장음표시 사용
381쪽
36o De Filialibus Ecclesiis ejussi. Basilic.
De Eessia S. Sebastiani in Via ripae.
D βφφlixom hoc Templum fuit , ut in ampliorem for
mam, qua hodie conspicitur, alio quamvis nominet de Valle , magnificentius resurgeret. Omnes sere Urbis antiquitatum Auctores consentiunt Pompeji Theatrum sese usque ad hanc Ecclesiam extendisse, dumque hujus Templi fundamenta effoderentur, illius ruinas fuisse detestas. Quam-Plures moderni Scriptores , & praecipue Octavius Panci ro-lus si ), cujus sensum sequii sumus agendo de Ecclesiis S. Laurentii in Damaso filialibus, existimant in eo loco, ubi aedifica- ta erat haec Ecclesia S. Sebastiani extitisse Cloacam maximam, in qua S. Martyris Corpus a Lucina Matrona Romana inventum apud catacumbas honorifice tumulatum fuit. Divus enim
Sebastianus, ut aliqui assirmant, cum in Campo Florae non hinc valde distanti inter verbera, jussu impiislimi Diocletiani Constanter tolerata, Deo animam reddidisset, in hanc Cloacam projecflus est. Alii vero in Monte Palatino r , in Imperatorii Palatii, ibi extantis, Hippodromo, S. Sebastianum sagittis confossum, fustibusque caesum opinantur. In hujus rei memoriam a Fidelibus si) excitatum fuit Templum S. Sebastiani in Palladio nuncupatum. & in Pallaria corrupto vocabulo, ubi Gelasius II. eleelus fuit in Pontificem. Martinet lus r) agens de Templis in Urbe obsoletis refellit opinionem eorum, qui dixerunt Cloacam maximam extitisse ubi erectum est hoc Templum S. Sebastiani in via Papae , insistitque sententiae Flaminii Nardini su) una cum Plauto in Curculione , qui assirmant Cloacam maximam fuisse in medio Fori, ejusque ostium
c u Nardia. Rom. ant. lib. I. cap. I. reg. 3. Plaut. in Curculion. act. q. fcen. I.
382쪽
in ejusdem Fori centro apud Lacum Curtium. Ad concilian-.das itaque varias horum Auctorum opiniones, diversa loca , quae Cloaca maxima permeabat, describemus. Tarquinius Priscus primus omnium in Urbe Cloacas instituit, teste Livio x ) : Perspiciens enim hic Rex intra septem Colles , quos Urbis circuitus continebat , in vallibus , ac inferioribus locis aquam stagnantem , dc ex immunditiis, quas secum trahebat, aerem facile corrumpi , ad evitandum imposterum tam grave discrimen , montium viscera excavari, ut ait Blondus, persedique Praecepit,' tantamque am-.plitudinem cavis fecisse proditur , ut juxta Plinium sy), aliosque Scriptores vehem foeni Iarge onustam transmitteret; & ne fatiscens solum limosa colluvie , & ferreo aggestu oppleretur, solidis marmoribus ita latera utrimque firmata sunt, ut nullum juncturae signum appareret; quamobrem facili cursu aquae in Tyberim effluebant. Hujus molitionis initium coeptum in Foro Romano, ubi Lacus. Curtius extabat, indeque per tres ductus Cloaca divisa. Primus ductus per Montes Palatinum , Coelium , & Aventinum excurrens flumen juxta ripam magnam ingrediebatur. Secundus per Capitolii concava effluens, non longe a Tyberina Insula prosiliebat. Tertius per subterranea Exquilini, Viminalis , α Quirinalis permeans in Pontem Aelium desinebat. Ita Dionysius a Tarquinio Superbo completas, quamvis a Tullio inceptas commemorat , inquiens: Conatus es ut opera ab Mo im perfecta relicta eomplerentur , nempe Cloacar m ductus , atque per omnes aqua me mora di meret. Marcus Agrippa, Imperante Augusto, Aedilis, septem sontibus a variis horum collium locis derivantibus, aditum patefecit. Quae omnia Plinio sa caussam de hae
Urbe dicendi dedere: Cloacam omnium dictu maximam ,s ossis mon ribus, Urbe pensili ,subterque navitata a Marco A ina in aedilitate sua
383쪽
36Σ De Filialibus Ecclesiis ejusd Baslic.
per meatus eorrivati septem amnes cursuque praecipiti Torrentium modo rapere , atque auferre omnia eoacti.
Magna quidem in admiratione ab omnibus habentur hae Cloacae , & praecipue ab eodem Plinio CD, qui eas consueta scriben
di elegantia ita prosequitur: Dsuper mole imbrium concitati, vada, ac latera quatiunt, aliquando Tyberis retro fusi recipiunt fluctus, pugnantque
diversi aquarum impetus, θ' tamen obnixa firmitas restitit. Trabuntur inoles internae tantae non succumbentibus caveis operis; pulsant ruinae sponte praecipites , aut impactae incendiis, quatitur solum terrae moribus, durant tamen a Tarquinio Prisco annis DCCC. prope inexpugnabiles.
Nec minoribus encomtis tanti operis magnificentiam exaltat Dionysius his verbis e): Mibi sane tria magnificentissima videntur,
ex quibus maxime apparet amplitudo 'mani Imperii , Aquae ductus , Viae stratae, 9 bae Cloacae, reputanti non solum utilitatem Osterum, verum etiam impensarum magnitudinem , quam vel bine licet conlicere, quod ut a mat C. Aquilius neglectas aliquando Cloacas,'non transmit-rentes aquas , Censores mille talentis purgandas locaverint. Pretium quidem considerabile, ac vere mirandum sexcentum nempe millium aureorum, juxta Flaminii Nardini sensum d), quod ex earum pinguedine ab Olitoribus condueta, uti existimat Panciro-lus se , exigebatur. Non omittendo memorabili exemplo , sunt eadem met Plinii verba D, vel eo magis , quoniam celeberrimis rerum eonditoribus omitsum est, eum id opus Tarquinius Priscus plebis manibus faceret, essetque labor incertus, longior, ae periculosior, paym conscita nece, miritibus taedium fugientibus. Novum , ω inexcogitatum antea , posteaque remedium iuvenit ille Rex, ut omnium ita defunctorum
figeret Crucibus Corpora spectanda Civibus , simul oe feris , volucribusque laceranda : haetenus Plinius. Cum vero nullum sit opus in terris perpetuo duraturum, hoC quoque quod quamdiu Roma, Orbisque terrarum existeret, videbatur mansurum, demolitum est, referente Rosino g : Post Urbem a Gallis captam, oe incensam, dum sibi quisque domicilium reae-
384쪽
dificare qua parte primum potuit , festinat; vicorum nulla , ut ante fuit ratio observata, neque Civitas, ut prius in certas Raiones divisa , ne que Cloacae, quae olim per publicum ducebantur animaduersae ubi essent, postea privata subintrarunφ recta, unde factum, us quaeque Domus suam
. His de Cloacis breviter relatis digressionem persolvemus Theodorici Regis elogio ib): ae tantum visentibus conferunt
Iivorem , ut aliarum Citatatum posiι miracula superare. Videas illie Fluvios quasi montibus concavis clausis per ingentia flagna decurrere. Videas fructis navibus per aquas rapidas eum minima sollicitudine navigari , ne praecipitato torrenti marina possint naufragia sustinere. Hine Roma singularis quanta in te sit , potes colligi magnitudo. mae enim Urbs audeat tuis culminibus contendere, quando nec ima tua possunt similitudinem reperire λPraefata traditio , assirmans hoc Templum excitatum , ubi Corpus D. Sebastiani a Lucina Matrona extractum fuit , initium habuit anno in secunda editione operis de Thesauris occultis Octavit Panciroli. Hoc enim nulla prius aliorum Scri piorum auctoritate, nec opinione firmatur. Quapropter ne hac traditione erroris notam tanto Auctori inferamus, varias histori horum assertiones aequum referre duximus , judicandi facultatem lectoribus relinquentes. Johannes Baptista dei Tu Scriptor Religionis Theatinae assirmat hoc Templum D. Andrae perangustum antea, ac D. Sebastiano dicatum, parvam Paraefciam fuisse, quae una cum Sacellis, Domihus, atque redditibus in excitandum S. Sebastiani Templum per speciale Diploma sub die 18. Augusti isso. a Sixto V. translata fuit; quo quidem Diplomate cautum insuper est, ut eadem Ecclesia in profanos usus conversa, ex veteris Arae maximae, & utrimque
positorum Altarium Sanctorum Andreae, & Sebastiani stu novae Ecclesiae spatium compleretur, reliqua vero demoliendae Ecclesiae pars ad novi Templi sternendos gradus, ac plateae amplitudinem relinqueretur. Praecitatus Auctor fusiorem ZZ habet
385쪽
64 De Filialibus Ecclesiis ejus d. Basilic.
habet sermonem de praesentis Ecclesiae S. Sebastiani concessione, ac demolitione, nullum vero de Cloaca , neque locum , ex quo praedicti Martyris Corpus fuit extractum, commemorat. In ejusdem tamen S. Martyris Actibus legitur: Tune B. Se
botan s apparuit in somno S. Lurinae cuidam Matronae religio ιmas dicens: In Cloaea illa, quae est juxta Circum invenies Corpus meum
pendens in unco. Locum projectionis in Cloacam ex Actis passionis ejusdem S. Martyris relatis a Surio habemus apud Circummaximum his verbis: Tulerum autem Corpus ejus, ct in Cloacam maximam miserunt dicentes , ne forte cirisiani eum sibi Martγ-ram faciant .
Eadem acta refert Bosius, seu Severanus in sua Roma subterranea. Aliqui vero appellatione Circi intelligi posse Circum, seu Theatrum Pompeji existimant; sed Tacitus, aliique Scriptores antiquitatum Romanarum Circi appellatione maximum subintelligunt, etsi nihil aliud addatur, ut Fori appellatione Romanum accipimus, & Campi vocabulo Martium . In Codicibus Bibliothecae Vaticanae legitur et Clivus Scauri , qui es inter A biteatrum , ω sudium ante Septifolium, ubies cloaca , ubi iactatus fuit S. Sebastianus , qui revelaviι Corpus suum
Lurinae dicens p invenies tarpus meum pendens in unco.
Ex quibus evincitur Clivum Scauri suisse inter Amphiteatrum , & stadium, idest Circum maximum, locumque, ubi iacuit Corpus S. Sebastiani, dum proiiceretur in Cloacam fuisse in Velabro; quomodo vero penderet in unco, explicant extremam scilicet unci partem firmiter adhaerentem superiori Cloacae parti, ipsum in meatu pendens servasse, quominus in sordes rueret, unde illius transfluxio ad Pompeji Theatrum, aut ad Circum Agonalem fieri haud potuit, quia cursus praeceps aquarum, qui torrentium more modoque Omnia rapere, atque auferre solebat, ut Plinius a Lipso ι relatus testatur, exinde insta Velabrum, ubi Cloaca sese in Tyberim exonerabat, sacrum Martyris Corpus unco fixum cum Qrdibus, de Urbis quisquiliis potius
evomuisset. Hanc i) Lilas de magnit. Rom. lib. 3. cap. 12. Disi jam by Coosli
386쪽
Hanc digressionem absolvemus verbis Martyrologii Romani: Gmae ad Catacumbas Natalis S. Sebastiani Martyris, qui
Diocletiano Imperatore , eum baberet principatum primae cibortis , subritulo Christianitatis , iussus es ligari in medio Campo , ct sagittari a militibus , atque ad ultimum fustibus eaedi , donee deficeret. Non praetereundum videtur hic paucis resferre quid esse consuevisset titulus Christianitatis. Mos erat, omnes morti damnatos, cum ad supplicium ducerentur, criminis notam in tabula inscriptam, vel ante pectus, vel in ipso patibulo deferre . Quae etiam Christianis mortis caussam propter fidem indicans apponebatur. Ideo Scyiptores Sanctorum Martyrum inscriptionem hanc titulum Christianitatis appellant. Praecedere enim consuevisse hujusmodi titulos affirmat Suetonius, cujus en
verba : I Manibus abscissis, atque ante pectus a collo pendentibus prae
cedente titulo , qui eaussam poenae indiearet per caetus epulantium iam
eumdueeretur. Eusebius resert aliud exemplum in Epistola Eeclesiae Lugdunensis, quam ipse recenset his verbis: Cum undique
per Ampbiteareum circumduceretur Attalus Martyr , Tabula in qua latinis literis baee erat inseriptio, praeeedenter Hie est Attalus Cbristianus. Sunt etiam de his alia in aliis actis Martyrum exempla; redeamus modo ad Ecclesiam S. Sebastiani in via ripae, nune S. Andreae de Valle Proximum Ecclesiae antiquitus S. Sebastiani nuncupatae . pulcherrimum erat, ac amplissimum Palatium a Piccolomineorum Familia aedificatum, nobilissima quidem non tam claritate, qua praesulget, quam propter Pontifices, scilicet Pium II. . MPium IlI. Nepotem, & hvum, qui eam decorarunt. Quae Gens Piccolominea, queab Urbe Senarum in Hetruria originem duxit, Plateae quoque ante dictum Palatium existenti Senensis nomen imposuit. Hujus vero postea Palatii relicta haeres Constantia Piccolominea Ducissa Amalphis in Principatu citeriore Regni Neapolitani, quae summopere gloriosum Apostolum D. Andream colebat, illud Patribus Clericis Regularibus,
387쪽
366 De Filialibus Ecclesii is ejusd. Basilici
S. Sylvestro in Monte Quiri uali degentibus, ad Templum in
ejus honorem aedificandum donavit. Priora ejus fundamenta jecit Alphonsus Cardinalis Gesualdus Neapolitanus, qui etiam Templum ad aliquam altitudinem perduxit, sed cum morte praeventus esset, Alexander Cardinalis Montalius Vicecancellarius, ac S. Laurentii in Damaso Basilicae titularis, ne tam pium opus interiret, pari religionis servore illud est prosecutus. Cujus munificentia, atque pietate Ecclesia in eam, quam hodie conspicimus, elegantissimam, egregiamque formam est
redacta. Nec solum vivens amorem, pietatemque erga Ecclesiam hanc, sed etiam moriens ostendit. Sex enim millia aureorum, quae singulis annis in ea erogabat, per decennium quoque post obitum de suarum Praebendarum redditibus persolvi a Gregorio XV. obtinuit. Cumque in eo Templo, Palatium antea Pii II., & III. Pontificum extitisset, eorum quoque Corpora ex Vaticana Basilica transferri a Paulo U. impetravit. Quae ibi summa magnificentia supra laterales januas collocata fuerunt, & merito, nam sicut illi Pontifices ibi dum viverent domicilium habuerunt, ita quoque post mortem servarent: atque sequens inscriptio apposita est:
Alexander Pertitus S. E. Reeeaneellarius Cardinalis Montalius in Piceolimineorum Domo a Constantia Amal-pbis Duce Clericis Regularibus dono data, R. Andreae Templum aedificavit , Pio II., ω Pio III. Poni.
x. monumentum restituit, Ο ornavit Anno
Salutis MDCXIV. Oblita postea posteritas nominis Plateae Senensis, Plateae illi ante hoc Templum Vallis nomen. dedit, quod Ecclesiae quoque communicavit, ideo adhuc S. Andreae de Valle nun- Cupatur, quia prope Domum Familiae Vallensis. Unicam hoc Templum habet navem: Caelum concamerata testudine tegitur: fornix ab excellenti Domenichino Bononiensi est coloratus, Ara maxima est sub abside posita, tota marmore , lapidibusque multicoloribus eleganter consecta, retro a
388쪽
Iatere in pariete sacrae eaedemque elegantissimae picturae conspiciuntur, quae Martyrium S. Andreae exhibent, opus Equitis vulgo nuncupati Calabrese. Inter Sacella hujus Ecclesiae emicat illud olim a Mapheo Cardinali Barherino, qui postea Summus Pontifex renunciatus est nomine Urbani Papae VIII. Deiparae Virgini in Caelum assumptae dicatum, Olumnarum,
variaque marmorum commissura praefulgens, cujus concEmerata Testudo in suis loculamentis, & signis quatuor Prophetarum imagines in emispherio, quatuor Virtutes Cardinales in , projecturis visendas praebet, opus egregium Equitis Dominici Passignani. Αra est ab eodem Urbano VIII. adhuc Cardinali,
anno nempe IGI f., consecrata; tunc arcula m4rmorea apposita
est in eodem Sacello, in qua pars spatulae S. Sebastiani Martyris, ut traditione accepimus, custoditur. Infra Arcam in marmore nigri coloris incisa est haec inscriptior Sanctus Sebastianus Miles Gripi fortis. Satistis Diocletiani jubsu configitur ,
Virgis eaeditur , in Cloaeam deiicitur, Inde a Geina Matrona 'mavo σEjus in Aomnis monitu eximitur , Ei in Callisti Coemeterio eonditur. Facti indicem plebs olim venerabunda
Cuius bie nuper Altare maius eum abside stetit. Hane Sixtus V. Pont. Mox. ea lege aequari solo permisit, Ut illius pars nova Aedis ambitu includeretur Ad retinendam loci Religionem , reique memoriam Mapbeus S. R. E. Presbter Cardinalis Arberinus Signaturae justitiae Praefectus
Anno Salutis MDCXVI. Petrus Paulus oliverius pulchrum hujus Templi aedificium delineavit, tantoque operi dedit initium, sed morte praeventus, consumare nini Potuit. Quapropter Carolus Mademus nou
389쪽
368 De Filialibus Ecclesiis ejusd. Basilic.
impari artificio , ac ingenio persecit . Prospeetus est opus aequitis Ra inaldi, ac inter clariores Urbis recensetur. Pulcherrimum Coenobii aedificium, ejusque ostium a Maruscello insigni Architecto delineatum fuit; in quo degunt PP. Clerici Regulares, nuncupati Teatini. Venerabilis Theatinorum Ordo hac appellatione fruitur a Paulo IV. Carastae Gentis, qui Episcopus fuit Theatinus , Urbis nempe Theatis , quae Archiepiscopalis est, & Metropolis Civitas apud Samnites.
De Eeelesia S. Nicolai de Mellinis.
I Ut i Ciampinus m) Ecclesiam hanc jamdiu dirutari
fuisse, atque a tergo,& e conspectu Ecclesiae S. Agne tis in Agone fuisse sitam ipso in loco, sive in contiguo ad ipsum, ubi stae erant Domus Mellinae Gentis Romanae, quae possidebat antiquitus ibi regiunculam Domorum, vel par- Insulam, & usque nunc ibi cernitur Turris nobilis aedificii signum, in cujus summitate legitur inscriptum majoribus caraeteribus Mellina. At parum fundamenti habet hujusmodi opinio , apud enim' nullum antiquarum Urbis Ecclesiarum Scriptorem reperitur memoria de existentia Ecclesiae S Nicolai de Mellinis: nec Martinellus, etsi uberem texuerit Catalogum Templorum amplius non existentium, meminit hujus, quod nobis ansam asserendi praebet in voce de Mellinis irrepsisse errorem Amanuensis, & Ioco verbi de M linis scriptum fuisse de Mellinis. De S. Nicolao de Molinis, seu Molendinorum extat mentio apud Martinellum n), & alios agentes de Templis Romae. In antiquis notis, ac in Manuscriptis a Delicis recordationis Clemente Papa XI. traditis reperitur Ecclesia S. Nicolai de Molinis inter filiales S. Laurentii in Damaso. Camillus Fanuccius ο) testis est, quod anno r337. se-
390쪽
dente Pau Io IV. Summo Pontifice Constaternitas, ut vocatur, Credςntiariorum orta sub invocatione S. Helenae Matris Constantini Magni, & piissimi Imperatoris, postquam variis in Ecclesiis se congregasset, tandem hanc, de qua loquimur, Ecclesiam S. Nicolai de Molendinis, quae Parochialis erat, Obtinuerit: & quia jam iam vetustate corruebat, inde suit ablata cura Animarum, ac proximis Parochialibus Ecclesiis assignata; eamque Credentiarii iidem tam diligenti studio,& opera restaurarunt, ut recens constructa videatur, eam vocantes eX
proprio nomine S. Helenae Credentiariorum; idemque a Pan cirolo ρὼ comprobatur, quamobrem addendo relatis maXimam hujus Ecclesiae ad Templum S. Andreae de Ualle pro-Pinquitatem. ejusque immediatam ante hanc Ecclesiam mentionem in Urbani III. Bulla, in qua ut alias dictum est, in nominandis Ecclesiis ordo propinquitatis semper servatur apertus est error Amanuensis scribentis de Mellinis . loco de Molinis, ac liquido patet aliam non esse eam Ecclesiam, quam hanc , quae nuncupatur hodie S. Helena Credentiariorum , cujus sestivitas ceIebratur 1 s. Kal. Septembris. nempe die i8. Augusti; a Graecis vero ta Kal Julias. Huius S. Imperatricis res gestas literis tradidere Eusebius q). Russinus, Socrates, Eomenus, aliique recentiores. Quod haec Sancta fuerit Brittanni
generis, non Graeci, adversus Graecorum assertiones Plura refert Cardinalis Baronius in Annalibus r . Ipsam Romae obiisse, ibique insigni sepulchro conditam fuisse tradit Nicephorus s). Addendum videtur. quod scuti Sanctis , qua fruuntur in Caelis gloria non demitur. ubi peccata, si quae ab ipsis, dum inhumanis agerent, commissa referuntur , tunc enim poenitentia potius, ac divina misericordia exaltantur ; ita etiam si culpae ipsis immerito imputentur , maxima iisdem Sanctis irrogatur injuria. Hanc autem temere Offensionem S. Helenae A a a intu-