Psychologia rationalis : methodo scientifica pertractata, qua ea, quae de anima humana indubia experientiae fide innotescunt, per essentiam et naturam animae explicantur ...

101쪽

dunt, ac memoriae infigat, ut eorum recordetur, quoties Vo' luerit, ex sensationibus varios in corpore haud raro oriri mo tus in partibus ab organo sensorio maxime remotis, anima non modo incolisulta, verum prorsus invita. Exempli loco sit nobis homo, qui audito stagore tormenti exploli in terrorem conjicitur. Ponam eundem pone tormentum constitui, hinminibus plurimis aliis locum intermedium occupantibus, nee tormentum esse globo oneratum, ut adeo appareat, ipfi sta ma ex tormenti explosi Orificio prorumpente nihil imminere periculi. Ponamus porro ipsum probe perpendere, quoi multo minus aliquid periculi sibi a fragore tormenti imminere possit. Addamus denique eundem non minus ad animum revocare, quod, si vel maxime rarissimo casu contingat, tormen' tum, dum exoneratur, in frusta dissilire, nihil tamen damni sibi instigi possit, propterea quod tot homines loco intermedio consistant, nec ipse adeo vicinus sit tormento, ut sibi metuere opus habeat. Ponamus denique, quod singulis pensitatis intelligens te extra omnem periculi aleam esse constitutum ibi fise miter proponat animo Constante fragorem tormenti percipere. Hoc proposito non obstante totus in terrorem conjicitur, quamprimum fragor in aures incidit. Dum vero terrore con cutitur, corpus totum tremet, ct caput cum parte minet iupe riori retro inclinatur, aliique motus consequuntur, qui, cum is diversis iubjectis variare loleant, specialius enumerari nequae unt. Neque ad praesens institutum opus est, ut singuli enum rentur. Suisceret enim motus lolius pedis, vel lola corpori retro lacia inclinatio. Nemo hic excipiet motus illos ab as, ma produci, cum durante animae proposito corpus quietum ac animum tranquillum conservandi contingant, inuuo ipsa dindignante quod contingunt. Ex stagore itaque in aures is cidente nasci debet motus organorum corporis. Eni navem 'natomia docet, ex Organis lenibriis vervos, veluti ex auditus

102쪽

organo nervum acusticum ad cerebrum usque protendi 1 excerebro in sugulas corporis humani partes propagari nervos motorios, sine quibus motus perfici nequeunt testibus experimentis anatomicis tuo Ioco distinctius exponendis. Necesse igitur est ut motus nervis sentoriis impressus in nervos motorios derivetur, quorum Ope motus mulculorum determinatur suo loco in phylica distinctius explicandus, consequenter motus,qui imprimitur nervis lentoriis, ad cerebruin usque propagari debet, cum alias possibile non sit, eundem ex nervis lentoriis inmotorios derivari. Idem quoque ex natura imaginationis sacile colligitur. Nemo non novit nos vi imaginationis nobis repriisentare obisiecti absentia eodem prorsus modo, ac si praesentia essent f. 9 2. ' holmpis. . Nullum adeo dubium cst similem alteri

mutationem in corpore contingere debere, qualis in eodem ac

eidit dum sentimus. Nihil vero adest quod mutationem in organo sensorio causetur. Alia igitur mutatio locum habere nequit, nili in cerebro, consequenter neccssu cit aliquam in cerebro mutationem quoque accidere debere, dum senti imis. Ea .utem pendet ab impressione in organa facta. Quamobrem

eum ex organo nervi ad cerebrum usque protendantur, quem - dmodum ex Anatomia notorium est; motus nervis sensoriis impressus duin lentimus ad cerebrum usque propagari de t. Quilia si ille motus, qui nervis sensoriis imprimitur. utrum oscillatione fit, rillarum nervearum, an proeressu fluidi eujuadam ex organo in cerebrum, vel alio quocunque modo absolvatur; hie non disquirimus. Nobis enim hie loci per in de est, qui equid horum veritati consentaneum sit. Suffciteonstare in organo sensorio motum quendam excitari ab obiecto sensibili, qui ad cerebrum usque nervolum auxilio pro. pagatur , nee nisi motu ad cerebrum propagato sensibili per. cipi: id quod iliquando in Physica uberius confirmaturi su- mur, hie sumere poteram . Neque nOVinua ullum unquam exti

103쪽

prcssis

ideae mate

extitisse philosophum, qui motus huius ad cerebrum propt- g tione in in dubium vociverit, ipsaque Anatomia eum latis su perque insnuit, si ex eadem systema itervosum tibi fuerit per spe,im. Ex eo enim a priori deduci debet, quod hie ex phamoiuenis collegimus. f. Ita.

Motum ab obiecto sensibili organo impressum dicemus posthac Speciem impressam. Motum vero inde ad cerebrum propagatum vel ex illo in cerebro citatum Ideam materialem appellabimuS.

Constat nimirum ex iis. quae in propostione praeced It dicti sum, dum sentimus , motum imprimi nervis sensoriis stinde Osci motum in cerebro. Atque adeo duplex secidit Nil latio in corpore, cui respondet idea sensualis in anima. coinveniens adeo videtur unam in altera distingui suoque ulrιm' que nomine insigniri. Libertate autem usi, nuae philosophia tibus competit, quamdiu termini in philosophiam non sim suere ituroducti, illam impressim speciem, hane vero i e mrtineri Iem appelinamus. Parum vero sollieiti sumus. qui seliolastici species sensibiles ae in speeie impressu spide dixerint. propterea quod notorium est ipsos earum rerum, quae ηd animan spectant, notiones elaras atque distinctu nosth ibuisse. f. I 13.

Gp istentia Quoniam in anima non datur perceptio objecti sensibiadaminiscit lis, nisi motus impressus nervo sensorio ad cerebrum propagetur his illum t. ni. t, Idris sensualibus ideae materialis in cerebra corxi ur93. PDchol empir. 2 3. IIa. POcb. ratδ.

Plurima pendent ab hae idearum matertilium ' sensuri um coexistentia, quemadmodum ex sequentibus intelligeias Suffcit autem nosse talem dari, etsi non satis intelligatur quili sit, eum in generalibus explicandis subsistamus, nee ld p eularia descendamus.

104쪽

De Fucultate sentiendi I sensu. 89

f. II Sintulis ideis stensualibus singula rest dent mattriales. Nummisian ales enim ideae actu insunt in anima, quod iam aliqua in idearum ma organo tensorio mutatio accidit , 93. V hoc em:pir. . Sed teriatium. perceptiones istae intelligibili modo explicari pos Iuni per muta- donem, quae in organo contingit l. 65. PDcho cur pin), consequenter per speciem impressam 3. tiari Species igitur ini rella diveri. esse debent, ubi diversae fuerint ideae sensitates. Atque ideo necesse est singulis ideis sensualibus singulas respondere lpecies impressas. Enimvero cum species impressae sint motus ab objecto sensibili nervis sensoriis impressi; idea autem materiales conlistant in motu in cerebrum inde propagatona.); ubi species impressae diveris sunt, ideae etiam materiales diversae esse debent. Patet itaque singulis ideis seniualibus singulas respondere ictas materiales.

Quot adeo ideae sensu aIes possibiles sunt. tot etiam possi. biles sunt ideae materiales. E. gr. Habemus ideam sensualem equi: datur vero etiam idea equi materialis, hoe est, motus aliquis in quibusdam rerebri partibus possibilis est, qui si in cerebro excitetur, anima sibi repraesentat equum. Immo &singulorum equorum diverse sunt ideae materiales, quemadmodum sensuales, eum nullum equum alteri prorsus smilem esse eonstet S. 246. -I P. Et eodem modo sese res hibet eum ideis materialibus rerum sensibilium aliarum quarum.

emque.

idem excitatur in organo lentorio motus t=. II 2. . in V i. i Pi . quanaobrein cum idea materialis consistat in motu, qui ex orraeio :ensorio beneficio nervorum suntoriorum ad cerebrum

105쪽

Llent stuli irarum materiali. um unde.

propagatur l. ci .) ; ex motu in organo sensorio excitato imtelligitur, qualis esse debeat idea materialis,consequenter in m tu, qui a sensibili in organo sensorio excitatur, adeoque ins 'cie impressa ratio sufficiens ideae materialis continetur f. I6. O MOL). Polita igitur cadem specie impressa ponitur ra60 susticiens ejusdem ideae materialis, consequenter & eadem id materialis . Ii8. Omol. . Et eodem modo intelligitur, qudi posita specie impressa diversa, idea quoque materialis diversa oriri debeat.

Propositio praesens adeo evidens est, ut, intellistis termi nisi sine probatione concedi poterat. Nititur autem eviden tia identitate principii rationis lassiciemis. Nostrum adeosuit vi ejusdem principii distinctam ejus afferre explicatio

f. II6. Quod ergo contingat a diversis objectis impres speciem ι- se eandem; idea materialis eadem quoque erit. Hypothesin esse possibilem alibi jam ostendimus ηα ,

87. Ira hoc empir. J. Omnium clarissime vero per vis evincitur. In eo enim species impressa ab imagine in oculis pendet, imago vero ista Lensuum examini subjicti: sed et humor plura in particulari dicemus. f. III.

Similiter s conlingat speciem ab eodem obesso sensibiliri presam esse diversam , idea quoque materialis esse debet i

Hypotheseos possibilitatem denuo alibi evieimus ια. 89. ρυchοι. empir l, omnium vero optime eadem per νύ evincitur, ut praecedens.

: . uvis eadem in cerebro excitatur idea marerialis; eadem suo. I salium sae in mimo noscit ideo sensi lis contra. Si eata luce.

106쪽

De ncultate sentiendi sives D. 9 I

rebro eadem excitatur idea materialis, species impressa eadem esse debet. Pone enim hanc esse diversam; idea quoque materialis diversa erit f. iII. contra b the . Idom ergo excitatur ab objecto sensibili motus in organo seniriO . Ita. , consequenter eadem in organo mutatio contingit, cum alia in organo non possit fieri mutatio, nisi quod motus quidam nemvis sensoriis imprimaturi Enimvero si mutatio in eodem Organo sensorio eadem, sensatio cf. 86. rat hoc eupim , consequenter idea sensualis eadem est g. m. Dchol. empirid. Ergo fi eadem idea materialis in cerebro excitatur, eadem quoque in anima idea sensitatis nasci debet.

Iam s idea sensualis eadem fuerit, cum singulis ideis sentalibus singulae respondeant materiales I. II . ); patet eadem pQ ta idea sensuali eandem quoque poni debere ideam materialem. ii

K gr. Si idea materialis ab equo picto & vivo eadem ex. eiratur ; equus pictus apparebit quasi vivus. Atque talem nobis apparere pictum affirmamus, si non obstante omnismoda similitudine aliunde constet, equum, quem videmus esse pictum, non ivum. f. II9.

subli ergo contingat a diversis obessissensessilibus eam Ii-- ideam murialem excitari 3 eadem quoque eris icta Iem sensialium

Diversa saepius eadem apparere atque adeo eorum ideam unde. sensualem eandem esse aposteriori liquet. Ita homo adultus per vitrum eoncavum vvus instar pueri apparet, atque adeo certum est radiis per vitrum concavum ab homine adulto in oeulum transmissis eandem speciem imprimi, ae hine porro eandem ideam materialem excitari, quae species eidem imprimitur ae idea materialis exeitatur, si oculo nudo puerum in. tuemur. Optim plurima suppeditat exempla & ab hoe principio multa phaenomena optica lucem faenerantur, ut intelligi. M a gantur

107쪽

tantur ab iis, qui demonstrariones Mithemilleorum non e Piunt. Hisce autem demonstrationibus potissimum eonii et tur, quod species oculo eaedem a diversis objectis imprimi de beant, ut intelligatur qu1ndonam idem fieri debeat.

niueost istis A diuersa excitatior idea materialis, diversia quoque ia Idaeum sen- anima nascitur id a siensualis, ct contra si didero in anima ρΠ-Dalium tur idea si furiis, idea quoque materialis dieresa est. Si enim in cerebro excitatur idea materialis diversa, species impressa ebversa esse debet. Pone cnim hanc esse eandem : idea quoquet materialis cadem erit f. III. contra b thegis. Diversus ergo ab objecto iurisibili in organo sensorio excitatur motus ita. , coniequenter divςria in organo mutatio contingit 0. 29o. OuIA. . Enimvero si mutatio in organo senioris eisdem diversa est, leniatio sq. 88. Pochol. empir. , conlequenter idea sensualis diversa est j. 93. PMγ M. empir. . Ergo si di versa excitatur idea materialis, diverta quoque in anima nasci'tur idea sensualis. . . Quo dii iam ponamus ideam sensitatem esse diversam, eum singulls ideis sensualibus singulae respondeant idea male' riales ii idea sensuali polita diversa diversam etiam podi in cerebro necesse est ideam materialem.

E. gr. Alla est idea materialis arboris, filia eervi. stad liidea materialis arboris excitatur radiis luminia ab eadem is oculum immissis , aIboris nobis tanquam extra nos postae do his conscii sumus, atque . deo idea sensualis arboris in missi cooritur. Quod si vero smili modo ide, mitertilis cerri producitur, eodem mo4o patri nos ideam sensualem tar imbere. Et se diversa posita idea materi ili in eerebro, di π' si animae inexistit idea sensualis, di ex hujus dixersute eullis,mur diversitatem alterius.

108쪽

m facultate sentiendisve sensi. 93

utam ,. Pp φre diversa atque adeo eorundem

QRDnquo crotunda apparet. Eadem igitur e

ulo uno, alterum vero relinquas liberum, utrociuo in eun Gm hominem directo ; oeulo nudo videbis eum iustam

q. m.

modi Q sensibili diversus organo imprimidu-lcis ' 'ς ἡψbliniim idem sensibile eodem mo

organum, veluti si oculo in eadem distan-

109쪽

tia et quali lumine collustratum directe objiciatur, nulla quoque

ex parte objecti ratio adest, cur nervis sensoriis alium in uno ea tu, quam in altero motum imprimere debeat. Quoniam Vero per se patet, motum nervis sensoriis imprimendum aliuae de quam a constitutione Organi externa atque intrinseca ti modo, quo idem objectum ad organum refertur, pendere; nulla prortus apparet ratio, cur diverIus motus ab objecto lensibili organo sentorio imprimi debeat. Quamobrem cum sine ratione lutMiente motus organo sensorio impressus diversus esse nequeat f. 7o. OGol. ἱ in organum sensorium eodem modo

constitutum ab eodem objecto lensibili eodem modo ad ipsum relato idem imprimi debet motus. Species igitur impressa eadem est l. ua. consequenter θ idea materialis d. ii 3δ sthinc porro lisualis eadem f. II 8. .

Ponamus oculum esse sanum eumque nudum ti in eadem ditantia ab oculo eundem videri hominem; nemo non nomi, eum quoque apparere eundem, si ve magnitudinem, sine sor mam spelies, live gradum dillinctae visonis. Ponamus eum in planitie eampi continuo longius a te recedere ; dissint visionem sensim sensimque imminui videbis, ut tandem ob scura prorsus tiar, eon sone continuo aucta. Immo magni' ludo quoque sentim sensimque deerescet. Ponimus similiter

te oculo arm Io endem telescopio in eadem elongatione a terra

atque Sole & in eadem altitudine supra homontem heuaril unam; eadem ejus facies apparere debet. eodem aeris nostri& lunai is stam. Propositio praesens in easu particulari mani sestiit ma est, utpote experientia uni euique obvia nixa, me olevem attentionem ad eandem adhibere velit. idem vero et iam obtinet in aliis sensibus. Ponamus nares eodem modo eile cunisi tutos ut caput nulla gravedine laboret. Ponamus hyacin thum eceruleum in eadem d i antia naribus admoveri & eodem conatu aerem attrahi eundem quoque odorem percipit Ponamus'. manum nodam idem tangere objectium .spera se perscie praeditum ', pereeptionem sore eandem animae et tes, Ducscunque tactum repetieris. Cum vero in omni cisa

110쪽

idear sensuali eidem eadem quoque respond ere debeat idea ma. terialis c .ii . ; ex identitate ideae sensualis nemo non colliter identitatem ideae materialis.

Si organum sensorioris non fuerit eodem modo constit tam , vel objectisv idem ad ipson non eodem modo reseratur ; dia μ' ε' . . . versa esse potes idea materialis sensialis. Etenim si orga- I csὰ 'duin non fuerit eodem modo conlii tutum , fieri potest ut b is et his diversa constitutio impediat, quo minus ab eodem objecto sien- sensiuaui. bili idem motus nervis sensioriis imprimatur, consequenter ut diversi sit species impres a 3. Ita. . Diversa igitur quoque erit idea materialis 3. Ii3. , consequenter 2 sensualis α.

Quodsi organum sensorium fuerit eodem modo consitutum , objectum tamen idem ad ipsum non reseratur eodem m0do I patet ut ante fieri posse ut diversia sit species impressa. Unde porro sequitur ideae quoque materialis S sensualis diversitas.

Jam cum idea materialis S sensualis diversa esse possit, si organum sensorium non fuerit eodem modo constitutum, ut- ut objectum idem eodem modo sese ad illud habeat vi num. I. st in eadem organi constitutione diversiae ideat materiali ac sei suali locus esse possit, si objectum idem diverso modo ad ipsum sese habeat, vi num. a. multo magis idea materialis &sensualis diversa esse potest, si idem objectum diverso modo ad

organum diversimode constitutum reseratur. Ex demonstratione proposuionis praesentis liquet, in eomstitutione organi vel relatione objecti ad organum quidpiam ponendum esse, unde in easu particulari demonstrari possit, motum in organo sensorio diversum excitari debere: id quod demonstrationes optieorum de diversis apparentiis ejusdem objecti eonfirmant, quae omnes tandem eo tendunt, ut appareat lumen ab objecto diversimodet in oeulum reflexum divexis Disi tirod by GO le