장음표시 사용
41쪽
ex quo eolligimus in omni oratione tria adhiberi, eum, cu in I- qui dicit, eam rem, de qua dicitur, & eum , apud quem iamrem
habetur oratio.Duo autem sunt oratoris ossicia,unum su-Premum,quod modo dictu est, scilicet de quolibet com- Postὸ, cumulatissime, & cum quadam actionis dignitate dicere, & eum iudicio humanarum actionum . quod est Condimentum orationis.Vci ut Cato dicebat Orator est vir bonus,dicendi peritus.quae finitio, &si nimis vaga, & 'lata sit:aptari tamen potest,ac si diceret, eloquentiam si- Cui . ne vitae probitate minime conferre posse. vir bonus consistit nat ura,moribus,vita, arcibus. Gicendi perit us consistit artificiosa eloquen: ia,quae constat partibus quinque, de quibus paulo infra sigillatim disseremus. Alterum est intermedium,quod est docere, mouere, & delectare.quae Arist. appellat munera intermedia: Orator itaque ille est, qui ea attin r,quae rei, aut personae de quibus dieit arbitratur inesse, ut si rem iustam velit defendere, ea tantum eliget,quae ad eius rei confirmationem pertinent, in quibus oratoris prudentia locum habet . nedum autem apte dicit orator, sed ornate. quod auditorum vitio ebmparatum est: quorum studia ,&voluntates artificio quodam, & illecebris verborum, voluptatibusque orationis elegantia,verbIsque lectissimis,vel potius oratoris imp ta impelluntur. Hoc quidem est apte dicere,uti plena,&persecta eloquentia squod oratoris proprium est ut docuerunt viri eloquentissimi, nimirum Gorgias, Aristot & Hermaeliora apud Graecos. Alpharabius apud Arabes. Cicero,& Quintilianus apud Latinos. At conci nator semper vera dicit, ment Isque aciem in Deum figit, O Mrxe8m precibus flectat. sicut videmus Dauidem oratore a Spiritusancto edoctum nonnunqua summi iudicis captare beneuolentiam ,explicare nequitiam aduersantis,orationis desectu, ut exoret iudice,& ad misericordiam fiemat. Debet itaq, concionator esse in sermone verax, in iudicio iustus,in eosilio prouidus, inc5misso fidelis,&constans,pius in affectu,virtutibus insignis, bonitate laudabilis. Haec sunt,quae expectatur a praeceptore Euagelico, ut aliquid essiciat in auditorii animis. Sed turpe efiet, si cum vita pugnaret oratio, sicuis gramaticus barbari loque-C s Ictu .
42쪽
retur.At longe turpius erit,si cocionator in arte, qua profitetur,labatur,inaeeoru enim est doctori,quado culpare da uit ipsum si vas fuerit eorruptu, corrupet aqua. non sussicit habere sei etia, nisi adste 5 sei etia,&si ipse non est Vir probus,&die edi peritus,quona modo poterit inseruia 're loco,tepori,&personae lites dissoluere 3 oblatrantes retudere' obloquetes reprimere3 protervietes eastigareὶ auditores,ad quos omnis ratio dicedi est conreda, flectere Adde,si in peecato vel occulto, vel manifesto docet,si non ac studet dolere de peccato,contemnit,& peccat iuxta illud. Propterea Deus dextruet. Haec dice di petitia in tribus potissim si eos stir,natura ,doctrina, & usu.naturae ius est immutabile. Quis doeuit elephate dentes suos frangereὶceruum dictamu comedere,ut sagitta infixa extrahatZ canem 3 Ais is pro 's' initu excitado grame comedere'haec a natura queto ' est vis insita rebus)nobis data sunt.Vnde ait B. Alig. Nullum est adeo magnu vitisi,quod possit delere extrema natisrae vestigia. Parricidij species est impugnare iura naturae, quae
hoc habet praeeipue,ut erenos eat quid faciendii , quidve ci cis, Omlxxedu ut: quamuis difficile sit definite ut Tullius nit)
deuatura esse ἀebet. Principit; verbo-nc , rum tuoruπmtas. non discrepans avitae probitate. omnes viae '' tua veritas. ut verba ad vitam ducanraeterna. ut sit eostansrquia costatia est mater virtutu,vitiorum nouerca. Postr
mo est usus,qui est magister egregius,& optimus dicendi interpres.qui si frequens sit, omnium magistrorum praecepta superabit.vsus enim,& ars docuit,quod sapit omnis homo.& ut Victorinus ait)vsus est actus de potentia fre- h, quenter elicitus.Vnde Cicero eloquetiae parens. ADdusis ρη- Mi. ωui rei deditus effr ingenium, O artem sepe vincit. sed a doctis viris moueri solet quaestiuncula. An'teneatur contionator facere,quae dicit PCui breuibus satisfaeiens diaco,eum teneri ad faetendum quicquid asserit de necessitate salutis: non autem quod praedicat de perfectione x Alax, par. ligionis,ad quam omnes de neccssitate non tenentur.His 3'. O . ergo praeceptis paranda erit peritia omnis, si adsit natura, id est ingenium: doctrina, id est scientia: &vsus,idest assiduitas.In his tribus non modica adhibenda est diligetia, quibus x niuerse concionis stluctura innititur.
43쪽
Cum ea, quae hie a nobis adducuntur,sacrarum testimonio scripturaru comprobari debeant, operae me facturum pretium arbitror , si ea breuibus recensuero nomina, quibus in sacris literis concionator appellari consueuit: liquet sane primum tubam nominari. Nam sicuti tuba est instrumentum, a tubo , hoc eii canalis concauitate nomen habens:cuius sis nitu milites, equique ad proelium inflammantur. ita concio natoris unx excitare debet ad certamen. hoc oraecepit Dominus Moysi. Fac δε- -'
a. mane cisses, γ' si ruba exalta Hiem tua . Solebant enim Iudari tubis canerem unc autem non est illis permissiim ut notat D.Chrys. )in tuba tria sunt, compositio, D chras
terror,&χnus.compositio: quia in parte,quae oti admo aD s i uetur,angustior est, in parte vero cxtrema,&finiente amplior: quia praedicator debet sibi assumere arctiora prae- tis cepta, aliis vero laxiora praecipere,ut cuncti videant eum magna faeientem,& parua & haec quidem facilia praeeis pientem, ne pharisaeorum more 'grauiora aliis imponar, quibus digitum , nec minimum quidem admouere velit. Tuba etiam terrorem incutere solet,euius clangore castra Israel excitata, veteris quoque Hierico moenia destructa sunt. It i, sane praedicatio auditorum animos rebelles,&penὸ peccato obfirmatos, terret. Aquila,quae a
Cicerone Iouis satelles appellatur, si Plinio creditur in Ci.- clangorem ita vastum fundit, ut eae terae aues itadiis, & os strepiru eius perterritae, minimὰ prodire audeant. Sed Pti proh dolor quot teriores, quot tonitrua emittere debet concionator aduersias nepharios,foeneratores, adultet ros, molles: sonus postremo ad tubam pertinet: quae tantispersonat, quanatu tubicem flatu suo implet. sic verus praedicator ea dicit, quae Spiritussanctus buccinator ea di cordi,& ori ingerit. lui dixit in Iercinia. Ecce dias verba mea timulum 1M.quibus postea Vrbis euersio aem lamentabili caramine de deuita . Verua duo erant tubarum genera ducti-
44쪽
les,& eorneae, ut intelligat concionator se ad quaecunque flexibilem,ut omnibus D. Pauli exemplo) omnia fiat:vt omnes lucretur,& animarum lucrum undique aueu pe-η- Uda. tur. Dicuntur etiam Boues.nam boues ut B. Isid. seribit - in signum generositatis habent sub gutture quanda peulem quae vulgo palearium dieitur insignem intersepi tatem seruant: alter enim alterum inquirit,cum quo ducere aratrum consueuit , ipsum lambit, & frequenti mugitu pium testatur affectum. Hoc quidem apte conuenit concio natori,q ui pellem flexibilem in futture,id est verba duleia habere debet,ut alios ad Christi iugum trahat,& eos frequenti mugitu, piis sermonibus, amotis &pie- ς' istis affectu demulceat:vicum Apostolo dicat. Hierusalem. Vel quia ut boues ruminent : qui qui postquam herbam in stomacum traieeerint, inde paulatim in bueeam reuocant, & dentibus ruminant:vel propter ungularum scissuram, id est discretionem in agendis,& discernendis.Ita vitae spiritualis institutor sciat aperire sensus verborum,ambage velatos,& in medium proferre: tunc ungulam diuidit, eum mysticum sensum ali terati intelligentia separat,&discernit. Vel demum die uritur boues ob incessiis maturitatem:&multi laboris, quo homines pascunt,tolerantiam, quia x bi non sunt boves, praesepe vacuum est: Et ubi piarimaneres , ibi manis Ita-titudo bovis ait sapiens.) Sed quid dico vacuum praesepeZimmo immundum: quia tune vitiis fraena laxantur,guiae, ventrIque indulgetur: tunc odia concipiuntur, exardescunt irae,&rixae saeuiunt. Columbas appellat Esaias. IteolumbeadfineΠra . Nam quemadmodum eolumbae, quae puro grano delectantur, &selle carent, quibus Dominus voluit significare apud Matthaeum Euangelistam candorem Christianem,& vitae in nocetiam cum ait: umbae. ubi aliquando rauco gutture ante cari cellos suos triste quid meditando ingemuerint, in Patulos campos auolant: unde nedum iactatae, sed comitatae redeuntes, magnam secum siluestrium columbarum cateruam domum deducunt, non sine faenore illius, apud quem bospitantur.quae eum semel imbiberint mel, solet
alias columbas melis dulcedine arist trahere, ερ mirabili delecta
45쪽
delectatione eas esseere . has imitari debet concio natot Pius, vel dulcedine verbi Dei siluestres ,& ferinos homines ad Christum adducere queat & ut ait Petrus Rauen- Pet. Raaianas lcedraxemeia debita nutritisnis obsep ta praebere debet, o quadrare, is resimis s. Canes appellantur, quorum natura est in aedibus domini excubias agere, nee sinere furibus patere domu : ita diuini verbi praecones non de-bent somnolentia,vel ineuria quadam pati,ut impij in Le 'Hesiam Christi,pro qua sanguine effundere debet,sine vulo se no irruant. Quamobrem Isaias Euangelicos docto-xes appellauit canes ob latratum praedicationis, olpha- . tum sagacitatis , famem continuam, luporum odium,
linguam medicinalem , & ob custodiam , qui suo latratu Iupos ab Ecelesiae grege areere debent,& ab abditissimis speluncis , & peceatorum latebris , in latos eampos insequi. Aegyptij prophetam deseribere volentes,canem hierogliphice pingebant: quia propheta multa meditari de
bet,omnes adlatrare,&quod amodo agreste esse,& nemini gratificari , quemadmodu nec canes.hinc Isaias eanes mutos appellat, non valentes latrare: ac si Eeelesiae oculi defeeerint in eloquiu Dei, eum deberent potius domum Domini suo latratu eustodire. Nubibus eos eomparabit, Vm propter celerem eorum obedientiam: tum etiam ob ab inuentem verbi Dei praedicandi praerogatiuam, qua,Spiritussancti gratia, eorda ipsorum intus illustran- te,documenta caelestia verius fundunt, quam dispensant: dc veluti nubes supra terra eleuati , insuaves praedicationis pluuias semetipsos resoluunt. Iob.hiligatavam M -- Ll M. ubi Gregorius magnus exponens ait. Vt siluet non F G V-- inundationestentia ,sed moLrata distimationa eruditores. a ratione placuit Spirituisancto,modis per nubes, mo- do per fluvios, mod6 perquadrigas,&saera illa animalia, quae in spiritu vidit Ezechiel, designare.Si suiu nubes, ex infimis terrae vaporibus congelatae, debentsupra terram fieri:& eo peruolare. quocunque voluntas gubernatis cireunduxerit. Si fluuij, ab Ecelesiae paradiso profluetes,debent varias terraru oras salutaribus undis irrigare: viae-te rnae frus um vitae reserant. Si animalia sunt,sacri rheda
E uangelij trahentia, non uno in loco consistere debent:
46쪽
sed terram omnem eirem re:&caelestes,quasserunt,opea omnibus exhibere.In deserto domin' noster ut ostenderet eos in via vitae deficere,qui nim habent d-
. Greg. cem,a quo perduei possint ad vita Legi ducto xς
vantur,ut iugi scripturae saerae meditatione Ieparare pol
ae frequenti auditorsi corruptioni obviare, o L - ' fietum digne ereteere clueat:& veritates nouITestamenti,veteris,1 quo veluti a radice ore sciat: dc non modb insu gestu praedicatione declaritoria sed in cogressu familiari, & mutuo vel quovis Peculiari loco exEplo Christi Saluatoris nostri, qui nedum in ciuitatib',sed in m is quoq, proponebat 'abolas. ita B Paulus de seipso dieit Praedicatio mea,σsismo meus Ix-
natores.Nam seminator Iux a qualix xς xς xx Ii , vel rarius seminat: ita cocionator secudii dispositionem, 3 . dc auditorii indigentia facere debet. deuota.in qu a exhortationis se me auidi tu rec1pitur. sed heu semen istud perit: vel quia incultus est. agrum hominu pigri transiuio per Nineamfluit, mimo G t iit repleuerat Cirticae. Ve'potius quia terra cordis nostr quae suapte vi est grauis, opaca,&dura,non recipit semen
Ieses qui purg1nda vestimenta accipit,Ita dictus a aqua calida vestibus. Vnde Christus Dominus noster muri. dauit Ecclesia minam ab omni inquinamento mentis, Mtitudine,acluce reficiens. sed laborant incassum isti finiones Euanaelita veluti Magi Pharaonis , qui desecerunt. uixertio si o. cum enim Euangelico pr ceptori tria sat' umo dumtecessaria, scientia, eloquentia,& ixe pro nnarustra contendit iste Euangelicus fullo,si Immundus alios naudare tentaveratὶ Dicuntur error u debet. latorcs, ab opere pugnandi contra bet reticos, peruert οἰ-
qae Christianos. Dei ministri,internuncii domin gῖ
47쪽
, Dippe qui in Apostolico munere versantur, Angela dieiitur. Vulseptem Angelosstantes incon 'e ιυ Dei.quia ut Angeli esse debent humiles,& contemplatiui,preteones verbi diuini, milites, vinitores, pastores, Architecti tem- vltisaerarum scripturarum negociatores. Plaudant ergo ubi,qui aurum, & argentum lucrantur, qui magnum pecuniarum lucru faciunt,qui urbes expugnant,&suo sub-ciunt imperioristi animas Deo lucrantur. quo nihil est in natura humana excellentius. Est itaque pius Leclesiastes ut uno verbo dicam venter,de quo fluuntflumina aquet vivet,aurum ignitum,&probatum, quo quisque locuples fieri potest: ex malo bonus euadere : ex bono melior rex meliore perfectus: ex persecto beatus:& u sas est dicere γex homine Deus. Sed paulisper hic sistere decreui, ne luber in immensum serpat. Vertam de re hac vide Ioannem Gersonem,uirum alioqui eruditissimum in suis operibus, tibi logenda relinquo, dum ad alia me conuerto. ' Gersi in
Vm diuersa admodum sit concionatoris actio iti cQcimat'-' templo,ab actione Rethoris ut paulo superius eo m- ris mine- monstrauimus frustra mihi videtur,velle omnia hie ad rara . ducere,qui oratori in foro inseruire solentiquare tantum ea recensebo, quς huic doctrinet, atque instituti mei rationi accommodari possunt: quet si forte aJicui videbutut per se leuior aut infirmiora: plui ima tamen adiumenta, atque ornamenta subministrabunt: ego enim pro vi tibus meis prodesse cupio studiost iuuentuti, neque alia ratio nen ocium hocsuscepi. . Ratum laque sunt ne longius a re nostra discedamus) quc vim habent attrahendi
auditores.s Dicendi vis. Dicendi vis ut auct0 r.est Ci- Verborum delectus. γ cco oo quinque Pari bus con- M H M.
t Maxeo grauis . , stat , in ψρntione, dispositione,
Docendi methodus. eIocutione, im emoria, &PIo- nuntiatione. Inuentio est ea cogitatio rerum verarum
aut verissimilium, quae causam probabilem roddunt uarive bis,quae babent vim attrahendi a
48쪽
inuenire est exeogitare, in aliquid venire Inuentio ridem subminiurat oratori totam materiam fabricani orationem: est namque inuentio argumentorum mater:exeuius viscetibus hauriuntur omnia argumenta.p mdmitaque operaepretiuest, inuenire quia aicas, uenta disponere: deinde ornare verbis,& memoriae mandare e cum vero diues fuerit intellectus, & varia lecti' ne refertus, audacter proferet veritatem , quam animo iam conceptam habet. At sine copia verborum, & sententia' rum,tdutologiam,persaepe incurret: quae est eiusdem se mouis iteratio, atque eiusdem sententiae per alia, atquet alia verba vitiosa reperitio , inopiae causa facta. quod ar dis,M inexercitatis euenire solet. Dispositio est rerum inuentarum in ordinem distributio .facit dispositio, ut unu- Quodque suam habeat sedem,ut disposite, atque ordanate cicatur.Parum quidem esset, si faber eae mentarius habere t lapides,& reliqua,quae ad construendam domum pertinet,nisi omnia disponeret,& ordinaret: sine quo parum ei prodesset,lapides congerere , eum nihil pulchrius sit in omni ratione vitae, dispositione atq ue ordiqe.Sic nisi con- cio ordine,&dispositione constaret, minime sibi cohaereret: sed incertis sedibus casu potius, quam consilio duct a,erraret. Dispositio itaque requirit, ut aliquid ante' rem dicas: deinde ut rem exponas,expositam vel praesidiis confirmandis, vel eontrariis refutandis probes: deinceps concludere, atque ita perorare oportet. Eloeutio est idoneorum verborum, &sententiarum ad inuentionem accommodatio. nam eloqui est dicere , quod proprium est Cic. I.de oratoris, composite, ornatὸ,& copiosὸ eloqui, ut docet .mat. Cic.Memoria est firma animi rerum,ac verborum ad in Ouinm- uentione dispostionis perceptio , quae oratori pernece de- saria est,na frustra docemur ut Qu intilianus ait ) si qui
quid audiuimus, pr terfluat. est enim memoria ut veΩ-rer,& nutrimenti totius corporis receptaculum:ac veluti thesaurus omnium rerum,& custos: quae, nisi inuenta custodidit,cuncta in mente oratoris perirent. Plato memoriam appellat Musarum matrem:& Musas intelligit sapietiam ut testatur Afranius ap'd Gellium his versibus.
me genuit,mater peperit memoria,
Lobiam morant ma Graj,Vo sapientiam. Verum
49쪽
Verum memoria est duplex:prima a natura est altera vero arte comparatur: quae a natura est, non cadit sub prae cepto, uti erat illa Cyri apud Romanos,qui xt Pliniu ait Plirivi Lonaues sui exercitus milites nominatim recensebadalte- C rara est arte comparata. hanὶ memoriam quatuor adiuuant ut doeet Arist. prirniim ut illa quorum vula recor-:am, aliquo ordine disponati ne qui facile apprecedunt,
dimeuiter tamen retinente quorum enim promptu est adeptio,eorum possessio est adeo d spicata, ut omnis recordatio elabatur,&lapsu sagiat.iuuat'Tirmo iam, si inter legendum diuersos libros virgulis quibusds, vel characteribus aliquid aditolaueris me nori e vegetandae rata- . tia, ut horum admonitu cum relegeris nemoriς,& imitationi comendes.erit hoc sane quam Vtile eXerciti m ἐρ)d ἰώ iT.c. 2. conciliandas nobis, bi usus venerit, erborum, senten '-xumque recordationes. Deinde,ut eorum quae mem
commisit affectum exhibeat.Tertio ut ad quasdams .ialitudines non omnino' consuetas illa reducar. Qu. tam ut illa per frequentem meditationem repetat,ut si l 'iotii frequentia,lectorum intelligentia, intellectόrum rei nentiassetentorum ordo,ordinatarum rerum executio. Pr . t deinest ex rerum' verborum dignitate, vocis, o corporis mo . uera
Mim pila vi GeL ratio is pro Muciatu manet. quia ne quid e eLιλὰ dicas tantum,quam quo vultu dicas, attendere homines cap. tr. 1olent. Quidam ainionem sermonem corporis appellare Lofi timuerunt. omittendae sunt tamen multae eorporis coctitationes, quae taedium potius,& molestiam afferre solen quam voluptatem. nam adtio, quae irrequieto cooporis motu si,digladiatio potius dici potest, quam actio:
cuius vis tanta est, ut Demosthenes summus orator ex cuiusludo,tanquam ex equo Troiano eloquentiae principes exierunt innumeri) interrogatus, quid primu esset in Oratore,dixisse fertur, pronunciatio. hie, cu in primam litteram artis rethoricae natura pro lsus reluct in e)pro- erre non aleret,oris vitium tanto expugnauit studio, venullus expressus,quod volebat,proferret, quippὰ qui per Lmaximos labores ad eloquentiae eulmen conscenditi seri- Dbit de eo Plutarchus,vir eruditissimus, quod subterraneu sis nE . loeum construxit,in quem per dies singulos de elidens rat. D cor
50쪽
corpus ti in entum exercitabat:saepe etiam per duos, vel tres menses domi inclusas non cessabat, abrasa parte capitis,ui exeundi facultatem sibi ipsi prati iperet. nic idem vadosa littoribus declamationes, fluctuum fragoribus obluctantibus, edebat,ut ad fremitus concitatarum con-eionum patientia obstructis auribus) in actionibus uteretur.sertur quoque ore insertis ealculis multum & diu loqui solitus,quo promptior essetae solutior. quo exem-ro instruuntur iuuenes,ut se assiduo usu,& dicendi condetudine exerceant. nam exercitatione ad dicendum promptio res reddentur, incalescet animus, & praecipuὰ memoria aletur,& firmabitur.Aristo. quoque testator in-areo. structiores ad operandum eos esse, qui periculis, α r rum experientia,quam qui artis solum praeceptis edocti sunt.Ars enim est rerum uniuersalium, experientia vero singularium. Indus Inimi dicendi. . Cap. x II.
Duplex dicendi vis assignari solet, una naturae, altera
Vero artis. quae a natura est,a multis Pythodea appellari consueuit, quae est dicendi praeses. hanc Periclem Atheniensem habuisse serunt: qui eanxa eloquentia potilebat,nuod tonare in concionibus, & fulmen ciere vid retur: hane Fabius persuadendi Deam appellauit, Horarius suadelam, alij leporem. Aristophanes vim a natura homini datam: quam tanti iaciebat, ut nullum esse poetam existimaret,nisi eum, qui sine inflammatione animi, & sine afflatu, quasi furoris esset:& nisi quae ab e* excogitata erant,scriberet. hanc dicendi vim.egregie habuit nostra hac tempestate Cornelius Mussus, Franciscanus, Episcopus Bitontinus sui eius monumenta laude digna restantur cui indicendo tanta viserat, ut ab ista natura ad exercendas eloquentiae vires videretur esse progeniatus. quod facile comprobari potest, cum a xij. aetatis suaeci anno publicum sacrarum eoneionum munus suerit aggressiis, tanta omnium admiratione, ut ad eum veluti ad bonarum artium mercaturam certatim confluerent
omnes. Haec dicendi vis, si fuerit cum grauitate squam Graeci