장음표시 사용
61쪽
tur,aeceptanda est.Verum sicut in rudi cibo quaedam digeruntur,quaedam vero in crudos vertuntur humores: sic
α in philosophorum lucubrationibus, quaedam sunt, quae vitae,& morum institutioni prosunt,si tamen sobrie legantur,ut eorum auctoritas non praeiudicet rationi, in qui- bus sane cautius vigilare oportet: sicut et,qui inter spinas versatur, industria opus est, ne ipsarum aculeis vulneretur. dum Pythagoras trugalitatem,&eontemptum mundi docet,audiatur: at dum mortuos ex vivis facit: & animas,quas in caelum evehit, retrudit in bestiarum eorpora,vt bestiis ipsis bestiatior,dimittatur in ipsa sua opinione,immo potius insania, ut D.Hieronymi dictum perpetuo tibi inhaereat. γε sientiam script-- - ,σ carnis mitial nam urbis.quare mollis admodum, de enervata est eorum
sententia,qui dicunt nullo modo sacris prophana admiscenda esse,cum B. Augustinus constanter doceat, a prophanis scriptoribus eorum dicta, veluti ab iniustis posses- isoribus accipienda esse. Nam apes quodammodo imitari doct. debemus, quae vagantur,& flores carpunt: deinde quicquid attuler disponunt,&per fauos diuidunt,&succum varium in unum saporem mixtura quadam,&proprietate spiritus sui mutant. Seneca ad si inim ut scribit Seneca ad Lucillum. in usem Lucilium.
virtutis: Homnia in ordinem gerendormn , rationis indicio digerente, .
malesant. Huc pertinet etiam exemplum illud insigne Gre Greg. gorij NaetienZeni,cui nunquam satis laudata consuetudo Pan. r. suit,ut quicquid occurreret,interioribus animae moribus pologetico. adaptabat, ut oculorum visio prout ipsemet testatur eL set mentis eruditio. Basilius quoque magnus nepotibus nasibin suis adolescentibus,quos ad diuinam erudiebat sapientia, mago M. omne genus prophanorum scriptorum prudenter legendum suasit. huic sententiae subscribit sacer Hieronymus, Sacer μοῦ equi fatetur se prophana legere , sacrisque intertexere. I.
Qihomodo Theologi ab haereticorum quorundam insidiis,& philosophorum versutiis possent se tueri absque naturalis philosophiae peritia Origenes haereticum illum Caelsum tam strenue oppugnare,& prosternere haud potuisset, nisi & ipse quoque magnus fuisset philosophus. Valentinum philosophum Iustinus martyr, α Diuus Ire
62쪽
naeus devicerunt: ita quoque Tertullianus Marcionem, D. Chrysostomus Libanium, Prudentius orator oratorem Symmachum: non ergo damnanda est philosophiae sobria cognitio,& eorum dicta: cum B Paulus in priori ad I. Corim L Corinth. epistola addueat dictum Menandri. Cm mpunt . bonos mores eaemia mala. Et ad Titum adducit Epime uidis 3- p roloquiu m Cretensis per moida es, malae bestia,ventres pigra. ct rem Et in Actibus Apost. Dei gen- ---. quae est clausula VCr- D. Hur sus heroiei,ut notat B. Hieronymus. in his tamen non de-n m. bet Euangelieus doctor multum temporis contarere:
nam sicut in umbra euiussib et corporis frustra soliditatis substantia quaeritur: sic in his, quae a psophanis dicta sunt, solidioris existentiae substantia nequaquam in- uenitur : nebulae sunt rerum fugacium :& cum quaerun-rux auidius , citius evanescunt. Caeterii in libri Catholia ci tutius leguntur cautius , quam prophaes, licet in . . virisque exerceri fideli ingenio utilest:sacris tamen impense danda est opera, in quibus thesaurus Spiritus san- .cti positus est, cuius digito scripti sunt. de quo inferius suo loco dicemus.
De suco in contione tessendo. p.
DVosunt concionandi genera vi tertium omittam
Vnum syncerum cum vero coniunctum: quod totis viribus anaplexari debet conesonator: cum synceritas sit vitae dux, vitiorum expultrix, virtutis indapatIix,& VC-ra deitit uti animi medicina, qua Christiani auditores avitiis expurgantur ,& bonis moribus exornantur. alvcrum vcrogeniis fucosuin,& adulterinum est, quod penitus in eo iacione dimittendum est. nam fucola eloquentia est disciplinae Euangelicae pila ga: quae etiam suo Saaum- Ictrica. 13. in decipiI. Vnde Dominus in Ieremia graui quadam,& dura comminatione eiusmodi artis Osos eloquentes, somniantes,&non prou)hetantes,ex ore Dei appellat: qui Gre.mag. inedaces, ita magnoGregorio teste)plae edi studioi peregrinas ingenij sui imaginationes,&phatasmata vendunt:
63쪽
duntiae velut minutarum rerum negociatores inomnium
suarum meretum suppellectilem in nundinis expositam ostentant per omnia semper ut Empedocles docuit mentientes Thilippus Macedonum rex ut Plutarchus est auctor 'quendam eapillorum tinctura, &artificiosa putetititudine superbientem a magistratu in quem nuper assumptus suerat deposuit, dicens, non sperandam esse integritatem ab eo in gerendis rebus, qui etiam pilis fueum praetenderet:&re vera quae animi integritas sperari potest in CHRIsTI 1 Esu Eeelesia ab his, cui se ipsos praedicant, α exquisito quodam eloquio Verborum an- stactu,&splendido orationis cultu iactant se inuenisse de novo,quod tritum est 'qui videri malunt, quam esse.
sapientes,ut suum,&aliorum obducant sensum.tutius est mihi eredea nudam veritatem, ut nuda est, ita etiam nudis verbis aperire, quam per ambages: non eloquentia
sed loquentia, immo dicacitate, vel potius sarrulitate
quadam auditorum aures demulcere.nam qui verba rebus, & res temporis opportunitati contexere nouit, insi- 'gnem totius eloquentiae regulam attingit.Sie utenim muner suapte vi formosa & elegans,pulchrior videtur,quam quae cerussa,vel pigmento faciem sibi illinit, ut formosior in publicum prodeat . unde ex saco maiorem pulchritudinem non aequirit: sed potius naturalis pulchritudinis aliquid subtrahit. quod enim ex sua natura formosum est,&eoncinnum, ex omni parte absolutum nullius artis magisterium requirit, ut perficiatur: neque pictoris
egregium illud opus dici deb , quod. variis e loribus mixtum caementarii mirantur: ses quod pictores laudant. Quamobrem vana,&satati notirae contraria existimet concionator, quaecunque in Dei gloriam,& hominum salutem non cogitat, aut molitur: non enim ad hoe nati sumus, ut in mundo , aut apud homines gloriosum nobis nomen comparemus: sed ut Deo conditori, redemptori nostro placere omni studio contendamus . ita admonet B. Paulus Titum, cum ait. Tu lo- ad mim. quere , qua decent famam dominam. Modo non est pia doctrina, sed languens, quae pijs auditoribus non consertia componendam vitam, & bonos mores instituendos,
64쪽
ut si apochripha adduceres proprias reuelationes, miracula incerta,vaticinia vana, nouas allegorias, chimericas inuetiones, numerorum interpretationes:ac demum ea, quae sanctorum patrum auctoritate non fuerint Praemu-
nita,&ab Ecclesia,veradocendi magistra,non fuerint approbata. Haec itaque ars sucosa si tamen ars diei debet Plat' quae a Platone in Gorgia artis nomine destituta est, om-G g - nium perniciosissima,omnis iniustitiae,&mali inuentrix, ut suam virulentia magis efferre posset, artis persuadendi sibi nomen vendicauit, quibuscunque illecebris, blanditiis,& claboratis pigmentis auditoribus persuadens bonum malum,& malum bonum: quae sola vel occidere, Vel fortunae,& animi bonis expoliare potest. 5 tempora,D moΠ tes. Eoe certe est tempus illud, quod Apostolus Timoth. praedixit, eum poetarum fabulas, ac figmenta pro veritate,ac doctrina fideles accepturos in spiritu deplorabar, cd m ait. Erit enim tempuε,cum simam do Trinam non fistinebunt: si MI d fidaria coaceruabunt sibi magistras prurientes aurib- idest quaerent eos,qui scalpant aures voluptate Orationis,
non qui radantis a veritate quidem auditum auertent, ad fab Ias autem conuertentur. Vnde etiam fideles omnes summopere admonet,ne decipiantur in sublimitate sermonis . nam verba illa ieiuna & arida erunt,quae absque sapientiae more proferuntur.illud quosve admonitum esse voluit OG D Timoth.ut insanas, d impuras voces deuitaret, re Verba inania,vel nouas quasdam,&nuper inuentas instructio nes a vero penitus alienas ut magnus Basilius exponit sed rim ait Apostolus.O Timothee,έ intum custodi, dein aras προ-
σπου- nouitares quo exemplo voluit nos instruere, ut
irreligiosa omnia & quae a religione remota sunt, i
INter illa,quet auditores attrahendi vim habent,erat tertio loco Thema,quod Cic. appellat propositu, siue m teriam pertractandam.alij controuersi et declamandς argumentum . nonnulli thesin. alij deniqueibi pothesiniquamuis inter se longo quidem interuallo differat, nam thesis
65쪽
thesis est quaestio generalis,& infinita nullius personae,
loes,aut temporis circunstantiis limitata. hypothesis vero est certis personi ,temporibus,&locis propria. In them te autem tria considerari debent. Primum, ut continuum V, Largumentum declaretur usque in finem, ne mancum sir,& mutilum,uel concisum,quia ditanum esset. Deinde ne peregrinum thema auditoribus proponatur.Postremo,ut assumatur thenis ex Euangelio,ita tamen, ut totum Eua-
gelium breuibus comprehendaturi in cuius lectione fandetur tota concio, si tamen ibi fuerit propriae materiae tractandae sedes, eognoscenda est enim natura eius rei, quae proponitur.sed duplex thema desumi potest,a virtutibus unum, alterum vero a vitiis, ut si tibi instituenda esset eoncio de iustitia,accipiedum erit hoc thema. Deus est iustus taprobare poteris . Deus habet naturalem iustitiam, promissa eius dicuntur iustitia, iustificatio impii, reddere unicuique quod suum est , quamuis alitet & aliter iustitia dieatur. In themate autem vitioru si velis se monem instituere de superbia , primo aperienda erit quidditas superbiae:deinde' uam graue malum sit superbia: quod laperbiae est non subdi legi Dei, elim sit amor Propriae excellentiae: quod omnia peccata a superbia pullulare dignoscuntur, quia nullum peccatum Perpetrare possum,nisi meae delectationi consentiam,& hoe cupiditatis est: vel Dei praeceptum contemnam , dc est supcrbiae: Leo e A. nam superbire est super ire, quia superbus Vellet Deo Auirustuis coaequari, & multa alia adducere poteris. in quo genere epitas. Ioa. non modo seruare debes regulas , &documenta a Cicerixone tradita de quaestionibus infinitiso definitis: sed etia i quae peculiari prouidentia suggerit Spiritus sanctus, ut tempore & loco scias sacris concionibus inserςre
TRlaeoneio natori latae meeessaria ad paranda diuersa
66쪽
Ars 'I , Ars tribuit dicendi rationem , est enim s Imitatio ι ars praeeeptorum collectio,&scientias Executio F eiendi, vel docendi aliquid per certas re-FG 38, gulas ordinata. Vbi qmAue in μή artesipiens d ens&industrius esse debet: &multis magis conciona tor,cui omni studio,& Opera enitendum est, ut a terrenis cogitationibus ad caelestium rerum amorem deducat peccatores: nec ullum offieij genus praetermittere. debet, quo fideles possint ad pietatem,& Dei cultum excitari, Ut unusquisque facile intelligat,quid credere, quid sperare,& quid agere debeat.videmus omnes artifices, quamuis rudes di ignaros suas regulas habere, quibus in 'pexibus luis procedunt: neque aurifex aurum purum ab adulterino discernere potest sine arte monstrante: nec fabet ferrarius audet infraenare os equi, ne eius maxillas tantisper offendat, nisi prius ealleret illius artis regulas omnes. aedificator archi pendulum habet, colonus agri-B. mr . eulturam, miles suum ducem: hinc B Hieronymus ait ad Fa*linq- Paulinum. Avicola,caementarijsa i metallorum, lignorumq in pro ' cas,res anarii quoque est' fullones caeteri, qui πariam suppeditione Ni Delitem, oe vili opusulo 'Micati absime doctore esse nonpo sunt quod cupiunt quod medicorum 6E 'promittunt medici. πα-ctant fabrilia fabri Sola siripturarum aras , quam ipa ,
mino relicta est: unde graue patitur detrimentum:& cuncta confusa & indigesta manent: quidam inter procellas eloquentiae nauigantes. , puri eluantur inportu: αpriusquam ad conclusionis metam perueniant, lupudenter defiFiunt. Tu finem expectas , &.hi nundum initium fecerunt. tu defessus es audiendo,& hi quo tendant, aut quid velint,nundum intelligis: hoc in causa est, quia nutatam artem habentes,sne ordinois iuuntur : & unusquisque ad hane eathedram anhelat: ac nullo prae habito exercitio.ditauiore,aut bonarumsudio literarum sibi usu pat
67쪽
pat ossietum: sine duee,&praeceptore pro sui, arbitratu descendit in hanserenam, in qua se praecepto rem, & di eendi magistrum rasa fronte ostentat, nulla habita et alio ne ordinis, dispositionis, ic auditorum , ad quos actio omnis dirigi debet. Age quod homini a natura da 3m sit
loqui: recte tamen loqui non est det tum a natura , sed ab arte, nam verba naturalia quadam sunt rustielai rei uo tuta: ars verbii mare potest,& quae rudia sunt e blite: neque enim ignoro ,&quae bona sunt fieri melicii a pos doctrina .eui seri tensae subscribunt Pilitarchus. in-'
talianus,assirmantes oratorem debere naturam si biolat' te adiuuare quia deficiente arte, natura marcet et t. &ob- .scuratur: quomodo enim paruolus 4nfans inimbui reti sine nutrice praeeitiite 3 Ahnibal Phorntionem philosophum de re militati disputantem illisit. quod senex , qui nunquam castra vidisset,coram se, 'ni tot annos cum polo Romano bella gessisset , de re militari disputarcesser: quomodo ergo iuuenes sine arte loque itur, si illam nunquam attigerunt,&nunquam cum hoste aperio ma res ut diei solet' conflixerunt Zquod certe non est citra temeritatem, animarum detrimentum , cum lixere se- cti , sit ars artium , d animato in rogimen. scio q idem, quod intilianus scriptum reliquit, nullum ora orem nunquam in suo munere ita pei sectum euadere,quod vitium aliquod in se non eontinea . attamen si naturae vitium non potest sit perari omnino,arte tamen potest corrigi: quae in ipsi homitiis n1cura irx inseria, S imbibita est e debet,ut nullatenus ars apparetit: sed ipsa inserta ars naturam redoleat. Crassus quoque me, artem in oratore inesse oportere unάeum studio, ac ardore quoque amoris, quo in li e vita nihil quidquafri in gis egregium est: quodque ad dicendum vim maxim rem alierre solet. Se dum erat Imitatu qua aliis miles in dicendo, cum ratione diligenti, dc solleuci obseruariti ix fieri contentimus, ,
cut pictor, qui aliquidemngere tentat, nequitiarcete
68쪽
perficere, nisi prius simulachrum illius rei, & exemplar in mente conceperit: neque id assequi potest, nisi' diuersa-' xum rerum ex Urientia: quae , cum sit cognitio per usum reperta,per Varios usus exemplo monstrante viam artem iacit,& habitum ingenerat, quo quisque paratior,& exercitatior redditur, ut facile, expedite & apte agere Aiωρ. possit.Verum nescio ut B. Augu. dicit Otignatur lib.de ago imitari vitiosa iactauria, ut ad miretiuem percipiendam posci ad-m Chri-'duci di erubesiit imnari eum, de quo dictum est: antequam nasiavo. feretur , Filius alti ni morabitur ' Hic sane & sibiipsi , de aliis summopere prodesse poterit, qui Christum imit ri proponit, a quo omnis imitationis regula. & incrementi ratio proficiscitur. quia sie ut nos ab eo dissimilitudo separat , ita nos quoque illi coniungit imitatio. Exercitatio quinetiam, id est usus, & dicendi consu ludo quod erat tertio loco propositumὶ maxime confert ad paranda diuersa themata, sicut passim videmus in corporis exercitio vires quotidie, natura ipsa prae- eunte,corroborari. ad hunc sane modum animi vis exercitatione incalescit, sine qua dubio procul in param B. Aug.in do sibi themate frustra laborarer concionator, hoc est, iiib.de qua quod ait B. Augustinus. Puer o plus itineru conficiebam
litate aui- fine d fectu , cum aucupandi stato in ambulando exercerer, im . quam adolesens, cum me ad alia sudia , qu/bus sedere magis cogebar, contulissem , si accedenti aetati , oe per banc homini crinenti Nires ampliores trιbuendastat. Deinde in ipsis ludiatorum corporibus palae ita inu molem, ac magitudinem sed nodos quosllam lacertorum , E destriectos toros Pramque omuem corporis sbi congrue item peritissime in iciunt, oe hinc potius ar-. gumenta virium colligunt. tamen omnin par m πalent, nisi Tu artis, oe exercitatiose acced-t. Saepe etiam visum est ingentu corporis Tiro bab exiguis, breuibusques perari, vel iumouendM , ,el inserendis ponderibus , πel in ipso etiam ii Iamine. Quamobrem consulo iuuenes, ut certa sibi themata accipiant, istque in illis iuxta regulas per aliquod
tempus exerceant,antequam ad magnum declamationis opus perducantur,Vt aptE,consentanee,considerate,emc-
69쪽
nsi tale dicere assuescant, ne in alphabeti prorsus videanietis tur. B. Augustinus arguit Ciceronem de Oratore, qui di-Ha xit , hane artem a primis annis doeendam esse: ipse vero Milet econtra ait,virum perfectum posse huic arti incumbere, Ecc.d Litia ita tamen,Vt quem ante imitandum delegerit, exacte eLitu fingat exprimat,non ut multi imitatores faciunt, quos sepe cognqui,qui aut ea,quae facilia sunt: aut etiam illa, insignia,ac penὸ vitiosa cosectantur imitando. quod vitium maximum est.
os capit.ita concionatori nonnunquam,& si easus is potius, quam scientia, id euenire solet. quamobrem in i nis, quae praeceptis ab ingeniosis, & eruditis viris tradita. is sunt, non modica adhibenda est ratio ;cdm B.Apostolus, iis qui raptus ad tertium caelum audiuit archana verba, quae non licet homini loqui: pro Euangelij tamen mysterio declarando orationis suffragia petit, cum ait.Orantes υι in. s. ais me iustiris , est in im metuantes in omni iustantia, oe obsecratio- ne tro omniἷ-sandiu σpro me, ut detur mihi sermo in apistis oris me, cum fiducia notum sacere mysterium Euangelijae si dieeret A- postolus Aperiantur venae sapientiae,& thesauri, & ab seo . 4 dita a seculis sacramenta pandantur, ut Spiritus sanctus ri unetret ad ea declaranda; quia non satis est patrum di-M iacta congerere scripturae sanctae proprium sui ipsius ά sensum afferre: sed eum intellectum exscripturis repor, i r re, quem&ipsi patres spiritu sancto edocti retulerunt, o qui totam hanc salutaris doctrinae summam in quatuor ., capita distribuunt,Apostolorum symbolum.Sacramenta, ecalogum,&Dominicam orationem, quibus verae feli-
. iii citatis praemia comparantur. haec proinde sunt quasi ela..ues Euangelieae doctrinae,&Christianae fidei elementa, ad quae referri debet uniuersae diuinae scripturae vis,atque aoctrina. Haec proponebant,&docebant cidei nostrae dui, ces: bκca nobis tractanda sunt, ut omnes simus per .
70쪽
secti in eodem sensu, & in eadem sententia: ita tamen syuccre, & aperte, Vt omnium hominum mentibus, α sensibus sint accommoda, ne in quo aliorum saluti prodesse studemus, exitium potius M perniciem asse Pinus. Art. 6.To- hoe quoque docuit Aissio. Oportet desilientem , m depicorum. molinantem , plamsiima interpretatione uti. doctrina itaque, quae initiemate declaranda a concio natore proponitur, debet esse pura, & remota ab Oinui falsitate, suco fallacia: quae est omnium malorum radix , & Amos
Trenorum P On crediderunt reges terra, oe uniuers habitatores, urbis,
. quod ingrederetur bonis, i Dimicin per portas Hierusalem, propter . peccato prophe rum eius, oe iniquitates sacerdotum eius, qui suderunt sanguinem iis Horum. In proponendo themate studeat concio nator grauitati,&breuitati, tan-
- quam in Domini soni rectu. grauitati primo,quae maxumam vim , & ornamentum praestat propositae materici, , si modo suetit breuitati coniuncta. sunt qui summae cele-iritate concionem suam prosequantur, ut nullo in loco: s stant: sed uno spiritu, atque impetu omnia percurrant:
id autem accidit opinor vel ex memoria labili, quae
rem sibi commissam fideliter non continet: vel metu, iquoniam a timentibus omnia praepropere aguntur , ut animus non sit sui iuris. hinc fit, ut auditores celerita-.tem hanc praetereant:&suaum ac vocem,quibus eorum istina aures personant, duntaxat percipianti, de quibus Quinta tilianus ait. Nec volubilitate nimia confundenda sunt,quae dici- .nrio. breuitati quin etiam studcre debet. Nam alimenta, qua miniisti ciuiit, amili insumunt r. ait D. Gregorius. Mi D. Chr)lo .fames Deiti aufert hominem ex hac poenabi Ῥita,ex- .celsus autem ciborum eonjuniit pistrefacere facit. debet quo-' que materia esse forida, diuersis rebus permixta, quia sicut diuersitas specierum facit ad decorem uniuer-Aris.11. si, te ite Aristo. ita marieta, ut Quintilia-a etaph. nus ait res it ammos. qui concio' . . nis ariditatem nitidio-