장음표시 사용
161쪽
eliquis tenebrarum favore se occultantibus, & hinc inde dilapiis. Boc- Mus , qui saltu e murorum pinnis evaserat, & pridie sub supremo Legionis suae excubiarum Praesecto, Christiano a Mallita . quadringentos delectos sciopetarios Bescoam, auspicato ablegarat, quibus E clade superstites M. dispersi se junxere , nihilominus brevi Legionem septingentorum aut Octingentorum capitum contraxit: ina cum, a Campiductore Hornio, sequenti mense, vetus Brandenb - γ, Urbis hujus tutandae,ire iussus est. Resii Nec diu post idem Hornius Cae- econita sarianis par pari reserebat , septem
. nec-opinato invadens: Qui magna pars caesi, pars capti, opimis spoliis Megios ditarunt.
r valdiam satis seli .iter ic opinione ci- ttius transacta, copias , quas hostis illic Ioci hactenus distinuerat,aliorsum d cere dabatur. Rex nihil cunctatus, partem quidem, ad custodiendum P meraniae limites, & Ducibus Megapoleos, qui sub id tempus armis sua recuperare decreverant, opitul ndum, Tottio, Campiductoris nomine jam . cohonestato, reliquit: Residuo, in Exercitus supplementum, Marchiam versus iter maturare jusso. Ubi prope Tremmium, qua vetus Brandenisburgum itur, sexto Calendarum Iulii,
universum Exercitum contraxit, M vam animo expeditionem volvens:
Quam aliquammulta prodigia, insigne quippe prae soribus esὰ significantia,
Eam am ad SonnenWaldam, Lusatiae intexeden, serioris, in aere iterum bellatum, to xi ρος - mentorum b dc selopeiorum, creber
in xime displosorii, velut fiagor auditus. Ascherdebae, decimo arto &decimotertio Calendarum Augusti
circa quintam vespertinam, sudo coe-
lo, duae ingentes acies, altera a meri die, a septentrione altera se 'stenderunt, acerrivi concurrere visae: Victoria tamen ab ejus parte, quae a septentrione venerat, stetit. Quod phaenomenon dictis diebus, caciem ho ,
eadem rerum facie bis apparuit: Se perq; post finitum conflictum vir, to O talari vestitus & arcum Kerens, venientis ab euro Exercitus Imperat rem sagitta transfixit , ut, capite si-st aes, i ilico evanescereti Q em mox secutus& in auras 'resolutus, qui arcum gerebat, similiter visum effugit.
Paulo post Friburgi ac Mersbu si in Misenia aqua in sanguinem migra-at. Halae quoq; Saxonum ad lapidariam portam, a sinistro latere , in fossa , sons aquae vivae scaturire, & in medio fossae sen lim rubescere coepit , fonteq; postridie iterum deficiente, aqua in fossa stagnans, sanguinem rudibore prae se tulit. In cupis etiam, quae ad repentinos incendiorum casus apud forum parata stabat, aqua in sanguinem transformata perhi
Ut vero ad Regem nos conver--tamus, is, post lustratum Exercitum,
maxima peditus parte, sub Johannis
Bania erit imperio, veteris Brandeaburgici, quo munitiones loci, pluri opera promotae, eo citius in altum a surgerent, relicta, quarto CalendarumJulii, cum bis mille delectis se lo- petariis, & omni pene equitatu inde movens., postridie Jerichoae monasterium venit, dimissisq; quaquaversum expeditis equitum turmis , vicinam oram, ad usq; Magde burgensem pontem exploratum iit. Cujus adventu territus Pappenhemius,Caesaris Cam- .piductor, cum aliquot equitum p duumve cohortibus ac alis in Burgi oppido hactenus excubans, Magde- burgum cum suis celeriter se receperat.
Rex itaq; nullo cis Albim hoste reperto, pridie Calenduum Iulii, munita
circa vesperam, partem militum, Ur--φ bem & arcem Tangermundae , ubi ς - centum viginti Caesarianorum servabant, tentatum, traiecit. Id quod . feliciter satis cessit: Statione exteriori , in ripa Albis ad navium custodia collocata, subito primum oppressa. Quorum nonnulli tamςn, Peri- culo elapsi, inq; UYbem, cito curriculo refugi , ad arm conclamarunt : Unde quicqvid in Urbe hostium erat , in arcem se contulit .
162쪽
Mox huc quoq; a Regiis facta impres- militem continere, &, quod Caesarem sto, & pars in portam, admoto crepi- in Lipsiensis decreti asseclari superio
raculo, reliqui aliis duobus locis incu- rem Germaniam habitantes , ductubuere, tanto ardore: Ut, non obstan- Comitis Furstenbergit, infesta jam artibus hostium infestis armis , vi per- ma movisse comperisset, inter Ele-xumperent, ac, quadraginta circiter chorem quoq; Saxoniae & Tillium din Obtruncatis, quotquot supererant, in sidentiam in dies gliscere cerneret , Potestatem redigerent ; Regis arbi- istorum dissidiorum opperiri exitum. trio, vita, aut donandos, aut mulctan- Huic ip sius proposito locus, quodos. Regiorum non nisi quinq; in Havelam Albis intercipit, omnium hoc assultu sauciati. Incidit autem maxime abblandiebatur. Illic enim isthaec Tangermundae expugnatio , 1 fronte ac dextris occurrere Archi- a Rex bello Albini, ultratamq; ejus EpiscopatusMagde burgonsis, cum Ve- ripam primo aperuit, in ipsasJulii Ca- teri Marchia ; sinistrum latus claudere lendas, media Marchia, &, quem Havela irri- Nec mora: Contracta illico, Re- gat,tractus: Unde comeatus de pabuligis jussu, quotquot in Albi longe la- consequendi spes no e Xigua. Accede teque, deorsum sursum, Magde burgi re ex Urbibus, oppidisve, Havelae in-
usq; Urbem reperire crat, navigia, cumbentibus, omnium ad vitae susten- inter quae aliquot insigni magnitudine lationem necessariorum, secundo flu- pontones, Albisq; ad Tangerinundam mine, & ita facili negotio devehendo- ponte navali stratus, & huic tuendo, rum, commoditas. Quod autem ca- . semiruta, quam Fuchsius quondam putrei, etiamsi hostis ab utraq; Albis illic exstruxerat, festinatis operibus ripa Regem summis viribus urgeret, reparata munitio: Rege ipso Tanger- & castra conferret castris, Havela ta- mundae divertente , peditibusq; ad men fluvius ipsum arcere: Quo in inus praesidium Urbis retentis ; equitatu in terras, eundem Havelam Sc Albim autem per circumjectos pagos in ho- septeiitrio nem Versus interjacentes, spitia distributo. Interquievit quoq; penetrans,tergum Regi infestum red- hic locorum, cum copiis, quas secum deret, & stumentandi pabulandive ab adduxerat, nec quiescelitem hostis ul- hac parte, aut, sicubi opus foret, eo se latenus lacessiit, dum reliquus pedi- recipiendi facultatem intercluder istatus subsequeretur : Munimentis, ullatenus posses. quae veteris Brandelaburgi excita. Ut ergo Havelae ripam, cuius alias ReYHabantur, in eum statum , ut defendi a Spandoa usq; potens erat, penitus vesberga
possent, perductis. Id quod quinto ab hoste repurgaret, Baniterio , Ha- in pote- demum Iduum Iulii accidit. vel bergae Urbem, quam una cum sub- st' ς mEt Rex quidem, viribus in unum urbio & domunculis piscatoriis in op- ςψ g x, iterum coactis, satis propensus erat ad posita Urbi ripa ad radicem montis si- faciendum periculum: Num incendio tis, Caesariani hactenus adhuc tenue-
desolata Magde burgi Urbs recupera- rant, e Basilica & superiori loco viri, & transitus hic Albis in potestatem adoriri, imperabat. Quod, septimo redigi posseti Interim Tillium cum IduumJulii, inter tertiam de quartam hostili Exercitu haud adeo longe ab- matutinam dum ab eo fit, Caesariani, esse, sed ad Muthusium stare memi- flamma desertis piscatorum domibus
nerat, obsessis sicubi premerentur, quarum octo hac corrcptae perie
suppetias laturum: In Electorem aim runt) subjecta, ultra Havelam in Ur- rem Saxoniae, qui, Urbe incolumi & bem illico refugerunt. Winckesius
re integra, immisceri turbis noluerat, autem Tribunus cum suis, utut hoste multo minus fiduciae nunc, post Urbis creberrimis longiorum tuborum icti- excidium, reponendum , meritojudi- bus in proximantes detonante, percabat. Quapropter arduam hanc & medium flumen , ita ut humeroruiata ancipitis aleae plenam expeditionem tenus aquam subirent, fugientes secu- pro tempore intermittens, tutius du- tus, Urbem it; irrumpens, quicquid in xit: In stativis, adversus hostium vim armis occurreret, trucidabat: Captis
munitis, opportuno ad Albim loco, ad quadringentos quadraginta , qui T 1 in
163쪽
in coemiterium & aedis sacrae turrim novas ac periculosas turbas datura , conrugerant,armisq; abjectis vitae gra- meditemur. Gut enim in hoc, isto , tiam sibi fieri suppliciter petierant. praeter jus , me o vatos se conrue v. b.ha i , p0st' ly-rto a nimirum s raritur, non tamen id alis adhuc cause,
tati tu , Tangermunda Werbenam retro ma: Nec ista Visa arma in uni r iis , cum Exercitu movit : Medio illic in- qet em praetexam, Pacis scopum , sed ter Urbem ac Albim loco, stu per- omnimodam potius γ inam Imperis OOpportuno, pone aggerem, quem, ad dissolutionem redundatura. tavod ad
arcendam aquarum exundantium elu- Eictumsuum: Protes antium armatu
viem olim congestum, arcendo hosti ram eo potius collimare vitri, quomo- extemplo aptabat , castra metatus. do jus praetenseum ob nate tueantur , Pontem quoq , Tangermundae rescis- ct Pontificiis iteratam Pas et iensemium, & Albim secundo flumine de- paritionem extorq aut i quam, ut ami vectum, hic sterni jussit Rex: Valido, cabili compositione de subortis contro quod utrique flumini dominaretur,pro- versiis mter partes transigatur. Bez pugnaculo in extremitate anguli, qua corum vero incommodorum fontem uni-Havela Albi miscetur, excitato. Ne cum: tavod, non tam viri ου is poten- vero hostile , quod DomitZae agita- tia aduersariorum, quam conni Uevtia, bat, praesidium regiis castris a tergo clandesinu sub diis, machinationibu msultaret , dispositus idoneis locis interiorum hostium, variis Se bonorum eques : Excursibus ejus cohibitis, se- consiliorum remoris, ab hu mVeritiae, iucuritatem pabulatoribus, lixis, aliis , eum res redierit satum ; ut mediis fu- annonarias Omnis generis species sub- sentandi mercisus, Constitutionibus
Nehentibus, Praestiturus. Imperispraescriptis, uti, haudpossib M i in . te fuerit. Nec Caesari tamon displi 22. 1 aulo ante, Caelarem In cuisse, andocunque ordines de alia Lipsiensis foederis socios, superiorem ratione, viame, qυa hostibus, minori cum Germaniam incolentes , infesta jam ipsorum damno ct majori commodo obarma strinxisse, diximus: Illius itaq; si retur, cogitationes suas in metum
rei telam hoc loco breviter pertex conferre voluerint . Prout incon n-
re, ordo postulat. iu Ratiabonens, Heriurum GPegio id Qui Lipsae coierant protestan- consiliis gerente, singulos Circulos de res Imperii Electores, Principes, O conferendu in commune elgis diu, dines, decretum inibi factum,& subse- implorare decre rit. Quem tributo-RVCntem armaturam, cum erga Cα- rum colligendorum modum, quoniam
sarem, tum pontificios Electores eni- protestantes Imperii Electores, Prin-Xe eXcusatum ierant , qui 'vid suspi- cipes, Ordines in literis suis rejece- cionum inde in eorum animis, aut or- rant, & velut haud legitimum impi tum foret, aut oriri posset, eximero snatum ierant, Caesar in hoc suo re-copati: Sed in cassum. Nihilo enim spon pluribus astruebat; enixe con-
minus utrobiq; in sequiorem partem tendens. Ab Imperii consiturionibus accepta haec eorum molimina: Quasi minime ae cedendum , quando spes fu- qui isthac armorum ostentatione co- persit pervenient ad media, qυae iisdem gere Caesarem, non obsecrare , ani- Conpitutioni ae praefinita reperiumur imum induxissent. qualia, uni r assu Oraenum mperii Atroces Et Caesar quidem ad literas, quas conventus, is ordinaria decreta, plu-C' 'D Lipsa transmiserant , conventus q; rium I fragiis sancita : Nec non, ubi haud diu post communicatum decre- temporis ratio prolixas esumodi coni tibi si ' tum pr8li is Verbis respondeba fultationaes admittat. Num alio is hia. acriter illis exprobrans. tavod ad paria esse, is eodem rPririre: Si Res- Caesarei Edicti exsecutionem vi rotam publua nultas habeat Leges, aut , ob dandam, is sibis ve Exercitui neces- temporum iri uatem , Legibus cum sariam contributionem, alia fusenta- Malutari effecita uti nequeat. Praeciationis media eripienda , inter se conju- pud quoque Protestantibus probro G-
oent, in eum in s bellum is arma, bat Caesar: Evod hoc Vso tempore,
164쪽
quo obfectos Retis Aeriae progressus, sua praesto potius starent. V odsi ante
o indies ingratescens ab hoste pericu- oblicationem h in Edictb, ad Ioca , -- tam ipserum sub diis maxime opus -- . milusti is destinata, armati, in fructifeberet, omnia ipsi Pandi media, sub tri se fum contulissens, templo inde digres-
tuo ac praetextu intolerabilium pres- si, domum reverterentur. Iurarum , subtrahere animum induce- Similis tenoris literas ad Franc rent. Visa vero faederatio Assorum, nici, Suevici, & utriusq; Rhenan Cir- ubsecuta eam armatura , ut absque culi nobiles, qui praeter ipsum Impescitu ac consensu Caesaris instituta, Agia riumve superiorem non agnoscunt, cita existat, ideo a proposito eos deho m Caesar dedit. μου, universs ac vulu severe prae- Nec minus pontificii Et ectores, Ponti seu rapit: Desisterent ab armis; debitam, Protestantium decretum, ut q vo, spe, flectores vit Caesari ac Mari ratui premo, prae- de redipiscendis bonis ecclesiasticis, flarent obedientiam , uec militi suo ne- concepta, evolvereiarur, in responsio Puui 'cessaria , qTibus carere non posset, HL ad protestantium Electorum, Princi- - menta, diribitoria, hespitia impostersim pum, ordinum litera , accrrime im-aenegarent. Aboris, lenibus hu hor- probare ac dominare i rogantes eos- ramentis nil proficientibus, duriora me- dem, commonentesve : More Caesarisaea ac remedia, qυae Coninsutiones Im- avocatoriis di monitoriis mandusisgesuperis ipsemer fuggerans, necessario bi deponerent arma , praecishos travit AEdhibenda Iore. reserarent ; omni adversus Caeraris ct e Hoc responsum satis atrox atro- cae arianarum partium militem hostilita- apiari cissima ad unisereses Electores, Prin- te abstinerent , is Caesari potius contra ψ opes , Comites , Subditos, Cives, VnL Regem S ci deliter suppetiarentur. versi tes Imperii , imprimis ad mili- Verumenimvero surdis narrabantum Tribunos, 'istampeditumis Sm tur sabulae, nec ullis mandatis aut ve cures qυosque , nec non generatini borum acrimonia a proposito Prote-
omnes gregarios milites, si pedibus, sive stantes absterreri se patiebantur: QWyieqvis mererent avocatoria subseque- potius delectus in Misnia, Francoma, . bantur : Qribus serio, sub gravissima Suevia,maxime liberis Imperii Civit poena injunctum. Ne militibus, qui, tibiis, gnaviter procedebant ; insigni ad Lipsiensis decreti placitum, Fribe- militum confluxu. Parumq; argumensantur, iribitoria aut transitum con- tis, & papyraccis Cae saris ac Uontificederent, sed coeuntes ubivis locorum clorum minis fuisset profectum: Nisi opprimorent, dissiparent,profligarent ; his adjecissent arma reducis ex Italia milites autem omnino se abdicarent his Exercitus succedanea ; &, calamo,qui stipendiis: Noe cuiqvam ad deleritas hos nullius hic usus, abjecto, ferreo stylo promovendos ultam tributum is col - apud superioris Germaniae ordines Eum, aut indicene, auis ero, esset. cancellassens Lipsiensis conventus d inae avocatoria liberis Imperii cretum. Civitatibus speciatim transmissa , & Controversia enim de Mantuano Caearis una postulatum: Darent operam, ut, atq; Montiarraten si Principatu sopita publicitus affixa , in omnium notitiam certo jam erat pacto : Quo Caesar, η ' ς' Π' Cenirent Gasve rei a ct riciti m g dummodo vires,illic ex parte hactenus
Teretur. occupatas, in Germaniam contra Sue-
Praeter isthaec alio adhuc Edicto cise Regem, & protestantes Imperii expeditio
promulgato, omnes protestantium E- Electores, Principes, Ordines vertes ectorum, Principum, ordinum va- ret universas, Regi Galliae in nonnul-sallos, quos pro asserendo Lipsiensis lis concesserat. Hic ergo Exercitus, conventus decreto, ad arma& debita, ductu Comitis Furstenbergii, genera- ratione possessorum Feudorum, ser- lis vigiliarum Praefecti, commodum ex vitia praestanda exciverant, ut ne Do- Italia adveniens, surgentibus maxinadminis suis directis obtemperarent, de- partibus, necdum adultis tamen & sat hortatus,admonebat Caesar: Inusim, validis, Velut tempestas, e montanistit supremum sudoram Dominum, re- Alpium ingruens, sumnia violentia
Bicerent, ct ad Vs s nti rus armatura incubui . E
165쪽
Nς mi rt primam quidem appressuram, bant) castra mox inde moVent, com- ἔ ub Iunii mensis initium, Memminga, meatu etiam praebito iter eorum Pr in libera Imperii Civitas passa : Qvis m,vi' motum ivere; ad Tillium se istinato' admota, adegit Fursten bergius inpli- gradu contendere, prae se ferentium. ensi decreto renunciare , &quinqua- Superato autem Danubio, in Ducem ginta florenorum millibus, mulctae lo- Julium, Administratorem Ducatusco uirotionisq; evitandae, praesenti Cirtembergensis, fabam cusam, ani- pecunia statim persolutis, duas pedi- madversum : Ut, qui jam militum non
tum cohortes, donec Caesari aliud vise contemnendam manum coegerat, an-dcretur,intra moenia receptas, susten- teram, vicinorum subsidiis confirmatare, demum , de tributo bis mille tior, magis formidabilem Caesaris ar- quingentorum florenorum quotmensi- mis se redderet, opprimeretur. Id bus persolvendo,sdem interponere. quod ex voto & facili cessit. Minsin me non Hinc ,septimo Iduum Junii ,Cam- gae enim oppidum initio statim deditu: campin podunum itum: Quod, clavibus por- Et miles scriptus sub Caesaris signa di- dum tarum obviam missis, imperata factu- stributus, provincialis autem armis e rum obtulit, praesidio ii quadringen- utus, atq; domum ire jussus o Paulo torum militum imposito,octuagies mil- post, Rauschensi calle in potestatem te fore nos, ne praedatorum licentiae redacto, Rutelinga eorum arbitrio se Permitteretur, pependit. permisit. Qua potitus Caesaris Exer-Ulma in- Campoduno, Ulmam versus in- citus, pridie GalendarumJulii, Tubinsidii, ne-stituto itinere, haud longule inde ca- gam versus iter habebat: Administra- quicquamstra Caesari an metabantur: Proditio- torem memorati Ducatus, qui illuc mi- ςn xu ne quorundam Pontificiorum, qui ist- litem suum, ex conscripto & provii hic commorantes, clanculum cum iis ciali mistum, contraxerat, si amica via
colludebant, structis Urbi insidiis. Hi res non procederet, vi aggressurus. ctenim ex equitum ordinisTeutonici Qua de causa, ipsisJulii Calendis, it aedibus ad turrim,in muri circuitu haud lucescente die, in armis, acie explica' procul nova porta litam, qua bis quasi ta, sub obtutum ejus se stitit mille nitrati pulveris centenarii re- Sed adversus animo jam framini, conditi asservabantur, cuniculum ege- & armis diffisum, vi opus haud erat rant; eo consilio: Ut, die dominica, Administrator enim hostilem impetuo
dum populus concione audienda oc- antevertens, nulla interposita mora,cupatur, igne immisso, munitiones Ur- ad pactionem descendit , post nuncibis, quas ingenti mole nostra memoria uni scederi Lipsiensi remissum, cum exstruare Ulmenses, vi pulveris aper- Pu Eissis, nec non Ministris, ac DEEtae, & in fossam praecipitatae, Caesari risus, in Caesaris tutelam receptas. nis aditum sternerent ad invadendum. In re ae delectas ejus provinciatis ex- Sed proditione, tertio Iduum Junii, armati ac domum dimissi: Militum Cero eo ipso pene temporis articulo, quo conscriptorum quoi or in Caesaris sim effectum sortiri debebat, singulari DLi pendia transire detrectabant acramen- providentia per ancillam pecuariam, to Mariti; contra Caesarem impo sera iisdem in aedibus rusticationi operan- arma haud laturos. Administrato-tem,revelata, octo criminis complices ri quoq; necessitas imposita, hospitio in carcerem conjecti. Caesariani au- recipiendi Caesaris Exercit , in protem condicto tempore prope Urbem vinci , qzibus tui lari nomine praeerat, comparuere quidem, uitelas tamen θ, g mata Caesari placeret, alent; suas retectas conspicati, re infecta, re- tum submini iran i e vestigio in usum cesserunt: Nil minus, quam quod in- Exercitus, quantuosat, opem, vide-
tenderant, agere simulantes. retur, commeatu .
Dux idi Eadem dissimulationis persona De qua repentina transactione ςbς gin assumta ab Ulmensibus id tramissume judicium sane nostrum' lubenter sus-h, i h g Qui, dum Caesariani, post tentatam pendimus: id tamen certo nobiscon hoe modo irrito conatu Urbcm, qua, stas: Si paululum modo Dux susten- utpote adversus subitariam vim fatis lasset, aut sustentare potuisset, subsi- instructa, properato potiri disside- diarias amicorum copias mox ad manum
166쪽
minuitaturas; rum accessione,hosti viribus par reciditus, omnem effugere potuerat praecipitatae deditionis suspicionem, &, quantum conjectare licet, avertere incumbentem
hac ratione Lipsiensi foederi pestem. Nam & Ulma aliquot peditu signa suppetias miserat: Quae cognito a facta,
transacta omnia, trepido gradu nec dine discrimine, unde venerant, se re-cςperunt. Et Schlammerstorssius
Tribunus, cum Legione equestri, tribus capitum millibus constante, ac sex equitum alis, Regis impendio conscriptis, ex Hassia subsidio approperans, Nordtingam jam attigerat: Qui& ipse, aliquanto serius veniens , nec ullum, quo cum milite se conferret, tutum in vicinia reperiens, recept culum , di siluere eundem a signis necessario passus est ulm dc Debellato Wirtenbergens, re- omnis tro contra Ulmam reditum, cui aggre- SVevia, iuundae immorari , Fursten bergius. 'ς . paulo ante minime consultum duxeti ubisi x-x -Wirten bergensis, quo, velut iri sit, fundamento, reliquorum in Suevico Circulo Protestantium molimina in-
*ostilia arma se firmandi tempus lu- . craretur. Haec itaq; Civitas, quia cum Wirtenbergensi jam actum, &ipsa omni auxiliorum spe destituta erat, Caesaris quoq; armis haud dissiculter cessit: ALipsiensi decreto resiliens; & delectibus, quos egerat, exauctoratis. Cui praeter tributorum , quorum dies jam cesserat, solutionem, nova insuper imperata: Quatuor insuper peditum cohortes , &tres equitum alas, in Comitatu Geti- lingensi, Ulmensium dicioni innexo, divertentes, per tres septimanas sus
Post Ulmam, nec non reliqVas protestantes Sueviae Civitates a Lipsiensi decreto terrore ac ostentatione armorum divulsas , in Franconicum Circulum versus impetus: Cujus Ordines Noribergae sub id tempus convenerant. Sed & hi, animadverso, Furstenbergium appropinqVare, per Legatos, obviam missos, Caesaris avocatoriis ac monitoriis mandatis morem gerere , paratos se ostenderunt: Caesaris Commissario, D. Pop-
pio, pecuniaria belli subsidia, quae
pro Caesare flagitatum venerat, septuaginta, scilicet, duorum mensium tributum, id genus, quod ab Imperatorum Romam-itione nomen geris, intra spatium anni vertentis pensitandum, magna insuper promtitudine spondentes. Mox, qvijuxta Lipsiensis decreti tenorem noviter conscriptus erat miles, ubivis dimissus, & Ω-cramento suo solutus: Nec in Prot stantium emolumentum quicquam im
de cessit ue nisi . quod quinq; equitum alae, sub stetnovio Tribuno, & . tria peditum signa, qualia, nulli certae Legioni obstricta, libera vocant, sub- Tribuni Schaumburgii ductu, in Culm.
bacensi agro , Misniae contermino , collecta, ad vicinum Saxoniae Elech rem in hac rem metamorphos traii
Ita po*entissimum extern' specie foedus, pauculis die sus, absq; sanguinis emisione, maximam partem concidit , &, velut in stipula grassans ignis, repente in flammam illustrem
emicans, repente in sumtim, ventos
ve abiit: Nec alius ejus exstitit fructus , quam, quod Caesar Protestantium delectibus, qui ipsus signis hinc
indo flaccesserunt, in propria eorum viscera armaretur, & eo speciosiorem haberet praetextum , ad praeteritarum, quibus illos afflixerat, & futur
rum etiam actionum suarum crudit tem & crudelitatem convelandam. .
. 23. Dum isthaec in superiori
Germania accidunt, Tillius ab altera parte totus in eo erat: Ut Landgravio Hassae, Casselensis stirpis, & Saxoniae Ducibus, ipsi, ; tandem Electore, qui caput ac Princeps foederis , perdomitis, Lipsiensis decreti vinculum penitus dissiparet atq; attereret. Quem in finem Magdeburgi reliquias, Badensis ac Breunerianae Legionum praesidio firmans, millesi, E Lichten- stentana abiectorum militu, & quinq;
Virmondii pedestres cohortes, nec non septem Bonninghusianas equis tum alas, ad Albis & adjacentium provinciarum tuitionem, Pappenhemii ductu, relinquens, cum reliquo Exe citu Thuringam versus moverat.
Thuringia m iris vadere parati
167쪽
Electoris . In ipso itinere, πhuringi ae jam - ψωκ minitantem, Miltit Zius ac Volcker- . ' ' stori fius, Saxoniae Electoris Legati, veniebant , de Pare inter Regem S - 4e is Caesarem, per Electorii, quam Caesar ipsemes expetierat, interpositi mem concilianda af Iuri, o expiscaturi: Cibus legibus in Pacis trauatum δε- Bendere, aut armorum inducias pacisci, momine Caesaris, animatusforet λ Diligentem qVoq; una daturi operam :Quo , amicae inter Protesantes ac Tontificios compostio iis, iam iam Vr-- furtim antis, squam, Face rupta, imrercidere nec sum erat aliorum malorum, dubio procul inde oriturorum, V
specta ob oculos posito, a praesenti expeditione diverterent hominem, vim i ,&arma, &nil non hostile spirantisim
nullo Qribus tamen rationibus tantum abest, ut Tillius iter suum sufflaminari passius sit; ut totius, simul ac Thuringiam cum Exercitu attigit, obvia quaeq; populando ac depraedando in Ducum Saxoniae, Vinariensis stirpis, Comi- tum Swari χburgensum, & aliorum, Lipsien si foederi addictorum, territorio hostiliter grassari coeperit: Frans kehhusii Urbe, inter alia, penitus di repta, & igne subjecto in cineres redacta. Postqvam vero Tillius, castris inter a re eram & Franckenhusum positis, aliquot dierum spatio interquieverat, E ordiam perrexit: in Urbem in potestate habere, Pontificii, ob complures praegnantes causas, e re
sua arbitrabantur. Norant enim, ingens illic frumenti, vini, aliarumve amnonariarum specierum penus reconditum ; Exercitui in longum tempus sustentando par: Donec, quod animo moliebantur, effectum adversus vicinos darent. Situs porro Urbis adeo commodus: Ut Saxoniae Duces uni vertim exinde, ad nuncium Lipsiensi foederi remittendum, & morem caesareis mandatis gerendum ,facili me compelli possent Hassiae quoque Laiadgravius, qui unicus sociorum superioris Germaniae in fide data perseverabat, intenecto hoc velut obice, ab Electore Saxoniae secluderetur. Demum, Ersordia Franconiae,& opulentissimis Pontificiorum, in ea sitis, Episcopati-
bus, velut pro scuto aut proce striis, adversus hostium molimina iii servire videbatur; nec credibile erat, quem piam eo progressurum audaciae, ut, Urbe infesta a tergo relicta, Herciniae silvae, Franconiam a Thuringia diste
minantis, montana transcenderet. Til
lius ergo bono modo aditum in Urbem sibi straturus, castris prope locatis, satis civiliter petiit: Submitterent fidi
Caesaris voluntati,&, majoris securitatis ergo, militare prae idium recipe-zent. QVanquam autem verisimile
haud sit, siquidem serio institisset Tiblius, vi aut intentata, aut saltem ostentata, Urbem diu resistere ausuram: Mitibuς tamen simul verborum exorabulis, simul praebito : argiter commeatu, nec non Objecto.aeris aliqvo io, deliniri,& a proposito abduci te passus sit; libri ordia q; hunc in modum compedes, quae ipsi parabantur, evasit. Tillius namque, omissa isthac curia Muthusum inde cum Exercitu digressus', ipsemet in Urbe divertit: Peditatu prope Urbem sub dio tendente, equitatu vero in circumjectos pago , . expeditioris pabulationis gratia, distributo. Muthusio ad Gulielmum, Hassa ri Lana Laiadgravium, Legatus mittebatur ag umTillio , minitabundus postulans: Renuciaret Lipsensi foederationi Land-
gravius; dimitteret, quas contra X rat copias , reciperet aliquot caesareas Legiones, non in provinciam modo,
seu ipsissima quae intacta hactenus
manserant, provinciae viscera, aulae,
nimirum, sedem Cassellas , & munimentum Zigenhei mense; deniq; tributum Caesari deinceps, prout ab aliqvot annis suetus erat, pensitaret.
2 . Legato autem cum igno risui liminiosa satis repulsa reverso, jam vim& arma parabat Tillius, jam bellum &dira quaeq; meditabatur. 3c Laiadgravio, quod vixdum excusserat, jugum injicere it enim properabat; cui fini ch egae, loco intentioni suae peropportuno, hospitium sibi delegerat, Legionibus Hassiae confinio paulatim appropinquate usiis: Quando a Pappen hemio de vehementi Regic Sue ciae ad Albim impressione, & felicibus fatis illic au sis certior factus cst. Qua propter
168쪽
propter mutato proposito, hunc po- cognitum Regi: Duobus inde milliatius capitalem Caesaris dc primorum. ribus, in pagis Borgstali Ac Angerii, di- principem hostem persequi, cumq; vertisse Comitis de MonteCuculi &viribus de militum robore se praestare Holchii Tribuni Legiones. opinaretur, vel ad pugnandi redigere Quare, continuato itinere, mox necessitudinem, vel aciei aleam de- progressus Rex, ingruente jam nocte, trochantem trans Albim rejicere, ani- dimidio ante Borgstallum milliari gramum induxit .: Spe elenus; modo dum stitit, &, equitatu in tres partes regia contudisset arma, de recent, distributo, unaq; Borgstallum, altera
bus delectibus, quos Lipsensis sce- in pagum Angern, ire jussa, ipsemet
derationis socii habuerant, disturban- cum tertia mediam, qVae utrumque pM dis rem haud adeo arduam, nec magni gum intercurrit, viam tenuit.
laboris soro. Et Borgstalli sane,quod proximEMuthusio igitur, septimo Iduum aberat, Comitgde MonteCuculi Le-Julii, discedens, Mansfeldiam atq; gio, ut inopinato, ita maxima omnium Hschersiebam repedabat: Unde iter cum clade oppressa, pessumdata, ac
denuo maturans, ipsisq; Idibus Mag- quicquid pedibus salutem sibi non pede burgum reversus , decimo sexto perit trucidatum: Impedimentis uni- Calendarum Augusti, cum universo Exercitu Wol merstadium, Magde- burgensis dioeceseos oppidum Veni . Titia i Rex SVeciae de Tillio adventan- '0 ma equitatum in anterioribus hospitiis hostem versus pro more collocassi, iste. O . e 3plorato coinpertum habens,statuit;
uiui, cum parte maxima eqVitum ac draco
versis in praedam regio militi cedentibus Secundum hos Rex cum suis in Reindor ilium, Beriastentanar Legii nis hospitium, impegit: Ubi obtumultum, qui Borgstalli prior ortus erat, omnia in armis, dc universa Legio in duas phalanges ante pagum disposianum, qui jam aliquamdiu a militaribus reperiebatur. Huic equitum globus, laboribus interquieverant, properato animos periclitatum, primo immissus: in hostem ue, dc, quod hostilem mili- Quem hostis eminus tormentulis fatutem , longo simul celereq; itinere latum iit; veteri equestris militiae mo-
fessum, excubias negligentius habitu- re, equis in gyrum coactis, latus obve riam, auguraretur, periculum face- tens. Regii econtra, licet perpauci, reci : Num, subitaria irruptione in
equitatus hospitia facta, hisq; disparatis , aliqua is dorsan clade assici posset rconfertim & recta, ut docti erant, in
hostem ferri: Eos i; duae subsidiariae a
Rege turmae, modico intervallo sequentes,sustinere. Quod Beriastentani
Decimo septimo igitur Calenda- conspicati terga statim vertere,& effurum Augusti, equitibus ac draconibus sissimo cursu pagum praetervecti, per suis Arnsburgi veteris Marchiae con- latissima camporum, hinc inde, linun- venire jussis, eunte jam in noctem lu- di Si qui vero pernicitati equorum. ce, circa nonam vespertinam, iter in- dissiderent, abs his delapsi, de illos, de gressus, dc totam noctem uno tractu impedimenta Regiis diripienda relin- continuans , relicta a tergo Tanger- quere. Quorum pars in eorum manus munda, Bel lingum, pagum milliari quidem venit; pars vero non minima, unico inde distantem, pervenit. Po- incendio consumta, de periit: Rex ele stero, qui dominicus erat, die, peractis nim, milite ad praedam discursante, ut sacris, & divini Numinis auxilio invo- confusioni nocturnae occurreretur, caro, quia hostem, praeter opinionem, ignem pago subjici imperaverat. In prope abesse, ejusq; prima agmina vix hoc conflictu ipsemet Tribunus, Baro quatuor abhinc init liaribus commora- Beriistentus, nec non alius,junior Barori, referebatur, summus excubiarum de Colobrat,cecidere: Et, utut Regii sub Legione equitum praetoria Prae- hostium vestigiis acritet inhaeserint,fectus, cum expeditis nonnullis equi- noctis tamen tenebrae, quae fugam eo-tibus exploratum emissus. Qui circa rum convelabant, longe illos pers quintam vespertinam reversi, quinq; qui Vetuerunt captivos secum trahebant, de ex his omnium postremus Rheingravius, M . V Holchi
169쪽
Holchianam Legionem , quae inpago justa persolvens, ultimum vale eidem Angren hospitabatur, aggressus, non dixit. imparatam, sed praelio ineundo ac- Jam indubium erat, hostem, cinctam offendit: Nam Holurius, triplici hoc tumultu e somno excita-- clamore aliorum , quo, campi longe tum, arma arripuisse, & copias con- lateq; personabant, excitus, pago im- traxisse in unum : Opacitas quoq; pedimentisq; relictis, militem ad la- nocturnarum tenebrarum ulteriustus pagi locaverat, hostemque structis progredi in ignara terra vetabat. C ordinibus illic opperiebatur. Nec, acto ergo iterum agmine Rex, ea- irruente hoste, sibi deerant Holckia- dem adhuc nocte, Bel dingum pedent; quin sortiter initio praelium ca- tentim recessit, & illic paululum in-pesserent: Sed praevaluit Regiorum terquiescens , Mendaliam se mox obstinatio, & disjectos in fugam tan- contulit. Ubi integrum hunc diem, dein compulit. Trucifati eorum non qui decimus quintus Calendarum pauci, nec pauciores capti: Impe- Augusti erat, & subsequentem no- dimentorum quoq; parte non exigua ctem turmas in armis, haud laxatis Regii potiti, & duisus vexillis , quo- Ordinibus, ad praelium accinctas con-rum uno Fortuna depicta , , illiq; tinuit: Sicubi forsan hosti, vestigia ascriptum, Audae Ier, altero strictus ejus persequi, & par pari referre alensis, quem serpens sinuoso flexu cir- lubesceret. Verum Caesariani ultracumdederat, adjecto symbolo, tis pagos, ubi cladem passi fuerans, pr Ducibus. Quod vero direptionis, grudi nequaquam sunt ausi. Quod& inde exortae confusionis nullus es- ergo nullus appareret hostis, & pa- set modus, nec aliud praesentius re- buli desectus discessum insuper immedium, Rhingravius pagum cum peraret, Rex suos in pristina hospitia omni, qua farctus erat, praeda, Vul- remist. Ipsemet vero, decimo quam cano similiter consecratum ibat. to Calendarum Augusti, in castra ad Nonnulli tamen Regiorum ip si flam- Werbenam citato gradu advolans, mae opima sublegerunt spolia : Qvo- rebus omnibus necessariis ad hostem rum uni gregario bis mille solidi Un- adventantem strenue excipiendum garici obtigisse scribuntur. Gene- ordinatis, Arnsburgum , praetoriae rosorum quoq; equorum numero equitum Legionis stativa, pari velo- non contemnendo Victores passim citate redibat : Pro suorum salute aucti. in hic procubiturus, & in omnes hostis In hoc certamine Carolus Lu- motus inconnivis oculis ac pervigili domicus, Comes Palatinus a Lau- cura intentus. terech, juvenis animis maturior ac Improvisa trium Legionum op- annis, dum ante Rhingravit Legio- pressio&clades, velut sinistrum sus nem pugnam impigrE ciet, & vexil- ceptae expeditionis augurium, non φης 'larium hostilem, mortifera pila transe mediocriter pupugit Tillium, atq; ad adactum, equo deturbat, ab ejusdem eluendam, si pote, contractam macu- optione duobus vindicibus globis vi- lam, stimulum homini admovit. Igiace versa lethaliter saucius, Werbe- tur, decimo quinto Calendarum Aunam relatus, vitam cum morte non gusti, Exercitu in campo ad Woliner ita diu post, insigni Regis cordolio, stadium convenirejusto, hac&poste- commutavit. Cui contestando Rex ra luce iter prosecutus,duodecimo Ca funus, eum in Pomeraniam deduce- lendarum Augusti, moriente die, retur, ipsemet pedes , cum primori- sum solis ardoribus Exercitu , dimidio hiis Ducum, ex Urbe per media ca- a Tange unda milliari stitit , ipse-stra, ad usq; pontem navibus con- met in Urbe hospitium sumens': QWam stratum, honorificὰ prosecutus est, Regii, duobus aut tribus moratori-rotusq, Exercitus, in aciem una cum bus , qui deprehensi hostium potie- grandioribus tormentis dispositus, bantur, exceptis, relato Arnsbu binis tormentorum ac sclopeiorum sum Uradu, jam deseruerant. Ea- et tonitrubus, solito. Succorum more, dem vespera tres Regiorum equitum
170쪽
turmae apparuere , cum quibus prae- Sexto Calendarum Augusti Til curiores Croatae aliquanti, per velita- Γ , Exercitu regiis castris propius bantur: Ubi vero, Croatis campo de- admoto, porrecta late acie, sub obtu- pulsis, Regii Tangermundae nimium tu eorum diu stetit, quasi totis viri proximare visi, Exercitus, illa ipsa ad- bus impetum facturus : Quem Rex nue vespera, prioribus castris sublatis, cum suis magna animorum alacritate Tangermundam usq; profredi jussus. opperiebatur. Sed non processit Quando sane generalis rei tormenta- ad factum isthaec eminatio: Nisi quod, Praefectus, Baro Schonburgius, grandioribus tormentis ad locum,quo validis equitum globis, in Regios mo- Regii pridid velitandi gratia egressivit, sed, illis statim dilabentibus, pa- fuerant, traductis, in re a castra, Scrum promovit: Nec enim ut conflige- Urbem Cerbenam, aedisq; sacrae praerent, sed ut hostem incurrendo fati-Zrent, & continuo irruptionis metu
spensum tenerent, missi fuerant.
Itaque non nisi . quinque equitum, qui morte luerant, jactari facta, Arnsbur
Undecimo Calendarum Augusti dimidia Tilliani peditatus pars supra Croatarum excubias erumpens, per- Tangerinundam ad molam ventosam, culsos ad ipsa penὰ hostium castrant tera dimidia infra Urbem ad Al bini,cqvitatus autem in vicino saltu tetendit. Interim, excursionibus hinc inde factis, certatum : Variante, dc praedam clademq; inter partes alternatim
Et spartiente fori uni , usq; ad octavum Calendarum Augusti. Quo die illius, vasis iterum conclamatis, de Exercitu h ud longule a Tangermuncia lustrato, Arias burgum cito e Re-
vens, non adeo procul a regiis castris rivus ipsemet tenebatur, a duobus hi constitit: Ubi acribus iterum, nec in- stium comprehensus : Sed Wilden cruentis velitationibus certatum. In- stento, nobili puero, qui in famula. ter alia regii sciopetarii in arbustum, tu ipsius erat, promte succurrente, quod castra Sc hostem interjacebat, se- & unum eorum prosternente, ab alte- se clam abdere: Equites vero, nunc Procurrentes, nunc irritato praelio sponte refugi, festinationem sequentium hostium in subsessore; illicero. Et succedebat astus: Nam Caesariani, incautius se inferentes, insit diis structis 'impingere, ac longiorum tuborum sentire fulmina. Hunc in modum di- cunda vice inscenderat, graviter lae-es iste, absque insigni tamen partium ja- so, Uterque autem, quod injussi, ex et a transactus . inconsulto animi ardorer, totainini
cipue turrim, centum plus minus, ictus disploderentur. Quo peracto, tormenta revecta, ec, vigiliis hinc inde ordinatis, ab hostilitatibus ce
Insequente luce vixdum suborta, regii equitatus pars in Tillianas praecipiti fuga agebat. Unde cum to
tis castris ad arma conelamaretur, de
universus Caesarianorum equitatus in campum se effunderet, res ad exiguum, sed asperum certamen devenit: In quo utrinsecus quasi centum quinquaginta occubuerunt. Bauditius, generalis equitum Lepatus, magnum
indomiti animi de roboris specim nconflictu hoe dedit: Ensem laterinii pariter in castra verbenensa pe- cujusdam hostilis Ductoris capulo Hem jam retulerant) instructa acio, tenus fere abditum, de defractum in iter instituit. Et hac quidem vice e vulnere moribundi relinquens , -- Resiis SubTribunus, Iohannes Lil- pulumq; , cum re sidua ferri parte, adlies parrius, dum equus globo traje- longitudinem spithamae, i cum ectus sub ipso, aeque saucio, corruit, praelio referens. Rota etiam calc a Caesarianis captus; sed, praeter ris calci ipsius excussa, & ephippsum hunc, ultra tres milites h ud desi- parte aliqua sui sciopeti ictu mutila.derati. tum : Equus deniqi, quo vehebatur, Postridi E Tillius gradum promo- tribus ictibus sauciatus. Jamq; capro, ut agilis ὀc strenuus miles, facit E se extricavit Bern hardus etiam Saxoniae Dux, qui sub hoc tempus regi αmilitiae dederat nomen, praelio huic
intererat : Cujus prior equus, cum quo in campum prodierat, mortuus concidit, altero etiam, quem se-