장음표시 사용
101쪽
autem exordium concionis principium,quo animusauditoris paratur ad audiendum t eius attentio, docilitas,& beneuolentia captetur. Argumentum verὁ ut
uentum ex aliquo genere rem aliquam aut probabilitet ostendens,aut necessario demonstrans,ut si dixeris: C. , patrem videret mortium I ph A ns mis fer faciem ei M,inde fulatins eum. Omitti interdum potest exordium, bipra sertim populus attentus factus est ex praecedentibus concionibυs, vel si temporis angustia non patitur sermonem protrahi , ut D. Chrysostomi exemplo facile probari potest: qui, dum ad populum Antiochenum verba D cis sim faceret; hine sumpsit exordium. Fia ibarissimi pri- Ad adipetam-- die ostendamua , quomodo ele me5na st ars, remnium artium prasiantissima. si ergo res patet,& parua est, 'milia' non est utendum exoldio. Consulit autem Fabius Quirin M, tilianus ut sumatur exordium sedata, ac depressa voce; nam arteriae vocales,antequam leni voce permulsae sitir, acri clamore complentur ,& laeduntur magnopere, tu' lis est ergo sedata vox ad vocis firmitudinem : nequet i suauius quiequam audiri potest, quam clamor ineri mpio; eum Potius ex Quintiliani sententia vox esse debeat temperata , gestus modestus & lenis in utramque partem motus: quod si in ptineibio velis acti voce, Mactione uti, in medio orationis cursu &vox,& vires destituent,& te in periculo deserent In exordio fiunt Cico. lib. benevoli auditores, dociles,& attenti ut auctor est Cicero euius proelium est finem ostendere, in quem contione. . stituta est concio quod egregie obseruauit Angelus, qui, dum tautaret B.Virginem, docilem,attentam,ta beneum
d salutatio cit auditorem doeilem,si promittit se ordinate dicturum, ais & difficiles ac curiosas quaestiones dimittat reddit attem ε. tum,cum de animarum salute promittit se dicturumaeddit beneuolum,si neque inanis cupiditate gloriet aut au ritiae sed Eelo Dei,&studio salutis animarum munus ducendi se suscepisse assirmauerita aett docilem, si bi it sidc summatim exponat causam. Aest attentum,eum cαut tractare de rebus arduis.facit beneuolum vesaco
102쪽
ditione personae,vel ab adueis artis,uelare ipsa. deber exordium esse graue,ut grauiter,& probe procedat conciv-naror, ut qui in Ecclesia magna,& in populis graui, MChristiano sit facturus verba.breue, ut statim aperiat de qua materia dicere velit,demum sit aliqui sententia illustratum .est autem sententia oratio aliquid enuncians de re uniuersali, quae sit optanda, aut sugienda. in exordio itaque vratur concio nator verbis grauidis, grauibus,s-gnificantibus, intervallis quibus dati, distinctis, non i a tamen ,ut in labris solum nascantur, voce aequali, atra MDnora, corpore firmo & fere immobili, quousque ani imus incaluerit. A quibus desumitur exordium. Vmitur exordium ex abrupto, a. similituditie, ab opi Gnione populi,a tempore,a sententia scripturae, a Persona oratoris,ab auditoribus. Ex abrupto.
DE sumitur ex abrupto nonnunquam licet umniis Oratoribus non satis ex sententia euenire solet) Ciceronem in caussa Miloniana tanta eius dicendi felicitas destituit: sed ante eum Demosthenes in Senatu Atheniensium verba facturus, Phoeionis praesentia ita conturbartus est,Vt nihil dicere aliud potuerit, nisi Phocionem subrum Icrbor u nouaeulam esse. Theophrastes quoque, quia diuinitate loquendi nomen inuenit, apud Alexandrum regem dicturus,nihil effari potuit. A similitudine. SIcut medici cum pueris absinthia tetra dare eo natur, prius pocula contingunt mellis dulci liquore,ut dec Pri non capiantur,sed potius recreati valescant. ad hunc cane modum auditores pertrahendi sunt dulcedine verbi. Vcisie, sicut in humano eorpore multam ebra habemus, quae ita se habent,vt,vno patiente, caetera compatiantur: ira qui amittit filium unigenitu ,planctum facit amarum, di moerore conficitur. Ab Opinione.
QVis dubitat longe maiorem esse gloriam, propriis
. Virtutibus niti, quam alienis intumescere optinor vos eandem habere sententiam,cum cuique vestiunt
103쪽
notum sit solam virtutem assii, hos consolari, perterritos timore vacuos reddere, seditiones compescere, seros Magrestes homines ad humanitatem deducere. hoc maxumis eloquentiae laudibus explicandum erit,si attentas aures praebueritis. Atempore insinuatio. 'Tempora,6 mores heu me miserum quam dessen- da est calamitas,quo me vertam infelix, ad quae deflectar num inter tot miseriarum mearum procellas superest remedium,ut a lachrymis non cessem,& vobiseum communem deplorem calamitatem. haec insinuatio diei potest a tempore desumpta,quando causam aggredimur per viam indirectam,& per verborum circuitionem, αnabet locum exordij. differt tamen insinuatio ab exordio;q uia exordium est,quod protinus perficit auditorem beneuolum,aut docilem, aut attentum. quod vero quadam dissimulatione,& circuitione obscure subit auditoris animum,insinuatio appellatur, qua utimur, vel quando in causa est aliqua turpitudo,vel auditores desessi sunt
PMnis sapientia a domino Deo est, qui est sons om-
. nium virtutum de ori Fo perfecta: cuius dona sunt linguarum genera, omnesque sapientiarum&scienti ustImones,ex quo,per quem,& in quo sunt Omn α' A personae encomio.
INgratissimus omnium haberi merito posset, qui non Ιlaudibus condignis euehere studeat factum hoc egregium sanctissimi Ioseph Patriarchae, quo praeclarum eximiae pietatis specimen e Yhibuit, atque virtutis exemplum,quiebatissimum parentem sibi obuium pleno ch ritatis affcctu prosecutus est: caueat tamen, ne a seipso laudem sumat, ut gallinam imitari videatur, quae ubi ouum emisit, clamat,donee raptori fignificet ouu: quod statim adimitur. ita fidem adimit, si cocionator a propriis laudibus exordiu sumat:sed seipsiim p rpendat.quae con-s de ratio fraenum erit,ne se tantum laudet,dc in aliorum
104쪽
Ab Auditoribus. IN primis laetandum mihi video,partim qisiavos ad a I diendum tam auidos cotemplor,& quo me omnes prosequimini fauore, atque hilaritatis asiectu longὸ redditus alacrior:partim,quὀd talis oblata ut mihi dicendi materies,in qua etiam parum erudito haud deesse possit oratio: sed quia video vos finem expectare,ad reliqua sermo
NArratio est expositio rei factae, quae tres conditiones habete debet, ut sit breuis, lucida, & probabilis. breuis, quia non debet narratio exqrdiri a principio rem to,sed a propinquo: tunc erit breuis, si nihil extra rem dixeris , α omnia superuacanea reeidas, neque omnia ad extremum sueris persecutus,quia nihil tam manifestam facit veritatem, ut breuis, & pura narratio :& quod primo gestum est, sit primo expositum, non ultimo i co relatum. nec verba effundamus, ubi breuibus perstringi potest, ne inutili nugarione eadem repetamus , putielirum siquidem eii abiectis nugis sisere et unde Neopto-iemus Ennianus docebat paucis eisse philosophandum; breuitas itaque in narratione non est omittenda propter auditorum memoriam. clara & aperta esse debet, ut quo tempore,quo loco, quo institimento, qua denique ea usa factum aliquid sit,explicetur;esset enim nimis arida na ratio, si temporum , locorum, aliarum denique circun- stantiarum nullam haberemus rationem: erit tune lucida si omnia suo ordine narrentur; quia mes humana alta refugit,& obseuritatem & difficultate declinat: unde obseura narratio totam obcscat orationem;clara ergo & δε- miliaris erit,ut si dixeris,non possum non mirari de te, estne hoe possibile Tamiliaris ac dilucida est narratio, quam habes in di&logo Lucae dc Cleophae. probabilis quoq; erit,
si ea,quae cocionator adducit,probat,vel ratione si oportet,vel aliqua auctoritate. Fit copiosa narratio,si eam cla-cunstantijs amplifices: quae hoc versiculo conlprehenduntur.
s, quid ubi,quibus auxiliis,cur, uomodo,quado.
Fit autem lxibas modis narrat io,primum, r cu ni res gesta nar
105쪽
sta narratur.Exemplum,eum rex David vidisset Bersabee Uriae,extarsit statim amore illius: verum eum id assequi tentaret,homicidium,& proditionem in vir um eius commisit. Secundus modus est,cum aliquid fingimus hoc modo,interrogate vos diuites,vos ipsi iudices estote, si fortὰ beatitudo vestra in diuitiis eonsistit Θ& ubicunque occuserat,dicendum est.animaduertite quaeso, vel dicam vobis inauditum crimen.Τertius modus est, cum admonemus populum exeptis, ut si velis extollere corporis exercitationem ,hoc modo persuadere poteris. Quidam agricola. aegrotans,& finem vitae instare cernens, filios ad se vocauit, ut illos ad rustica opera exhortaretur, dixitque; fili j mei ego iam e vita migro, vos autem, quae in vinea defodi,quaerite,& omnia inuenietis: illi existimantes se thesaurum inuenturos, post patris obitum omnem vineam penitus repastinarunt, nec thesaurum refodientes inuenerunt,sed vites circusossae uberii mos fructus dedere;ergo labor,&assiduus usus est maximus thesaurus. quo qui usi sunt,participes facti sunt amicitiae Dei. In Narratione epiphonemate utimur. Tiphonema est rei narratae,vel probatae summa accla- matio: εἰ est epiphonema,quod ex antedictis elicitur, quasi quoddam corollarium ad amplificandam aliquam irtutem et vitium,ut si dicamus .erat Petrus innocetiae norma,qui tamen impio Herodis prccepto ad patibulum
ducitui hic breuiter& succinte res gesta narrasur. tui cinferas,ecce Petrus maluit mortem 1 ubire,quam a Christite e abscedere. hoc corollarium ad certam materiam condactum, ad amplificandam, extollendamque B. Petri constantiam epiphonema dicitur. De Confutatione.
Consuratio est eontrariorum locorum ditatutio, Iverbo confutare, quod est refellere vel redarguer' destruit confutatio loca contraria, hac maxime utitur concionator ad extirpadas prauas homiuum opiniones, quibus plerunque detinentur. Confutatione maxime uti- Paullas tu tur Paulus Apostolus in epist'Ia ad Rom.a capite 3.vsque e . ad Eo. ad septimum in negocio iustificationis.a colatauone aucis Oinet tem abesse debet omnis forensis calliditas sentidiosa osten
106쪽
ostentatio,eoeio siquidem onmis vera esse debet,ae omni sinceritate & simplicitate ornata,& ad popularem intellia
gentiam accommoda. De Probatione.
NIhil est tam ineredibile, quod non dicensso plurimis
argumentis,&auctoritatibus fiat probabile; necesse est ergo in narratione probare: nam omnis ratio dicendi tribus ad persuadendum rebus est nixa, ut probemus ve- Antonius' xa esse ea,quae defendimus,ut conciliemus nobis eos qui tib L.de o- audiunt,ut animos eorum ad quemcunque causa postu-rat. vi flabit, motum vocemus. Probatio in narratione debet esse breuis&lucida,ne modum excedat; omnium enim mensura optima est, quam qui transilit, omnia etiam suauissima mutari sentit in pessima. De Confirmatione. 'Onfirmatio est,per quam argumentando aduersario rum confirmatio cum instantia vocis,& vultus dii uitur,aut infirmatur. In confirmatione non potest dari ce ea reὐula; quia vitia passim emergentia dc auditorum constitutio saepenumero postulant,ut noua sorma utaris. Vnde hoc perpetuo animo eius haerere debet, ut quicquid ad doeendum & mouendum conducit,tanquam maxime necessariam suppelle stilem sibi comparet. De Amplificatione. A Mplifieatio est,eum oratio in longum contexta pro-ILeedit: atque ex re illa,de qua agit rationibus & argumentis usque in finem ipsam et oratio protenditur, quae aut iracundiam inducit,aut ad iracundiam pertrahit a ditores, quando res magis dilatatur ad eos afficiendos, ita ut a peceatis leuiorious ad grauiora tendas, magis extollendo vocem: in miseriis autem ita vocem deprimas,ut vix teipsum audias. In amplificatione vero, quae conuenit maxime generi demonstrativo , duplex assectus ostenditur, alter qui a Graecis dicitur πάδεν , ideit affectus, ab aliis passio vel eoneitatus affectus, a Cicerone dicitur amplificatio , alter dicitur 1 r, idest mos vel morum proprietas, vel affectus mitis, compositus & lenis,a Cicerone commiseratio,vel conquestio dicitur: sed multum quidem inieciest inter amplificationem oratoris
107쪽
M 3c seeuti,nam orator secularis parua extollit, ac magna efficit minima.in quo vel maxime laborat, ut auditorum iudicium corrumpat: sed orator Ecclesia 'eus facit, ut
res cognoscatur esse tanti momenti, quanti est re ipsa, ut homines aberrantes ad verum iudicium reuocentur. ucaro.y4. Christus apud Matthaeum amplificat quaedam peccata, nimirum contumeliam in proxii num, concupiscentiam, periurium: ita concionator adhibita amplificatione eximnuare debet peceata,& traditiones humanas redarguere, atque in contemptum adducere. Exemplum.
AGE vitam praeteritam adeis turpiter transegisti , ut
nulla spes melioris sit insequentis, qua ergo ratione adduci possum,ut eredam te mutare vita & mores,& Prα- sentem vitam honesu transigere,qui praeteritam turpissia' me traduxisti'ad quam ergo bonam frugem peruenturus es, quem ad omnia stagitiorum genera rapuit assidua peceandi consuetudo
Dostrema pars orationis, quam satinὸ conclusiopem, I siue peto rationem dicere possumus, est breu Is antedictorum repetitio,qua repetuntur praecipua capita cum aliqua commotione : unde sicut narratio,& confirmatio proprie ad doce ados auditores spectant: ita exordium,& peroratio ad perturbandos auditorum animos.Quamobrem Areopagitae neque exordium, neque perorationem admittebant:necessaria tamen sunt; nam in exordio affectus degustatur, in peroratione vero absoluitur. interdum etiam cum lachrymis ad populum, vel ad Erucifixum eonvertimus sermonem : quod neque .saepe, neque longa oratione faciendum est ; quia nihil citius are- Cicero ob stit,quani laeMyma.Rethores tripartitum faciunt epilo-Iuexn ς' reuin constantem enumeratione,indignation & coquestione.enumeratione res disperse,& diffuse dictς unum in locum coguntur,& reminiicendi causa unum sub aspectum subiiciunturandignatio efficit, ut in rem grauis ora sensio conestetur. conquestio auditorum misericordiam Exem
108쪽
Exemplum. Conuersionis ad Crueifixum in epilogo.
P Arce Domine,parce populo tuo,& non des haereditatem tuam in opprobrium, nonne vides, quot modis te offenduns quot usuras,quot adulteria eommittunt.Υad tantam impietatem vineat quaeso tua erga nos summa pietas. Exemplum.
Conuersionis ad populum in epilogo.
Contaminatum habet foeda libidine pectus, qui in
temperantia laborat,de quo plura mini dicenda essent: verum quia criminum vestrorum multitudo nobis obstat,& temporis angustia no patitur,prolixiori oratione vestram audiendi patientia offendere multitudine peccatorum deterriti velaeomplicemus.
De corporis habitu.. Cap. xxx I.
DIsnitas Eeelesiastici oratoris consistit in vultus, Vocis,&habitus moderatione. Vnde nonnulli scripserunt regulas ei rea motus, & gestus eorporis, ne conci natores sint immobiles ut statuae, nee sint quasi histri nes,magnis contentionibus se mouentes: non enim decet rapide gestire , sed raro & eonuenienter prout ma , teria exigit 3 eum debita grauitate non indiscrete, vel a roganter : sed grauis sit in vultu,in gestu,& voee, ut Vuutum habeat affabilem &iucundum. In sestu, ne eaput du- .cat indebite,vel in circuitu ,ae s in cardine esset innua,ne videatur capite potius,quam lingua loqui, sed cuncta maturrim E agat,& landie ac moderate exequatur, quia mimorum est teste Cicerone & ethologorum si nimia est imitatio: est autem ethologus, qui gestu ipso corporis,&sono vocis ita exprimit mores hominum, ut gestibus loqui videatur: minus vero, qui gesticulationes exercet. monet quoque Quintilianus vitiosum esse attollere manum supra oculos,& infra pectus dimittere: neque manus complodere decet, quod potius ad scenam attinet. si itaque
109쪽
itaque apte,& consentanee fiant gestus manuum de oeu Iorum explicanda ea, quae mente concepimus, plurismum valent.ferunt Demosthenem oraturum, speculum magnum coram se habere, per quod vultus sui sormam,& corporis motum cum rebus,quas tractabar, componeret.Hortensius quoque oraturus seipsum componebat in
speculo In principio concionis leui brachio viedum erit,
hincinde manibus palpitando, accommode tamen; quial brachium debite proiectum est telum oratoris, quo ania mae feriuntur;ita tamen,ut semper actus sit grauis,& o-l innia sic probesant,&ex arte, ut dissimuletur, quia a i tificiosum est sic arte uti, ut id minime facere videamur,
HOVarius. In vitium ducit fugae cultuis caret arte. Quidam, dum in pulpito sunt, fastu quodam abstergunt iaciem. alij, quibus longa est barba, sed mens curta, crianes post aures reformant alij nasi tergium plicatum de
ferunt ad chordam, vel cingulum, quo nares emungeret valcant: nunc speculantur manus, nunc caput remittunt, nunc frontem rugant, nunc labia comprimunt, nunc su- pei cilia obducunt, manus maxillis supponunt, labia dctorquent,supino vultu quod arrogatiae est oculos transccesum eleuanti alij capveium passim manibus attractantes, velum temporis momento minime quiescere permittunt. Omitto alias vanitates, quae a graui,& sancto loco remouendae sunt. QAidam sunt, qui clamoribus tantum pulpitum implent impertinentissimis gestibus , α
palmarum percussionibus, unde vehementibus corporis motibus nimis se affligunt,& audientium aures passim interturbant, qui statim, quales sint, ostendunt, sicut ab ungue cognoscitur leo. nam ut quidam ait attende filum,& corporis habitum, si vis cognoscere virum. tympa-' num pinsue,& humidum non bene sonat: nec video,
quonam modo mundi gloriam possit reddere ille contemptibilem, qui corporis habitu fastum praetendit, in cuius vestibus mundi gloria relucet. Narrant historiae in Pariensi uniuersitate insignem quendam theologum bene indutum suisse, qui cum praedicaret, sed leuiter quidem verba imprimeret,quidam, qui se fatuum simulabat,
110쪽
dixit:raee, quia nouum indumentum non spermittit audacter loqui. quidam etiam sunt quosi vir pro bo qui Brdidarum vestium deformitate gloriantopacs verbi Dei stoelamatio in seidibus eonsitat,quos egregie redarguit Petrus Damianus in quadam epistola. Sunt Pere' vanonnulli,qui vilium deformitate veniu-fauorab siem mutra me cantur applaissum,it ex industria videantur allecti , ετ per est Gτentium populorum ora voliten/guriosi: gaudent de setium disiustionem'ri. gaudent melut mirandum aliquia digit monstrari, quinimirum de sua deformitate apositi deobscuritate 'on ui,de humilitate videri machi atur excelsi, versetasquia, rim diabolica cassiduistis astutia ad hoc deminitatur . - μbbme apparea re ad hoe deturpanturiis Mulviutuetium habilesion
rescant.Hete ille:vnde colligere unusquisque potest,quanta in habitu in voce n gestibus, in modo habenda si ratio. modus em est puleherrima virtus,iuxta illud Horatianu.
modus inressis unicereidem rise es i. ,-ό Gratius vitra,citraque nequit consistere rectum. . lib. 1 Ser.
De motu quoque, &habitu corporis Oeet Cieero, ut nulla sit mollieia eeruicum,nullae argutiae digitorum,non Oς rastra. ad numerum artieulus eadens : sed virili laterum flexio ne,brachij proiectione in contentionibus contractione in remissis vi actio eum rerum di verborum momentis commutanda maxime sit:in vultu praeseriam magnad bet esse moderatio oeuhorum, quibus intentione, remitsonem, c6isiectum, α animorum motusdignifieamua. actionisiiaque tanta vis est; et huie pririo cundas K. - ω
tertias Demosthenes dederit , multa leonsulib praetctriens de modo. Illiidmoneo, in o at actu,in verbis,in factis, in omni denique re medium squoad fieri potest a seruandum esse. multi quidem sciunt figittas iacem, sed pauci scopum ferire: plurimi eireunducta manu seu digito circulum designare, sed perpauci admodum ce itum hoc,a quo ad circunferentiaducuntur lineae, inueniunt: sic multi loqui sciunt, sed quantum,&quibus, εc quomodo, qua arte, quo habitu, quo stylo, non plenἡ norunt. vi igitur hanc partem concludamus , vitanda erit tibi omnis actio importuna, Massinata, ne sortἡ ineptias incurras, de portentum quoddam videatis: sed γ