장음표시 사용
91쪽
Tropum clarissimi Latinorum motum, vel figuratam Verbi immutationem appellant. ntilianus vero ser-s util. anonis a propria significatione ad aliam eum virtute verbi, vel sermonis mutationem,euius priores partes hae potissimum colliguntur.
Allegoria a Quintiliano inuersio dicitur, & est, eum aliud verbis, aliud sensu ostenditur: vel
reru gestaru narratio , umbram futurarum demonstrans , hoc schemate utitur David,cum ait. Psal. I. Iu chamo, edi fraeno maxulaue eorum
conΠringe. id est inobedientibus constringendae sunt maxillae, ubi maxillarum nomine allegoricε intellisit copias victuales, ab eis subtranendas , ne suis voluptatibus efferantur: sed abstinentiae necessitate conclusi , creatoris subdantur imperio. Antitheton multis modis fieri potest,&habet in omnigenore orationis summam utili-tatem:&est,eum contrariis contraria opponuntur,Vt frigida pugnabant ealidis: eum autem contrariis contraria opponuntur, ex hac figura numerus oratorius necessitare ipsa efficitur. hanc nsuram habes in Evangelio apud Matth. de Iona,& Chrssio. Ille propheta fuit, r.
llle uni duntaxat civitati & populo praedicauit, Hic totum mundum ad se pertraxit se Ille verbis soldm, Hie verbis facta addidit praeclarissima. Antitheton est per epitheta. Antonomasia ut Diomedes ait, est, quod sine nomine Di messes positum loco eius fungitur.&dicitus nominis permutario , id est vice nominis posita, quando sic aliud nomen ponitur, ut tamen4llud , quod necesiarium fuerit,sentiatur. hac utitur Dauid ,eum uit. Fex Ῥirtuti; unde di- Psal ς'
Cataehrisis. Epitheton. Emphasis. Gradatio. Homaeosis. Hyperbaton. 14yperbole. Metalepsis. Metaphora. Metonymia. Onomatopetia. Periphrasis. Synecdoche.
92쪽
mus os, humeros, manus, & eiusmodi. Icon est & translatio. Parabole quam Cicero eoillationem interpretatur est rerum genere dimissimiliti comparatio, ut apud Matri Euangelistam. Ionio qωdam pLiutavit vineam. Paradigma , cum ex historia res aliqua narratur qua velut exemplo 3 accendimur&ipsi huiusmodi vel faee-xe,vel vitare: cuius usus tam est frequens in sacris literis, ut minimὸ opus videatur exempla in medium afferre. In
signe illud paradigma fuit,quod Nathan Dei nuneius adduxit Davidi adultero, & homicidae de ovicula & diuite. qua industria commouit regium animum ad peceati sui confessionem. Simile huic adduxit Dominus Pharisaeo apud Lucam,ut simulatam animi sui fallaciam detegeret,
α nos eius exemplo instr ueret,cum ait. debitor:, . De Breuitate.
AD breuitatem adhibenda sunt verba simplicia,derra
ciis epithetis, quae non modo ad oratorum , verum etiam poetarum copiam pertinere maxime videatur. breuitas enim auditores quam facile allicit ad lacros caetus, qui taedio,& sacietate permoti non audi i libenter eum concio natorem, qui proposito termino egi essus, conci in nem nunquam ad exitum perducit. Romanis comm dat Paulus breuitatem , cuinait:. Irbi iis bre. Hatu; n faciet Dominu,s,per terram. Cς sar in ComInentariis magnope ebreuitatem adamavit. Euripides Aeschilum apud Aristophanem reprehedit, quod orationem ni mis protraherς t. Cauendi ni autem est,ne,dum breues esse velimu , in obscuritatem incidamus, ut de Spartanis narrat Thucydides,qui breuissimi erant in loque do. breuitatis errorem notauit Horatius in arte poetica hoc modo.
Decuinivr1pecie redis. breuis esse laboro,
ytqui tibiam breuiorem habet, altero tantum pede in- incedere videtur. Et pallium breue ait Isaias me ruinasie of ς' rirc ῖς erit. μEleganti
93쪽
Exemplum breuitatis Euiora etiam crimina non connivere, sed interdum ad viuum resecare, quantum in Republica Christi na bonae frugis afferat,vel caeco manifeltum est.
ALIVD EXEMPLUM. . Joanni Baptistae praedicanti poenitentiam in deserto, ab
Herode Antippa improbo & iniquo rege amputatum est sacrum caput. non desunt si lubet exempla in hoc dicendi geneIe.
De Circunlocutione. Ircunlocutione utimur,eum prolata sine verecundia audiri nequeunt,ut cum insignium,& nephandorum peccatorum nomina suppri mimus. De Contentione. Contentio quam Cicero reticentiam appellat, alij obticentiam,nonnulli interruptionem,ut Q intilianus docese est,quando finitur oratio verbis contrariis, ut qua-do concionator cu auditoribus oratione pugnaei,& contentiosa contendere videtur,sicut in cfntrouersia,& allegatione,quae in foroiudiciali inter iudicem,& partem fieri consueuit. Contentionis exemplum. VTinam venirettibi in mentem peccati delarmitas: tu es solutus,&vincula quaerisὶ tu es liber , & te seruum' Deis3 an ignoras, quod anima,quae peccauerit, ipsa mo- ' lietur 3 ea enim' est peccati vitiositas , ut si vinalIta,' dc mortifera rabie cor attigerit, statim mortem affert. mamo Stur,m quidem cicuta Nescuntur ,sed Propter corporis'micturam. Eoli: veneni detrimentum est um,t,tum enim tem es habEa, it , corde exeme' meatus, deglutitam concocrisimi prius φ/am 'giditas ipsissτ-.bom. . prinicipalis partes contingat Sed peccatum tuum est adeo fi
l giduin,ut cordis vix tacti caliditatem statim extinguat. De Digressione. Igressio est discessus a proposito , quae in dicendo vim habet sil tamen non fuerit nimis a re proposita protracta ut cum vis facere fidem alicuius rei, quia iis dicturus,&ab eo quod est dictum,seiunctionem ,& reditum ad propositum, iterationem, & rationis aptam con-
94쪽
Exemplum Digressionis. SI vis consulare improbatam, & damnatam haeresim,
quae negat liberum . hominis arbitrium, die as. Gratia non tollit liberum hominis arbituum; ideo prophanum est aliud sentire.&si vis laudare bonitatem Dei erga hodimines,dicas. Nihil ociosὸ,& inutiliter generatum est in hoc mundi proscenio suspice caelum,&1ydera quo ordine moueantur,&splendeant,& haec. in gratiam hominis, in
quo splendet Dei imago,sunt progenita. Disiunctio. CV m omnia unico verbo concluduntus disiunctio est,
ut cum dicimus,Christus moriens in cruce debellauit infernum,portas ferreas confregit,eduxit vinctos de Iacu,reconciliauit patrem,paradisi ianuam aperuit,dedit
ingressum electis,pacen itulit his qui longe, & his qui
prope sunt. magnum profecto affert ornamentum, cum
ab eodem utabo ducitur saepe oratio, aut in idem conij-citur. Exclamatio.
EXclamatio quae a Graecis apostrophe, siue conuersio
dicitur) est,quando cum clamor dolore,uel indignatione fit sermo,occum vitia carpuntur, praesertim si publica fuerint insignia:quod summopere assicit auditores,& conficit signincationem doloris,aut indignationis alicui us per hominis, aut urbis, aut loci, aut rei cuiuspia compellationem,ut si diceres. Te nunc alloquor peccator, tui tuis demeritis Deum ad iram concitasti: sed utinam modo velles ad Deum redire,a quo recessisti,& peecata tua detestareris,& fleres. ego pro te insudaui, sed nuhil profuit mea diligentia,nec in quo profecerim, video. Interdum exclamatio ab effectu enaritatis erumpit,ut si diceremus. 5 insensati Galathae, quis vos fascinauit non obedire veritati Z & ubicunque impotens affectus erumpit,exclamatio est,qualis est illa. Haeccine reddis domino popule stulte de insipiens hae neb*ntur veteres ad terrendum,quae vim habet maximam,si tamen moderatὸ fiat αgestu,& habitu,&voce composit acutas enim vocis ex clamationes vitare debemus; ictus enim fit, & vulnerat ut F ait
95쪽
arteriaestaterum etiam conatus MA non capitis r genuς ad voeemA vultus ad gestum accommodetur. Frequentatio.
c Vm res in tota causa ὀisperta coguntur in unum lo-
eum,frequentatio est,atque a mentorum ut docet Cicero coaceruatio iniuersa, quando omnia dispersa hinc inde in oratione, ut sit grauis, reducuntur in num, ut udicamus.vellem,ut de rebus vanissimis verba neere des netes,ne tibi aliqua vaniloquentiae nota posset inuri, a sine ergo,nonne mouet te huius vitae breuitas: exeplum CH RIs Tryc Prophetarum Hyperbaton est transgressio quaedam Verborurn, ordinem communem perturbans,vel cu suspensus ordo ve botum insetius explicatur,ut a d Psalmographum. Oniam qui malignantur,exterminabunt .
Hyperbole diei potest eminentia et ut ait Cicero Du- perlatio, vel superiectio i ut Quintiliano placet. γ hae utitur David. Et iudicium tuum sicut meridies.vbi per meridieni intelligit purissimam,&clarissimam lucem. Metalipsis transumptio dicitur,& ea est, ubi gradatimitur ad id, quod ostenditur , ut plerunque concionatora Metaphora quid sit,& eius necessitate in seripturis, superius dictum est. . . o Meton3mia,idest transnominatio,quoties intellectum rei diuersis modis verbis alienis & trafatitiis indicamus. hac utitur David,cum ait. ins habitat in caelis,i debit eos cr Dominus subsannabit eos Non enim Dominus nec splene ridet,nee vultu subsannat:sed virtute sua spiritualiter per stit quaecunque disponix ... Onomatopaeia est nominis eonfictio, soni 1mitatione, ut eum dicimus tinnire, vel mugire, quae significandi gratia pro tempore fingimu ε . . . . c. Periphrasis latine cireunici cutio, vel circuitio, quae lit ut Quintiliano plaeet iam quod uno, aut certe pauci: ribus diei poterat,pluribus explicatur.hae utitur David, eum au.Et dominabitur a mari usque ad mare, oe a mine πι-
96쪽
que ad terminos orbis terrarum. ubi pulchra quidem breuitate per maria,& flumina intelligit totius mundi ambitum. Syneedoehe est locutionis figura,qua parte totum, vela toto pars intelligitur. hae utitur David. Confitebor tibi do- PF ' mine in toto corde niso Nullus potest mirabilia narrare diuina,nec toto corde Deum eonfiteri: sed usus scripturar una est a toto partem dicere. possem addueere, si vellem, infinita propemodumsehemata de tropos, quibus David, Mearieti prophetae usi suntsed instituti mei angustia non sinit hune figurarum acer uum explere. De quadrubriseus fripturarum, quibus thema dila-
FCclesia sancta,vera doeendi magistra, sola habet ius,
& potestatem seripturas saeras a prophanis, dc verumae legitimum sensi mi non vero descernendi. Vnde B. Hieronymo teste insensu literae eonsis it Euangelium, de
non in nuda litera;non ita tamen,ut alijsensus sint superuacanei,qui aut Gregorius ait. Sacra scriptura omnes scientias ipso locutioni Ilia more traoscendit: quia uno eodemque fermone d m narrat gestum, prodit masterium. idest innuit spiri g i, eualem intellectum. exemplum, nomine aquae intelligi. 'Dr . Metur baptismus allegoriee.Onnus in mari bapti et inti junt. vita aeterna anagogieὸ. Ase dereliquerunt fontem aquae iv. earibulationes tropologice. Saluum me7Dc ; quia iturauerunt aqua tilitate ad mam meam. idest tribulationes,sensu historieo credendi. intelligitur elementum aquae.. Anagogia est sursum ductio, quando ex inferioribus ad caeleuia ducimur.Abite, o venit vitiuersa, quae habet, di 13 emit .grum illum id est per abiectionem rerum inferiorum ic tum acquisiuit.
Tropologicus. Q tufrmus est, olus maliquot. idest qui peccauit, agat poenitentiam, vel perfectis in fide datur cibus solidior: unde infirmitatem ble no ad valetudinem corporis,sed animi refert,ut sensus sit tropologicus. sen- sus historicus clarus est : sugienda sunt tamen, quan- itum fieri potest H D. Chrysostomus doeet) inuolucra F L alle
97쪽
allegorica,& anagogica,nisi necessitas dieere cauendam este omnino Muersitate sensuum nulla arguaturnes sensus fundentur in literali , ex quo solo trahi potest argumentum necessitas horum sensuum in ni Ezechielis exemplo,cu1 datu m est pro cibo volu
oturae historiam in exemplum auditorum proferendam de interiorem mysticumque Getes postulauerit non praetermittendum eum itaque
I 2Is obscurus oecurrit, non pigeat Spiritum euius proprium munus est nos omnem I
seo, in e ouo mentis oculos tibi aperiat, nec sinat te a
Ium; non omnia tamen propria sunt sed accidentia,quae causis ipfs occurrunt.causae erum
etdit,ut sit Eone a& anceps, Saasio oe haec tria potissim4m recidunt;quanuis&didacticu genu'm genus est, quod in suasione, ερ dissu
gieitur iudiciale genus eo quod iudicet hominem.& sen
Alflactico proprie doeet: in omni aute genere nititur mo
98쪽
ctant ad eos,qui loquuntur in publica concione,at lue in foro: At genus didacticu spectat ad philosophos,& Theologos profitentes in scholis in quo genere versatur etiam Euangelicus praeeeptor. Nam Christus dominus, & Deus nouer cum Apostolos ad obeundum hoc munus Euangelicum Docete Mnnesvutex Ad hoc genus spectat laudare, vituperare, suadere, dissuadere,& quasi In theatro huius mundi aecusare perfidos & impios do- Ee lesiae foro vehementer pugnare, μ dilputare eum haereti eis veritati contradicentibus, Ut illi omnino pudefiant,&Catholicam doctrinam pedibus& manibus ut aiunt) defensare cogantur.in quo genere tota cocionis vis,&scopus dignoscitur,ut in singusis disi
De Methodo docendi. Cap. IT TIMI Oeendi methodus, quae fuerat quarto loco proposita inter illa,quae auditores alliciunt,summopere neces fama est;omnis quippe concio uis decor in hoc consistit, Vt unaquaeque res suam propriam sortiatur sedem, ut in sermonis initio proponatur id,de quo futura est concio:
atque illud concionator exequatur,&impleat, quod auditorem reddit attentum,&memoriae maxime lumen af-Iert,& omnem a se repellit confusionem,quae est mater ex roris, veluti in acie fieri consueuit, ubi pedites, alae, caete- raque omnia suo quaeque ordine collocantur. Plato ap-Vna quaeque res summi illius opificis arte elaborata mirandum in modum resplendet. Methodus graeca vox est, quae compendiartu diuerticulum significat,quo celerius iter expediri solet; est enim methodus via breuis dicendi cum ratione. Vertam
duplex est docendi methodus, altera popularis, scholastica altera: illa quidem promiscuae multitudini, & rudi populo in ecclesia maxime deseruit, haec vero in frequentibus scholis usurpata,quae multo est laborosior,quippe singula α quidem minutissima proponat,&exacte discuamplius in auditorum pectore scrupulus
99쪽
N saera theologia,sie ut in aliis scientiis, sunt piineipiat per se nota: haec autem sunt in dupliei differentia; nam alia incomplexa, alia vero complexa sunt. In eomplexa, ut bollitas suprema, magnitudo infinita. Complexa, ut propositiones immediatae , ut Deus est trinus & unus, Deus est vita intellectualis,& eiusmodi. his principiis itaeonstitutis, necessario ,& sine medio ponitur emanatio personarum in eadem essentia diuina ; alioqui haec pri cipia suo fine frustrarentur, ut sic dicatur. In Deo est. summa bonitas, ergo est summa ratio producendi summum bonum. In Deo est magnitudo, ergo summa ratio pro dueendi magnum & infinitum :& quia nulla ratione fieri potest aliquid ab aliquo, nisi prius saltem natara)in faeientis ratione sit aliquid rei faetendae, ut similitudo,idea,Vel regula.ideo Deus,ut verus artifex ad similitudinem sui se uni nihil esset ad extra) debuit mundum producere: & quia causa est persectissima, perfectissimuetiam effectum produxit: euius persectio & ornatus in tribus consistit naturis, spirituali, corporali,& mixta, ut a mundi creaturis amaretur,quibus fruisionis esset obiectum, de ratio summa:& ita de aliis, in quibus mutari poterit sermonis facies, ut ratio babeatur semper a quo, εc ad quos habendus si sermo: sed de hac non loquor
praecipue,verum de ea,qua utitur eonesonator in suis concionibus, in quibus nihil omittere deber, quo/ ad persuadendum,inculeandumque auditorum animis vim habet, huc siquidem tendit uniuem is eius labor,& industria,ut omnes ad Dei honorem, peccato Iu poenitentiam,& vitae emendationem pertrahar. huius rei absolutissima sunt exempla apud Prophetas,dc Euangelistas : quod quidem egregie obseruauit inter caeteros D. Chrysostomus in suis homilus, in quibus univorsum eius studium in hoc solum versatur, ut uniuersis prodesse possit. Quare commonefaciendi sunt concio natores , dum sermonem habent ad populum, ne temere disputationes instituant, ne forte vanitatis suspicionem incurrant,dc simplieiuna mentibus scopulos in ij ciant; sed ut omnia apte, Moerortune faciant,sicut dapiser,qui nedum cibos prcciosos
100쪽
λs apponit: sed consulto,& accommode euncta suo i co ,& tempore disponit. In methodo docendi poteris
concionator uti diuisione , non ita tamen protracta , ut confusionem pariat.huc tendere deberent iuuenum st
dia,ne amethodi,& inalphabeti essent,ut plerique frictu qui aliorum scriptis vice librorum ) delectantur, ut inbeolis abundent:& quia in alieno agro mendicant,in doctrinae pauperiem misere incidunt unde alienis induti ve .stibus aliorum festa celebrant: ipsi s& quidem nimis au- secter leonum eatulos imitantur, qui, cui' adhuc tenebli sunt,ctim satis dentes,unguesque creverint, matris Vbexa aspernati, praedam sibi in sylvis eaptant: ita isti nimis sibi pollicentes, sibique blandientes, per aliorum scrip a Vagamur, atque ita sui in prouerbio est) graculum imitantur,eui furandi,& se aliarum auium plumis exorna di natura est: unde postea sit, ut implumis remaneat. in nunc sane modum his, qui semper inuentis,& nunquam inueniendis delectantur,vsu euenire solet.nam cum ab aliis omnia excipiant, si ipsi pennas suas repeterent, cornicula risum moueret.quid contrahitis vultum quaesone mihi irascamini utinam si e non esset: unde fit,ut multa puerilis doctrinae sine methodo conglomerantes, ad su-d'rem usque auditorum sine scopo sagittare videantur, mrundines imitati,quae loquacitate sua plus tristitiae a Lserunt,quam suauitate delectent. moneo itaque iuuenes, ut methodum addiscant, &summa ratione in sacris eo
cionibus,vel homiliis observent quod si dictis meis inhaeserint,laborum suorum dulcissimos fructus suscipiet, dc consilio meo amantissimo paruisse in dies magis,ac masis laetabuntur.
De contionis partibus. Cap. x xx
Κptem sunt concionis partes quamuis alij quinque .
tantum eonstituant) prvaemium siue exordium, narratio , probatio, confirmario, consuratio, amplificatio, edilogus. De Exordio.
EXordium multifariam nominari consueuit , initium,proloquium,antiloquium,praeludiui argumen-F tum,