장음표시 사용
71쪽
Plamnia a S. Damas excitata , ubi olim Sy. Peret, oe Pauli Corpora jamerant. De Catarambis, ct Coemeteriis Calixti, Praetextati, Damasi, Marci, ω Marcelliani. De His pia , ω Ardeatina. Locus requiritur, ubi fueris a S. Damas altera Ecclesiauedificata ad Catacumbas .
CVm toto animi studio S. Damasus veneranda Sanctorum Martyrum vestigia prosequeretur, eorum solerter sacra Corpora perquisivit , elegantibusque versbus emereria illustravit; peculiari tamen devotionis cultu locum, qui ad Catacumbas vocatur, excoluit, ibi enim Platoniam erexit, ut ex m9 Anastasio habetur in ejusdem S. Pontificis vita,
ubi ait; ρο aedificavit Platoniam, ubi Corpora Apostolorum jacueruην, id β Beatorum Petri, er Pauli, quam ω versibus exornavit. Marmoreis videlicet tabulis integrum ejusdem loci sinum honorificentius instruxit, de quo Ado legit Placonta, ο ὶ Baronius vero asserit, quod sua MM. SS. Placoton habent, & quidem rectius. Tradit etiam Zanaras in Constantino Magno, ab eo Constantinopoli excitatum fuisse Forum, quod Placoton nuncupavit, ex eo inquit, quod ex tabellis lapideis esset constructum. Hujuscemodi porro ornatu, & summa quidem impensa sterni olim consuevisse Ecclesiarum pavimenta, quae adhuc supersunt vestigia, vel integra, vel aliqua ex parte disjecta, plano demostrant, prout in Basilicis S. Mariae Transtyberim , MS Mariae in Cosmedin, aliisque Urbis videre est. Testatur etiam Baronius in compluribus antiquis Ecclesiis videri adhuc Romae ejusmodi Platonias, ac per ipsas intelligi posse marmoreas tabulas ad ornatum comparatas, Se proinde Platoniam fruere nihil aliud esse, quam parietes marmoreis tabulis incru-
72쪽
stare. Platonias quoque fuisse loca marmorum crustis inducta. aut pavimenta tessellatis variata emblematihus censet Caesar Butengerus; Carolus autem φθ Du-Fresiae putat Platoniam quamlibet marmoream tabulam dissectam esse; Cum enim marmor
majoris sit praelii, quam ceteri lapides, non quadratum, sed in segmenta , & frusta sectilia comminutum , in aedifici rum struetura solet adhiberi. Milesius I Sara ranius in notis ad S. Damasi opera asserit Platoniam a Fabrica dictum esse, atque a concamerationis latitudine ; Sic & Platonem refert Laertius a frontis latitudine dictum,& ob latitudinem pectoris apud Suidam, seu amplitudinem orationis . Ut autem quoad Platoniam veritatem certius assequi valeas, vide quae habet Cassiodorus G. Anastasii igitur testimonio constat S. Damasum Platoniam e truxisse non in alia proximi Caemeterii parte, sed ubi SS. Petri, & Pauli Corpora aliquando jacuerant. Porro Iocus iste
denominationem est assecutus Catacumbas ex graeca dictione. quae latine sonat juxta Tumbas , quod videlicet erit prope Tumbas, seu Sepulchra Sani horum Martyrum, Gemeterii nempe a B. Lucina Matrona Romana constructi, quae ipsorum Apostolorum floruit aetate; penes itaque hoc Coemeterium, ejusque Tumbas situs iste Catacumbas appellatus adhuc conspicitur. & ab Honuphrio s Panuinio describitur: Vetustissimum
Cbristianorum perseeutionum temρου Sacellum in antiquo e uspiam n bilis Familiae Romanae Semlebri 'nogaeo a S. Calixto conditum ;eius forma adhuc intacta persistit, tota fere subterranea, in cuius medullitio elevatur Altare , sub quo in puteo diu sacra translata Apostolorum Principum Corpora delituerant: ea data occasone, quam resert r S. Gregorius his verbis ad Comstantinam Augustam scribens: Crepciribus ve OBB. Apostolo rum,
73쪽
quid ego dicturus sum' dum constet, quia eo tempore, quo passi sunt , ex
Oriente Fideles venerunt, qui eorum Corpora situti Civium suorum repeterent , quae ducta usque ad secundum Urbis miliarium, in loco qui diciatur Catacumbas collocata sunt. Dum ea exinde levare omnis eorum mutilitudo conveniens niteretur, ita eos vis tonitrui, atque fulguris nimio metu terruit, atque dispersit, ut alia denuo nullatenus attentare praesumerent. Tunc autem exeuntes 'mani, eorum Corpora, qui boe ex Domiani pietate meruerunt, levaverunt, ct in locis , quibus nunc sunt con-ἀta , posuerunt. Quod vero iterum eadem Apostolorum Corpora maxima vigente persecutione in eumdem Iocum translata
fuerint ex eodem Anastasio, ejusque Textu in Romano Breviario allato luculenter apparet, ibi enim habetur, quod S. Pontifex Cornelius alia cum Lucina foemina sanctissima eadem sacra pignora e Catacumbis in locum transtulit opportuniorem. Secundae hujus depositionis caussam explicat clarissimus Vir,& Praesul Franciscus Blanchinus in notis ad Anastasium in Vita S. Cornelii. Exploratum praeterea est, hunc locum a Sanctis aliis Pontificibus ipsius Cornelii praecesseribus, ac successoribus summa in veneratione habitum fuisse; Ex historia namque Ecclesiastica habetur, quod ibidem ad Synaxes, aliaque sacra peragenda Fideles convenerint. Hic etiam fert opinio S. Stephanum Papam a Gentilibus Sacrificium Deo osserentem inventum, post intrepide absoluta Mysteria, ante Altare, sua in Sede fuisse decollatum: nec obstat in actis ejus adnotatum legi, quod se in Gemeterio Lucinae continuerit, cum eidem Coemeterio locus ille Cata cumbas conjunctus fere videatur, scut etiam Coemeterio Calixti, idest illi Gemeterii Lucinae parti, quam Pontifex S. Calixtus ampliavit. Per hujus Ηys Pogaei circuitum antiqua adhuc cernuntur sedilia testaceis compacta lapidibus; e conspectu vero Altaris nostra usque ad
tempora marmorea aderat Sedes, in qua S Stephanus capite truncatus Martyrium consumaverat .& quidem ejusdem sanguine conspersa, quam Cosmus III magnus Hetruriae Dux anno ubi-
74쪽
Jubilei MDCC. pietatis caussa ad Urbem accedens ab Innocentio Papa XII. dono impetravit, ac ad augendum ordinis militaris ejusdem S. Stephani decorem Pisas translatam magnificentissime exornandam curavit. Post Cleri sedilia habentur adhuc duodecim arcuata monumenta, & ipsa clausa, in quibus olim illustria Martyrum Corpora deposita fuisse non est ambigendum , quamvis modo tantis sint destituta thesauris. Mensa Altaris , de qua superius egimus ex integro marmore constituitur, & in ea antiquas juxta traditiones ob Ioci sanctitatem nullus praeter Romanum Pontificem Missae Sacrificium offerre poterat; Paulus vero Papa IV. speciali suo Apostolico Brevi, ut quilibet Sacerdos ibidem posset selebrare dispensavit, prout tradit Severanus. Verum haud illud esse Altare putandum est, in quo persecutionum tempore Sancti illi primaevi Pontifices sacrificare consueverant, cum Altaria lapidea, non nisi S. Sylvestri decreto construi ceperint. Haec quoque Ecclesia ad Catacumbas Apostolorum Petri,& Pauli Basilica appellata est, teste Anastasio Bibliothecario in Vita Adriani l.; idque pariter confirmatur ex actis S. Quirini Scisiensis, & Martyris, ubi sic habetur: Facta autem meu --
ne Barbarorum in partes Pannoniae , Populus ciristianus Marabarensi
Urbe 'mam fugiens Sanctum Corpus misini Episvi , ω Mart is
irentes secum deduxerunt , quod Via Appia miliario tertio sepelierum in Basilica Apostolorum Petri , ω Pauli , ubi aliquando Iacuerunν. Quamobrem locum hunc ad Catacumbas nuncupatum, dem
sitione Corporum Principum Apostolorum sanctificatum , tot aliorum Martyrum sacris decoratum exuviis, ac Samstorum Pontificum sacris Ritibus conlustratum reddita Ecclesiae pace Platonia S. Damasus exornavit; Celebris vero hujus ornamenti nullum nostro aevo superest vestigium; nec mirum, locus enim iste longe ab Urbe dissitus, cum Gothorum, Longobardorumque incursionibus suerit obnoxius, hinc in Urbis obsidione pluries G , secu-
75쪽
secuta, ea omnia militari a furore, & licentia suisse subversaverisimile est; Ex revelatione namque, & inventione Corporis S. Ceciliae Virginis, & Martyris apud Anastasium, & ex pluribus Codicibus a Bosio indicatis, Aistulphus Longobardorum Rex cum Romam obsideret, etiam proximum Gemeterium serutatus fuisse habetur, ut inter cetera Corpus etiam ejusdem S. Uirginis, & Martyris inveniret, alioque transferret; sed divinitus factum est, quod nunquam illud reperire valuerit. Platoniae insuper a se constructae locum praeclaro etiam Epigrammate S Damasus illustravit, quod a et Baronio, Aringhio, & Saragganio ita resertur.
His babitase prius Sanctos cognoscere debes, Nomina quisque Petri , pariter Paulique requiris Discipulos Oriens misit, quod sponte fatemicr, Sanguinis ob meritum , Cbrisumque per Astra secuti libereos petiere sinus, ct Regna piorum 'ma suos potius meruit defendere Cives
Haee Damasus vestras referat nova Sydera laudes.
Hujusmodi Carmina illorum Orientalium Historiae videntur alludere, quam ex supra relata S. Gregorii Epistola mox commemoravimus; eodem hoc in loco pro singulari erga Apost Iorum Principes observantia, ac devotione suis etiam cineribus Tumulum parare S. Damasus excogitavit, sed propria devictus humilitate a sententia deterruit, ut aliis ex carminibus a ta Baronio relatis aperte constat rrae eongesta jacet quaeris si turba piorum
corpora Sanctorum retinent Σeneranda sepulcbra
Sublimes Animas rapuit sibi Regia Coelirae comites ciristi Drtant , qui ex Hoste Tropbea Hic numerus procerum servat , qui Altaria Cbrisi Hic positus longa misit , qui in pace Sacerdos De Confessores Sancti, quos Graecia misit Hie
76쪽
Hie Iinvenes , merique, Senes , casis e Nepotes
meis mage Virgineum placuit retinere pudorem . His fateor Damasus volui mea condere membra , Sed cineres ιimui Sanctos vexare Piorum.
Hinc itaque apparet, praeter Coemeterium ipsum sub s. Se hastiani Ecclesia situm, & proximam illi Apostolorum Basilicam, in Catacumbis alium ad proprii Corporis depositionem locum S. Damasum sibi delegisse. Novam igitur construxit Ba silicam supra alteram ejusdem Coemeterii partem, quod ab ipsa S. Sebastiani Ecclesia versus Portam Urbis Capenam, seu Appiam extenditur viam inter Appiam, & Ardeatinam, quae quidem amplissima Gemeterii pars pluribus etiam nominibus, vel a quibusdam illustrium Martyrum Corporibus ibidem depostis, vel ab ejusdem instauratoribus est appellata, communi quamvis vocabulo Calixti, seu Praetextati Coemeterium passim nuncupetur. Ut igitur scrutari, digitoque ostendere possimus Basilicam a S. Damaso Via Ardeatina constructam, de hujus
Viae, ac de alterius Appiae nonnulla praemittere operae pretium ducimus. Vias Consulares a quadam columna inaurata in Foro Romano sita, ac milliare aureum nuncupata initium sumpsisse plurium Antiquariorum opinio est, quam tamen re Probant Alii, asserentes, non a praefata columna, sed ab Urbis Portis, ubi antea Aureliani tempore sita erant, incoepisse; hanc vero quaestionem cum hic expendere nostrum non sit, certum
est ex Porta Urbis Capena Viae Appiae excussum prosiliisse, quam Viam Appius Claudius Caecus, dum esset Consul anno V.C. q r. Capuam usque silicibus stravit, obtento a suo constructore Appiae nomine. Ex eadem Porta duae aliae procedebant viae, altera latina quod in Latium duceret, nuncupata, & haec non longe ab
ipsa veteri Porta, & prope locum, ubi Ecclesia S. Caesarii Martyris conspicitur, relicta Via Appia sinistrorsum vergens in latinam Regionem, prout etiam nostra aetate distendebatur. Alia via erat Ardeatina, quod in Ardeam Romanorum COI niam
77쪽
niam duceret, & haec una cum Appia usque ad locum, ubi nunc Templum vulgo appellatum Domine quo vadis 3 incedebat. Appia igitur in hoc loco se ab Ardeatina segregans, de ad laevam procedens recta ante Basilicae S. Sebastiani Januam desertur, ac prope Mausolaeum Ceciliae Metellae pertransiens Al-hanum inde prosequitur : Ardeatina vero ab Appia avulsa dextrorsum inclinans vineas inter hinc inde positas in Agrum prope locum, qui Turris Marancia vulgo appellatur, protrahitur, hic paullulum deflectens Ardeam usque deducitur. Pater
Eschinardus b Societatis Iesu in sua Agri Romani descripti
ne postquam hoc commune assertum de Viarum Appiae, α Ardeatinae divisione exposuit singulariter agens de Poris, quae nunc S. Sebastiani appellatur, fe) nonnullas asseri conjecturas, quibus Viam Ardeatinam initium haud habuisse cum Via Appia suadere conatur, sed potius ab alia olim Porta egressum habuisse suspicatur, quae Porta nunc illas inter S. Sebastiani,&S. Pauli clausa conspicitur, eoque magis quod in Vinea olim Cardinalis de Cavaleriis intra Urbem non Ionge a S. Balbinae Ecclesia in Aventino quaedam Uia lapidibus strata detecta fuerit: Haec tamen P. Eschinardi opinio suas patitur exceptiones ἰmuris namque Civitatis, qui modo habentur a Belisario, &Narsete constructis, atque ultra antiquorum moenium situm extensis Porta illa clausa esse nequit antiquior, ac proinde PQ tam inter Capenam, & Ostiensem aliam veterem extitisse OP- Porteret ostendere. At nullus Antiquitatum Urbis Scriptor alterius hujus Portae meminit, omnesque alii Viam Ardeatinam simul cum Appia per Portam Capenam processisse asserunt. Oportunius quidem nobis videtur aliorum Scriptorum sequi sententiam, qui aliis sussulti rationibus Viam Ardeatinam eamdem
ipsam Diti affirmant, quae ab Ecclesia S. Mariae de Plantis
Vulgo Domine quo vadisy protenditur. Certum insuper est, neque a Bosio Lincaeo sacrorum C meteriorum Scrutatore aliquod Martyrum Coemeterium sub Vineis positis in hujus Viae
78쪽
occidentali latere, sed tantum sub iis sinistrae ,& Orientalis
Regionis, inter nempe Ardeatinam,& Appiam fuisse detectum. Id etiam nobis sunt contestati CC. V V. Marcus Antonius Bul- dethus Basilicae Sanctae Mariae Tranisberim Canonicus sa-Crorum Gemeteriorum Custos, ac ejus in ossicio Collega Johannes Marangonus Basilicae olim Cathedralis Anagniae Canonicus, qui quadraginta annorum spatio hujusmodi sacris eM-diendis locis, & recognoscendis , extraendisque Sanctorum Martyrum Corporibus operam praestant diutinam. Hi namque expertissimi Viri amplissimum Gemeterium, quod inter memoratas Ardeatinam, & Appiam Vias extenditur ultra ipsam Ardeatinam non progredi assirmant, nec unquam aliquod Gemeterii vestigium sub occidentalibus Ardeatinae Vineis reperire potuisse. Coemeteria igitur, quae sub diversis memorantur nuncupationibus, sive Via Appia, sive Ardeatina, vel inter utramque evidenter constat esse recognoscenda sub Vineis a memorata S. Mariae de Plantis, seu Domine quo vadis ' Ecclesia positis ad Basilicam usque S. Sebastiani, quae hujusmodi publicis duabus antiquis Viis concluduntur. Ut proinde situs Basilicae a B. Damaso conditae demonstrari valeat . ea investiganda est memorati Coemeterii pars, quae ab eo instaurata fuerit, itaut ab ejus exinde nomine nuncupata Damas Coemeterium. Optime Panvinius hujusmodi Coemeterium inter viam Appiam ponit, & Ardeatinam . Anastasius Bibliothecarius ιυ in Vita Johannis Papae VII. illud cum Commeterio SS. Marcelliani, & Marci conjungit scribens: Labora--vit autem is in Coemeteriis BB. Murtyrum Mareelbani, ω Marci,
Damasique Pontificis. Id etiam astruitur, quod quamvis in horum Sanctorum duorum Martyrum Actis a seu Severano indicatis legatur eos via Appia secundo ab Urbe miliario fuisse sepultos, nihilominus Martyrologium Romanum eorum Natalem
diem tradit via Ardeatina, idque confirmant A do, Beda, M
79쪽
Usuardus, ex quo argui debet hoc Coemeterium Viam inter Appiam, & Ardeatinam extitisse. Hic etiam aderat S. Balbi nae Virginis Coemeterium , se appellata hujus Coemeterii Praetextati pars, in qua ejushem S. Uirginis Corpus fuerat sepultum. Haec vero cum a S. Marco Papa Constantini Magni temporibus suisset instaurata, Marci Coemeterium coepit appellari, supra quam etiam constructa Basilica, ipse Pontifex suit tumulatus, teste libro Pontificali, & Bibliotheearior Deliam sepultus es in Coemeterio Balbinae Via Ardeatina , ονιω insistens fuit , idest inmuravit. Hoc etiam clarius habetur in Vita Nicolai Papae I. hisce verbis: Q) Inter baee ad Coemeterium B. Marei Conia foris, atque Pontificis, quod in Appiam, Ardeatinamque viam positum
se dignoscitur. Ex huc usque explicatis aperte patet S. Damasi Gemeterium, hoc est eam amplissimi Gemeterii Praetextati partem, quam sanctissimus hic Pontifex reparandam suscepit, Coemeteriis tum S. Marci . seu Balbinae, tum etiam SS. Martyrum Marci, & Marcelliani inter Vias Appiam, & Ardeatinam fuisse contiguam. Sed cum, ut alibi diximus, Barbarorum vastationes longissimorumque temporum aetates certissima nobis eripuerint documenta, nec aliquod iisdem in Iocis supersit monumentum, Coemeteria, & Basilicas SS. Marci, & Damasi Pontificum digito ostendere est dissicillimum. Verum ex fortiΩsimis mox explicandis conjecturis unicuique persuasum fore putamus , S. Damasi eam fuisse Basilicam , quam indicavimus ab ipso supra illam Coemeterii partem, ejus postea nomin nuncupatam, erectam, sub qua intra idem Coemeterium ejus
Corpus una cum Matre, & Sorore fuit tumuIatum.
Eo itaque loco, quo memorata Ardeatina Via in Agrum ex Vineis utrimque positis procedit, & aliquantu Ium ad laevam flectitur, sub quodam parvo Sacello in altiori parte erecto sita est vinea, quae nunc a Domina Margarita Bellotti possidetur. Extenditur haec Viam Appiam versus, sed haec Via per aliam
80쪽
alterius Domini Vineam dividitur . In extremitate autem hujus divisionis antiquissimae structuraE Fabrica aedificata conspicitur, ad usum modo Cellari conversa: Formam tamen antiquissimae Ecclesiae praesert longitudinis fere palmorum septuaginta , latitudinis vero triginta circiter, habet ad Septentriones Semi cyclum, seu tribunam. ubi situm fuisse Altare non est ambigendum ; parietes quibusdam in locis quamvis divisa calce , qua olim fuerant contecti, coloribus tamen fuisse depictos apparet, quapropter Ecclesiam olim fuisse dubitari non potest. Non longe vero ab ea ad Orientalem plagam adest scala . per quam in subjeistam amplissimi Gemeterii partem patet descensus. SChic Basilicam , atque Gemeterium S. Damasi extitisse non dubitant expertissimi rerum Coemeterialium , & antiquorum sacrorum Urbis Monumentorum a nobis paullo ante laudati VU. Canonici Buldhetus , atque Marangonus. Cum enim eorum ,
jussu Eminentissimi. & Reverendissimi Domini Cardinalis Uicarii , Fotares SS. Martyrum detegendis Corporibus operam
navarent anno semitam , seu viam qnamdam Coemeterialem , quae re sta sub memorata Fabrica , seu Cellario aditum Praebebat, aperuerunt. Hic primo praegrandis ex pario candidissimo marmore Sarcophagus repertus est ovalis figurae, palanorum fere quatuordecim, longitudinis sex, altitudinis, ac latitudinis quinque : ejus frons striatis, contortissique cuniculis elegantissime decorabatur , utrimque vero in angulis Leones duo perita Artificis manu sculpti prominebant; vacuus omnino ossibus repertus fuit, suo absque decenti operculo . cuju loco crassus alius marmoreus lapis erat superpositus, qui tamen haud totum operiebat Sarcophagum; super hoc vero lapide rudi elaborata opera structilis aderat columna ad summitatem usque pertingens superioris veluti aedificii memorati, nempe Cellarii fulcimentum . Post vero Sarcophagum cubiculum inventum est longitudinis , ac latitudinis palmorum circiter duodecim , quod Perpendiculariter sub superioris aedificii abside consistit. Alii duo in hoc aderant marmorei Sarcophagi, in cubiculi fronte. H unus,