Psychologia rationalis : methodo scientifica pertractata, qua ea, quae de anima humana indubia experientiae fide innotescunt, per essentiam et naturam animae explicantur ...

91쪽

tensionem ib. 224. Cormes 9 & vim motrieem tmnnis eonsuli percipimus I. diri CosmoIJ, adeoque in eo aequiescimus in Geometria & Mechanies, quod con se pereipimus. γαν quenter ab imiginibos pendet omnis cognitio ἔ. 86. . la Arithmetica: numerorum notiones. tandem refulvumur in n0'tionem unitatis cl. 339.. OId & unitatis notio ab imgine propemodum separo j. 33o. 332. Ontol. Unde numerorum analysis ab imaginibus separatae eognitionis exemplum se re praebet. Ast i se reliquis disciplinis omnis nostra eosti tio ab imaginibus pendet. I. Cmmologia generalem uni versi cognitiopem ab imaginibus separare tentavimus, dum veros naturae sontes aperuimus, ostendimusque quaenam sat primae imagines, a quibus pendet communis naturae cognitio. In Psychologia igitur rationali ostendendum est, quomodo imagines istae scindamentales in anum sexntur: id quod e riorem luem affundet iis, quae in Cosmologia de hoc uti verso docum .

' Dum animaei status elementorum internos in unum πηι a exten- fundit, 'remanci notio diyersiratis mcnerice atque pluralitatis, iis rim ' ni 'no ii nexus elementorum di illorum stamum inter se s gr- ctitu finis idius nexus, ac inde porro extensionis es conIinuit iis ideassensualis nascitur. Dum enim anima status elementorum internos in unum confundit, eos a se invicem mini

distinguit pDchil en pir), adeoque sintula sigillatim percipere ne uit L conlequenter sibi conicia ego

non potest eorum. quibus 'status unius elementi a statu alterius di heri g. ii. . Quoniam tamen idea lensuales sinules esse de bent objecto, quod repra lentant l. 9rδ 3 ut tanquam Bussit ro eadem percipiantur, quae diversa sunt, fieri nequit. Rem net igitur notio diversitatis numerica : qua cum fine pluresvtate intelligi nequeat xj. I84. Di. Ovio Da notio quoque plura talis seu multitudinis i uperesse adhuc debet. Status clementorum omnium inter se connexi sunt i .eti coimes. ,

rinuitauis nascatur.

tis e

92쪽

cum P, ct quidem ideo, quia status interni praesentis ratio in elemento uno reddi potest ex statu interno praesente alterius f. 2Q9. Cosmol , quemadmodum eη demonstratiooenexus et mentorum liuer se intellisitur g. 2D. Comol 9. Quoniam anima status elementqrum in unum confundit; eoruni sibi conscia elli nequit, quibus satus isti elemeotorum; pee se invicem explicabiles sunt us. a. tot rat . Cum tamen ideae sensiuales similes esse debeanx Objecto, quod repessentant s. 9i. ; aliquid quoque in idea ssensuali remanere debet, quod nerui isti respondet. dam quia Aggregata elementorum vi hujus nexus unum quid essiciuntur; unius notio in eadem superesse debet, utpote id quod vi explicabilitatis status interni usus elementi per satum internum alterius omni eleme

Quoniam igitur idea sensualis tantum similitudinis cum ideato retinere debet, quantum in et susa perceptione super esse potest;& status unius clementi ira explicabilis est per statumaterius, ut propter dissimilitudinem elementorum sis. I93. Os Q per statum elementi cujuscunque alterius explicari mi- Rime possit, nexus quoque hujus aestitudini quidpiam in idea Esuali respondeat necesse est, quod indivulsus fit, ac in eo com

eniat nexus elementorum quorumlibet. Quamobrem comitie non percipitur nisi quatenus quae unita sunt ita unita ap- rent, ut aliud quid interponi nequeat, extremo binorum Urumcunque communi existente. Atque ita nascitur comuauitatis idea sensiualis g. 367. 368. Ontol.)D quoniam idea ista plura a se invicem numerice diveria sed inter se ita unita, ut continuum essiciant, repraesentat, um elementorum aggregata confuse percipiuntur per demo Iratas idea extentionis sensualis enascitur f. 567 . 568.

consuta, quas habemus, rerum Perceptiones explicare

93쪽

naria.

Psyinolog ae ratio lis est, neque id utilitate eiret. Stenim h1e explicatione ad primos rerum sontes deducimur, ut appDre Ii vera naturae rerum sacie'. Quemadmodum enim Fct peram de coloribus aliisque qu litatibus seni b. Lbus sentiunt, qui percep tenem suam eonfusam ipsi objecto iri mere existimant. ita non minus de extentione di continuitate pirum recte statuunt. qui perceptionem suam confusam relius tribu unt, quemadmodum jam alias me monuisse memini ex prae sente autem propositione ab iis abunde intelligitur qui, quo suerint in studio cor mologico .issidui, mentem ima rubus nda amplas addictam habent. Animae quoque natura intimius in spieitur & confusarum inprimis perceptionum indoles m nisella evadit. Acumen praeteret hisce exercitationibus com Paratur, quo confusis perceptionibus ad distinctas revoe indis opus eli: id quod in philosophia morum plurimum utililitis aliart. Docemur praeterea ad eundem modum, quo primae imagines rerum nascuntur ex conta sone eorum, quae ipse elementis insunt, nasci quoque imagines alias ex limitum e I tensi' vis motricis confusone, unde nascuntur idere qualita

tum physicarum, quas diximus I. 238. ComoLJ. Emmucro haec distinctius a nobis exponi consultum ducimus.

f. in . Quoniam spatium non differt ab extenso in abstractolpe ctato, cum utriusque idea sensualis non exhibeat nisi quia-dam continuum uni sorme, in quo scilicet nihil datur actu ei visum, sed partes tantummodo possibiles ita inter se juncta apparent, ut earum extrema simul fuit, ac alia inter eas lates poni impossibile sit nili quod cxtensio divisibilis O impenetra' bilis materiae, indivisibilis vero ct penetrabilis lpatio tribuatur l. 567. 568. 599. 0Hrol.) : ex repraesentatio ne nexus rerum dyatu elementorum inici no pcndentis nostitur quoque Datii uiol

sensualis.

Scilicet eodem modo intelligitur, cur id ex spatii in t ellen sionis uniformitas & continuitas.quo explicavimus orton i οδ

94쪽

eontinuitatis atque extensionis in anima ἔ.io3. . Sed quaeri adhue poterat, num in ipsa natura rerum aliqua subsit ratio. eur spatium imaginemur ut indivisibile ac impenetrabile; an vero anima libertate fingendi uia demendo & addendo ide. am extensionis in ideam spatii transformet: id quod Curtesio visum est, qui spatium cum eorpore sive materia idem elle pronuntiavit; nostrae vero sententiae non admodum convenire videtur, qui spatium a materia distinguimus sicuti numerum a rebus numeratis 3. 6oi. Ovio P. Nostrum igitur est ostendere , quomodo in confusa natura rerum perceptione nascatur idea spatii sensualis tanquam diversi a rebus materialibus, dum nexum rerum nobis repraesentamus: Quem in ibnem sequens lemma praemittimus.

g. IOI. Datur ordo coexistendi in nexu elementorum , idenique ordo reui- Vinuo sub is , statu eorum quomodocunque mutato. EN flentia φυ- enim elementa ita coexistunt, ut ratio cocxistentiae, quatenus mςnistrimi scilicet simul existunt, & quatenus hoc potiUS modo, quam alio coexistunt, in ipsis contineatur g. 2ro. Cosmo ), atque ideo omnia inter se connexa sunt I. IO. Cosmo I. Quoniam adeo per determinationes intrinsecas clementorum intelligitur, eur hac potius clementa, quam alia eaque hoc potius modo quam alio coexistant s. 36. Oviol), determinationes vero accidentales ita mutuantur, ut ratio eorum, quae in uno elemento eontingunt, reddi possit ex mutationibus, quae in altero contingunt f. 2 9. Cosmol.) ; modus coexistendi per hoc deter minatur , ut status elementorum per se invicem sint explicabi ita , consequenter coexistentia elementorum quorumcunque eddem modo determinatur I. 2 i5. Onrol. 9. In coexistentiis igitur elementorum similitudo quaedam datur g. 2i7. Ontes.), nsequenter ordo datur coexistendi β. Α72. Ourol. . Enimvero ideo quoque Hementa inter se connexa sunt, quod ratio mutationum unius contineatur in mutationibus aliorum fg. io. Cosmia.

95쪽

Sectio L Uap. D.

Idea spatii I fuistis

Os I, Ergo ordo coexistendi seu coexistentiarum in ipso nexu elementorum obvius, neque adeo sine hoe concipi Jam status elementorum continuo mutatur l.I97. smyd, sed mutationes constanter, quae in uno contingunt, tum expli'cabiles per mutationes, quae in alio contingunt f. M inuat, Quamobrem nulla status mutatione tollitur nexus element0riim, nec ordo coexistendi in eodem obvius per demonstrara. Idem ergo ordo coexistendi continuo subsistit, statu eorum

quomodocunque mutato. Propositio haec eosmologiea est; sed eum ad eontrabea dam demonstrarionem propositionis sequentia eadem dῖς habemus eam hie loci exhiberi fas erat. Hurmum autem se seri ut probe perpendatur, ordinem eoExistendi non pollet est gitari, quin simia nexus rerum nobis eonseii simus, etsi mentis ille ub hoe separari possit. ubi ad distinuis noli ra' revoeata aeeurata dictione exprimimus unumquodque pys prio suo nomine idem esserentes. Rationes mination nexum pariunt quatenus extrinsecae, sed ordinem signit ut, rum identitas. l. IO6. Dum ordinem coi xistentiarum in nexu elementorum cοη

fuse percipit anima ; in perceptione coit iusta extensioni μνη-ntcedit imbuisibilitasta pene tabilitas , sicque spatii ideci νημο-

lis en citur. Dum enim ordinem coextilentiarum nexui rerum inhaerentem consule percipit, eorum sibi sigillatim t0r-lci .i non est, quae in stabiliendo ordine coexistentiarum sexti elementorum inhaerente adduximus f. III. . Quoniam ta men idea lensualis limilitudinem habet cum objecto 'p', eidem quid inesse debet, quod ordini isti respondet. Jam γ' do ille coexistentiarum nascitur ex eo, quod ita iis intersu elementi cujuscunque sit explicabilis perflatus ceter0NU, quemadmodum ex demonstratione propositionis precesca ii intes.

taxian

Metin

96쪽

De facultate sentiendi, siue sensu. 8i

intelligitur, & quatenus elementa dissinsilia sunt j i95. Com. nulli elemento aliud quoddam salvo ordine substitui possit. Vi

hujus igitur ordinis unionis notio stiperest in idea sensuali. Et quia ordo iste subsistit continuo statu clementorum quomodocunque mutato; unlo ista indissolubilis apparet. Quanse obrem cum animae elementorum aggregata sibi eoussisse repraesentanti propter illorum nexum idea extensionis objiciatur s. iO3. , propter ordinenV eidem inhaerentem extensioni indissolubilitatem unionis adeoque indivisibilitatem superaddit atque adeo extensum quoddam indivisibile per res materiales mul perceptas diffulum ac interminatum nobis objicitur: quod cum appareat a rebus distincte perceptis diversum, penetrabile videtur. Jam vero extensum indivisibile ct pene trabile spatium imaginarium est, quale sensit a nobis percipi videtur f. 399. Onto J. Idea igitur sensualis spatii enaicitur,

dum ordinem coexistentiarum nexui elementorum inhaereniatessi coasuis percipimus. Hine demum elatissime intelligitur, quod spatium non stnisi ordo eoexistentiarum in nexu elementorum obvius. senordo simultaneorum. Etenim cum eorpora non sint nisi eleme torum aggregata s. r76. I82. cosmot), adeoque entia simulta. nea seu eoexistentia sint substantiae simpliees i preterer quas 'ineorporibus nihil substantiale datur 3. 177. cinnot , ordo quo. que rerum eoexistentium seu simultaneorum non datur alius in rerum natura. quam qui in elementis locum habet. S qui incompostis pereipitur ab illo pendet, hici tamen non attenditur, ob universalitatis desectum, sine qua spatii idea eoneipi nequiti ordo: hie nihil est rebus ipsis intrinsecum, nascitur tamen ex eo quod rebus intrinsecum est, quatenus ea, quae ipsis insunt, relationem quandam ad se invicem habent. Qui in eosmologicis probe fuerit versatus & in revocandis ideis animae eon sis ad distinctas operam quandam posuerit; is R. cile animadvertet, quod ea. quam dixi, ratione in idea sensuili rerum materialium spatium, quale im8ginamur. Per res mate-

97쪽

, .ies diffundi debeat. Immo H rissime idem perspiei et ..tium a rebux materialibua esse diVersum: res enim miterii. te, non subsistunt sine elemen is ipsis, spatium vero in nu, dim elementorum ad se inVicem relatione constante totum euasistit. quatenus ea a nobis non nisi consuli perceptibilis.

f. 727. Vim inertiae tactu percipimus, dum quid movere con mur. Si sores proludere conamur & intus aliquis manibus ad easdem applicatis renititurὴ renisum tactu percipimus, neelaret cedere nitentibus Observamus nisi renisu superato. Jam si molem trahat impositam trahere vel globum ex fune pendinium digito e situ suo dimovere conamur; similiter renisum percipimus, qualis erit is, qui sores propulsaturo percipi Abiur. Similiter si tabulam Iigneam tenuem per aquam staPra tem, Vel currentes celeriter per aereiu movemus; lunilem quoque renisum in aqua ct aere manu percipimus, qua illam tenemus. Jam in illo renitu continetur ratio, cur motus ludnullus sequatur , frustra nobis nitentibus, vel non adeo celer, quam futurus erat , eadem vi adhibita, renisu absente si Onto . , adeoque motus impedimentum est I. 726. intol. , consequenter mobile contrario illo nisi vim ad movendum ipsum adhibenti rulistit g. 727. Ontes. , ae ideo renisus iste psia' cipium resistentiae in corporibus J. 866. Onto P. Est igitu vis inertiae seu passiva g. lao. Cosmoto Atque adeu paxinos vim inertiae tactu percipere.

Hane vim inertiae omni interiae inelli debere in corm logia evicimus i s. ι29 l3o. e ex eo autem, quod probestri eam omni materiae inesse debere nondum liquitur , quuejus aliquam ideam habeamus, vel quando eandem aequi mus. Quamobrem hie doeendum erat, undenam . nubit si vis hujus idea & qualis a nobis eidem pere,pintur. MDI enim patebit quod Menosse utile sit, ne in analysi notionis a vera errem & vim inertiae fingendi facultate abus in idulem

98쪽

datur in corpo .

Cra igitur in unum α

P tentare principuim passivum elementorum.

L a etsi

99쪽

his de eadem emerim63 m3gistra nobis innotelim quet ideognoscenda alia de wrporibus nobis prosunt: id quod est,m de extensione. eominuita e & vi motrice tenendum. Uti. le tanten est nosse, quales sint ideae, quas de eorpore hibemus, fundamentales, ne veris rerum sontibus ocelusis in praeiudiei aineidimu . unde errorea facili se unt, & nodos inextricati

Vim muricem tactv percipimus, partim dum orate m Vis mi is nimis, vel elastrum renitim deprimimus , partim dumqμ' '' ' mobile in partes quasdam corporis incurrit. Grave enim nit, 'i' - '' ' iur deor lum vi gravitalis, quod a posteriori cuilibet notum si tuere libet. Quodsi ergo manui imponitur, alversus eundem nititur. adeoque Duum hunc seu conatum descendendi tactu ipercipimus f. 73. Psi set evipir. . Enimvero si grave ex lane luspendatur, fune re se sto actu deorium movetur, vel etiam si manu demittitur libere deicendit, nullo impetu aliuade impresso. Est igitur nilus iste , quem in gravi tactu percipimus, vis quadam g. 728. Ontol. ct quidem motrix 337. Cosmol. . Quando igitur grave manu imponitur, vim motineri tactu percipimus. Similiter si laminat elasticae incurvatae extremum alterum manu vel digito reprimimus, nisum quendam adversus digi tum vel mainim se te exerentem percipimus: id quod denuo experientia obvia manifestum suiuimus. Enimvero reaedio digito, vel manu ablata, lamina cum impetu resilit, 6 insium rectum tele restituiti Quare ut ante patet motum illum lambitat incurvatae esse vim motricem, conlequenter nos vim mo tricem percipere, dum lamina elallicae incurvatae alterum extri nuuii digito vel manu deprimimus. Denique si mobile actu movetur, vi agendi I33. Cam. seu motrice praeditum est f. 137. Cosmia . Quando igitur iapartem quandam corporis nostri incurrit, vim, qua verius eam dessi

100쪽

dem nititur, percipimus. Tactu adeo tunc quoque vi. motrix percipitur c 73. Cuchol empir. .

Si corpora, quae sunt in motu, adversus corpus nostrum impingunt, vel alio quocunque modo eidem alliduntur, priditer vim motricem aliae simul qualitates corporis ratales percipiuntur, pereeptionibus diversis in unam confusis, ut acleo caute hie procedendum sit, ne res diverse confundantur. Aeteas autem dirimendas lassicir attentio. nisi peregi inae, quae admiscenrur, perceptiones obscurent principalem vis motricis

s. m. P chol. mpis. g. Π Dum vim motricem percipit anima vires, quae rufiunt e=- Mea vij -- mentis, confuseflibi repraestuat. Eodem modo idem Ostenditur, tricis quom quo paulo ante cf. iO8δ evicimus, ideam vis inertiae confusa in in donascatur. Mima enasci, modo notetur, quod in elemcntis singulis detur

principium activum 3. 29 . Cosmia. .

Atque ita abunde constar, nos eorum, quae in Philosophia naturali de eorporibus sumimus, extensionis scilicet, vis inertiae ae vis activae seu motricis nonnisi confusas habere ideas,

quales de coloribus & aliis qualitatibus sensibilibus habemus, ex quibus adeo nihil per se concluditur. Atque hine est, quod definitionibus substituamus quaedam a posteriori de his corporum attributis agnita, quae nobis loco principiorum primorum sunt, quemadmodum Gelidis, eum distincta lineae rectae notione destitueretur adeoque eam definire non posier, definitionis Ioeo usus est axiomare, quod sumebar, duas lineas rectas non habere segmentum commune. Ostendimus autem

idem hie ex natura animae, quod per indirectum jam evicimus alibi c9. 224. 29s. 297. Cosmia. .