장음표시 사용
81쪽
par ossietum: sine duee, & praeceptore pro sui, arbitrat des 'endit in hanserenam, in qua se praeceptorem,&di cendi magistrum rasa fronte ostentat, nulla habita alio ne ordinis , dispositionis, & auditorum , ad quos actio omnis dirigi debet. Age quod homini a natura dat 3m siti
Ioqui; recte tamen loqui non est datum a natura , sed ab arte, nam verba naturalia quadam sunt rustierrare inuo Iuta: ars vero limate potest,& quae rudia sunt expi, sit :n que enim ignoro ,&quar bona sunt, fieri melio a posse trina .eui seritentiae subscribunt Plutarehu .ci cui n-'
talianus, assirmantes oratorem debere naturam si cis At te adiuuare,quia defieiente arte, naturam arcescit. &ob- . Huratur: quomodo enim paruulus infans in inbui r 't
sine nutrice praeeunte 3 Atinibal Phormionem philosophum de re militiati disparta litem irii sit.quod senex', qui nunquam castra vidisset, coram se, qui tot annos cum po-io Romano bella gessisset , de re milita. ridisputare ausust V iti coI'. esset: l uomodo eino iuuenes sine arte loquentur, si illam nunquam attigerunt,& nunquam cum hoste aperto ma re 't dici solet' 'nfixerunt Z quod certe non est citra temeritatem, Manimarum detrimentum , cum liaee perso RGI hrars artium , ct lani martim rogimen. scio q idem, quod Qqintilianus scriptum reliquit, nullum oratorem Votionil unquam in suo munete ita pei fectum euadere, lubdvitium aliquod in se non eontinear. attamen si nair rae vitium non potest sit perari omnino, arte tamen potest corrigi: qu.ae in ipsa homitiis natura irre inseria, de imbibita esse debet,ut nullatenus ars apparecti: sed ipsa inserta ars naturam redoleat. Crassus quoque me, artem in oratore oanelle opor re una cum studio , ac ardore usoque amoris, quo in hae vita nihil qui d quam anc gie egregium emquodque ad dicendum vim maximiam a terre solet. So dum erat Imitatio qua aliis simit s dicendo , cum ratione diligenti,&solieita obsoluantia fieti contenditivis,
82쪽
perficere, nisi prius simulachrum illius rei, in mente conceperit: neque id assequi potest, nisi diuersa- xum verum experientia: quae , eum sit cognitio per Usum reperta,per Varios usus exemplo monstrante viam artem tacit,& habitum ingenerat, quo quisque paratior,
Chro dis is erubesu imitari eum, de quo stiano siceretur Filius altissimi mocabitur ' Hic sane & sibupu , ce
mmopere rodesse poterit, qui Christum
ri proponit, a quo omnis Imitationis re . &m- ratio proseistitur. quia sieut nos ab eo dissimilitudo separat , ira nos quoque illi coniungit imitario. Exercitatio quinetiam, id est usus , & dicendi ludos quod erat tertio loco propositum maxime confert ad paranda diuersa themata, sicut passim videmus in corp is exercitio vires Quotidie, natura ipsa prae
eunte.corroborari. ad hunc lane modum animI vis exer
citatione incalescit, sine qua dubio procul, in para B Aum in do sibi themate Austra laborarer concionator, tib de qua quod ait B. Augustinus. ast contulissem , se accedenta aetati , oe per banc hommcosenti vires ampliores πιbuolsint. Deinde in ipsis Iustato ν m corporibus pal. ita non molem, ac magmtudinem sed nodos
umca imum colligunt. si a tamen omum parum Talent, in si Tu artu, oe exercitatioins accedat. Saepe etiam visum est mouendis vel insere is ponderibus , vel in ipso etiam lucta
in . O camobrem consulo iuuenes, ut certa sibI the-
es; lihi seque in illis iuxta regulas per aliquod
83쪽
tate dieere assuescant, ne in alphabeti prorsus videantur. B. Augustinus arguit Ciceronem de Oratore, qui dixit , hane artem a primis annis doeendam esse: ipse vero lib. Mecontra ait,virum persequm posse huic arti incumbere, Eta.d 3. Ita tamen, t quem ante imitandum delegerit, exactὸ es. fingat,& exprimat, non ut multi imitatores faciunt, quos saepe cognovi,qui aut ea,quae facilia sunt: aut etiam illa, quae insignia,ae penὰ vitiosa c5sectantur imitando. quod
QVemadmodum gladiator in arena plerunque eonsi
Dm capit.ita concio natori nonnunquam,& si casu pitius, quam scientia, id euenire solet. quamobrem innis, quae praeceptis ab ingeniosis, & eruditis viris tradita sunt, non modica adhibenda est ratio ; cum B. Apostolus, qui raptus ad tertium caelum audiuit archana verba, quae non licet homini loqui: pro Euangelij tamen mysterio declarando orationis suffragia petit, cum ait.Orantes Mnuit Dme in1pirino, oe in ipso metuaores ire omni instantia, est obsecratis- αneno omnib-sanctu σpro me, ut detur mihi sermo in apertis oris ' mei cum fiducia uotumfacere mysterium manviij ac si dieeret Apostolus. Aperiantur venae sapientiae,& thesauri & ab seo ':
dita a seculis sacramenta pandantur, ut Spiritus sanctus penetret ad ea declaranda; quia non satis est patrum di- I-cta congerere ,& scripturae sanctae proprium sui ipsius et Esensum sterre: sed eum intellectum exscripturis repor-Dtare, quem & ipsi patres Spiritu sancto edocti retulerunt, qui totam hane salutaris doctrinae summam in quatuor capita distribuunt, Apostolorum symbolum.Sacrcunenta, Decalogum,& Dominicam orationem, quibus verae felicitatis praemia comparantur. haec proinde sunt quasi elaues Euangelieae doctrinae,& Christianae fidei elementa, ad quae referri debet uniuersae diuinae scripturae vis,atque doctrina. Haec proponebant, & docebant fidei nostrae duces :& baeca nobis tractanda sunt, ut omnes simus per-
84쪽
secti in eodem sensu, & in eadem sententia: ita tamen huc cre, & aperte, Vt Omnium hominum mentibus, de sensibus sint accommoda, ne in quo alior Lm saluti pro- ' desse studemus, exitium potius α perniciem asse 'mus. Art. 6.To--quoque docuit Aristo. Oportet definientem , G depicorum. mo. .imem , plamsiima interpretatio;re uti. doctrina itaque, quae in themate declaranda a concio natore proponitur, debet esse pura, & remota ab omui falsitate , suco , α fallacia: quae est omnium malorum radix , & fomes
Trenorum I on crediderunt reges terrae, oe iniuers habitatores urbis, . quod ingrederetur hollis, oe luimici per portas Hierusalem, propter . peccato prophet,irum eius, m iniquitates sacerdotum eius, q:ιι uderunt sanguinem thylorum. In proponendo themate studeat concio nator glauitati,& breuitati, tanquam in Domini soni rectu. grauitati primo,quae maxi' mam vim , & ornamentum praestat propositae materici, , si modo fuerit breuitati coniuncta. sunt qui summa cele-iritate concionem suam prosequantur , ut nullo in loco 'sistant: sed uno spiritu, atque impetu omnia percurrant:
id autem accidit opinori vel ex memoria labili, quae
rem sibi commissam fideliter non continet: vel metu, iquoniam a timentibus omnia praepropere aguntur , ut - animus non sit sin iuris. hinc fit, Vt auditores celerita-.tem hanc praetereant:&sὸnum ac vocem, quibus eorum vis filia aures personant, duntaxat percipianti, de quibus Quin-.M. tilianus ait. Nec Nolubilitate nimia confundenda sunt,qu ci- .n m. breuitati quin etiam studere debet. Nam alimenta, quae; ninu us iciunt, amdiu sumunti . ait D. Gresorius. M. D. Chrysis. Himes breui aufert homi/ιem ex hac poenalti Tita,ex- .celsus autem ciborum eonsi mit, oepistrefacere facit. debet quoque materia esse forida , diuersi si ebus permixta, quia sicut diuersitas specierum facit ad decorem uniuer- Arist. 11. si, te ite Aristo. ita Narieta, ut Quintilia-ZIetaph. nus ait qui concio- inis ariditatem nitidiose respuunt.
85쪽
I Mitati Mais tres sunt species. i ia' d Ethopaeia o Ethopaeia est expressio mo-
Q Idolopaeia γ tum personae subiectae, quasi Ptosopopaeia o Priscianus voear allocutionem , vel sermonis imitationem ad mores, de suppositas personas accommodam. Quintilianus appellas explessionem morum ,&affectuum, unde nomen habet; quae tractari debet dicedi genere dilucido, breui stolido, disiun- -- Elo,omni flexu, atque figura remota , ut si tr*ctare velis mores, ingenia, virtutes & vitia, naturales propensionςs, affectus innatos,ut amoris paterni in libeios , dc assinium inter sese. affectuum interiorum , ut cum animos erigimus in spem , aut laetitiam. Idolopaeia est, quae spersonam habet notam,sed desunctam,& loqui non potentem , ut si cognoueris aliquem virum grauem defunctum, quem imitandum proponas in vita, ac moribus. Pro popaeia, quando finguntur omnia, de mores, dc persisnae. a Prisciano consormatio dicitur, quando alicui rei contra natura
datur persona loquendi,ut illud. Ogudue caeti,qua re audiat tora verba Muinei,ubi introducitur caelum, dc terra loqui contra naturam rei.de hac Cicero agit, cum introdu- Cicerocit patriam loquentem tu Catilinam; iam tot annis adfigo n- finiuin extuli,nis per te,nudum flagitium sine te: Tbi uni storum uium. ciuium 1mes, idim xuio direpi idque 'iorum impunita fuit, ac libera.
Venim ad alia transeamus ; quia in his facile erit, si velis fingere exempla in quocunque dicendi genere, quae in quadruplici serie distributa sunt ut egregie scribit Ma- Macrobi
crobius.) 1 Satur. Copiosum,in quo Cicero dominatur: cap. L. Breue,in quo Salustius rugnat: Siccum,quod Frontoni aicribitur:
Floridum de pingue,in quo Plinius secundus luxuriari
videtur. nam modo miama dilaιatur. C p. N I III.
DIlatatur praesertim thema qualitate,quantitate,Ioco, dc tempore , Ut siquis proponeret quaerendum esse
86쪽
primum regnum Dei, ponenda erit qualitas hoc modo Q rendum est regnum caelorum amore, timore ,&bonis operibus, ista eit qualitas. quaerendum est diligenter,&frequenter,ecce quantitas. quaerendum est in Ecclesia, dc non insor o,ecce locus.quaerendum emit hac vita, ecce tempus pro quo habendi uini quidam loci communes,in quibus velut in quodam thesauro faetendae fidei instrumenta repetita sunt, a quo pro 'loco & tempore quasi ex penu,& promptuario quodam thema hauriri poterit. amplificantur autem eiusmodi loci diuersimode, vel ab antecedenti ivt si Christus resurrexit ,&nos resurgemus. a consequenti,ut ad experientiam sequitur χrudentia, quae est habitus intellectus ex iteratis actibus. a contrario , ut
si fuisti piger in rebus propriis, quid facturus in alienis
vel sie,in homine praeitantissima est ratio ,&bona valetudo:utrumque obnubilat , immo potius dispergit faedat inulentia: sed conseruat diuina sobrietatis virtus. Nam vepulchrius nihil est homine sobrio.&ad quiduis quouis
tempore,quouis in loco parato: ita nullum monstrum faedius ebrio, cuius neque pes, neque manus satis suum officium facit. ab auctoritate ves iaclesiae , vel a traditionibus patrum , vel Apostolicorum virorum testimoniis aneeessitate, ut si vis esse Christianus, necesse est te habere charitatem,quae est vita animae ,& forma omnium virtutum I sicut enim corpus vivit per animam , ita anima pecgratiam:sed haec minime haberi possunt sine stylo,qui est optimus .dicendi magister,orationis structura, &loquem di modus. ι Milin re ibreuis test dilatari thema.
p. V ι Mnes prophetatu libri ut norunt hi,qui sacras pros tetur literas scatet figuris,tropis,& coloribus rethoricis,qui coloribus corpor usunt persimiles: sicut enim colores corporales spargutur per Oes partes corporis,neque habet locu praeeipuu ,α maximu praestat ornametu:& sicuti panis massa,quae suapte natura inspida insulsa erat, dum
87쪽
dum sale admiscetur, saporem recipit: ita colores admiscet Oxator,vt.reddat orationem magis cocinnam:&Q.ue admodum Pictores, cum aliquid aut altius, aut prosundius,aut a sensibus nostris remotius, qua vere sit,singur, id coloribus nauiter circunscribere solent . ita oratio suis interspersa colo tibiis,&variata tropis auditorum capit animos: colorum namque V ictas voluptatem affert: quemadmodum mei calor pannum coloribus interspersum efficit, ut ipsorum hominu oculos assiciat, sicut aegris 'uoque cibi salsamentis permixti adhibentui .At colores sunt diuersi: quidam enim dicuntur colores verborum, quorum Ornatus consurgit ex verbis,& vocabulis,euius. anodi sunt repetitio, α gradatio: quia reperitio est in pluribus orationibus conuenienter te habentibus, ut si dicerem us.superbia facit cadere potetes,superbia renuit imicum, superbia semper petit praeesse. alij sunt colores sententiarum, quarum ornatus pendet ex sententiis, ut si diceremus desuperbo, quod more duri lapidis intumescit: nec humilem terram,ex qua processit, imitatur. plerique alij sunt colores, quorum nonnulsos ordine quodam alphabetico facilitatis,& distinctionis gratia,subiiciam. De Additione,ADditio est , eum praedicator aliquam auctoritatem dicit :& quod ibi minus dictum est, de suo tinplet,α
supplet, ut si dicamus. Stantes erant pedes nos Diluatrijs tuta Ilierusalem non ponit propheta aliquos pedes,quibus debeam homines consistere, nee adant: sed supplendum est. stantes erant in iustitia, & timore. quibus exprimitur a Dfectus, & desiderium iusti, tendentis ad patriam, ut illud apud Ezechielem. Filibaminissa superpedes tuos.id est super assectus,&cogitationes,quibus ad patriam pergas. De Articulo. ARticulus a Graecis κωλιν est membrum 'periodi , eum singula verba interuallis diffinguntur, caesa & inter- Herenni: rupta verbis interuallatis oratione,ut si dixeris. Attendi- lib. . fit te auditores mei dilectissimi. ego toties inclamaui re- Corusci
88쪽
gnum caelorum,non in verbis,& sermone sol si in consiste re, sed in virtute,& mandatorum Dei obseruantia, eurex-go non contenditis immaculato calle intrare per gustam porta m,quae ad vitam ducit aeternamὶ sed necesse est Christum diligere,eius mandata seruare,pauperes intimocharitatis affectu amplecti,&fouere, atque eorum nece statibus pie succurrere, haec oratio, quae Vt videtur en interrupta quibusdam verbis, articulus dicitur. De Auersione, a 'AVersone utitur concio nator,cum populum ad Christianos mores , & virtutes excitat. nam auertere eliremouere,& aliorsum flect ere,sub qua continetur reli Luctio,vel subuersio,& est propositae alicuius reI repreneri
Escio quid tu iss Vt praetendis flagitiis habere potes,
inuitus non accedis ad perpetranda scelera : sed cum in te sit mala mens,& malus animus, non sine Impio consilio,& conatu invasisti pudicitiam: accessisti ad alienum thorum, faedasti famam proximi tui, commisisti tam turpia sceleta,ut nisi diuina succurrat clen retia, actum eit clete: sed qua ratione parcendum eit tibi, tui consulto fac nus patraiti,& tua sponte,deserta praestantillima ratione, te in bestiam conuertisti3 utere meo consilio, resipisce,tecum habita age poenitentiam,& bona opera facito : dc ua omnem I iam a Duo amouebis; quia nouit Deus mutare sententiam,si tu noueris mutare propositum. Inflexio.QVando gradatim proceditur in oratione laterum
inflexione arguendo Peccata,inflexIo est,ut 11 dicerei audi peccator , desiste a peccato tuo, n quo totIesiam fuisti deprehensus; quia Dominus tactatur, Immo iubet,immo cogit,ut a peccato auersus ad Deum toto pe
ctore conuertaris. Licentia. . I
QVicquid probabile maxime nobis occurrit , Id --
stto iure lieet defendere.cum itaque aliquid dic Inus, timemus, ne scandalum inferatur,licentia utamur, ut si dicamus. O nimiam hominum securitasem, G inu-
89쪽
enem imprudeliam,quae omnia sibi tuta, & prospera persuadet; unde nec orationi vacat, nec bonis operibus si det certam facere vocationem suam. quid mirum , si tot bella, & seditiones homines patiuntur sed quorsum ista
mihi Zo rerum vanitatem,& inconstantiam. Occupatio.
Ccupatio quam appellat inaintilianus praesumptio-
tuem)est,cum id, quod ebiici pote it,occupamu Schoc schemate utimur, cum aliquid reticere dicimus , vel prae terire,vel nescire, vel nolle dicere ; id quod maxime dicimus. sed caute nos excusamus. Exemplum. Mostem vobis multo plura adducere, nisi timerem yclia dIo vos&mo. Iestia afficere , vel potius aures vestras defatigare:& ita egregie facit auditores attentos. Aliud exemplum.
Vi 'sque deo mente permotus est, quin sibi persua
deat Deo omnium moderatori obcem peiadum, cum praesertim diuinis morem gerere mandatis volentiquam facillimum sit in quo genere plura libenter loquerer, si scirem vos me libenter audire: sed quia video corda elira mundanis detenta negotiis hac,atque illac fluctuare, ad alia me coauertam. Reprehensio.QVando reprehenditur ignorantia alicuius, vel nem gligentia,vel nequitia, reprehensio est. Exemplum.
Ihil aliud animo reuoluis, quam Deum ipsum irrita-
Ie: ex cuius coiricin ptu prouenire solet rei u ni Umniupenuria, te diciones, proelia, rugionum de uastation CS,Caci dia, atquc pestes; ideo cosuge ad Deum , dc inuoca Opportune, quem importune α superbe pio uocasti. Similitudo.
Vm subiicimus auditorum oculis aliquid simile , si
is militudo est. Exemplum. T cibi facietas ,& fastidium , aut subamara aliqua r releuantur aut dulci mitiganturitie animus defessus audiendo, aut admiratione integratur,x reficitur, aut ri
90쪽
Τransitio.QVando conesonator proponit tres,Vel plures articu . - los, &quibusdam absolutis, dieit.audiuistis ea, quae vobis declaranda proposuiae manet ultimum cap iat, quod quidem non mihi videtur silentio transeunduarie nune audiatis, sed parare animos vestros,ut vestrae aliquid refrigerij lassitudini afferam: semper autem transitio Io-
eum nabet, ubi noua sententia incipit. animaduertat autem cocinator , dum ex una in alteram materiam transit, ne sententiam adducat extorte, aut concisἡ,sed opportu-
ne & propries quia auditori pergratum erit audire,& concinnatori doctrinae, & eloquentiae magnas vires ingeret. Appendi T. Essent multo plures colores, quos modico tractatu complecti nequeo.
A Rridet quidem eoncio, si fuerit interspersa, &varia-IAta figuris, atque auditorum aures capit: figurarum siquidem varietas concinnam, & aptam reddit concisnem: sunt enim figurae quidam flosculi, quia eonsueto diacendi usu recedentes, maximam auditoribus affer utit voluptatem. Nam ut pictura, quae variis distinguitur coloribus, spectatium oculos maxime pascit c pratum norum arietate plenum inambulantibus arridet. ita cooeio figuratis variata locutionibus nedum sua varietate deleat,sed& floridam concionem reddit, & audit res m xima voluptate afficit. hoc loco tamen te admonitu Ie- ' lim,victim eiusmodi schemata concioni pluri: numadi menti&ornamenti asserant, ex optimis auctoribus et ietibi comparanda,ex quibus non ulta collegi, α breui hoe capite complexus sum. est autem figura vc intilianus ait; conformatio quaedam orationis rex Cta a communi, Quint. lib. de primum se offerente ratione. Petrus Mosedanus duci rat hanc coformationem esse vel dictionis, vel mationis, Petros vel sententiae vulgi consuetudinem excedentem. AIoselia. Tro