장음표시 사용
111쪽
naturalem ipsius quietem in loco proprio. Quare contra nititur illi violentae reuolutioni ; sed quia maioris virtutis motori caelo resistere non valet; quum sit rarissimae tenuissimae q. substantiae, spargitur in partes, que diuulsae a suo toto violentia pelluntur in aerem inferiorem; ubi forte quandoq. reperientes dispositam exhalationem ad concipiendum ardorem, in suprema quidem regione Cometas accedunt , in media vero, & inferiore discurrentia sidera nuncupata , & alia meteora flammea . Profecto motus iste detrudens portionem ignis illius altissmi violenter inferius in bene temperatam ad ardorem concipiendum exhalatio- nem in supremum aerem eleuatam de globo terreno , non
est causa effectrix omnium Cometarum subcaelestium, sed eorum tantummodo, qui nullius astri morum asi quentes, nulli q. stellae iligiter velut adhaerescentes propria latione solitarii feruntur per aera supremum Maod O sub una, modo
sub alia constellatione vagantes; in quorum numero nouitius iste noster extitit, qui pererravit variosa sterismos, Leporis, orionis,Tauri, atq; Persei. Raro quidem ab huiuscemodi causa Cometae fiunt, quia raro contingit, ut impulsa deorsum ignei elementi portio rotatu caelorum rapid6s re periat in ea parte determinata superioris aeris; in qua dei, citur, corpus exhalationis Congrua condensatione bene temperatum ad ardorem concipiendum, combustionemq. visibilem perpetiendam ; sicuti palearum cumulus & ace uus magnus ab iniectu prunae, titionisque igniti; quo exemplo non inepte Philosophus utitur ; aptiore forsan usurus, si su a lcmpestate repertus suisset ille puluis pycius, e sulfi
re, nitro, carbone q. saligno confectus quo tormenta bellica bombardarum fulminum instar exploduntur. Enimvero statim ac in magnum eiusdem pulueris aceruum minima
quaepiam ignium stintilla motu chalybis & silicis, vel aliunde genita impulsaq. ceciderit, illico puluis ardore concepto flammam de se magnam nobis adspectandam exhibet squam
112쪽
quam diutule conseruauerit, si bene temperatus fuerit adstitia quapiam humiditate, quae prohibeat celeriorem eius tonsumptionem, non autem inhibeat ipsius ardorem, &combustionem impediat omnino. Et pro varia massae pulueris illius dispositione circa figuram,apte facileq. vi sui representare poterit ard es,omnes figurarum Cometicarum differentias, & augmenti decrementiq. illorum discrimina. Sed Aristotelis artas nondum agnouerat istiusmodi puluerem. Non enim bombardarum, scio petorumque fulmina, proindeque pyrium ptiluerem inuenit aut Archimedes, ut quosdam opi aatus refert Petrarcha J. Neque Salmoneus,
ut alij putant, de quo pulchre Virgilius I c l
Vidi se cνaedetis dantem Salmonea poenas, Dum flammas Io is Dus imiratur Olympi. 22.a uor hic inlusus equis, ct lampada quasseus, Per Gratum populos, mediaque per Elidis orbem, Ibat ouans , diuumque sibi possebat honorem Demens qui nimbos. er xyn imitabile fulmen Aere, se cornipedum cursu simularat equorum.
Ut late prohat, has opiniones eo afutans, in suis Miscellaneis Hieronymus fael Magius. Volaterranus feJ L urentius in t r.e. 1. Valla Ist in suis elegantus, Blondus, & alij plurps hoc no- 30 uitium inuentum alleverant aetate Pontificis Urbani a Pla' syi i , ei. tina descripta, sed hac de re luculenter in opere suo De 3 . rerum inuentoribus ita Polidorus Uergilius IgJ Et haec om- uJli .e. rania ad hominum perniorem inuenta Funt: ut se illud nouitium
in uerum imprimιs,ouod Bombardum vocant; quo post hominum memoriam nihil terribilius ab humano in cnio excogitari potuit . Cuius inuentorem fuisse tradunt homrnem cia r manum ac modum ignobilem ; cui casu in mensem venit tale quid coicere. νtur enim homo ad exitium humanum natus, siruasse aiaquELdo domi in mortario pulucrem sulpureum cui iam medicinas
113쪽
eruperit iatq; lapidem in altum tuleris: ει iste eius casa doctus,
postea saeta ferreos la,se puluere cθnfecta,machinam reperi se ; ac eius usum Veneris in illo esto primum ostendisse., quod ad Fossum Clodiam est cum Genae gus gestum, quo uit anno Silatis humanae 138 o. Is itaque tam mortis rae machina repertor,
pro mercede, opinor, accepit, ut nomen eius perfletuo occultaretur, ne omni tempore a cuneyιs momatibus male audiret, dignus
stiliser, qai prior ipse vice Salmonei finimina flagraret. Salmoneus enim inoli filius, quum vestes Iouem in salminibu/ iaciendis aemulari, ab eo de caelo tactus ad inferos Mim ιιην, quandoquesulmini, odore, luce, senisu, impetu missima est. Magna enim is ignis collMIi emisse repere,avis meis, aui lapideis pilis, quicquid obiurum essendis, quassas Usipa , frangis, contundis,
adeo ut nutus sane sit locus quamuis natura munitus, quin f cile expugnetur. Ex quo iam usu vexis ut in ea hoc tempore omni erme vis peditum, omnis equestris otindor, omnis denique bellica vivas in ecore consistat,iaceat obtorpeat. Hac Bombarda moeriura bombo, idestsenitu i quι βωβοο Graece dicitur: quidam alj trementum aeneum malunt nuncupare. Eius tametsi modo plura sum genera,quae varie vulgo nominantur,o unam 1llud minimum, quo nunc pessites utuntur, qui factitio nomine siclopus vocitatur. Selopus enim est semus ille, qui ex buccarum institione erumpit. Persius: , ri tis Nec siclopo tumidas intendis νumpere buccas. Sed vel alio nomine opestatin Areudusius, as mise, opinor,
quo ignis in puluerem sistula coniemum immittituν: Nam Isaiaxwφου sium vulgos amen dicum, se Arcus, quod inflar arcus pu- si gnantibus sis quippe hodie huismodi tormenti usus in primo satim pugna loco est,quem olim sagittari s dabaot,quum a mis itibus praelian inciperent. Sed iam redeamus ad rem nostram. Aristoteles ergo quum habere nequiverit notitiam pulueris pyrri scintilla iniecta inflammabilis, apte satis usus est experimento palearum eumuli titione ignito impulso accensibiliuin ιut ostenderet,exhalationem bene ad ardorem
114쪽
tem dispositam impulso portiunculae ignis a motibus caelorum inflammari facile in Cometam. Quo exemplo p aulo
prius usus est etiam in explicatione meteororia minorum
igne constantium, dicens: thJDi re igitur secundum huccensi γ
mitis potionem. aut multitudinem. Si enim latitudιnem ha beat, o longitudinem Fuccensius fomes , saepenumero videtur accensa flamma, vetari in area ardente stipula. Et haec de motu locali caelorum impellente portionem ignis in exhalationem inflammabilem a virorum motus e lumine proueniens, ut accendat Aristoteli ci mericam exhalationem in aere supremo, sitque causa effectrix altera Cometarum. Cap. IX. ALteram vero causam Cometarum procreatricem in alto resert Aristoteles in motum proprium astroru, prout contra distinguitura circulatione cfli totius. Quam sane causam paulo ante proposita ita dederat Aristoteles: t. meteor. De facta autem caliditate, quam exhibet D magis quidem se sv ς
eundum se se diligenter in js.qua de sensu conuenit dicere. Calidum enim passis quaedam stensus est. Propter quam autem sit, non talibus exissentibus illis secundum naturam, duendum esto nunc. Videmus itaq; motum quod potest ri gregare aerem,σignire, ut est qua fruntur liquefieri videan ursaepe . Ut igitur fiat tepor, se calor, si sciens est efficere etiam Solis latio tantum.
Velocem erenim oportet,se non longe esse. Euae igitur astrorum est,uelox quidem, longe autem: qua autem Lunae, deorsum quidem, tarda autem: qua autem Solis ambo hac habet seu cienter. Fieri autem magis simul cum Sole ipso caliditatem, rationabile est,sumenter ne ex ijs quae apud nos fiunt. Etenim hic eorum, quae violentia fruntur, vicinus aer maxime sit casidus si se hoc rationabiliter accidit. Maxime enim motussolidi disegregat ipsum. Et propter hanc igitur causam peningit ad hunc locum caliditas,o quia &c. superius explicata. Sed ista causa non ita
115쪽
Sili ra quo metu seuocalerem gene
recipitur ab illis , qui ea in intelligunt de motu locati si e
tum passivo,quo scilicet ipsa mouentur in orbem; quum inditelligend i sit de motu siderum activo, quo atterun aerem radijs in reflexione mire multiplicatis. Quod appiret exprobatione per Aristotelem allata de corporibus solid sviolentia per acrem latis, quem attritum calcfaciunt, & in
igneam naturam vertunt. Hanc autem theoriam utpote
sensui manifestam, breuiter attingit,& ut alibi traditam ii sedem verbis fbJ Calor autem ab ipsis ast iis in lumen σι nera uattrito aere ab illoru iatione. Nam natura apius ι st motus ignire cir ligna,se lapide sos reum. Rationabilias igitur vi id quod est igni propinquius.propinquius aut m est aer. , cluti es in js,qu. eruntur, sagittis hae enim o Vfeseu Uniuntur,ut plumbei mucrones coitiquescant; or quoniam hae ig/ iuntur, necesse est se eum, qur m circuitu Vsrum c ac rem hoc issim pati. Hae igitur ipse incalescunt, quia in aere I runtur, qui ob plagam motus ignis. Estrum autem,quae sursum sunt,unumquodque in Ophaera fertur, τι ipsa quidem non igniantur; acrem autem, quum sub corporis cireulari Ier moti sphaera existat, necesse est, quum i fertur incalescere,es hac maxime,qua Sol extat in uniqua opte ν approximante ipso, o oriente, O super nos existente, generatur calor. Quam quidem Aristotelis theoriam a viris doctis vellicatam, etsi dudum a nobis alibi Ici non semel confirmata imbreviter hic ex rei natura. Sumit igitur Aristoteles ab experientia, motum localem aptum natum esse ca- ἡ le lacere, ae ignem excita reue namq.cqnstit, & attritu duo- '' rum corporum se Iidorum Duillas,& dammas excuti; quod fieri recte monet Aristoteles attrito aere inter illa intercepto. Nam si nullus intercipiatur aer, qui corporum illa collisione comminuatur attritus, inde nullus calor, nullus e X- citabitur ignis Hinc factum est ut confrictu duorum cor porum exacte laeuigatorum, nihil ignis eliciatur,nihil caloris producatur; quia tunc aer non atteritur.sed integer es abitur ex politissimis superficiebus aut adamantis, aut cry-
116쪽
stali, 'iij serri laniigatissimi. Atqlurrumq; corpora non ita Iaritia sunt, sed in suis superficiebus habent asperitatem etsi visui minus upertam, aer in illis minutis. cauitatibus inclusus, adue tuentibus eminentijs alterius corporis arcte com primentis, atteritur & frangitur in partes minutissimas;qua quidem attritione, fractura l. in partes minores,quam quae conuelitam aeris naturae,deperdita sua naturali tum crassi. tudinestumh umiditate,qua partes eius continuabantur ad inuicem aer ille necessario naturam igneam induit, omnis humaeitatis expertem, S omnis crassitudinis, in extremo siccam & rarissimam. Adepta vero tacitate summa, quaelima caloris est, aeris calor natura sua remissus, acuitur in igneam qualitatem; & ita corpus aeris intercepti per attritionem eonvertitur in igneam naturam. Certum est enim, aerem in ignem conuerti, dum eius calar. intenditur,& humiditas omnino destiuitur, natu talisque sui densitas erassitiesq. tollitur; quod in attritione sua, quae est eius comm-nutio in minutissimas partes,euenire constat; etenimignis& rarior,& subtiliorum partium est,quam aer. Iraq; motus confricatorum arcte diiu corporum solidolii calorem eis. cit,& aero intemeptum commutat in ignem;qui genitus illico eadem corpdra calefacit,&vrit, ubi combustibilia fuerint. Determinatam vero esse magnitudinem minimam aereae substantiar, quae consistere nequeat in minori, sub qua tamen consistere potest rarior, atque tenuior substantia ignis,ostendit aperte fere decupla proportio, qua minima
Portio aeris corruptione attenuante, rarefacient e q. resolvitur in decem portiones ignis, quas longe rariores esse unica illa portione aeris,ex qua ortum duxere, necesse est, ει unamquamq, illarum esse minorem minima parte aeris, quae in eas dissoluta fuit. Sic igitqr duorum corporum soli
117쪽
luminis SDe lucidis in sublimi.
loris q. intensione a siccitate adueniente in ignea naturam
conueris. Qua de re late saepius egimus, Jquae prolixiora
non sunt huc afferenda. Ceterum etiam unicum corpus solidum celerrime per aera motum, potest calorem & ignem excitare,per eandem aeris attritionem, adeoq; conuersionem in igneam naturam. Etenim aer circumsusus veloci Dsime motς sagitis retinet rationem alterius solidi corporis, ut in sono,quem edit unica virga,siue scutica velociter actae
per aerem; de qua re sie Aristoteles bJ Fit autem se unae actum senus semper alicuius, ad aliquid, o in aliquo. Vnde se impos uis est, quum sit unum , fieri sonum;aliud enim est, quod verberat, o quod verberatur . quare sonans, ad aliquid senat;
ictus autem nonssine latione. Sicut autem diximus, non quorumliser Mius sonus est.nullum enim faciunt sonum lanaesed aes, o quaecunque lauia, o concauaseum: aes quidem,quoniam Que st; concaua autem reflexione faciunt multos ictuspost prιmum, non potente exire,quod motum est. Amplius auditur in aere, oin aqua sedminus. Non est autem soni dominus aer,neque aqua;
sed oporte olidorum porcusponem fieri ad inuicemaedi ad aerem; hoc autem sit, quum permanet pcrcussus aer, se non die patur.
I nde si velociter e ortiter fercutitur onat.oportet enim ut m tusfrientis anticipe oracIuram acris; cut saccruum, aus cmmulum o na percutiat aliquIs latum velociter. Sicut igitur in sono facto a virga per aerem velociter mota,contiguus aer
virgo rationc in habet corporis solidi percussi;sic in velocisismo sagittae iactu circumfusus aer illi rationem itidem habet corporis solidi; cuius extima superficies physica inter ipsum & sagittam locata , patitur attritionem,qua vertitur in ignem; est enim exigua portio aeris,que sic in ignem verinsa calamum sagitte potest incendere, mucronemq. si plum- heus extiterit, colli quare . Iam ergo per solam attritionem aeris factam vel a 'duplici corpore solido se se mutuo confiseante,aeremq. interceptum in minores partes,quam aeris natura patiatur conterente , conuertitur aer in ignem
118쪽
combustibilia proxima inflammantem. Et per eandem attritionem vel ab uno eorpore solido velocissi ine moto concitatarin aer quum in ignem vertatur ipsum illud mobile calefacientem,colliquantem,& comburentem; his experimentis necessario satis confirmatum habuit Aristoteles,
quocumque modo , & quocumqό motu conteratur aer ad substantiam rarior em, quam suae naturae conueniat,in igne commutari; si quidem in elementario mundo nullum corpus est aere rarior, ac tenuioriam partium, praeter ignem. Modo lumen astrorum,praesertim q. Solis, aerem atterere,
calefacereq. in igneam substantiam colligit Aristoteles. Noquidem aerem calefacit, ac inflammat,&in ignem vertit cε-leste lumen qua lumen est absolute, siue radijs directis ; at solummodo radijs in reflexione mire multiplicatis,adeo ut unicuiq; radio luminis distincta subsit aeris portio a subiecto vicinissimi radij; siquidem duae formae vel accidentales
numero solo distinctae reperiri nequeunt in eadem numero materia peculiari; nam unum numero definiuntur Aristo. teli Mi quorum est una materia numero : propterea innu- meta. meris radijs in renexione luminis mire multiplicatis, ut ' 'unicuique sua portio aeris contingat pro subiecto proprio, necessarium est aerem alteri, ac diuidi in partes minutissimas,humore priuari eas prius coniungente,ac in igne commutari s quod experientia demonstrat in multiplicatione
radiorum tum reflexorum a speculo concavo, tum etiam
in arctum locum conglomeratorum post phialam vitream aqua plenam. Atque talis aeris attritio, mutans aerem iuignem, pro altera causa Cometas accendente in sublimi
eos qui solitarij non sunt,sed semper sub determinato sidere, proponitur ab Aristotele a scilice t quando contigerit in Com M qui supremi regionis aeris altiore parte reperiri massam exha- lationis fumidae satis oportune condensatam, in quam ali' bis εοι. qua stella siue fixa, siue planeta, Iumen suum recta vibret, quod inde reflectatur ad angulos acutissimos,& in ea rede-
119쪽
xione luminis illius radu multiplicentur in magna proporistione: tuc opus est aer is illius alti portions in ut radijs obsitam alteri in pasto miniuissim AS aetis n*tu Mnsiore deposita in ignem verti; quo stat in accenditur exhalatio in formam Cometae . Qitain doctrina insuperius tactam ex se exe. Aristotelelelituit clucr Guem afferre tu i . Fos inquit) H-iμ si' e/nis , quam resumpserimussuppositum notas strincipium. Dictam emm estprius, quod emre m. I/-rasmunitam habet ignis inimirumsuod aer in suprema ui 3 regione est in pr9Σ una potentia das positioneq. ad indit Edam naturam ignis fila vi motu quouis in regaso aere per attritionem in minutissimaς parti his, Meerque in ignem verso, ab eo comburente consistentem ibi exhalalisnem , Aegrege My alis cons strauia queriem Ur Cometas stolias esse ricimu/. Nam ante eqneeptiim ardorem illa consistentia vIsu nostro non discernebatur segregata ab aere, in quoctintinebatur. Tale itaque
oportet intcstigere fieri, quod in Alis, quum non ipsa per sed Dcto
se rit talis excretra ,se H suo astrorum, aut pixorum, aut ιννanlium secce secundam istam causam accendere Cometas in aere supremo sub aliquo sidient. determinato semper incedentes,noldi autom palantes & vag0s nult sideri semper udiumstos in tunc caiam tales vide/tur Cometae, quia asse quantuν r'sorum siderum determinatam la iovem, quemadmodum Suda ratis conereris, a qua fropter restacti ram arcam
parere duimus a se fuerat dispostus aer. rauod itaque e
finis tale aliquid, o exsuffare siue cum Vat aluo, ac ignem' excitare aenis his huc sicundum qu n locuis creberνιμμs plurima im maxima cxistunt astra. Nimirum, rationi con- , sentant umesse dicit Aristotelles, ut vulcum asswm aliqua.do lumine suo, rcflexo ad elatam hursum exhalationem, multiplicatis radijs illum accendat , genitM igne ibidem ex
120쪽
ae te attrito i sile earn caeli pjrtem maximamsin qua creber-tlitia & maxima sirit astra, fadsis itidem suis lati κliaratio- hemin, lici semirer degentenisGon in I tionem instisprimigii hin ex istis Mirit, ne exestare, vi illarieti halaisdi minHriorem famam vertere,quam viam Lua a aDellamus eleimentarem, ve ista se .magnus ac petet, nisi Cometes, a fluribust astis accellius; quemadmodum rὸto Hinores Cometar fune istanci sidere1, lumine
tuo in ignem inflamma mem csuauertente.
De iiii a qdidiem Lactea infi subcaelestuse latiuscolim egimus in ope te n8stro De Nouis astras I lo Cometu: S in libro de Lucidisse blimi, philosophantes tum doctissimo Fromon do. Constat igitur ex allatis, alteram caiisam procreatricem CHHetat limes ementatium, potissina uinqui semper sub aliqtinde deliminato Me e moueri conspicilini ut, si lumen illitis afri,quod reflexu mu sublimioti eo inde nuta . que exhalatione, multiplicatis rad as vici rei aerem at-εerendo conuertit in ignem, qui statim proximam exha Iationem accendit in Comedam. Sunt autem istae duae cau4sae prpcreatrices Cometarum proAianae,ac immediatque sed eventuum a Cometis prouenire valentium ipsae remotae , ac mediatae; quae propterea nobis nihil oste odere , pretem opstrareque pomim effectuum Cometicurusn
Cometa quum si corpusnn sublimi resplaudens, Ma
dens,bifariam a nobis considerari potest, tum qua lucidum corpus esurum etiam qua flamma estori na, adsRq. gem OG obtinet MMmam essemiae sum st tmeisue nain in gcnere sulgidbium constituit uiris hesse mi sui lucem , in genere flammarum constituitur iiii esse per at rem; flammas D l. a. eaos s. sa Icap. 3. Dissiligod by Coosla