장음표시 사용
141쪽
118 De Basilica S. Lauren. in Damasio.
vestigia renotriuntur. Ex adductis verbis deducit Nardinus ejus Theatri caveam in gyrum protensam respexisse viam a Clavium Fabris vulgo nuncupatam citavari, ac proinde ipsam Theatri scaenam ad Florae Campum obversam fuisse. Uerum is Auctor parum diligenter observavit verba Fulvii: Tbeatri cavea versus -- roram erat; idest interior Theatri pars orbiculata; Cavea quippe a civitate dicitur, ex quo fiebat, ut spectatores ad orientem
Solem faciem converterent, ut scaena fruerentur. Quamobrem
Templum Veneris Uictricis in ipso caveae fastigio constitutum, cujus decisae projecturae graduum officium supplebant, in eodem Florae Campo erat locatum. Corroboratur id testimonio Martiani assirmantis a tergo Ecclesiae S. Mariae de Crypta picta nuncupatae, quae indicatis adjacet stabulis anno
I 121. erutum fuisse marmor antiquum cum Epigraphe
VICTRICIS. Ex quo eolligitur Theatrum ipsum ab Aedibus olim in sinae gentis, hodie Piorum Familiae, ad indicatam
pertinuisse viam Clavium Fabrorum. Blondus refert: dum Angelus Pontanus Iurisconsultus, Celtaevinariae locum altius effoderet prope Templum hoc nostrum Coementarios saxum quadratum extraxisse , in quo literae cubitales verba isthaec
praeserebant GENIO THEATRI POMPEIANI, ex quo conjicere licet, Genium pro iacti sundamenti Theatralis initio
primoque lapide; ex quo deducitur Theatri, & scenae locum, hanc prope laudatam Basilicam extitisse, nempe penes Palatium Urtinorum ad Campum Florae. Observat Pompejus Ugonius, ubicumque apud Auctores Occurrit appellatio Theatri sine alia adjectione intelligendum eme id de Theatro Pompeji, quod omnium merito nobilissimum est habitum, tam vetuitatis nomine, quam splendore. sumptuve,& magnificentia operis; proindeque tametsi UBibliothecarius assirmaverit. S. Damasum extruxisse hanc Basilicam ad Theatrum sine adjectione, exponendus tamen ille est de Theatro
142쪽
Pompeji. Ad rem pertinere opinamur commemorare in CalIe, vulgo de Leutari nuncupato, ad ipsam aedem Cancellariae, ac Basilicam regnante Julio III. repertam fuisse Pompeji Statuam altitudine palmorum sere quindecim subterraneo in loco, cujus colIo paries incumbebat, aedes in altum geminas dispertiens. Certatum est ab utrarumque aedium Dominis de legitima ejus Statuae possessione, & jura publica interposita, ne in alterius possessionem eadem transiret: contendebat enim ex iis Dominis alter eamdem sui iuris esse, quoniam ad proprias aedes ejusdem Pars maxima pertingeret; alter vero contra intendebat sibi jure deberi, quoniam aedes proprias urgebat statuae caput, quod& nobilissima pars ejusdem esset, ex quo Pompeji illud suisse simulacrum deprehenderetur. Cum vero magis, magisque irritatis Dominorum animis res ad legitimos Magistratus esset delata, contigit, Iudicem ac si celeberrimum Salomonis Regis judicium imitari studuisset, eam tulisse sententiam, ut recisum caput alter, reliquum vero statuae alius acciperet. Proh Pom- peji Magni fatum aerumnosum i non satis fuit eximio Duci Ptolaemeo Aegypti Regi amputandum obtulisse proprium caput, nisi eumdem idem maneret exitus in effigie marmorea meis morata . Ejus vero parum idoneae sententiae rumor, cum ad aures pervenisset Cardinalis de Capite Ferreo, eamdem suspendi jussit, & rei gestae particeps factus ab ipsomet Cardinali Julius III , simulacrum diligenter erui praecepit, nummis aureis quingentis ad utrumque Dominum missis, ut aequata portione inter se illos dividerent. Etassam vero statuam praefato Cardinali de Capite Ferreo eximia liberalitate tradidit idem Pontifex. Nunc vero commemoratum simulacrum, quod elegantissimam praesesert caelaturam visitur in aedibus Gentis Spadae iuxta Pontem a Sixto Pontifice nuncupatum. Cujus rei mem riam perlegimus apud Flaminium Vaccam in libro, cui titulus:
Memoriae variarum Urbis 'mae antiquitatum, edito apud Flaminium Nardinum.
Ex hoc Pompeji simulacro reperto in via Fabrorum Cith
143쪽
1Σo De Basilica S. Lauren. in Dama Q.
rarum, vulgo Leutari prope eamdem Basilicam, coniici potest; non admodum procul inde, atque adeo ubi Cancellariae aedes tolluntur, extitisse olim Basilicam opere Regio ab eodem Pompejo constructam; cum Suetonius de Augusto in haec verba ieribat: U Pompedii quoque sumam contra Geatri eius Retiam mammarea Iano supposuit translatam e curia, in qua Cajus Caesar fueraι
De Basilicis, Templis, Ecclesiis, ae Oratoriis, Derisque aliis Aedificiis , ω eorum signfcationibus.
Post narrationem eorum, quae ad Pompeji Theatrum
Pertinent, non ingratum Lectori futurum opinamur, si priusquam huius Basilicae originem, memorias, structuram, formamque describendam calamum reseramus, quaedam in antecessium praejecerimus de Graecis, Romanisque Basilicis, sacrisque Aedificiis, quae ante Constantini Magni tempora traditum est in usu fuisse,& quidnam eorum nomina significent. Basilicam igitur, a cujus praenotione exordiemur, Pulcherrimum quidem aedificium fuisse, & amplum locum instar porticus columnis , & simulacris ornatum ad iudicia exercenda censendum est; unde ait Seneca: u Fremitu judiciorum Basilicae
resonant; nec non ad Negotiatorum, Mercatorumque conventus peragendos; sc in collectione Graecarum, Romanarumque antiquitatum apud Gronovium , & Graevium reperimus. Ipsum autem nomen a Graeco vocabulo deductum regiam aedem sonat; iccirco Isidorus inquit: D: Basilicae prius Socabantur Retum babitacula, unde, 9 nomen babent, nune autem ideo Basili- eae divina Templa nominantur, quia ibi fili omnium Deo eultus, θ' Saerifcia osseruntur. Donatus item haec ait: O Fuit enim Basilica
144쪽
Mdiferum, quod dupliei, aut quadruplici eoiamnarum rediae medianam testudinem simpliei, aut dupliei bine, atque inde porticu ringebat. Cui sententiae alii etiam Auctores adhaerent, quos Baronius refert, subditque: mee licet vera sint, tamen ejusmodi nomen una eum re a Gentilibus ad Cbristianos deri spe mibi magis probatur: Nam Basilisae illae Gentilium in Ecclesias Cis istanorum aliquando commutabantur .
Nec modo publicis, sed privatis in aedibus fuere Basilicae
Civium, Caesarumque, veluti vitruvius commemorat: --beant nobilium Domus Basilicas non dissimili modo, quam publicorum verum magnificentia eomparatas , quod in Domibus eorum saepius, o Inolica consilia, ct privata iudicia arbitriaque conficiuntur; quod quidem Basilicae nomen, ad diversos usus constructae amplae D mui tribuerunt etiam antiqui . Sunt qui putant locum , ubi Nuncii excipiebantur, & ludi, & convivia exercebantur, B, slicam esse nuncupatum. Alii, ubi controversiae dirimerentur, es ut Populus ad Ius dicendum convenire posset. Alii vero fuisse Basilicas ad exercitium Templis persimiles, ambulacris instructas. ad quas multi tota ex Urbe confluebant. Fuerunt etiam Basilicae exaedificatae, ut negotiatores hyemali tempore severentur. Quamobrem in priscis Basilicis perampla fora erutruebantur, in quibus Emporium exercebatur.
Potiori iure in Palatiis Principum, quod suo exemplo cet ros Reges sapientissimus docuit b Rex Salomon, cujus Rhgias Aedes, quas in sacris paginis legimus cum destriheret I sephus se , Basilicae etiam intra ipsas constitutae descriptionem
aggressus est, cujus haec sunt verba: Erat magna nimis Basiliea ,
of ρulebra, bareque innumera columnamum multitudine fulciebatur.
Plura adhuc recensere possem nominis Basilicae significata, quae ex priscis Scriptoribus emanant, qui lato calamo earum descriptiones, Architecturam, modulos, variaque aedificandi Senera, ac fabricas produnt. Ad nostras Christianorum Basili Cas Properando apertum est, quod TempIa Sanctis dicata hoc sibi
145쪽
1ΣΣ De Basilica S. Lauren. in Dama Q.
sibi Basilicae nomen vindicarunt, quod egregie sic explicat Cardinalis Belarminus. Basilica enim non dicit relationem ad sacrificia, nam etiam Regia Palatia dicuntur Basilicae, & inde nomen translatum est ad Martyrum aedes significandas. Ex quo factum est Basilicas ab Ethnicis rebus profanis dicatas fuisse. orthodoxi vero locum orationis, ac spiritualis exercitii, ubi verum Numen colerent constituisse; Constat siquidem
Ecclesiam Basilicam appellari a Sanctis Augustino, se Hieronymo, aliisque innumeris. Basilicae autem vero Numini a Constantino Magno sunt extructae antequam Ethnicorum Basilicae sacras in aedes commutarentur, & toto passim terrarum Orbe Ecclesiae aedificatae remanserunt, vigentibus adhuc Gentilium superstitionibus, Mimmutatis Deorum Templis intactisque opibus, quas Prisci in his congessierant, ut ex S. Ambrosio docet idem Baronius. Imitatores nimirum suere Gentilium Christifideles in sacris aedificiis construendis, deinde Ethnicorum aedificia plurima, ab omni labe expiata superstitionis profanae , divinos in usus
aptarunt, ut innuit Ausonius in gratiarum adtione pro Consulatu his verbis: g Basilica olim negotiis plena , nunc votis , votisque pro tua salute susceptis. Insuper veteri illo Christianorum aevo mos inolevit, ut aedes sacrae non minus apud Graecos, quam Latinos Templa, &Basilicae nuncuparentur; & exinde nomen Ecclesiae,& Templi confunditur, ut ex s. Hilario depraehendere Iicet, dum inquit: ἐν Conventus quidem Ecclesiarum , sive Templi , quos ad secretam Sacramentorum Religionem aedificiorum septa concludunt , consuetudo nostra vel Domum Dei solita est nuncupare, vel Templum; Scriptura quoque vel Propbetica, vel Apostolita ad demonstrationem locorum bis
usa es nominibus. Quod confirmant Eusebius, Isidorus, origenes,
146쪽
Augustinus, Hieronymus, Tertullianus, aliique, quos brevitatis caussa linquimus, a quibus promiscue usurpatur verbum Ecclesia, Templum, Basilica, M Oratorium, uti legentibus Scriptores Ecelesiasticos, & Concilia apertum est . Quae porro nomina cum pene idem sonent, illa tamen Cardinalis Belarminus sic distinguit, inquiens: Primo ad sacrificandum Deo appeLIari. ω bine dicuntur Tempti. Secundo ad orandum, θ' bine dicuntur Oratoria. Tretio ad Mart um reliquias honorifice eonservandas, o hine Basilicae, seu memoriae, seu mari M. Garto ad Populum Verbo Dei, ω Sacramentis pascendum, o bine dicuntur Eeclesiae. Hoc postremo non est omittendum, quod nomen Baslicae, quibusdam magnificis, ac illustribus Ecclesiis dumtaxat tribuitur, veluti apud Graecos, & Latinos compertum est. Nonnulli observarunt veteribus morem fuisse TempIa Ethni- 'cis tribuere, Ecclesias vero Christianis, quorum conjectura niti videtur auctoritati Tertulliani. Sed Templum, & Ecclesia veteribus idem sunt,& prisci Sancti Patres promiscue α'communiter Ecclesias, & Templa nuncuparunt, ut apparet ex Eusebio , II Ambrosio, Hieronymo , & Augustino . Probabile enim est ait cm9 Duranius, antiquos Christianos abstinuisse notamine Templi, & Sacerdotis ob recentem memoriam Sacrificiorum Aaron, ne cum Judaeis confunderentur. Unde in Evam gelio . & fere usque ad aevum Irenaei Sacerdotes vocantur Presbyteri, & Patres . Cum vero desiisset memoria Sacrificiorum Iudaicorum Sancti Patres pristinum Templi nomen instaurarunt. Haeretici vero loca, in quibus coetus, & conventicuista agunt, Templa nominare solent, more, ut quidam putant, Iudaico.
Apostoli Domum Dei potius Ecclesiam . quam Synagogam
nuncuparunt, quoniam Ecclesia censetur Fidelium convocatio,
147쪽
114 Basilica S. Lauren. in Dama Q.
quae Congregationem fgnificat, ut qui intrassent, vocatione quadam quasi Electione divinitus facta, simul coacti, de conjuncti essent. Hinc quia Populus fidelis simul convocatus in Ecclesia esse solet, ideo etiam Iocus ipse appellatur Ecclesia,
ut sic spiritualiter, materialiterque Ecclesia eompraehendatur. Verum praeter haec, quae exposita sunt nomina familiari vocabulo a Graecis Ecc Iesiae nuncupantur Martyria, quia ibi Sanctorum Martyrum reliquiae jacent, vel eorum memoria colitur. Sic plures Ecc Iesiae Patres, Basilicam Vaticanam Martyrium Apostolorum vocant. Et testibus sis Eusebio, Theodo-reto, & Nicephoro, Templum Ierosolymis in Calvariae loco
a Constantino aedificatum magnum Martyrium nuncupabatur. Porro Ecclesiae, quae a Graecis, ut diximus, Martyria appellantur, apud Latitnos Consessiones dicuntur, ut patet ex Anastasio tris verbis: Ο Fecit Sixtus Episcogras Confessionem Beati La-rentii Martyris cum columnis porpbretiris , ω ornavit transenam, oe
stare, o Confessionem Sancti Martyris Laurentii de argento pinis s. Ad absolutum harum vocum intellectum hic reserre consentaneum arbitramur , grassante persecutionum turbine priscos Christi fideles, ne Sanctorum Martyrum memoriam temporum ingluvies absorberet, super eisdem locis . ubi Martyrii coronam acceperant, clanculum plerumque ob timorem tb rannicae potestatis, eorumdem sacra Corpora, prout opportunitas aderat,
sepelivisse, & pro memorabili eorum virtutum constantia humilia excitasse aedificia, quae memoriae, sive sedes, conciliave Martyrum, sive Martyria, Confessionesque, vel conditoria nuncupabantur . Cum itaque superius expositum sit verbum Martyrium, & Consessio; superest, ut nunc disseramus de Martyrum memoriis, & sedibus, nec non de Oratoriis, Cappellis, atque Sacellis, & quid haec omnia sonent nomina, eXPonamus. Vocabulum, memoria passim vetusti usurparunt, ut legitur in Pontificali de Anacleto. Hie memoriam P. Petri construxit,
148쪽
ω rem suis; & in Vita Felicis I. His constituit supra se libra, o
memorias Martyrum Missas celebrari. Ratio autem, cur hoc utamur vocabulo, ex eo desumi potest, quia illi, qui viventium oculis morte subtracti sunt, ne oblivione etiam cordibus subtrahantur, in memoriam ita revocantur: nam & ipsum nomen id apertissime ostendit, quem ritum construendi sepulchra inmemoriam mortuorum apud omnes nationes viguisse, jam satis notum est, atque ostendit Grutherus in sua magna Epigrammatum collectione: idem hoc vocabulum apud Ethnicos, & Chrs-stianos sonat, & univoca est illius vocis usurpatio. Sedes appellantur in Codice 3 Theodosiano Apostolorum,& Martyrum sepulchra: unde. sedes extruere usurpatur Pro Ioco, ubi cineres, vel ossa mortuorum cum aliquo ornatu rePO-nuntur. Immo apud Ethnicos, purioresque Iatini sermonis Auctores sic accipitur; inquit enim Virgilius: Gam r) sedibus ossa quierunt. Et inserius. Sedibus ut saltem plaridis in morte quiescam. Oratorium autem appellatur aedes sacra: habebant enim initio Christiani oratoria, in quibus cum ob angustiam multitudo capi non posset, ampliores Ecclesias in universis Urbibus ere Xerunt, hoc testante s9 Eusebio, ac Nicephoro . De Oratoriis tum privatis, tum publicis, & quomodo ab Ecclesiis secernantur plene in Canone Unieuique, & Canone Clericos , ac Canones quis de consecratione , distinctisne prima Iate disteritur. Nunc vero differt oratorium a Cappella, quae est idem, ac parva Ecclesia, quia Cappella dicitur communiter publicum oratorium,& non potest erigi absque ordinarii facultate. Oratorium autem simpliciter sumitur pro loco, in quo res divina non peragitur,& quaelibet privata familia absque ulla petita venia erigere PO test . sic distinguit oratorium a Cappella m Dominicus Macrus. Confunditur etiam saepe verbum Cappella cum verbo Sacel-
, Iib. 8. bisον. FeeIes ea . t. Nievbor. lib. I. cap. a. ct Macrus Sacri Dictionar, verbo Cappella , ω .erbo oratorium .
149쪽
1Σ6 De Basilica S. Lauren. in Damasb.
Ium, quod nomen est diminutivum a sacro,& compositiam verbum quasi sacra Cella, & nihil aliud significat apud Orthod
Nos, praeter parvum locum Deo dicatum, vel Beatae Virgini, atque Sanctis, una cum Altari. Gentiles porro eorum falsis Numinibus sua Sacella composuerunt, ut legentibus illorum temporum Scriptores Patet. Quis mortalium primus Templa extollendi, iisque Deos emcolendi rationem excogitaverit, in diversa Scriptores trahunt: eorum sententias, aliquas sic nobis exponere consilium est, ut primum omnium profiteamur Scriptores Graecos, qui memoriarum veterum primi veluti fontes habentur, suorum temporum gesta commentis fabulosis mirifice corrupisse. Ab his accepimus, primum Templi positorem fuisse Dedalum Hymetionis filium Atheniensem, ex opinione Porphyrii, ut narrat Eusebius. Postquam enim nonnullorum Deorum simulacra a Lycurgo apud Aegyptios essigiata vidisset, adorationem quoque ex combustarum herbarum suffumigationibus perpendisset, eisdem ut aliquid suo artificio vir artificiosus adjiceret, aedem Diis primus extruxisse sertur; obscuram quidem utpote subterraneam, eo Praetextu, quo su ppi icaturi illic homines in quadam essent libertate illud faciendi, & in obscuris antris, ne invicem cognoscerentur. At quia simulacra in ipsis Templis posta discerni vix poterant, ignem intulerunt, quem postmodum tanquam vel hominibus commodissimum, vel Diis simillimum existimantes perpetuo ardentem in Templo servabant. Quod Iumen hodie quoque a nobis pristino more servatur, licet non
Arnobii sententia primus fabricator Templorum fuit Prometheus Aegyptius , aut Merops, aut ut tradit in admirandis Varo, Iovis proles Aeacus. Post vetustissimum Assyriorum, sive Chaldaeorum Regnum in Babylonia primum exortum ab ea in Ninivem, & per idem tempus, quo Assyriorum Regnum Pri-
150쪽
primordium habuit. alibi quoque Regna constituta sunt, praesertim apud Aegyptios, qui primi inter Idolatras sacra factitarunt. Graeci postea Templa in cultiorem modum extruxere. Deinde Hetrusci Italiae populi auctore Pithagora , a quibus mox Romani. At hi quantum in Templorum structuris excesserint videmus etiam num admirantes ex ruinis, atque ruderibus, quae hoc etiam infimo statu majestatem pristinam contestantur. Omnes unus Salomon superexcelluit, qui celeberrimum , a Comnino mirabile Ierosolymis magnificentissimum Templum cum aliis non conserendum excitavit, ut fuse dilucideque narratfacra historia. Sed non procul ab institutione divinorum impias Aras falsis gentium Numinibus ere fias sacrae item paginae ostendunt O). Moyses enim mansisse dicitur contra Fanum Phogor, quod Mohabitarum, & Madianitarum gentium Numen erat, & Baalpeor, vel Beelphegor fuit nuncupatum. Item ex sacris literis constat, ante conditum Templum Jerosolymis, Iudaicae Religionis sacrarium, Idololatras suis falsis Numinibus Templa erexisse: legitur enim, quod η caeso Saule, & Jonatha dimicantibus cum 'Philistaeis, qui praeciso capite Saul armis expoliaverunt, & miserunt in Terram Philistinorum per circuitum, ut annuntiaretur in Templo Idolorum, ct in populis, ac posuerunt arma ejus in TempIo Astaroth. Porro Arca Dei in Castris,& sub Tentoriis servabatur, vel in aedibus privatis, habemus enim , quod postquam unxerunt David in Regem super Israel in Hebron; David, & universus Populus adduxerunt Arcam Dei, tuleruntque eam de Domo Abinadab, quae erat in Gabaa, & adduxerunt eam in Domum Obededon, ubi habitavit tribus mensibus. Postea David eam reduxit in Domum suam in arcem Sion. ubi videns, quod ipse habitasset in Domo Caedrina, & Arca Dei posita esset in medio pellium, bona intentione cogitavit aedificare Domum Domini . Sed a Propheta Nathan hoc illi vetitum: En sermo Dei ad Nathan. a9 Vade, o sequere ad Servum meum David. Haec