장음표시 사용
51쪽
Graeci dinosim appellant eoniuhcta, plurimum asseret adiumenti,atque auditorum intellectum facile expugnabit,in uo concio natorulabor,&industria praecipite uva est: Nam,debellato intellectrica tera consequctur, pccea et faeditatem,&supplisii Ritatem obiis eae, .QRei ror pentium animos sal qtari, α Decessario metu moe ureret poterit,&auditorum animis assectus ingenerare: qui pro rei dignitate nunqu*m, nisi hac ἀicendi vi ubementer excitati, monerentur : quae enim lenta & lans in avoce proseruntur,languide ab auditoribus copeipiunt ui quosdam ego audiui, quibus haec dicendi i visu, nat urali rerinsita est,ut quicquid ab eis,veIioco,vej sexto kicitur, Θta efficacia & naturae impexu imprimant,ut Medum cruditos exaequare. deloquentissimos viros supera stibi or rogetit. hi ut Isaias ritu ritum babent in ,τό G. Quamobre q. s. tu uenes meos consulerem,qui arduam baixe peto ciam suscepturi sunt,ut prius suum exploraren*hi nivix', qpata in dicendo saevit exaleant. quam si negat m, sibi videri ni aliis defungendam permittam. At qui' in natura non sunt omnia posita:quia dicendi vis,quae a natura est, nisi esset diligentiae lumine,&studiorum assiduitare adiuta,dubio procul obscurissimis in tenebris iaceret: terra enim vario seminum genere saeta, fruges tua sponse *d hominum victum necessarias fundita multo tamen plures, α meliores,si aliqua colendi disciplina accesserit, producit. hoc docet Ioannes Cassanus,eum ait. p. l. . homnium se Ca si a-arruperitiam sequi onci pistraris omni cura uicia ti- ρ δε- n-lii r. 7. fimnα studiu mancipauerit,ac persi λοπι inmixi strorum issim mace- cor. ρω,oe institutas uauerit rostra in iniuib- Lberat.Verum animi exercitatio imitari debet naturam, quae exercitium amati dum tamen non suerit nimis velox, ver tarduni: numis intensum vel remissum, sed temperatur i. ad Eunc . , sine modum esse debet animi exercitatio, ne si nimis Ve- i lox,ut credant iuuenes breui summi,& persecti esse. Vn- de B. Bernard us ait. IV D repente feris mus, sita pσγω m pro- . . fcere Hlo. non sit nimis intensa, ne naturam prosternat: nec
nimis remissa, ne torpedo, quae latenter,& gressu tacito aduenire solet,ita mentem illudat, ut turpiter ab incoepto desistar. Dix Earem
52쪽
πα-b- ο cmeitania aliaudiribis. Cap. x I rLMon possunt 'erba corisone ι,msi ex corde trabantur ait δε- D. - - 1 cte Hieronymus ideo vim maritaim habebunt Verba ,si audito rum animo infixeris, velutiEcho, quae verba repulsatrio si concionator cu peccatore, petaepropera qu dam celeritate ut eius,qui audit, expectationi quam celerrime oceurratur contendere videatur,hoe modo. Die mihi peceator,nonne tuis periuriis vendidisti Christum 'ego toties inesamavi,&tu Obdormis 3 an ignoras, quod qui facit peccarum,seruus est peccati λ Tu es liber,& vincula quaeris 'nunquid auis quaerit laqueum 3 & piscis homum 'Passer captus odit granum,quo capitur: & Vno capto,fugiunt caeteri.& tu in peccato deprehensus, non effu
gies illussi illie Iabetis spontἡ,ubi vidisti plures prolapsiss3
taceo peccata tua, quae & multa sunt,& magna.non ego te condemno,eondemnant te opera tua: sed utinamo pectus aeneum resipisceres, audi quaes qui stat, videat, ne cadat qui statin fide, videat eum timore, ne eadat a Dei amore.Harcsi aptὸ fiant,habent maximam vim: sed rei, loci,& personae non parua habenda est ratio: nam quid, dicas,&quo quidque loc0,& quomodo, considerare o- rori c
De verbo delem. Cap. xI III.' I ZErborum proprietas,&delectus in eoneionibus ci V ritatem maximam, distinctionemque inducit. nam propri edicere,est praecipua oratoris pars sui auctor est CD. Cic.&B.Αugust. nee minor est virtus propriε, apertE, &populariter loqui,quam docte, argute, & grauiter. QN-
.is obrem verba esse debent lecta,deflexa, suauia, patria sen-Fιt.- ωp. tefitiis grauida,in quibus pletium quid,& sona ns inesset videatur,ut veritates ipsas eviscerent:& grauitatis, atque, . prudentia pecimen praeclare contineant. nam loquendi temeritas,non tantum cordis eustodia,& vigilia cohibetur: sed quibusdam quasi excubiis in ore positis sopitur, ut lingua hon promat verba,quae optime non sonant, aut Iem maxime non explanant, ac si cum rebus ipsis nata
53쪽
essent Verborum itaque delectus est eloquentiae origo, non ita tamen ut sint a communi loquenai usu remota, vel affectata,aut dura dc abiecta: quae tanquam seopuli fugienda sunt,& frigidam, ac nimis exanguem orationem reddunt,sicut etiam verba lapsantia,& ut ita dicam temtiata,vel cum pauore nutabunda. Ouidam sunt, qui propriae linguae obliti,verborum potius, quam rerum soliciti,tantum studium in aliena, mutatis vocibus, & accentia
bus,ponunt,Vt a eommuni sermone recedentes, magnam
affectatione praeseserant.Theophrastes, dum nimis athice loqueretur, a simplici vetula ignotus habitus fuit.tutius est meo consilio chordas remitti, quam nimis protendi: quia plerique nimiam eloquentiam, & ventωsa verba sectantes,vanitatis & male actae vitae suspicionem contra se incurruntiquorum leuitatem arguens B. Augu.ait me reprehendant non intestiani populi, Hetem ira in barbari'Μ damnantib- grammaticu 3 intem Luam in mea disertitudine auditoris deserere. No ob id intelligit Eeclesiastem barbare loqui: cum ipse doceat, atque forti R. πνω ratione hortetur concio natorem, Ciceronis rethoricam im .dedo. in suis obseruare concionibus. Seneca felicem appellat, Christ c. qui in aliqua parte rethoricae receptus est,cum ipsa sit or- M-I2. namentum aliarum scientiarum, cuius summa vis est,& Seneca. ingens laus ut ait Hugo Vnde Cassiodorus. s. in a- Vo. der doctrina ooucimur, ab daμb decoron inuν Easa ensam ver sera. π Lbis suis monstra plata it Sed utinam tantus esset hominum Ia- studo hor,ad recte,beateque vivendum,quantum adornatu. Favorinus philosophus apud Gel. reprehendit quenda iuue Getinem veteru verboru cupidissimuAsim morib-pra teritis,oe mere verbu prasenti . Et re vera,dum verboru suauitas quaeritur,vera rerum sapientia amittitur. Adde,quia plerique ad perniciem potius, quam ad salutem verbis utuntur: quia sapientia lingere nescit:&cum ornatur, su- Firmia-
specta est ut Gntilianus scriptum reliquit) ipsa ornata n-. locutio plus proferre,quam conferre solet. Et garii Asa δε- Quin Lee 'festiuita m ridiam lapiens dixit μ- fuat,quam valet,mu
ι,.mque habet inanitatis,est vacui Raro coeunt teste Seneca Seneca.dulis , Nolida. Fateor ergo hominum mentem hodie esse χita deprauatam,quinimo obcaecatam,ut fumo pascantur
54쪽
potius homines, dum se igni appropinquare arbitrantias: quia vero cloquentia non iudicatur solo verborum splem dore, &' anfractu: sed si grauissiimis sententiis fuerit xeferta. id sau B.August. inodestia. aurea,s aperire m/nt obest lignea, sperest 'agam igitur huic capiti Gnem,si illud unum dixerim, quod propriis verbis quisque Utatur, tollentationis suspicio neni effugiat,ne interpres interprete egeat. Verum, quae propria verba dicantur, insequenti aperire tentabo. verba propria duantur. Cap., ' T Ropria verba illa dieuntur, quae omnium veram G t gnificationem seruant,ab optimorum, probatorum- qtie auctorum consuetudine, de communi loquendi usu recepta, arque pro zrita, penes quem arbitrium est, modus,ec sorma loquendi, ut quisque puer etiam semiliteratus)citra fastidium verba ipsa pereipere facilὰ possit:
nam ambiguitas obscuritatis mater est .nue tendit Pauliar. Coi 2, ita ista sententia Cum venissem ad mos, non me ui in sublimitare ser alips. idest non veni iuxta eminentiam eloquentiae, aue sapientiae humanae. Sicut quidam faciunt, qui adducunt poemata,recitant historias,& fabulas annites,ineptas, aci arum pudicas : Vnde auditoribus ridendi potius, quamugelidi ansam praebent. Hi nimirum non lunt praedic tores, sed praeuaricatores:qui dimisso Euangelio) sore dua .non profutura docent,quaestionibu ihil ad rem pertinentibus occupantur,&ίs cribarum more omnia faciunt, ut videantur ab homiuibus. hi dum fabulas nar-D. Ser. rant,fabi lae fiunt. luia ut D.Bet nardus scriptum reliquit: In ρcular:An DVae. uieta in sueriles M ore, bistemiae. Vnde est, quod manent veritates indigestae,& ut sic dixerim quasi opilata, Prima si quidem digestio fit in ole ut medici dicunt. JHoc inter triticum, de paleam interest: nam triticum velle est,& in horreis reporatur: sed palea a vento di in pergitur. ita λmnia,quae narrantur, evanescunt quidem, ted Domini verba spiritus & vita sunt,ita ait Dominus in
55쪽
dicit Drenisu 'Non itaque eonesonator quid auditores delectet audire: sed quid deceat loqui: nec se putet in tKeatro esse,ut astantium plausu excipiatur: sed se
intra cancellos tς imperantia: contineat, ne illis noceat,
quibus praesidio esse. debet,&saluti. audeo dicere citra vllum periculum quod faedissima haereticorum pestis: quae ita conualuit in hoc nostro miserabili aeuo ,& tam saeue ubique grassaturὶ nullam certi' rem habet origine,
quam sulipsius Vanam, temerariam ostelatationem. a.' B Augustinus maιιrb re t Lormn. quamobrem B.Paulus loquens de fidelitate, & gravitate, quam ipse in Evangelica praedicatione seruauerat,
que propria esse debent,vr dignitati reru paria verba tria εbuantur: nam scutumbra corpus sequitur,ita Verba nat Iam rerum,quibus cohaerent:ςa enim cui testatur Arist. quae sunt in voce, sunt signa earum rerum,quae sunt in anima:sed nisi proprie significaret ea,quae suiu in anima,tiori
signa essent,sed figmenta,quibus in te nihil respondet ad extra:& ita rueret omnis concio,&figme iis potius quam rebus innixi suo sine frustaretur.
teram prurinatem,sed st enderi ,σplurimum τι litatu adijciunt. Cisp. A UI. T J Oe cuique a natura iasitum est,ut transsatis, & alie- cinis magis delectemur verbis, quam propriis. cum enim nomen, vel verbum ex eo loco, in quo proprium est,in eum, in quo aut proprium deest, aut translatum proprio melius cst, metaphoris Vtimur: quae, si consent nee, α apte adducantur , maximam Vim habent, atque plurimum concioni ornatum praestant: hic enim tropus pulcherrimus est,ci in communi locutione usitatissimusi acra scriptura, figuratis locutionibus Plena equae tamen no verifieantur de his,de quibus dicuntur,iuxta rimpriamearu significatione:sed secundum aliqua similitudine ad propria significata,ut si dicatur. Deus noster ignis consumens est, metaphora est: non enim Deus est verE
56쪽
habet ad modum ignici eonsumentis. Α muIti etiam desumitur metaphora',si ad Deum conuertatuc vinistatvenerabilis'Bed: Ia volucribus, ut sub umbra ala νυ tum tuat uita protege me nam alae auium sunUA seris,ue Dominus d. on rugiet. Amebris humanis,ut quis mei '- ς τνρ sus est pugillo aquas,&caelos palmoponderauit 'Ab homine interiore,ut inueni Dauid filium Iesse, virum secundum eor meum in motu humana mentis, Ut poenitet me hominem fecisse.A re insensibili;vt ecce ego stridebo sui et vos,sicut stridet plaustrum onustum foeno. Postremo a proprietate aliqua reperta in re.quodieendi tropo Ysias
est David,eum ait. In diluino min vinitariun ad Deum
approxmiabunt.ubi alludens ad terribile illud diluuiu, quo uniuersus mundus absorptus est,diluuij nomine intelligit perditissimorum hominum insaniam: qui varijs prauitatibus fluctuantes, multiplices sibi doctrinas eonstituunt,
' quas neque a vero interprete, neque ab Ecelesia vera dicendi magistra,acceperunt,ut sunt maligni haeretici, qui curiosis,& nimium friuolis quaestionibus in tanta erroru quanta vultuum)varietate medio pelago profusi,adDeu non approximant. huic simile habes in Psal. inis viat μυ- tritos corde quae metaphora a medicis plagarijs desumpta est: qui ossa fracta,de conitita solidare cupientes, ligare solent,ut in pristinam soliditatem ad locum suum redeuntia membra coalescantrita eaelestis medicus praenitentis eorgraui amictione contritum, quadam pietatis fascia con-1ttingit,& ad firmissimam sanitatis spem perducit. Met phorae itaque in hoc modo adductae plenam faciunt concionem: sunt enim quasi mutationes, eum quod non habeas,aliunde sumis. possem alia exempla adducere, si vellem:ex quibus tibi locorum sylva in parare posses: sed timeo nimis altum pelagus ingredi, unde pedem referre eum voluero ) non licebit: tentabo tamen, si non omnia,quae dicenda forent,saltem rerum ipsarum capita e
R A Etaphorae finis est duplex, Dei laus,& intellectus no-Ι lstii regula. quae est constitutio veri, salsi, cogniti, S
57쪽
ancogniti:quamuis Aristoteles metaphoras a scientiis negauerit.Vnde,cum Deus sit sit per omnia laudabilis, intellectus humanus vocabulorum inopia adiuina eius laude in suo studio,atque opere cessaret.Praeterea ut intellectus noster cuius cognitio a sensu initium habet a sensibili-Dus iuxta B. Pauli sentetiam)ad intelligibilia deducatur. N. M. Heu enim intellectus sit nobilissima animae rationalis pars, Nρη quae & mens, & intelligentia dicitur, res incorporeas ab omni materia seiugatas,notiones,atque formas solus apprehendit. Sedis stibilies, nobis aliter linere diuinum radium, ut testatur B. Dionysius in nis varietates urerum voluminu eiν- A. Disv cumvelatum. Non intelligit tamen meo iudiciol impossibi- ius de M. Ie esse simpliciter:quia. & si non absque phantasmatibus urar- Mne metaphoris tamen posset homos etiam in hoc statu I. capere quae dicuntur,&si non ita facite: quia ut docet B. tradunturscripturae Iab metaphoris, io m nom. ergo metaphora, par I.q. I. vel indigentiae caussa ut dictum est vel ornatus: sicut ve- aris in re nis ad depellendum frigus fuit primo reperta, post adhi- θον. ἐρ- est ad ornatum corporis,& dignitate: sc verbi cunda arg-trassatio instituta est inopiae caussa.quod clarἡ docet Cie Transiuia ea dico, ut sape iam, Pa per uitudinem;ab alia re aut Ge.ira r sua tatu, aut inopia caussa transferuntur.Nia ratio assignari po ad Brut-- studiosorum exercitium, ut spicas manibus confricandas discipulorum more laborando suscipiane, M ad latentia grana perueniant:vnde pro suscepto utili labore reficiantur,& de obstructis fauorum cellulis, ubi divinae apessobolem fouent,mel educentes,spiritum super mel dulcem degustent fideles. quia ergo per creaturas ad cognoscendum creatorem plerunque ducimur, ideo a creaturis ad creatorem est nobis aditus,omnes siquidemereaturae habent proprietates praestantillimas, quae sunt ratio intelligendi Deum,ut leo fortitudinem,agnus mansuetudinem,petra soliditate, serpens prudentiam, & eiusmodiridcirco operae precium est,plura ad Deum nomina
corporea,sive spiritalis: vel substantia,vel accidens sit,quae non propter similitudinem quandam transferatur: & quia finis imponit necessutatem his,quae sunt ad finem seu translatio sit ob laudem
58쪽
Dei ad Deum referri debent,quae praestantiam aliquar:
v. βου-&insignem eonditionem habent. rursus quia trastatio est en.m pri- ad instruendam nostram ruditatem,ideo a creaturis, talis quam a notioribus nobis,uia doctrinae procededum exitq 4 f ad Dei cognitionem: qua denique inteuectus noster Pe -- ficitur,& beatur. Ostbm reptilis den nditur locutis metapiarica, metu rat
rius nomine appellari: ut si voracem, lupum dixeris: Velauarum , talpam, propter aliquam inter illa similitudinem.Nam lupus carnes ovium comedit, sanguinem eo bit,pellem scindit,& ossa frangit:nolinunquam etiam, Vt, magis deciyiat,vocem ouis fingit,cuius natura est rapax. Haec voracI conuenienter aptari possunt. Talpa quimetiam,animal oculis enitum, rostru ni habet simile porco, Aristo δε quo arua,& hortus suffodit,solem odit: & ut Arino. lcvm Animali bit non habet oculos apertos, sed sub corio latentes, M. quos in morte solum aperit Haec quidam auaro comperunt,cuius studium est terrena instar talpae reuoluere: qui nee sine terrenis implicationibus diutius viveret . ut
caecus ambulata in morte tamen velit,nolit) cogitur oc los aperire,& ante Dei tribunal peccata sua recognoscere: poenas etiam experiri,quas vivens considerare e. mor. xit: quias ut Gregorius magnus ait Omlos, quos in*βρα aperit. Ad eundem quoque modum Interpretari mportet aliquid in sacris littetis: in quo genere Vigilari debet praeceptor Euangelieus,& cauere,ne figuratam locutionem ad litteram accipiens,ibique persistens,erraret in vero & germano sensu:ex quo obseruare poterit quatuor subiectas regulas.
PRIMA REGULA.NLmo sibi arroget sacras litteras proprio spiritu in
tcrpretari, quia Spnus sincto in irati uisu Fn
59쪽
Mei-D.Augustinus arguit eos, qui nullis aliorum 2. μιν monumentis instructi, quaecunque in scripturis sanctis D. obscura sunt,diuino se munere intelligere gloriantur: at- que a ferit has esse inimici versutias, a qui ous euigilan- chris . . tissime nobis cauendum est,ne huiusmodi peruersitate decepti, ipsum quoque Euangelium audiendum, atque duscendum negligamus:& ita sacros codices,vel Catholicos script 'res aspernemur, expectantes solum cum B. Pau- , Io rapi ad tertium coelum, ibique audire ineffabilia verba, quae non licet homini loqui:cum& ipsemet Paulus ad 2. . re.
pedes Gamalielis legem Moysi, & prophetas se didieisse
glorietur ut in Apostolorum actibus legitur. in quare diuinas scripturas intelligere,vel metaphoricas,&diguratas Iocutiones interpretari, & ad bonum sensum conuertere,est diuino spiritu,& non secundum hominem ipsas cognoscere.
SI cupis ad sinceram sci ipturarum notitiam, non ad
eam,quae inflat scientiam, sed quae illuminat nos, peruenire,veram cordis humilitatem primum consequi necesse est: quia sordibus a corde evulsis, ignorantiae Velamine sublato,& purgato interiori oculo in obscura scripturarum sacramenta percipies,& cum psalmographo
dicere poteris: mandatμ tim luteilexi . frustra laborares Psal.
mihi crede si spiritualem intelligentiam te consecutum existimares,& profunda mysteria i quia forte elo quentiam humanam adeptus es ) ut ornate possis, quaecunque volueris, ex copiose disserere: nisi omni terrena contagione,ac anuctione seposita, tu solius Dei gloriam Prospicias.
TERTIA REGULA. Votiescunque Deo aliquod inmbrum, aut aliquλ
essigies tribuitur,tunc audito mcmbro, eius nomine intellige vim illam & virtutem, quae perfectior in illo membro teperitur: dc cum audis Deum habere caput, Intel
60쪽
intellige diuinam essentiam,quae omnia praecedit, vel di uinae gratiae in Ruxum in nos derivantem. ex hac regula L patet quoque illud dictum Saluatoris.Rυ-ο habet, utre,
vendat innuam,or emat gladio ex quo videtur malum pra
cipere,cum laesio potius,quam commodum aliquod subsequi posset, nisi allegorica explanatione, spiritualisque
intelligentiae examine discutiatur. huic loco, sentetiarum, cohaerentia,conferri potest sermo Christi dicentis. Si πω-n- tua,vel pes tum pandalizat te Vide eum, dimotice Ms te. si ad litteram accipias,malum videtur praecipere. Idcirco metaphorice exponendus est locus, non ut corporis nost xi, membra praescindamus:sed ut usus eorum peruersos,atq; praeposteros abscindamus: & malos affectus ex eis mem- bris prouenientes tollamus Omnino.
ex Ioanne Driedone. Dan. .'Mnis locutio, quae ad litteram accema videtur aut uned. malum aliquod,seu crudele: aut molle, seu carnale aliquod iubere:aut bonum aliquod ,vel beneficium proximo impendendum prohibere videtur, accipienda est tanquam ligurata,& metaphorica. Exemplum. qui non odit patrem,aut matrem, vel animam suam, non potest meus esse discipulus.non intelligas ad litteram,Vt paretes,quos ex praecepto diligere debes,odio prosequaris . sed 't non praeponas parentum dilectionem Dei amori:vel minor dilectio respectu maioris usitato tropo in scripturis odium appellatur. his ergo quatuor regulis, si eas diligenter obseruaueris,profunda diuinaru1cripturarum archana,M-que figuratae & metaphoricae locutiones tibi patefient.
SI cut homini a principio euncta sunt in cibum exposita: ita omnis instructio salutaris cuiuscunque rei sit) animae confeIt.nam a quocunque veritas doctrinae profera i tur,