장음표시 사용
71쪽
68 De Participimcum his vulgaribus, legens; it quale legge, o leg
geua, leggeiue, o leggendo. In, rus, ab i)sdem .uerbis oritur, & eandem habet significationem, ut in, ns: sed formatur a primo lupino mutata, ira, in , rus; ut lectum, secutum; lecturus, secuturiari
Non seruant formatione na, nosciturus,ignosciturus, riturus, .: moriturus, arguiturus, ruituruS, spuiturus, patiturus, nasciturus, iusturus, sonaturus, irasciturus, & cubaturus.
ΕStque sutori temporis, cum his vulgaribus, Ieis et uius, che leggera, da leggere,& essendo per
. laggere. Et dicitur te et urus es, eras, set, o eri per ' leggere, in omnibus modis, & teinporibus, sicut hono fandus es, eras, &c. Saepe etiam fgnificat deliberationem quandam r ut nunquam rediturus abisti, id est, eo animo, ut nunqua redirCS,Sc. In tus, &cra pasti u i ς, & neutris transiti uis descende iis semper significat passionem; ab alijs retinet significatianem sui verbi, ut infra dicitur. For . matur ab ultimo supino, addita, s , ut lectu, te eius, & sic visus, & amplexus. Estque temporis praeteriti persecti, vel plusquam persecti, cum his vulgaribus, lectus, letto, che e stato letto , o. che era stato Ietto, & essendo stato letto.
A neutris haec habent participium in tus.. in activa significatione. Titubo, soleo, pateλplacco,odi, fido,& suesco cum compolitis. In passi ra. gauisus, nupta, & sactus. In utraque iuratus, pransus, potus, cenatus, & ausus.
IN, diis, semper significat passionem, & propte
rea descendit tantum a verbis passionem illat significantibus, ut sunt omnia passiua, neutrὴ stransitiva, & communia. Formatur autςm a geni'
72쪽
De Participiis.' 6stiuo sui praeientis perticipi j mutata, tis,in,dus: ut legens, legentis, iis, in, dus, fit legendus. Et est temporis suturi, cum his vulgaribus, lege udus, che sara letto , da effer letto, & havendo a esse r
Praeterea de participio in , tus,animaduertcdum est, - quod a deponentibus , & neutro passi uis habet haec vulgariar ut secutus, iuratus, seguitato, cheha, o che hau eua seguitato, hau endo se guitato , e poiche ha seguitator ut tu seguitato lo studio hai acquislato laude, Tu secutus studium acquisiuisti laudem l Item Metello rallegratos, essen- .dosi rati egrato, po iche s c rallegrato, & ii quale. s'e rallegrato delia pace; viue contento delia sua fortuna: Metellus, gauisus, uel laetatus pace, vi uit sua sorte contentus. Semper enim participiuconcordat cum casu anteriore sui verbi, & prouttat is casus est agens, uel patiens, participium significat actionem, uel pallionem. Denique a comunibus solum participium in, tus, utranque retinet significationem sui verbi: ut tu hortatus aliquem,& hortatus ab aliquo, cum construelione,
i di vulgaribus utriusque significationis. Hinc facile colligi potest quot participia ab unoquoque verborum gen cre descendanit Ab adtiuis enim & plerisque neutris duo, in, n M& in, rus. Λ passivis item duo,in tus,&,dus. Ad cponenti
bus,&neutropassuis, tria, ns, tus,&rus. Α communibus, & neutris transiti uis,quatuor, ns , rus, tus,&dus. Hinc tamen excipe omnia verba lupi - no carentia,quae nec in rus, nec in tus, participiu. habent. Carcnt
73쪽
Catent autem stipinis,cerno, compesco, respuo, lingo, sugo, refello , urgeo, viso, timeo, metuo, disco, ambigo, linquo, posco . Item neutra, itudeo, strideo, sterio, rudo, ae liuo, mico,psallo,parco,dego,sculpo,scabo, paveo,horreo,rnan do, tremo,glisco, tuo, volo,luceo,sulgeo, elatio, seruesto,cualijs inchoativis,&c.
AT quoties participi j,&verbi principalis sunt
supposita diuersa, tunc participium non ha- , bens, unde regatur, cum suo antecedente ponitur in ablativo sine praepositione: & dicitur participium absolutum, siue consequentiae: ut infe-gnando it maestro, ii icolari imparano; docente inagistro,discipuli discunt. Io scri ita questa lettera, andat a dormirer Ego scriptis his literis, iiiii cubitum. Id quod sicut in participio in , ns,&, tus, est frequens; ita in rus raro,in dus nunquam con- . tinget. dicitur enim aliquando, Venturo Clsare, praeda liquere milites: sed legendis nostris pro-- Πcies,gerundiuum est, non participium, ut resol-- uenti patebit. Vtimur etiam participio absolute . sine substantivo, hoc modo,audito,aduenisse duces, & cognito, quod sibi insidiae pararentur, M. . apud bonos auctore S. Huc referri etiam potest quaedam forma participi j- absoluti in nominibus substanti uis: ut per mici consigito, e mentre sero maestro io, tu non finitat cola: me audiore, & me magistro, id non facies.sic ctiam dicitur, Hirtio,& Pansa consulibus pugnatum est: Augusto imperatore, id est, impe-
rante, fult pax in toto orbe. Participio uti non possumus duabus de causis: Vnacst,quado non reperitur, ut in, rus,&, tus, a Verbi Ssupino carctibus:& ab omnibus impers alibus, quae
74쪽
quae carent etiam gerundiis, & supinis . Altera' est, quando resoluendo relatiuum non cadit in nominatiuumr ut la testione, insegnata da me a te,c utile:lectio , quam tu doetus fuisti a me, est utilis,lta bisognante, battente, ralle grante, &c.. Resoluitur autem participium plerunque per rela- tiuum qui quae quod, & verbum, seruato tempo-
rerut legens, qui legit vel legebat: lecturus, qui: ' leget: lemis, qui lectus est,uel lectus fuerat: legendus, qui legetur. Quando autem in vulgariu apponuntur articuli,additur ille, & aliquis : ut ili te muto rat trista it pentito,& il bat tutor Illo, que. timuit aliquis,maeret ille, quem paenituit alicuius I rei,&ille,qui vapulauit ab aliquortit patet resoluendo in vulgari. Participium absolutum in , ns. resolui turper dum, donec: ut Caesare pugnante,
id est,dum pugnat,uel pugnabat;&sic positum lo cogerundij in, dor ut legens uel legendo disco. i. dum lego . sed ita, tus, per postquam & indicati-- uum , vel per cum, & subiunetivum rivi accepto hoc nuncio, id est, postquam acceptum fuit, uel fuerat; vel cum acceptum fuerit uel fuisset: prout melius conueniet uerbo viciniori . Quare huius, modi resolutiones non seruantur se inper, sed va riandum est vulgare,& sensus animaduertendus;& sic facile intelligetur, quomodo varijs modis, resoluendum sit participium, & cuius sit temporis: nam plerianque sequitur tempus uerbi vici-- nioris,id est,ad quod refertur:ut aecessit pretium
pollicens, id est, accessit, & pretium pollicitus fuit: tediis tuis literis ibo in plateam, id est, postquam legero,etiam non seruato tempore: Orien
75쪽
De Partieipiis. te sole sit dies,idest,quia sol oritur: nullo prohibente sedeto,id est, si nullus prohibuerit: lex resit Mnte Appio Claudio, tamen lata est, idest, qua-uis resisteret. Postremo participium dicitur transire in nomen tribus modis: Primo mutatione constructionis r ut abundans lactis,amans virtutis, alieni appetens, sui profusus. Secundo mutatione innificationis tui doctus pro perito,diligens pro studioso,apertum pro claro. Tertio amissione temporis: ut ho- norandus, dignus honoratu, honorari, uel honore: quia non resoluitur per futurum,& relativum; sed per nomen, dignus a um: alias esset heru
dium,vel gerundi uum:& huc referri pote it quando mutat significationem, quia reuera tuc amittit etiam tempus. Comparatione autem non vertitur in nomen, quia tomparativum non forma.
tur a participio, ut tale est: sed quatenus aliqua supradictarum causarum nomen iam factum fuerit. Neque compositione: quia dicitur iniuratus, indicta causa,indemnatus, impransus, alia indo-Eius,insperante, uel insciento me; quorum verba in huiusmodi compositione in usu non sunt. Praeterea sunt alia quaedam nomina participialia,
quia a nomine, non a verbo, formantur: & significant ornatum: ut tunicatus, id est, tunica indu- . tus,pileatus, manicantus, loricatus, hastatus, Sc. Demum haec sine origine, quia eorum verba n0n sunt in vlu: ut praeditus, fretus , praegans, &cassus .
76쪽
Omparativum est nomen adiectivum, per quod res superans rei superatae comparata praefertur, positivique significatio augetur, vel minuitur: quia fignificat quantum squpositiuum cum magis, aut mimis in quae resoluitur: ut doctior, magis doctus, & indoctior , minus doctus, &c. Positiuum est omne illud, a quo
formatur comparativum , aut superlativum: veest nomen adiecit tuum, in quo continetur parti icipium, factum iam nomen, praepositio, & adis uerbium. A nomine formatur a primo casu desinente in, i, addita or, et, us; ut clarus, ri ; hic & haec clarior, S: hoc clarius: Amans, tis,ti; amantior, &amatius,& declinantur omnia, ut doctior,& doctius. Sed quae habent vocalem ante, us, aut, is; ut pius, tenuis; euphoniae causa raro comparativum, aut superlatiuum formant: sed resoluuntur; ut tu es magis pius Metello. Excipe item irregularia quaedam: ut bonus melior optimus: malus peior po G .simus: magnus maior maximus: paruus minor minimus: nequam nequi pr nequiis mus: multu plus plurimum: parum minus minimum: & composi- . ta a dico, facio, volo,& loquore ut maledicus in a. ledicentior maledicentissimus e magnificus.ma - gnificentior magnificentissimus: benevolus beneuolentior; magniloquus magniloquentior,&c. Α quibusdam comparativis formantur diminutilia mutata, or, in viculus la Ium; ut longior longiusculus; maior maiusculus, exc. quae compara-
77쪽
74 ' De comparativis. . tiui conmuctionem retinent. . Α praepositionibus haec tantum nouem in, erior, se re descendunt: ut ante, anterior solum: citra ci- terior citimus: infra inferior infimus r intra inte- rior intimus: vltra ulterior vltimus: extra exterior AE
extremus, & extimus: post posterior postremus: supra superior supremus: prope propior, proxi- mus. Quidam etiam dicunt, ista fieri a nominibus 'antiquis, aut ab adverbi js ex propositione factis,
' tius diutissine. Item vox comparativi in, us, transit in adverbium: ut doctius, utilius, &c. Comparativum ante se concordat cum suo antece-. dente, id est, cum re superante in genere, nume--x ro, &casur post se autem exigit ablatiuum sine ς praepositione rei superatarrvi tu es doctior Petro,' magis pius Antonio: aut adverbium, quam, cum
t eodem casu sequente rei superatae, qui fuit pra eedens rei superantis; quia intelligitur idem ver' hum rvt tu es doctior,quam Petrus,& magis piusquam Antonius, supple, sit; &noui te diligentiorem, quam Petrum, supple nouerim esse dili-: gentem: tu magis eges consili j, quain pecuniae, supple egeas. Sed post adverbium quam, dictio negatiua , aut relativa immediate non ponitur: dicitur enim Fabius, quo tu es doctior, nemine est solertior; non autem, quam qui, vel quam nemo. Et licet dic ais' tur, tu eS melior, quam qui maxime; & nihil est δ turpius, quam non sequi virtutem: tamen tunc non postpanitur immediate: sed intelligitur
78쪽
terpositum alterum verbum, ut resoluenti pater,
id est, quam est bonus is, qui est maxime; & qua
sit turpe non sequi uirtutem. Potest habere praeterea omnes casus sui positivi, di etiam ablativuexcessus: ut tu es aptior labori, & altior tribus digitis Petro, vel quam Petruς. ta
Ad bonam comparationem requiruntur quatuora res superans, res superata, qualitas conueniens
utrisque, sed superanti magis.
Abusus tribus modis commi ttitur: Primum. inter diuersas qualitates, ut nix est albior coruo: Deinde . quando non formatur regulariter,nec a partibus supradietis; ut melior, ipsior, neroronior, &c. dc -
mum quando significat, quantum suum positiuu,
ut facio te certiorem, id est, certumr aut minus; ut tristior, id est, quasi itistis : aut contrarium xu: - mare dulcius, id est, minus amarum. 3Quado autem dicitur manuum dextera est sortior , . non est abusus constructione: quia genitivus, ut 'ituum, non potest esse casus comparativi, cum temneatur partiti uc, nec sit res superata, sed intelli-- gitur sinistra:sic etiam dicitur, uirtutum nulla est . praestantior, quam iustitia, id est, ex uirtutibus, vel inter virtutes. Item Cic. OE I . omnium rerum . nihil est agri cultura melius. e Piu, e me no, quando significant pondus,vel mensu- ram, fiunt per plus,& minus cum genitivo: ut ha-Ibeo plus farinae,& minus pecuniae, quam tu. Quando autem significant numerum, fiunt per plures, & pauciores: ut habeo plures amicos, &pauciora prataria Flancisco. Iunguntur autem comparativis haec adverbia in, o ;
79쪽
6 - De Superlativis . . ut tanto, quanto, aliquanco, multo, pauid, nihilo, eo, quo , longe, di hoc et ut quo est pulchrior uirtus, eo difficilior.
V perlativum est nomen a diem uti, quod ad plures sui generis comparatum, praeponitur omnibus, & significat quantuin maxime cum positivor ut fortissimus omnium,id est,maxime sortis omnium et descenditq; ab ijsdem partibus, unde comparatiuuin; & a nomine habet tres terminationes: in simus, rimus,&Iimus. In, simus, formatur a prima voce desinente in, i, addita,s,& simus: ut clarus, clari, clarissimus, ita mantissimus, &c. In, rimus, sotmatur a prima voce nominatiui in , r, desinentis,addita, rimus: ut tener, tenerrimus, ce Ier celerrimus, &c.
In limus,sunt tantum sex facillimus, agillimus, gracillimus, humillimus, simillimus, & docillimus,
cum compositis. Quae autem formentur irregula- Titer,aut a praepofitionibus, & ad uerbijs, dictum est iupra in comparativis. Quando reperiatur alterum sine altero, vel neutru, uel utrunque, obseruandum est apud probatos auctores; ut senior, iunior, adolescentior, pijlsimus, &c. Α superlativis fiunt adverbia a dativo, muta,o,in, e, ut doctissimo,do et iis me,&c. Superlativum ante se concordat cum re luperante;
80쪽
έ, post se' vult genitivum pluralem sui generis, vel singularem nominis collectitii, quod in singulari
numero multitudinem significat: ut populus, ges, plebs, cietas, exercitus, ciuitas, respublica, &c. ut Caesar fuit sortissimus romanorum, uel populi romam: habet etiam qua doque ablativum cum,e, ex, &, in, pro Inter. item accusativum cum inter,& ante,& omnes casus sui positivi. Intelligitur esse eiusdem generis, quando res superas continetur in superata mi Cicero fuit eloque-ὼ tillimus oratorum , quia fuit orator: non autem Oratorum graecorum; quia non comprehenditur inter oratores graecos et potest ante se conuenire
. . etiam cum sequenter ut rosa est gratissima,vel gra tissimus, florum, supplessos. Tria demum nos impediunt, quo minus viainur superlati uo: primum, quando res superata est numeri singularis voce, ac sensu mon enim dicitur, Crii sar fuit fortissimus Pompeijr Deinde,&fere semper, quando non sunt eiusdem generis, ut supra r& his duobus modis non potest exponi per maxi-ὐ-, & positiuum r sed dicetur, Caesar fuit longe sortior, vel multo magis strenuus Pompeio, uel - quam Pompeius ς & Plato fuit longe doctior romanis, &c. quia comparativum refert ir tam ad
unum, quam ad plures; tam sui, quam diuersi generis. Tertio,quando non potςst forin ri, & tunc exponitur per maxime,& positiuum,sicut quando
- absolute poniturr ut iustitia est maxime necessa- ri' omni uin virtutum. Dicitur etiam per aduer bia, tu maximc omnium studes. Vtimur etiam su-- perlativo cum vulgari comparativi, quando prae 'poni.