장음표시 사용
181쪽
138 De Basilica S. Lauren. in Dama Q.
ipsarum Blondus f) dessinitionem tradit, loca, quae calentihus aquis, aut ipso sine aquis fornice igne calefacto Iavandi,
sudandique usibus deputata sunt. Veterum porro in nullis operibus tam Iuxus, & dementia cernitur, ait Georgius Fabricius in sua Roma, quam in Thermis Imperatorum, quippe eo Principum luxuria perducta, ut nullam hac in re modestiam, sobrietatemque servarent. Itaque The marum appellatione insana a multis condita fiaere aedificia, de
quibus conqueritur Ammianus Marcellinus inquiens: Lamacira in Modum Provinciarum extructa . Etsi Henricus Valesius in notis ad
eumdem θὶ Marcellinum putat dixisse lavacra in modum Piscinarum extructa, cujus en verba: Ita quidem praesert Codex COLbertinus, simillimus 'tio Codici; Sed tamen vix erediderim Ammianum tam inolenti 'perbole in biparia sua usum esse, ut ampla quantumlibet Balnea publiea Urbis 'mae, maximis , ω latis is Imperii 'mani Provinciis eo ararit. Cum Balneas , seu Thermas amplius 8oo. Sextus Rufus in Urbe agnoseat, quidam Balnea , Tiarmasao. Itaque existimo Ammianum scri8sisse in modum Piscinarum. Erant
in Thermis areae amplissimae porticibus circumseptae, speciosissimis, camerataque superbissimis fornicibus aedificia in circuitu habentes, in quibus coIumnas diversi coloris marmoreas im-imensas pluribus ordinibus dispositas fuisse constat. Erant etiam Nemora, atque Natatoria populi, ludis, deliciisque exposita. Etsi vero insana haec aedificia a luxu prosecta . notavimus; compertum tamen est nonnullos Principes hene, & utiliter usos iisdem fuisset quippe dum Populus Romanus in has aedes convenit, ludit, & lavat, colludentes spectat, sicque hyeme frigora, aestate caumata mitigat, tranquillior. ac quietior UNhis status ubique redditur; qua ratione Circos, Theatra, Am- Phiteatra pariter a principio instituta.
Consueto more Thermae non mixtae, nec vulgatae, neque communes fuerunt, sed tandem malorum Principum culpa
182쪽
actum est, ut Foeminae, Virique promiscue lavarentur nullo pudore nuditatis. Idque a Romanis Graecos accepisse queritur Plutarchus b . Iulius Capitolinus i scribit Marcum
AureIium Antoninum Philosophum modestiae consulentem tria praecipue correxisse, quod Matronarum mores defluentes composuit, in Civitatibus sederi in equis, aut vehiculis prohibuit.& lavacra mixta submovit. Commodum autem Imperatorem idem Capitolinus ait, septies in die lava se; ejusque Successorem in Imperio Pertinacem, cum in omnibus esset modestus, tamen publice die Natalis Urbis pariter lavisse. Item de Gordiano Imperatore septies quotidie Aestate, Hyeme his , vel tertio. In his Imperatorum Balneis, omnes adhibebantur, a Clavabant, simul cum Principe; admittebantur etiam saepe mulieres pulchrae, ac sermosae puellae, & cum his anus de sormes, idque ad jocum, & oblectationem. Agrippa huic aditum Procaci licentiae aperuit, cum primum Balneas publice instituit. Adrianus Imperator frustra vitiosam consuetudinem tollere conatus est. Idem etiam non modo irrita opera tentarum subsecuti Caesares, sed diu multumque a Summis Pontificibus, ae Christianis Praesulibus, Samstisque Patribus fiuit laborandum , ut publicum hunc morbum severior demum legum
Helius Spartianus si in Nexandri veri Principis praestantissimi vita, multa refert, eX quibus quanta Thermarum amplitudo, & quem in usum institutae fuerint melius quam alibi in telligi potest. Extat etiam Thermarum descriptio apud Nico- Iaum Sipontinum, ex qua luxum Imperatorum in aedificandis Thermis cognosces: Omnium autem diligentissime, ait Rosi-nus m J de Romanorum Thermis scripsit Andreas BacciusElxidianus Medicus. De Instrumentis, & Famulitio Balneari, vide
183쪽
16o De Basilica S. Lauren. in Dama Q.
vide plura apud eumdem Rosinum, & BIondum. De partibus Thermarum, sive exercitationum Iocis in Thermis videri potest Hieronymus Mercurialis so Medicus Patavinus: hoc tandem notandum superest, quod ne assueta Balneis corpora aegrescerent, dum eorum usus sublatus est, paullatim coeptum est. pomis, aliisque arborum fructibus uti largius, ut per ingestionem humidioris cibi adminiculum humidi Balnearis pensaretur. ut Braecius notat in opusculo de aquis Tyberinis. Sed de Thermis satis, superque sint dicta a ad nostram Basilicam, unde discessimus redeamus; occasione capta a Ba Ineo a S. Damaso pro Clericis ejusdem instituto de Thermis disierendi
De pia Summorum Pontificum liberalitate in hujus Basilieaa Instauratione. De eis dem antiquiore sam. De Cariadinalium Media 'tae, Iliarii sudis , ω magnificentia in novam excitandam Basilicam ob priscae molitionem labentem; ae de cancellariae inpostolicae Aedibus.
EL psis qRatuor circiter saeculis a primaeva hujus Basi
licae Instauratione, Ecclesiam ipsam temporis ambitu multis partibus fatiscentem ab Adriano inter Pontifices hujus nominis primo, qui ut sq) Anastasius, .Platina, MPanu inius reserunt in ejus Uita omnium Urbis sacrarum aedium restaurator extitit, anno septingentesimo octogesimo fuisse restauratam apertum est . S. Leo insuper huius nominis Tertius eamdem vetustate labentem denuo reparavit ex ejusdem Anastalii testimonio, qui ait Nee non igitur, ct sarta tecta Tituli R. LaurentiI, qui appellatur Damasi noviter resauravit, donec tandem
184쪽
dem in deteriorem redacta conditionem cum aedibus illi contiguis, relatoque superius Balneo, vel propter vetustam Molis Congeriem, vel propter cupiditatem eorum, qui ad hunc situm oculos adjecerant, ut sibi ipsis domicilium pararent, integre solo adaequata, & in locum, ubi modo conspicimus translata est. At nostrarum esse partium existimamus quaedam referre de structurae forma hujus Basilicae, ejusque exaedificatione a S. Damaso peracta; Sed quoniam injuria temporum, vel Scri-Ptorum negligentia effectum est, ut admodum paucae ejusdem memoriae supersint ex PanciroIo s , qui de eadem nec sane prolixius scripsit , ideo pauca quoque elicienda nobis sunt, quae memoratu digniora literis trademus. Scribit autem praefatus Auctor tribus spatiosis interioribus porticibus, quas naves vocant, compositam suisse, ab iisdemet columnis numero Centatenario sussultis, quae prius Iapsas Pompeii aedes, vel porti- Cum, vel atrium, aut curiam sustinebant; cum plura ejusdem aedificia prope hanc nostram Baslicam extiterint, ut superius dictum est. Idem Pancirolus asserit antiquam Ecclesiae frontem Aquiloni fuisse obversam, atque Ianiculum specta se, cum posterior Orientem Solem aspiciat; nulla Romae celebriori, frequentiorique loco sita est Ecclesia, nulla majorem Urbis partem complexa, ab omnibus siquidem lateribus magnifica. atque
in Urbis centro existens Et Iraec a idem quanta maxin e potuimus significatione certa veritatis, non ita multa ex endem
Panci roto colligere licuit, ad praemonstrandum priscum Basilicae statum, uti eam S. Pontifex Damasus pro sua pietate resecerat, & reparaverat. Omnium primus Ludovicus Cardinalis Mediarota Patavinus, quem alii Scaram pum vocant, Aquilejae Patriarcha, ac sub Eugenio hujus nominis IV. Camerarius, vertente anno rq33. corrosa reliqua evertit, & molis fundamenta, quam hodie miramur, posuit. Sed morte praeventus ab incoepto desistere coactus , atque alteri molitionem cedere. In interiori hujus Basilicae Sacrario ad usum Canonicorum, de eodem sequens asservatur Epigraphe . D.
185쪽
162 De Basilica S. Lauren. in Damasio.
D. O. M. Ludovico Mediarotae Patavino Patriarciae Aquileiensi Episcopo Cardinali Albano, oe Titulo Divi Laurentii in Damaso S. R. Ε. Cameraris. God animi magnitudine, θ' singulari praeditus prudentia.
Cum rem 'manam multitudine bosium laborantem
Legato ab Eugenio IV. in splendorem prisinum, Armis, ct Victoriis vindicasset, Nicolaum Pictininum apud Aulariam Florentinos Ecclesiae socios infestantem pro ligasser ,
Agrum Picenum a Francisci Dorgiae dominatuis ditionem 'manae Ecclesiae recuperasset , Tureas sub Callisto III. in navalibus praeliis contudisset , quiboritatem R=mani Pontificatus longe , lateque propagasset, mesticis quoque virtutibus consilio, gravitate ,
continentia , plurimis denique in omnes bonos Liberalitatis , ω beneficentiae monumentis Bellicas laudes ornatiores reddidisset. Henricus Brunus Arebiepiscopus Tarentims Summi Pontificis, Merique Senatur a secretis, - Aerarii Apostolici Prefectus, tantae virtutis In Leem revocandi caussa, veterem quoqMe suum In eum Observantiam , hoe recenti pietatis Officio testaretur.
me illi monumentum XL. ab ejus morte anno Sua pecunia faciendum curavit.
Anno salutis CIO. IIV. XII. Kal. Aprilisi Vixit ann. LXXIII. mens. IV. dies VIII.
Subinde Raphael Riarius patria Savonenss a Sixto IV. anno aetatis suae XVII. inter nepotes assumtus, ac in Cardinalium ordine COOptatus a Titulo primum S. Georgii in Velabro; mox S. Sabinae, ad Basilicae S. Laurentii in Damaso Titulum promotus, Sanctaeque Romanae Ecclesiae Camerarius ; operis Architecturae, Iocique commoditate mirifice captus, eamdem non multum permutato situ a fundamentis iterum extruxit , Proximasque aedes adjecit, quae Laurentianum Templum laxitate
186쪽
tate sua includentes, amplitudine, atque magnificentia nullis secundae merito reputantur. Ut vero operosissimam molitionem perficeret, summa usus Alexandri VI. est benignitate, qui ad eam structuram immensis sumtibus pari munificentia absolvendam facultatem eidem indulsit, ut operi exaedificando, uti posset marmoribus Amphitheatri, & arcus Triumphalis Gordiani Caesaris, qui Ecclesiam inter S. Viti, & illam S. Eusebii in Monte Exquilino, olim erectus fuerat, aliisque aedificiis, quae vetustate collapsa Romae visebantur. Mirum forsan videri posset, quod amplissimi hujus aedificii deterior, ac vilior situs Ec clesiae sit assignatus. Satis quippe parcam, nec tantae amplitudini parem lucem diffundunt, quae illam ex una dumtaxat parte exornant fenestrae. Non minimum porro pulchritudini, α decori officit ipsa positio Basilicae , magnis aedibus Cancel- Iariae sic interjectae, inclusaeque, ut nullo sacri, profanique aedificii discrimine exaequata fronte, vix oculi de ejusdem Io- co judicare possint. Praeterea columnas s non despiciendum
Caeteroquin antiquitatis monumentum J quas ad fulciendam Ecclesiam B. Damasus adhibuerat, ad exornandum atrium Palatii Cardinalis Riarius locavit: Pilis Lapideis substitutis ad
Templi columen, & fulcimentum. Per quas vero postmodum iniquorum temporum vicissimclines contigerit, ut immensi laboris . se egri prope cultus aedificium ad Pontificium Fiscum redierit Leonis X. tempore; non hujus est loci pluribus persequi, praesertim cum late eventum omnem illustrium Historicorum calami literis consignaverint. Res potissimum enarrat Parisius de Grassis sacrarum caerem niarum Praesectus, testis oculatus, cujus verba r) Ciacconius in Vitis Pontificum. & Cardinalium refert. Adhuc vero in aedium magnificarum facie conspicitur nomen ipsum Purpurati conditoris, perpetuo quadrato lapide ad utrumque Iatus excurrens cum hac inscriptione:
187쪽
164 De Basilica S Lauren. in Damasti.
R Mel Riarias Savonensis Sancti Georgii Diaco e Cardinalis Samme Ibmanae Ecclesiae Camerarius a Sixto IV. Pontifice Maximo bono ribus, ae fortums bone status Templum Divo Laurentio Martyri die
tum , ct aedes a fundamentis fua impens f eii MCCCCLXXXXV.
Huius Cardinalis Raphaelis Riarii , qui Sacri Collegii, ut
vocant Decanus, diem obiit anno MDXXI. Sepulchrum in Templo Sanctorum Apostolorum conspicitur. Aedes hae magnificentissimae, consuetum hospitium Cardinalis vice Cancellarii , cum Basilica ipsa, quam continent, vergunt ad orientem Solem, quatuor numerant fenestrarum ordines praeter solo contiguas, quarum quaelibet pilis Corinthiae Archia tecturae distinguitur . Duplici corona per ambitum eXcu rente: pars solo proxima duodecim rotundis fenestris discriminatur, quarum septem ad Basilicam pertinent. Frons primarii, & nobilioris aspectus a Uignota delineata ex Tiburtino quadrato marmore fenestras per singulas contignationes quatuordecim porrigit. Bina adsunt ostia, alterum quadratum Basilicae , alterum quo in aedes ipsas est aditus , lunatum cum extante podio , inter medias columnas assurgit ordinis Dorici. & binas hine inde pilas dimidiatas. Ipsum ostium Ia-
tum palmos is, aditum habet palmos as . latum, longum Palmos 3σ. cum duplici utrinque marmoreo muro sessili. Haec facies aedium aequat longitudine palmos qo . Pacies meridiem spectans fenestris tredecim per singulas contignationeS dirimitur . Par fenestrarum ordo cum ostio quadrato distinguit frontem versam ad Boream, facies occiduum SoIem respiciens duodecim habet fenestras. Atrium exornatur porticu ad formam Crucis ornicata, lataque eX omni parte palmos at, duabus ea porticus, & viginti Columnis sulcitur, quatuor vero pilis ad angulorum divortia ex Tiburtino marmore & ad commensum Doricae Architecturae. Frons atrii ad palmos roo , latera ad 1 3. excurrunt. Eam
Porticum superius excipit ambulacrum perflatile discriminatum
188쪽
eiusdem ordinis, Se strueturae columnis, pilis, & arcubus. Ad
laevam porticus scala praenobilis cum gradibus marmoreis, ad interiora aedium aditum adaperiens expanditur. Aulam maximam, quae Cancellariae Ministris deservit, Clemens XI. . quam maxime nobilitandam, dc exornandam curavit; lacunari inaurato, picturatis parietibus cum coronis auro ingenti copia conspersis. E regione ostii, ejusdem Pontificis conspiciuntur insignia cum sequenti Inscriptione.
Clementi M. Pont. Max. Ob aulam reparatam , ornatamque Collegia Cancellariae Apostolicae
Anno Domini MDCCXVIII. De hoc spIendido aedificio ait Albertinus: Domus Reverendus Cardinaus Sancti Georgii cum Statuis, ae picturis, columnis, ct multis marmoribus f uisa, eum Ecclesia ibidem inclusa , es perputebra . Et non immerito inter nobilissima Almae Urbis aedificia numeratur, Bramante Urbinate , aliisque praeclarissimis illorum temporum Archstectis. Certis porro intervallis, Rosis extantibus, quae Riariae gentis sunt testera passim distinguitur, iisdemque Rosis auro, & argento incrustatis ipsa nobilitatur Basilica . Arbitramur minime esse praetereundum, quod in eruditi Lectoris gratiam subiicimus; in iis nempe iisdem aedibus . collatoque studio, & opera eluialem. Cardinalis Raphaesis Riarii sublatum Romae primum fuisse editius Pegma extans a pavimento, ad comaedias, atque tragaedias publice ra presentandas cum additione scaenarum ex opere picturato. Contigit id au- item primum in ipso harum aedium atrio umbraculis recto. infrequentissimo non solum accursu populi, verum etiam Coetu Patritiorum.& Purpuratorum Principum , postquam ejusdem scaenici aedificii experimentum coeptum est in Arce Aelia, iquae vulgo Sancti Angeli nuncupatur coram Innocentio Pontifice hujus nominis VIII. Resertur id a P. Claudio Menestrierin tractatu de vereri. & recenti Musca Dramatica, ubi adducit locum Sulpitii, qui Vitruvium cum notis edidit, quod opus
189쪽
166 De Basilica S. Lauren. in Dama Q.
Cardinati Riario nuncupavit; sic autem scribit in sui operis
praefatione. Tu enim primus Tragaediam, quam in Iuventu tem excitandi gratia , ω agere , ct cantare primi Me aevo docuimus L nam hujusmodi actionem , jam multis sareulis Roma non viderat J in medio foro pulpitum ad quinque pedum altitudinem erectum puleberrime exornasti , eamdemque postquam in Adriani mole Divo Innocentio spe- ctante es acta, rursus intra tuos penates , tamquam in media Ciret C τω toto eonfessu umbraculis tecto, admisso populo, ω pluribus tui ordianis spectatoribus bonarifice excepisti. Tu etiam primus picturatae scaenae faelem , eum Pomponiani Comaediam agerent nostro Deeulo ostendisi , quare a te tbeatrum novum tota Vrbs magnis votis expectat. Postquam
vero propter indicatum superius Cardinalis Riarii lapsum in deteriorem statum, ejusdem bona Apostolici Fisci rationibus subesse coeperunt, ad hoc ipsum posteris testificandum, idem Leo X. scutum marmoreum gentis indiceae cum Pontificiis Insignibus Palatii ostio superposuit, ut Apostolicum haberetur.
De Auctore Tituli hujus Basilicae. Catalogus Titularium.
Non est admodum difficile ostendere hujus Basilicae in
titulum erectae initium , cum in ea re designanda Scriptorum tum veterum , tum recentium suffragia conveniant. Auctores vero aliquos circa praefati tituli erecti ne in hic exhibebo exordiens ab Anastaso in Vita S Damasi, ubi inquit, x Ab boe Pontifice in Titulum bane Ecclesiam erectans' se . Pompeius etiam Ugonius admodum eruditus Scriptor testatum reliquit instituisse S Damasum, ut dignirate Presbyteri Cardinalis haec Basilica insigniretur, & quidem extare in antiquis documentis eamdem nuncupatam titulo Damasi Papae, alias Sancti Damasi . iterum Sancti Laurentii, & Damasi, sed frequentius Sancti Laurentii in Damasci. Idem
190쪽
Idem confirmatur a Ciacconio in haec verba I Titulus Sanfli Damasi Papae, alias Sancti Damasi, alias Sancti Laurentii in
Onuphrius Panvinius idem contendit, quae sequuntur verabis: Titulos vero Romanos, De Paraecias cessantibus Gentilium persecutionibus adauxere , Presburoque plures in singulis constituere G-mani Pontifices; Sylvester, qui titulum Equisii; Marcus, qui titulum S. Marci; Iubus, qui titulum Sanctae Mariae Traniberim; Damasus, qui titulum Sancti Laurentii; Innocentius, qui titulum Vestinae fecerunt.
A Terri postremo possent non pauca aliorum testimonia. quia pertissime idem tradiderunt. Qui hoc titulo exornabatur Pres. hyter Cardinalis, designatus erat rei divinae faciendae die Jovis in Patriarchali Basilica S. Petri, quemadmodum satis conspicue colligitur ex pluribus Codicibus M. S., & ex ipsius Panuinii testimonio in hanc sententiam prolato: a) Basilicae
Sancti Petri in Vaticano , quae babet Arc&presbyterum , qui es Cardinalis , ω Canonicos saeculares ministerio, eadem ratione , qua Basilicae Lateranensi septem Episcopi, ita bule absignati sunt septem Presbteri Camdinales: bie fuere Presbter Cardinalis tituli Sanctae Mariae Traniberim die Solis. Presbyter Cardinalis tituli Sancti orbogoni die Lunae. Presbter Cardinalis tituli Sanctae Ceciliae die Martis. Presbyter Cardianalis tituli Sanctae Anastasiae die Mereurii. Presbter Cardinalis tituli
Sancti Laurentii in Damaso die IMπι- aereumre Cardinalis tituli Sancti Marei die Veneris. Presbyter Cardinalis tituli Sancti Martini in Montibus die Saturni.
Ex quibus testimoniis abunde demonstratum est, a quo haec Basilica in titulum erecta suerit. Superest ut Elenchum recenseamus eorumdem Cardinalium , qui huius Basilicae titulum praetulerunt. quos ex Annalibus Ecclesiasticis, fideique probatae Scriptoribus collectos hic subiicimus. veteres aliqui Scriptores testatum reliquerunt adversus aliorum tamen sententias, S. Hieronymum Ecclesiae mictorem primum omnium nostrae Bas-