar quia squν niihi mortis proponis metum , me cogit.

Frofecto non , quod imminet , in causs. os , sed quia tibi satius videtur, alίquia eorum De

re, quam morrem oppetere. Quare tua re ostianis coegit , id es , voluntau vicis voluntatem .

g. .L VII. Ex quo colligimus, s 3 non reiiciendam

esse .distinctionem voluntatiS ANTECEDENTIS& CONfE UENI Is , quarum illa sine contemplatione κονιτα ων, quae sese tempore acti

nis exserere possunt , decernit : haec actionem circumstantiis , quae sese tunc exserunt, attemperare statuit. Quare Voluntas consequens ab antecedente diversissima videtur, quum tamen utraque sibi invictem non refragetur. Ita verum est , & pacem velle Deum,& eumdem bellum, certis positis circumstantiis, non improbare.

Pra terea inde intelligitur , s s SPONTANEAs esse actiones , quae proficiscuntur ex mente , se ipsam etd certum finem , antea cognitum, determinante: s6J INvITAs, quae a mente seipsam determinante non Proveniunt. g. LIII. Porro s7 spontanearum alias ULTRONEAs esse , ad quas patrandas nulla. hominem necessitas extrinsecus impi lit, alias 3 8 COAcTAs, quaS quis , tali urgente necessitate, patravit: I. LVI. nihil autem sy caussae esse , cur addamus Mix-

68쪽

Cap. II. De Amon. Hum. Nam a s Ind. rτAs , quippe quae quum iridem , necessitate . extrinsecus urgente, fiant, coactis quam Commodissime accensentur.')' λ MixTAs actiones voeant, quas quidem p trare vult. homo ; sed ita, ut eas omittere mallet, nisi urgeret necessitas. . Tale quid animadvertimus in iis , qui jactum faciune imminente naufragio , de quibus Lucret. de 'reri nat. Lib. II v. 27 Iamne vides igitnr , quamquam vis exis multos

Enimvero idem in omni actipne eoactaeontingit . Nulla enim vis externa tanta eiis potest , ut nos adigat ad volendum , quod no- .himus , vel quod volumus , aversandum t g. L adeoque omnis actio eoacta mixta omnisque nraxta coacta est . Quis vero probaret divisionem cujus membra adeo non disjuncta ins, ut potius unum de altero prae

mallemus , nisi no bis reprae s aretur nidum muζi.

69쪽

. 46 Iuri Nat. θ Gent. Lib. I.

g. LX. 0us-m ON ita comparatam esse naturam hominis , ut actionum liberarum norma acctionum regula carere possit , iam supra a nobis de- humana- monstratum est. g. IV. seqv. Ibidem vero iiii , ostendimus , illam normam esse desituram , neque functuram ossicio suo , nisi & recta , certa ac constans , & Cum obligatione, eaque non interna, sed externa, conjuncta sit. In talem vero normam, in quam hae virtutes mnes manifesto cadant, iam paulo accuratiusi erit a nobis inquirendum. Nolim vero confundas NORMAM actionum

humanarum, & PRINCIPIUM IURIS NATURA

Lis. Illa enim est principium , quod estendi. vocant philosophi, quodque nobis principium ligainnis est. Per hoc intelligimus eognosen. di irincipium , id est, propositionem quamdam , ex qua, ad quid obligati simus, illico adpareat . Sunt haec & in rebus publieis dbvecia. Nam principἰum obligationis, quae ebvibus rei publieae omnibus incumbit , est voluntas summae in qualibet republica potestatis, eaque simul norma est , ad quam omnes& singuli actiones suas componere tenentur . . At si quaeras , unde eognosci atque intelligi possit illa summae potestatis voluntas ad le- ses te Iomnes remittent , eaeque adeo unum di adaequatum erunt evnsendi principium..is f. Lx I.

v ri,hiri Norm m illam vel in nolia ipsis , vel o

70쪽

Cap. III. De Norma Action. Hum. cte. 4 era , exsistere oportet. In nobis si reperi- εὰ ei umresor, illa non alia esse posset, quam Vel in- qu.renda teuectus, ac conscientia , vel ipsa voluntas est . nostra.'At neutra mentis facultas semper recta, neutra certa, neutra constans atque immutabilis est. Ergo nec alterutra, nec utra quC, normae actionum humanarum ossicio recte fungetur . Ex quo sane consequitur, I ut norma illa actionum nostrarum non in timbis, sed extra nos, omnino quaerenda sit. L XII.

Extra nos cum aliae res creatae, Mxsistunt, ζ koiuh- , tum ipse rerum omnium auctor DEUS. Quum inte Dei. vero quaeramus actionum humanarum normam

cum obligatione externa conj unctam, g. IX. M per rectam rationem universo generi humano promulgatam: g. XI.) obligatio vero externa, in entis euiusdam , cujus imperium agnoscimus , voluntate consistat, g. IX, Io. denique nullum sit eos, cujus imperium in gis agnoscere teneamur, quam DEUS Optimus maximus , g. X. isque solus etiam per rectam rationem, cuius ipse auctor est, aliquid promulgare possit: consequens est, a ut sola voLUNTAs DEI sit norma actionum humanarum, omnisque naturalis obligationis, quin

& omnis justitiae, principium.

Incidimus itaque in sententiam viri illustrissimi, iam 1 upra a nobis laudati, sAMUE his a COCCEIIs , qui in laudatis dissertationibus4 g. X. hoe principium non solum s lidissimis rationibus demonstravit, sed & ab

adytisatiorum stlisturis erudite vindicavit, in