장음표시 사용
71쪽
Imitationis exempla. lMirationis tres sunt species. i ia
Q Idolopaeia , rum personae subiectae, quac Prosopopaeia o Priscianus vocat allocutionem , vel sermonis imitationem ad mores suppositas personas accommodam. Ouintilianus appella; explessionem motum ,&affectuum, unde nomen habet; quae tractari debet dieedi genere dilueido, breui stolido, disiun- ωp- exo,omni flexu, atque figura remota , ve si tr*ctare velis mores, ingenia, virtutes& vitia, naturales propensionςs, affectus innatos,ut amoris paterni in liberos , α assinium inter sese. affectuum interiorum , ut cum arum os erigimus in spem , aut laetitiam. Idolopaeia est, qilaefersonam habet notam,sed defunctam,& loqui non potentem , ut si cognoueris aliquem virum grauem defunctum, quem imitandum proponas in vita, dc moribus. Prosis popaeia, quando finguntur omnia, & mores, dc persbnae.a Prisciano conformatio dicitur, quando alicui rei contra natura datur persona loquendi,ut illud. udue toruor: --diat terra verba orn nisi,ubi introducitur caelum ,& terra loqui contra naturam rei.de hac Cicero agit, cum introdu- Cistrocit patriam loquentem tu Catilinam ε, iam tot annμ ad Herenis finiu- extuit, nispo te,nudum flagitium sine te: Tibi uni multorum uium. ciuio uera,edim xatio direptioque se icarum impunita fuit, ac libera.
Verum ad alia transeamus ; quia in his facile erit , si velis fingere exempla in quocunque dicendi genere, quae in quadruplici serie distributa sunt ut egregie seribit Ma- Macrobi- obius. Satur. Copiosum,in quo Cicero dominatur: cap. 1. Breue,in quo Salustius rus nat: Siccum,quod Frontoni aicribitur: Floridum & pingue,in quo Plinius seeundus luxuriari
videtur. nam modo Thema dilaιatur. Cap. N A I III.
'T, Ilatatur praesertim thema qualitate,quantitate,loco, tempore , ut si quis proponeret quaerendum esse
72쪽
Primum regnum Dei, ponenda erit qualitas hoc modo. Q rendum est regnum caelorum amore, timore, & bonis operibus, ista est qualitas. quaerendum est diligenter,dcfrequenter,ecce quantitas. quaerendum est in Ecclesia, α non insor o,ecce locus.quaerendum est in hac vita, ecce tempus pro quo habendi Hant quidam loci communes,in quibus velut in quodam thesauro in faetendae fidei instrumenta repetita sunt, a quo pro 'loco&tempore quasi ex penu,& promptuario quodam thema hauriri poterit. amplifieantur autem eiusmodi loci diuersimode, velabantecedenti , ut si Christus resurrexit ,&nos resurgemus a consequenti,ut ad experientiam sequitur χrudentia, quae est habitus intellectus ex iteratis actibus. a contrario , Ut si subii piget in rebus propriis, quid facturus in alienis3 vel sie,in homine praestantissima est ratio, & bona valetudo:utrumque obnubilat, immo potius dispergit faeda te- inulentia:sed conseruat di irina sobrietatis virtus. Nam vepulchrius nihil est homines rio.& ad quiduis quouis
rempore,quovis in loco parato: ita nullum monstrum faedius ebrio, cuius neque pes, neque manus satis suum officium faeit. ab auctoritate vel Ecclesiae, vel a traditionibus patrum , vel Amtolicorum virorum testimoniis aneeessitate, ut si vis esse Christianus, necesse est te habere charitatem,quae est vita animae ,& forma omnium virtutum εἶ sicut enim corpus vivit per animam , ita anima pecgratiam:sed haec minime haberi possunt sine stylo,qui est
optimus .dicendi magister,orationis structura, &loquendi modus.
Mnes prophetaru libri ut norunt hi,qui saeras pro Q
Utetur literas scatet figuris,tropis,& coloribus rethoricis,qui coloribus corporu sunt persimiles: sicut enim e lores corpo rates spargutur per Oes partes corporis,neque habet locu praecipuu ,α maximu praestat ornametu:& ucuti panis massa, quae suapte natura insipida insulsa erat, dum
73쪽
gum sale admiscetur, saporem recipit: ita colores ad stet Oxator,vt.reddat orationem magis cocinnam:& que admodum Pii ores, cum aliquid aut altius, aut profundius,aut a sensibus nostris remotius, qua vere sit, singur, id coloribus nauiter circunscribere solent . ita oratio suis interspersa coloribus,&variata tropis auditorum capit
animos: colorum namque vatietas voluptatem affert: quemadmodum mei calor pannum coloribus interspersum efficit, ut ipsorum hominu oculos assiciat, sicut aegris quoque cibi salsamentis permixti adhibentui .At coloressum diuersi: quidam enim dicuntur colores verborum, quorum Ornatus consurgit ex verbis,& vocabulis,cuiusmodi sunt repetitio, α gradatio: quia repetitio est in pluribus orationibus conuenienter ili habentibus, ut si dicerem us.superbia facit cadere potetes,superbia renuit amicum, superbia semper petit praeesse. alii sunt colores sententiarum, quarum ornatus pendet ex sententiis, ut si diceremus desuperbo, quod more duri lapidis intumescit: nec humilem terram, ex qua processit , imitatur. plerique alij sunt colores, quorum nonnulsos ordine quodam alphabetico facilitatis,& distinctionis gratia,subiiciam. De Additione. ADditio est , eum praedicator aliquam auctoritatem dieit :& quod ibi minus dictum est, de suo limplet,ac
supplet, ut si dicamus. Stantes erant pedes uos hi in atrijs tuta
Hierusalem non ponit propheta aliquos pedes, quibus debeant homines consistere, ne eadant: sed supplendu m est. stantes erant in iustitia, & timore. quibus exprimitur a Dfectus, & desiderium iusti, tendentis ad patriam, ut illud apud Ezechielem.Fιι baminissea superpedes tuos. id est super .aflectus cogitationes,quibus ad patriam purgas. De Articulo.
A Rriculus a Graecis λιν est membrum 'periodi , eum Auctoradsingula verba interuallis distinguntur, caesa & inter- Herenniis rupta verbis interuallatis oratione,ut si dixeris. Attendi- lib. . si te auditores mei dilectissimi. ego toties inclamaui re- Corusci'. Es gnum vel alius.
74쪽
gnum caelorum,non in verbis,& sermone solum consistoxe,sed in virtute,& mandatorum Dei obseruantia, eur ergo non contenditis immaculato calle intrare per anguitam portam,quae ad vitam ducit aeternamὶ sed necesse est Christum diligere,eius mandata seruare,pauperes intimocharitatis affectu amplecti,& fouere, atque eorum necessitatibus piε succurrere, haec oratio , quae s ut videtur est interrupta quibusdam verbis, articulus dicitur. De Auersione. AVersione utitur concionator,cum populum ad Christianos mores ,& virtutes excitat. nam auertere est remouere,& aliorsum flectere,sub qua continetur restructio,vel subuersio A est propositae alicuius rei reprehensio. Exemplum Auersionis.
N TE scio quid tuis ut praetendis 3 flagitiis habere potes,
1, inuitus non accedis ad perpetranda scelera: sed cum in te sit mala mens,& malus animus, non sine impio consilio,& conatu in uasisti pudicitiam: accessisti ad alienum thorum, faedasti famam proximi tui, commisisti tam turpia sceleta,ut nisi diuina succurrat clemetia, actum eth dere: sed qua ratione parcendum est tibi, tui consulto facinus patrasti,& tua sponte,deserta praestantissima ratione, te in bestiam conuertis i3 utere meo consilio ,resipisce,re cum haluta, age poenitentiam,& bona opera facitor de ita
omnem iram a Duo amouebis; quia nouit Deus mutare sententiam,si tu noueris mutare propositum. Inflexio.QVando gradatim proceditur in oratione laterum inflexione arguendo 'eccata,inflexio est,ut si dicerem. audi peccator , desiste a peccato tuo,in quo toties iam fuisti deprehensus; quia Dominus hortatur, immo iubet, immo cogit, ut a peccato auersus ad Deum toto pe
QVicquid probabile maxime nobis occurrit, id no
stro iure lieet defendere.cum itaque aliquid diciamus,taimemus, ne scandalum inferatur,licentia utimur; ut si dicamus. O nimiam hominum securitatem, α insigne
75쪽
gnem imprudeliani,quae omnia sibi tuta, & prospera persuadet unde nec orationi vacat, nec bonis operibus si det certam facere vocationem tuam. quid mirum , si tot bella, &s editiones homines patiuntur sed quorsum ista mihi Zo rerum vanitatem,Sc inconstantiam. Occupatio. c Ceupatio quam appellat Quintilianus praesumptio. uem)est,ctim id, quod ebiici potest,occupamus: hoc schemate utimur, cum aliquid reticere dicimus , vel prα terire,vel nescire, vel nolle dicereiid quod maxime dicimus.sed caute nos excusamus. Exemplum. 'postem vobis multo plura adducere, nisi timerem .vel taedIo vo S&mOlestia afficere , vel potius aures vestras defatigare: Sc ita egregie facit auditores attentoS. Aliud exemplum. Vis usque adeo mente permotus est, quin sibi persua- - ii, - deat omnium moderatori obtemperadum, cum praesertim diuinis morem gerere macidatis volentiquam facillimum sit in quo genere plura libenter loquerer, si scirem vos me libenter audire: sed quia v deo corda Velira mundanis detenta negotiis hac,atque uiac fluctua-re,ad alia me convcriam . . Reprehensio.QVando reprehenditur ignorantia alicuius , vel nem gligentia,vel nequitia,reprchensio est. Exemplum.
Ihil aliud animo reuoluis, quam Deum ipsum irritare: ex cuius contemptu prouenire solet rei u In omniupenuria, seditioncs, proelia, regionum de uastationes,CXci- .dia, atquc pestes; ideo cofuge ad Deum , de inuoca opportune, quem importunc α superbe pio uocasti. Sintilitudo.
Vm subiicimus auditorum oculis aliquid simile, si
is militudo est. Exemplum. VT cibi facietas ,& nitidium , aut subamara aliqua r releuantur aut dulci mitigantur 1, sic animus defessus audiendo, aut admiratione integratur,x relicitur, aut ri
76쪽
Transitio.QVando conesonator proponit tres,Vel plures arrieu-- los, dc quibusdam absolutis, dicit.audiuistis ea, quae vobis declaranda proposui,remanet Vltimum capiat, quod quidem non mihi videtur silentio transeunduriae nune audiatis, sed parate animos vestros,ut vestrae aliquid testigerij lassitudini asseram: semper autem transitio lo-
eum nabet, ubi noua sententia incipit. animaduertat autem cacinator , dum ex una in alteram materiam transit,
ne sententiam laducat extorte, aut conci SE,sed opportu- nὸ&proprie: quia auditori pergratum erit audire,& cometonatori doctrinae, & eloquentiae magnas vires ingereri
Appendix. Essent multo plures colores, quos madico tractatu - complecti nequeo. Dilatari pinst thema per schemata,ct tropos,in
A Rridet quide meoneio, si fuerit interspersa, &varia
LX ta figuris, atque auditorum aures capit: figurarum siquidem varietas concinnam, &aptam reddit conci 'nem: sunt enim figurae quidam flosculi, qui 1 eonsueto dicendi usu recedentes, maximam auditoribus asseruiit voluptatem. Nam ut pictura, quae variis distinguitur coloribus , spectatium oculos maximὰ pascitin pratum notum arietate plenum inambulantibus arridet. ita coneto figuratis variata locutionibus nedum sua varietate deIectat,sed& floridam concionem reddit, & aud tores in xima voluptate assicit. hoc loco tamen te admonitum. C- ' lim,vicum eiusmodi schemata concioni plurianum adi menti dc ornamenti asserant, ex optimis auctoribus erue tibi comparanda,ex quibus non ulla collegi, α breui hoe capite complexus sum.est autem figura vc intilianus aie) conformatio quaedam orationis remota a communi, Quin lib. primum se offerente ratione. Petrus Molinantis declarat hanc coformationem esse vel dictioniς, vel orationis, Perem vel sententiae,vulgi consuetudinem eaecedentem.
77쪽
Tropum clarissimi Latinorum motum, vel figuratam Verbi immutationem appellant. .ntilianus vero ser-s uti . anonis a propria significatione ad aliam eum virtute verbi, vel sermonis mutationem,cuius priores partes hae potissimum colliguntur. fAllegoria.
Catachrisis. Epitheton. Emphasis.
Gradatio. Homaeosis. Hyperbaton.
Metalepsis Metaphora. Metonymia. Onomatopetia.
sio dicitur, & est, cum aliud verbis , aliud sensu ostenditur: vel
reru gestaru narratio , umbram futurarum demonstrans , hoc sthemate utitur David,cum ait. Psal. i. - Ηγamo, or freno maxuta eorumconLiringe. id est inobedientibus constringendae sunt maxillae, ubi maxillarum nomine allegoricε intelligit copias victuales, ab eis subtrahendas , ne suis voluptatibus efferantur: sed abstinentiae necessitate conclusi , creatoris subdantur imperio. Antitheton multis modis fieri potest ,& habet in omni genore orationis summam utilis
talem: & est,eum contrariis contraria opponuntur,Vt frigida pugnabant ealidis: cum autem contrariis contraria . opponuntur, ex hac figura numerus Oratorius necessitate ipsa esseitur. hanc figuram habes in Evangelio apud /Matth. de Iona,& Christo. Ille propheta fuit, Hie fuit archipropheta, : . ' LIlle uni duntaxat ciuitati&populo praedicauit, '. Hic totum mundum ad se pertraxit Ille verbis solum,
Hie verbis facta addidit praeclarissima. Antitheton est per epitheta. t Antonomasia s ut Diomedes ait, est, quod sine nomine Diomedes positum loco eius fungitur. 8c dicitui nominis permutario , id est vice nominis posita, quando sic aliud nomen ponitur, ut tamen/illud, quod necessarium fuerit,sentia- rur.hac utitur Dauid ,eum ait. Rex Ῥirtutu diles ε. unde di- mal ς'
78쪽
lecti nomine filium intelligit, sicut pater in Evangelio te-
Matth. - statur. Hicessitos meus dιle ius in quo mihi bene complacui. Cataetiti sis est vel borum abusio, quae non habentibus nomen suum,accommodat quod in proximo est, ut apud Ioannem probari ea piscina dicebatur per catachri si mr M. TA. quia piscibus carebati hac usus est David, cum ait: Et om-ma cornua peccatorum confringam . ubi cornua intelligit mu-
hera futuri iudiei j,qυς re vera firmiter eriguntur: quia in aeterna pulchritudine permanebun . Epitellio id est appositum, quoties proprium nomen adiecto aliquo quasi vestitur,ut quam bonus Israel Deus,& multa alia,quae ornatus causa dicuntur: nunquam autem epitethon solum ponitur, sed semper aliquid apponitur,ut alma Virgo , beatissima Vargo , sacratistima mater Iesu,& alia huius gei Ierin multa. . Emphasis est, cum tacita verbis .subest significanri rhoe tamen habet prataipuum, ut si fixum pro mobili ponitur,ut eum dicimus scelus pro sce sest'. sit etiam, arido rem aliquam multis in unu in collactis doloribus all&gamus , ut multis calamitaribus enumeratisi, iudi cisci mentiam impetremus. quo scheniate usus est David, cdtri Psal. 43. aut: Nunc auιem repulisi confudisi atos idi non ex redieris is Deus in virtutibus nostruo
Gradatio Latinis, Graecis climax est, cum ex prima sententia oritur secunda,&ex secunda tertia,& ita deinceps. ore 3. d. hane Cicero appellat conuersion Dro, & verborum cucinriorat. nam transgressionem. hac utitur Beat. Paulus ad Roma-Hom. . nos. Glorιam r in tribulatiombus, Icientes quia tribulatiqρα- Tribulatio tientiani operatisr , patientia probationem, probatioθον pes a patietiam tem nou coi OMiit. Gradacto est, quia sunt eliciae statu adeo operatur, contiexae, ut Una a S altera hab at dependentiam dic ut quis nou pa- gi adatim scalam conicendit a primo Ad secunduli gra- ιιιιL,r mo dum,& a secundo ad tertium se . illisi infrini Homaeo sis cit rei ignotae Pur eius , quae magis nota est,iatu vix similitudinem ex*rcilio, cuilis ex V .species rec sentur. I o. Am- Icola Icon, imago, cum quippiym Edima,
b os,' ruri 3 Parabole i ciginem alietius rei quasi deseribimus.
1norum dis / P. tradigma a hanc Cicero appellax collationem forb tali mi. mae ad forma cum quada fimilitudine, ut si Deo alui
79쪽
mus os, humeros, manus, & eiusmodi. Icon est & translatio. Parabole quam Cicero colitationem interpretatur Q. μest rerum genere dimissimiliti comparatio, ut apud Matia Euangelistam. Ibino quidam plantavit vineam. Paradigma , cum ex historia res aliqua narratur,qua velut exemplo 3 accendimur&ipsi huiusmodi vel faeeare, vel vitare : cuius usus tam est frequens in sacris literis, ut minimὸ opus videatur exempla in medium asserre. In
signe illud paradigma fuit,quod Nathan Dei nuneius adduxit Davidi adultero, & homicidae de ovicula & diuite. qua industria commouit regium animum ad peceati sulconfessionem. Simile huic adduxit Dominus Pharisaeo apud Lucam ut simulatam animi sui fallaciam detegeret,& nos eius exemplo instr ueret,cum ait. Diis debitores, . De Breuitate.
AD breuitatem adhibenda sunt verba simplicia,de ra
ctis epithetis, quae non modo ad oratorum , verum etiam poetarum copiam pertinere maxime videatur. bre Ἐς uitas enim auditores quam facilὸ allicit ad laetos eaetus, ti r 6 si 'qui taedio,&sacietate permoti non audi it libenter eum concio natorem, qui proposito termino egi essus, conci0nem nunquam ad exitum perducit. Romanis commeta epistolara dat Paulus breuitatem , cum ait: V erbium bre:uatu: n faciet epVLr76. Dominins per terram. in ComInentariis maetnope ς breuitatem adamavit. Euripides Aeschilum apua Aristo Ad Eoina phanem reprehedit, quod orationem nimis protraherςt. Cauendi in autem est,ne,dum breues esse velimu , in ob-ς 9scuritatem incidamus, ut de Spartanis narrat Thucydides,qui breuissimi erant in loque do. breuitatis ectorem desi/ico. notauit Horatius in arte poetica hoc modo. .. VLa α
80쪽
JImitatio, Ars tribuit dicendi rationem , est enim
-- ars praeceptorum collectio,&seientias f. Executio ciendi, vel docendi aliquid per certas re-a ς 38. gulas ordinata. in μή arte sapiens. id est sa- ens& industrius esse debet: & multo magis conciona tor,cui omni studio,& opera enitendum est , ut a terrenis cogitationibus ad caelestium rerum amorem deducat peccatores: nec ullum offieij genus praetermittere debet, quo fideles possint ad pietatem,& Dei cultum excitari, Ut unusquisque facile intelligat,quid credere, quid sperare,& quid a sere debeat.videmus omnes artifices, quamuis rudes 3 ignaros 7 suas regulas habere, quibus in 'peribus suis procedunt: neque aurifex aurum purum ab adulaterino discernere potest sine arte nitonstrante: nec fabet ferrarius audet infraenare os equi ne eius maxillas tantisper offendat, nisi prius ealleret illius artis regulas
omnes. aedificator archi pendulum habet, colonus agri-B. rQ. enituram, miles suum ducem: hinc B Hieronymus ait ad F. μι nq, Palilinum. Agricola,caementarij, fabri metallorum, lignorsim' erasores ariarii quoque erfusiones di caeteri, Qui πariam suppet-- lectilem , mili opusculo fimati aes si que coctore esse non pu sunt cupiunt q-d me dicorum 6E I promittunt medici tra-
fiant fabrilia fori Sesa siripturarum ara est, quam i passim
praedicandi ars nescio quo infortunio )sine arte,& domino relicta est: unde graue patitur detrimentum:& curictaeonfusa & indigesta manent: hinc quidam inter procellas eloquentiae nauigantes. , periclitantur in portu: αpriusquam ad conclusionis metam perueniant, in pudenter defiFiunt. Tu finem expectas, &.Linundum initium fecerunt. tu desessus es audiendo,& hi quo tendant, aut quid velint,nundum intelligis: hoc in causa est, quia nullam artem habentes,sne ordine in iuuntur : &unusquinque ad hane cathedram anhelat: ac nullo prae habito exercitio,ctuduione,aut bonarum iudio literarum sibi usu Pacis' a