장음표시 사용
51쪽
. De constructione. dae declinationis ponuntur in genitivo, ut studui
Roma , &sui Pataui j: si autem fuerint tertiadi,vel tantum pluraliter declinata, ponuntur in ablatiuo sine praepositione r ut fui 4 ibure,& Venet ijs. Ad uerbia vero, quae significant statum in loco, sunt, hic, istic, it Iic, intus, foriS, superius,inferius,ubi, ibi, cum compositis, alibi, alicubi, nec ubi, sicubi, ubi u s, ubique, ubicumque, ibidem, passim ,
peregre, usquam, & nuiquam. Sed si mi tatur locus, nec csse est, ut agens moueat se, recedens ab uno loco per aliquod medium accedens ad alterum locum: & ita erunt tres motus praecipui, de loco, per locum, & ad locum, ad quem rediguntur duo alij motus, versus locum,&vique ad locum: nec erit mirum, si plures motus
QVando igitur verbum significat motum de loco, vult ablativum cum, a, vel, ab, ab S, de,e, ex ex r ut redeo a platea, & exitii e schola . Nomina urbi una ponuntur in ablativo semper: ut redeo Senis, Perusia . . 'Aduerbia sunt istat hinc, istinc, illinc, intus, foris, peregre, unde, & inde cum compositis, aliunde, alicunde, sicunde, necunde, undique, indidem, undeuis, & via delibet, inferne, superne, caelitus, funditus, radicitus . . QVando significat motum per locum,vult accusativum cum,per, ut transeo per plateam. Nomina urbium ponuntur itidem in ablativo; ut transeo Viterbio. Ad uerbia sunt: hac, istac, illae, ea, eadem, illa, alia, qua cum compositis, siqua, nequa,aliqua, quavi ,
52쪽
G-am VerboruM. ηso quaqua,qualibet, de quacunque. QVando significat motum ad locum, vult accusativum cum, ad , in, sub, de aliquado super, de
. Iubteri ut vado ad urbem, vel in urbem. Nomina urbium ponuntur in accusativo fine praepositione: ut uado Romam. Ad uerbia sunt thue,astuc, illuc,intro, foras, eo, illo , alio, quocum compositis, siquo, ne quo, aliquo, quocunque, quouis, quolibet, eodem,peregre,supra,infra, usquam, dc nusquam . QVando significat motu usque ad locu, vult ac culatiuu cu ad, uel, in, ut usque ad , vel usque .i in galliam prosciscor r Sc quandoque etiam cum abi&, ex ut usque ab, uel ex Aethiopia uenit , cum o tu de loco. Nomina urbium ponutur in accusativo, cum usque
praeposita, uel postpositar ut uado Florentiam uiaque, uel usque Florentiam. Ad uerbia sunt: hucusque. istucusque, illucusque, quouique, eousque, dc quonamusque, de signifi-- cant etiam usque ad tempus, ut hactenus. QVando significat motu versus locu , vult accusatiuu cu uersus immediate postposita, tam si
. . fuerint nomina aliorum locorum, quam propria urbium: ut vado plateam versus,& Roma versus. Ad uerbia sunt: horsum, istorsum, illorsum, alio ει sum, dextrorsum, sinistrorsum, sursum, deorsum, quorsum cum copositis, ne quorsum, si quorsum, i aliquorsum,quoquo uersus.
P Raeterea notandu est, quod p positiones, quae rarq his urbium proprijs adduntur sunt tantu , a,ab,adis,de,e, ea, per ad,dc in ; nam cum reliquis
53쪽
yci .Hir ne commuis recte dicitur, eram apud Romani, pugnauit proi Neapoli,&c. ut cum uersus,& usque., a riItem ijsdem proprijs adduntur quinque appellὸtiua
domus, rus,lauimis, militia, di bellum; cu hac disiserentia: domus,& rus in omni motu, & statu r ut maneo domi,& ruri, potius quam rure: discedo, . uel transeo domo, rurer uado, domuna, rus,ctc. At . humus in statu, di motu de loco tantum: ut humi
iacet, & humo surgit. Militia & bellum in statu solum, ut sui militiae, uel belli . . iNomina tamen praedicta urbium,&cetera cu adiet et tuis polita , uel per duas,uoces quomodolibet. explicata, admittunt praepositionem: ut sui in santi eta Roma, regredior ab opulentis Venet ijs, transiui per sorum Sempronij, tui ad urbem Perusiam
I. uel Perusiae, mansi in angusta domo, in monte a Llo, Sc. Excipe tamen haec sex possessiua, meus, tuus, suus, noster, uester, & alienus r ut uixi domi. ' meae.& alienae,eo sciras tuas,&c. 'Cum propriis uirorum,in loco ponimus tantum,cu,& apud. De loco, a, ab , & abs. Per locum, apud. - Ad locum, ad. Versus locum, uersus. Vsque ad Ioi uicum,usque ad:ut ca naui cum Petro,uel apud Pe a trum 'uenio a Petro, transeo apud Petrum, eo ad. Petrum, &c.
At Nomina sanctorum propria ponenda sunt in gc
Wnitiuo cum praepositionibus statui, uel motui co-. uenientibus: ut intcrfui rei diui in diu at Mariae, fui ad diui Petri: intelligitur enim templum,t uel templo . Secunda regula communis. omnia uerba persona' lia ponunt copulare duos simile casus: praeser-.4 G tim
54쪽
. . tim uerbum Substantivum, vocativa,&absolutarz ut tu es bonus, ego vocor Paulus, redeo illinc de- .l fessus e verbum substantivum dicitur sum es est: quia omnia alia uerba in illud resolui possunt. Vocativa sunt, Vocor, nuncupor, nominor, appellor, dicor, iudicor, habeor, existimor, censeor,cre, dor, inscribor,&c. Et quando suerint ambo nomina substant tua, possunt esse numeri, di generis diuella: ut dos est decem talenta, uel decem tac. lenta sunt dos. Et adiectivum quandoque potest conuerti in adverbium: ut curro uelox,uel uelo citer ruitio selix, uel feliciter, &c. Tertia. Verba pretia admittunt eos genitivos, tanti, quanti, pluris,minoris, magni, parui, &c. ut dictum est in activo possessivo. Quarta.Omnia uerba possunt habere dativum uti Iitatis, damni, honoris, ignominiae, fauoris, dic. ut sunt tibi utilitati, detrimento, decori, dedecori,
Quinta. Omnia uerba possunt habere accusativum temporis continui, quod lignificat, ii quanto; it cspatij, di mensurae: ut duas horas Thyrei fuimus, abest ab urbe duo miliaria, patet tres ulnas, &c. Sexta. omnia uerba possunt hcbere ablativum temporalem, id est,temporis discreti, quod significat, ii quando, uel, in quanto ut scripsi ad te superioribus diebus,confecit decem miliaria tribus ho- ris. Vel instrumentalem, ut scribo calamo: qui, si
significaret concomitantiam, poneretur cum praepositione: ut uenit cum gladio, qui actui exercendo non est instrumentum necessarium. Vel Caulalenit ut id seci hortatu tuo, per causam Da efficie i-
55쪽
- efficientem: corpus uiuit anima,per sormalem rconstruisti domum quadrato lapide, per materialem: studes discendi gratia, per causam finalem. Vel Ablatiuum modalem,ut studes magna diligentia. Ves excessus: ut supero te scientia, sum altior te duobus digitis. Vel participi j absoluti, aut sormae ipsius: ut hoc actum est Caelare imperante , uel Cicerone,& Antonio consulibus. Vel Preti je ut emi librum duobus aureis. Verba pre- iij, praeter acti ita alibi posita, lunt liceo, liceor, licitor, paciscor, prandeo, ceno, metior, habito, consto, sum, sto, uaeneo, mercor. Vbi praeter illa, . quae alibi dicta sunt depretio , Notandum est, . . quod si . pretium fuerit explicatum determinate per numeralia,ut duo, tres, &c. Vel addatur substantivum, ponitur in ablativo, ut emi librum , tribus assibus, mea pecunia, magno pretio, dic. Verbis emendi, uendendi, &c. praeter illos qua tuor genitivos, tanti, quanti, pluris, & minoris , adduntur isti ablativi sine substantivo, magno ,
- paruo, maximo, minimo, multo, plurimo, nimio,
uili, caro,paululo, dimidio, duplo, triplo, quadru plo, centuplisplo, nummo, dimidio pluris uel minoris, sic multo duplo, paulo, bis tanto pluris, Vel
cari iis illius. Item Adverbia, care, carius, carim-mc,bene, male,gra tib&c. . Nomina autem numerorum, ponderum,&mens
rarum cum his uerbis ponuntur in ccusativo cupraepositione in: Vel in ablativo cum, pro; uel in eo casu, quem postulat ipsum uerbum tui emi libros tribus denarijs in lingulos, i'uno i lanam incentenas libras,il centor pannum in ulnas sita
56쪽
tas,il braccio:uel pro singulis libris, uel singulos,stpple libros. Et emi libros ternis aureis, id est, Isingulos. tribus aureis .fDicimus etiam locaui. domum in nienses tres,in annum,per tre mest,per
Ad uerbia interrogatiua sunt sex, Vbi, Inde, qua, quo,quorsum,&quousque. g
Icut omnia verba hactenus pertractata, dicuntur personalia: quia recipiunt suppositum per nominatiuum casum: ita quae sequuntur, dicuntur impersonalia , si nominativo tacito, vel expresso careant: quia nec determinatas. perlonas, nec numeros habenti In quibus tamen plerunque poterit assignari infiniatum, vel aggregatum aliquod loco nominatiui. IM personale est duplex: adtiuae vocis in,t, ut in Ierest pamitet; passiuae vocis in, tur, ut legitur, ser-
ΡRima regula. Impersonale pia res vocis sormatur ab omnibus verbis,quae desinui in, o,& volunt ante se nominatiuum agentem: ut sunt om nia activa, neutra absoluta, acquisitiua, & trani sitiuar Atque vel utrinque absolute ponitur, ut legitur, pugnatur.' vel recipit ante te ablativum cum, a, vel, ab , & post se casum sui verbi, si vel nerit tantum a neutris absolutis, & acquissuiuis: ut a me itur ad scholam, di obeditur tibi: ab alijs --.3 D 3 autem
57쪽
s De constructione 'autem absolute, tantum. ElHane constructionem sequuntur haec tria verba,benefit, mIefit, &satisfit a neutris acquisiti uis, li-2 C et activa uocist quibus adde etiam fit, sed sine casu posteriori: ut a bonis benefit multis, etiam sit a Deo, i ridian: iri, ba Regula secunda continet Haec tria uerba, Interest, refert, per a partenere, importare, eger'utile, o interesser & Est, per essecu Etio : uolunt ante se iret nominatiuuin, tertiae tantum personae singularis; & plerumque neutri generis, ut hoc, id , illud quod; Vel tu finitum: Et post se genitivum,
. ut neutra posestiua exceptis his prinii tulis, mei, elui, sui, nostri , & uestri, quorum loco dicimus 'N cum interest,& resert,naea,tua, sua, nostra, & ue - strat & cum est, meum, tuum, suum, nostrum, &zouestrum: Infinita uero regunt sena per postiis ca-i sus sui uerbit quod si fuerit similium e opuIatiuu, - ex natura infiniti requiret post se accusativum: ut hoc tuum est, uel praeceptoris r&tui fratris, uel mea interest esse studiosum, non studiosi, Dici- mus etiam hoc tua interest magni, parui, tacti,&quanti & interest ad honorem meum cum accu-- fatiuo inanimato, item multum, plus, magis,minimum, plurimum, &c. Item mea, tua, suam nius . - ipsius, solius, legentist At nostra,vestra, sua duorum, trium, quatuor', &c. sie paucorum, multorum, & plurium: sed cuiusque nostrum, omnium nostrum, potius quam nostra omnium,aut cuiuiaque. Quando tamen praedictis pronominibus, aut geniti uis additur aliud nomen, resoluimus per relatiuum hoc modo: Interest tua, quies in-
58쪽
-:uenis , uel qui uocaris Petrus: aut tua Petre in uo. cativo cum secunda tantum person . In alijs sit gnificationibus sunt omnino perseu aliae ut rese- . rotibi hoc, interfui rei diuinae, di tuae lectioni. xl mare, uel Roma Tibur intersunt sexdecim millia passuum. Inter iustitiauudiaequitatem aliquid interest. Tertia continet inulta verba,& vult ante se vel no. 'mina rivum agentem tertiae perso me utriusque . numeri,vel infinitum; post se iitrum patiente, ut neutra acquisitiua: ut uirtus placet bonis,quibus displicet esse vitiosos, uel etiam vitiosis, sed rarius. Hue, redigi potest verbum substatuiuum siunctum nominibus adie otiuiu genere neutro interlijs personis tantum singularis numeri r ut tibi. utile est studere artibus ingenuis. sic opus est, fas,. di nefas.
Placet,libet, placerer displicet, dispiacerer licet,eia serie cito: Conuenit,conuenire: Accidat, euenit, a continςit, Accadere: Prodest, expedit conducit; c Gi ouare,esser'utile: Obest,noeet, uocere: Praestat, esser meglio: Vacat,hauer otio': Ressat, Ie- staret susscit, bastare:Ex his tamen placet,displicet, restat, prodest, obest, & nocet, habet omnes personas: Nec propterea formant impersonale. passiuae vocis: quamuis noceo habeat virlimque. e csistat, esset manifesto,&siciliquen,quod alix iungitur infuito. Quarta continet quinque verba r & vult ante se noti minatiuum agente, vel infinitum : post se accuse-itti in patientem, velut neutra transitiuar ut vir- .ditus decet bonos, quos delectat bene uiuere. De-
59쪽
o cet, star benei conueniret dedecet, discor, ueni. re.Iuuat,gio uare : Detestat,dile tiarer oportet, - bisogoarea Ex quibus Decet,& dedecet habent tantum tertias personas utriusque numeri r Iuuat, . & delectat, habent omnes personariisponet po-- tius absolute poni tam . . . ini, bQVinta het quatuor verba,&vult ante se nominati itu agente tertiae personae utriusq; numeri,uel infinitum r& post se accusativum cum'. ad, . sicut neutra absolutar ut ad uos pertinet studiu, uel studere . Pertinet, attinet, spectat, & iacit; l. Apartenerer sed facit, raro infinito iungituro SExta corin et quinque uerba,quae dicuntur semis per impersonalia, & volui ante se uel geniti uu, uel infinitum loco nominatiui agentis, re post se. accusativum patientem; ut me pinitet erroris, uel errasse. Pqnitet, pentirsir Tardet,& piget, rin-- crescere. Pudet, vergognata. Et miseret, hau et misericordia; quod infinito rion iungitur.
Postremo sunt quaeda uerba seruilia dicta, quia
semper iunguntur infinito,& seruiui illi: modo enim sunt personalia, si iungaentur infinito personali,& uolunt ante se nominatiuum agentem, uel patientem, prout uerbum in infinito positum e ut tu incipis amare virtutem, & soles laudari a bonis: Modo sunt i in personalia, si iungantur infinito impersonali, & tunc sequuntur constructione tui infinitio ut a te debet seruiri Deo, mea potest . interesse scire latine ; tibi desinit displicere serre
. laborem, Sc. omnes autem aliorum verborum
dissicultates hic repeti possim tr quae tamen facili negotio superantur, si prius fiat latinum sine his, F - - deinde
60쪽
'deinde interponatur verbum seruile in eodem tempore, & numero alterius verbi in infinito ponendi rut tu doceris a me grammaticam , tu incipis doceri a me grammaticam : pigros taedet laboris; pigros solet iidere laboris,&t. Infinitum verbi similium copulatiui cum his vult post se nomina tiuummi tu debes esse bonus. Incipitac minciare: desinit,finire, restare, o cessare . debet, deuere. solet, iere, iner solito. potest, potere. Quibus addi possunt,cqpit,qt, negi,& cosueuit. Quaedam impersonalia habent duplex praeteri tum: ut placuit,& placitum est libuit, & libitum est s. licuit,&licitum est a Taeduit, &perte sum est rpi-- guit,& pigitum est: puduit,&puditum est desiit,& desitum est soluit,&solitum est: caepit,& caeptum est: incepit non est ita elegans r Miseret habe t tantum misertum est.
Nfinitum est verbi modus imperfectus, quia eget alterius verbi, vel aequi ualentis coniunetione, a quo pendet, ut perfectum significet sensum: Et dicitur infinitum, quasi inde terminatum, quia non habe t certos, ac determinatos numeros, nec personas, nisi resoluatur. Tempora vero quinque habet coniuncta in tribus. Infinitum personale vult ante se accusativum agentem, vel patientem, prout est nominatiuus sui verbi finiti: post se omnes casus siti verbi: v d cu-