장음표시 사용
111쪽
sa ratione in eundem agere. Ceterum propostionis prasin iis veritas a posteriori confirmatur . praesertim in visu clarissime. Si oculus vitro concavo muniatur , idem objectum in eadem distintra valde imminutum apparet. ita ut homo ies tus pueri formam mentiatur. Diversitas hie est a divini odigani constitutione. Quodsi nudo oculo con ieiax hominem in nitigio turris constitutum; ejus magnitudo itidem valle imminuta apparet, ut denuo sub sorma pueri videatur. Hic vero divertitas est a diverto modo. quo objectum ad orgh num resertur. Ponamus vero hominem in sistigio turris non admodum altae consistentem videri per vitrum eonearum
perinde hie erit ae si nudo oculo in turris praealtae sistigio eonstitutus conspiceretur. Atque hie diversitas visionis pen
det eum a constitutione organi, tum a modo, quo objeum ad idem resertnr. Quemadmodum vero organi eonstitutidhittimus supposita extrinseca est; ita quoque intrinseci 4 itur. E.gi luero laboranti obiena, praesertim alba, videntur stiri ubi diversitis ideae sensualis pendet a mnstitutione interni oeuli. Veritas propositionis etiam in alua sensbus eonfirmi, tur. Ita tactus in parte corporis contula aliter protia seli habet. quam ubi nulla in eadem satΙ1 suerit eontuso.
g. Ia . Dilaria δε- Quoniam idea sensualis eadem esse debet, quam diu orta- suum qi 'm' num lentorium codem modo sucrit constitutum ti objectum uouitu eodem modo sese ad illud habet l. i229; diversitas vero tum
demum locum habet, quando Vel alterutrum, vel utruinque miniatur f. l23. ; ideo patet, oculum rite esse constitutum, si is abfectuiu in eadem distantia es eodem stu ad Oculum lumine edeturam atque distinctam visonem Dociente colaoraim tale apparer, quale antea in ista distantia'stu isto eodem liniae illustratum nobis apparuit s vel in genere organum sensitim rite esse constitutum, si idem obiectum quoil eodem modo festhabet ad organum, quo alias sese habuit, tale quoque et VI, quale alias apparuit. Et vicissim si constet euntium se Usirim
112쪽
rite esse erest vim, objectum quoque idem eodem modo ad oriaganum ne habere recte colligi, ubi tale apparet, Pale alias a' paruit , pumisi sese isto modo ad organum habebat s quidpiam vero in Me fulse immutatum , uti aliter apparet quam alias rimmo si tonstet, o jectum idem eodem modo sese halere, ae sen- Atalem risam diuersiam nobis esse, o Zamian quoque senserium
nra eodem modo esse constitatum, quo alias constiturum fueratris cosili. . pHabemus nune priseipia sussi eientia ad sallaciam sensuum
detegendam S evitandam, hoc est, ad apparentias objectorum eonstantes ab inconstantibus discernendas: id quod Meesse est, ubi ex phaenomenis eolligere votueris, quae ad silentiam prosunt. Exemplum illustre habemus apud Hevelium Cometogr. lib. 7. f. 363. Ex eo enim, quod diversis temporibus nudo oeulo talutis sextae & septimae magnitudinis discerneret, Io undique existente sereno. eolligit oeulum suum illis eodem modo fuisse eonstitutum, quoad intrinseeam scilicet eonstitutionem. Quoniam stellae lixae in se nullam patiuntur muta. ionem nobis obterv ibilem, intra adeo breve temporis spatium. quo eas observavit Hevelitu, constitutio ob dii intrinsem eadem erat tempore quolibet observationis. Et quoniam idem erat aeris stitu , nee fixae distantiam mutaverant a Terra; o aesti tonstitutio extrinseca eadem erat. Quia denique stellas sextae & septimae magnitudinis optime vaebat & a se iuri. rem diseernebat; idea quoque sensualia uno tempore obseeo auonis non alia erat, quam alio. Ex eo igitur, quod objecto eodem modo ad organum sese habente eadem estet idea sen. suilla. tollegit Hevelius aut saltem lector ea eo colligere potest eandem organi eonstitutionem. Iisdem illis temporibus eum ob. servatot aeutissimus di maxime circumspectus Lunam in eadem altitudine I elongatione a Terra per unum idemque telese pium observaret & eam eiusque maeulas non omni tempore aeque lurida seretris S perspicuas tibi apparere deprehende. ret, q aandam eirea Lunam aut prope eius superfietem muta. novem areidisse eo ludit. Quoniam Lunae altitudo suprata horitontem eadem erat . eadem quoque elongatio a terra A
113쪽
status aeris, per quem radii luminis ad oeulum ὀeserebantur. idem erat; Luna eodem modo sese habebat ad oeulum. Quia tamen eum ipsi, tum maculae ejus non omni tempore aeque Ideidae. serenae & perspieuae ipsi apparebant; idea sensualis non omni tempore eadem erat. Ex eo igitur, quod objecto eodem mo8o ad oculum eodem modo constitutum sese habente diversa esset idea sensuilis diversitatem objecti intulit. Si quis hoc exemplum attenta mente pervolverit is non me' do utilitatem Principiorum, quae commendamus, verum euim modum iisdem rite utendi percipiet: id quod maximi usus est, sive veritatem latentem a posteriori venari, sive ab iliis aut te inventam examini subjicere volueris.
q. ra5. Si motus nereis senseriis inipressiis celerior est. Iasinfud- Iis clarior, G contra. Quoniam enim ideae lensuales sunt per sensuatium cc toties, quae vi sensiationis in anima existunt f. 93. UyEρ
unuc ea ipir.9, ratio earum continetur in mutationibus in organis
sensoriis qua talibus contingentibus cf. 63. PDctit ore tr. . adeoque in ea, qua contingit mutatione, datur quidpiam, umde intelligitur, cur tales sint potius ideae sensuales, quam alia f. 56. 0utos. . Enimvero ideae lensuales proxime respiciuzimateriales 3. ii 4 ), conlequenter in motu, qui nervis lentoriis impressus ad cerebrum usque propagatur, quaerenda erit ratio, cur ideae sensuales nunc sint clariores , quam alio tempore sita. . dam cum iisdem fibrillis ne eis motum imprimere e beat objectunt eodem modo ad organum relatum, nulla e i siente div crsitatis ratione, sine qua nec diversitas obtinere pσ- est l. 7o. Onto θ; non alia diversitas in impressione in ner in sentorios facta locum habere potest, quam diversus tuleritatis gradus, quo fibrillae nerveae cientur. Quamobrem fi sensualis idea una clarior altera; motus nervis tensoriis impressus celerior. Quoniam vero iisdem ideis sensualibus postis eadem quoque pomada mutatio in organo eii ci vicissim eadem min
114쪽
De Facultate sentiendi olaesevo. . 99
tatione in organo posta eadem ponenda mutatio in anima j. m. 'γchil empir. ; si motus nervis sensoriis impressus celeruor est, idea sensualis clarior esse debet. Idem ostenditur ex phaenomenis hoc modo. Quotidie experimur, nos clarius videre idem objectum in eadem distantia, ubi multo lumine fuerit collustratum, quam ubi debili per tunditur, v. gr. clarius idem objectum ex eadem distantia vid tur in luce diurna, quam in crepera. Nemo non novit, in priori casu lumen majus, in posteriori minus ab objecto in oculum reflecti. Enimvero lumen majus motum celeriorem imprimere debet fibrillis nervi optici, quam minus. Quamobrem cum motus fibrillis nerveis impressus celerior,visio, Consequenter idea sensualis clarior o. 93. Pochia. empir. P. Nimiarum si oculus eidem objecto tu eadem distantia directe obvertitur; eaedem fibrillae a lumine ab iisdem objecti punctis ema Mate percutiuntur , adeoque differentia in cassi diversitatis visonis alia locum minime habet, quam quod in casu visionis elara erdem fibrillae a pluribus radiis lucis percutiantur, quamia casu visionis obseurioris. Non absimili modo idem de ce tetis sensibus patet. Jam si idea sensualis eandem claritatem habet,quam alio tempore habuit, eadem quoque in cerebro idea materialis β. Ι 8.), consequenter & species impressa eadem esse debet I., L . . Quoniam itaque motus ab objecto sensibili organo senasorio imprellas idem est o. 112.); caedem fibrillae nerveae eadem celeritate moveri debent. Patet adeo eadem polita ideae sensualis claritate, eandem poni motus fibrillis nerveis impressi qeleritatem. Quamobrem cum constet majorem claritatem idea sensualis respondere majori celeritati motus in organo senia serio per mira demonstrata; liquet omnino si major ideae sen ivalis fuerit claritas, celeriorem quoque esse debere motum fibrillis nerveis impressum.
115쪽
Idem mmue ex phaenomenis colligitor. Si Sinmineasta vicinum defixis in eum oculis intuentes mox oculos m. eludimus; species Solis aliquoties nobis recurrit, sed temper M. hiliori colore tincta, donec prorius obscura evadat instar discinigri apparens. Quoniam ideis sensualibus iura materiales iacerebro coexistum fg. II3. , facile apparet motum in Sole fibrillis nerveis impressum non statim cessare, sed senis senis que languescere, celeritate continuo imminuta. Dum is anima speciem Solis minus claram percipit, motus organo in pressus tardior est.
Habemus adeo rationem claritatis idearum lensualiam, quatenus sunt explicabiles Per mutationes in organo sensorio faetis: Animae vero, cujus essentia di natura in vi represemtativa unive si situ eorporis organiel in universo materialiter& constitutione organorum sensoriorum formaliter limital G. 66. 67 , essentiale & naturale est, ut hae vel δε elumigaudeant ideae sensuales.
Quoniam ideat materiales consistunt in motu ex o add' sensorio ad cerebrum propagato l. iiq; si motus fibrilla a nerveis ab obiecto impressus celerior, idea quoque materialisu, in motu celeriore consistere debet. Quamobrem l idea inart-rialis in celeriore motu consilit, idea quoque knsualis clamor diubi idea sensiualis clarior deprehendrtur, idea quoque maioris lis in motu celeriore confistere deber.
Non absque ratione ad ideas materiales transierimus, quὲ de speciebus impressis evicta suntla patebit enim in sequentiae horum usum esse in explicandis iis, quae id imagination spectant. & in ipsis intelletius operationibus. quatenus ab e dem pendent. Absit itaque, ut quis sibi persuadeat adi se e fida proserre. q. nT
is, Si a diveos sens illi parribus diversi fibridis neruis N.
116쪽
De Fucultate sentiendi, sive usu Ioi
tas imprimitur, distincta erit icta sensualis. Si enim a diversis sis altari sensibilis partibus diversis fibrillis nerveis imprimitur motus ; unde M. evidens est partem sensibilis, quae imprimit fibrillis nerveis Aminum, nihil conserre ad motum, qui imprimitur fibrillis neruveis B. Quamobrem nil impedit, quo minus motus fibrillis meis A imprimatur. etiamsi motus uultus imprimatur fibrillis nerveis B: id quod fieri posse experientia loquitur, qua eo stat, Mei posse ut una tantummodo pars agat in fibrillas ner-veas A, altera in fibrillas B uon agente, veluti si per exiguum seraminutum in charta effectum visibile resipicias ct oculi ab e dem recessu campum visionis coarctes, eodem constanter radio per centrum foraminis sic pupillae transeunte. Motui igitur
stallis nerveis A impresso tua respondet idea peculiaris; pec iuris quoque motui fibrillis nerveis B impresso I. 9o. PDch. empiri). Jam idea sensualis distincta est, quatenus partialestiara eam ingrediuntur f. gr. Poch. empiri; Distincta adeo sensualis idea est, si a diversis sensibilis partibus diversis fibrillisnetaeis imprimitur motus.
Habemus adeo rationem, per quam pater, quando ideae sensuales distinct e sunt, ct cur potius sint distinct e quam eon- suis, quatenus scilicet per mutationem in organo explieabiles. Supponi autem motum fibrillis nerveis singulis impressum adeo celerem, qualis requiritur, ut idea sensualia clara sit, vel me non monente Pater. f. I28.
i ob v ex actione Angula um parit m in eandem sigillatim siualium tiis ri fassa nasceretur,'sensualis idea confusa est. Etenim si duae s earum di. diversae partes A & B iisdem fibrillis nerveis motum simul im versitar ab primunt; alius is prorsus esse debet, quam futurus erat, si alte tmer utra earum lota in easdem fibrissas ageret, consequenter so '
117쪽
cies impressa diversa est, si A ct B simul in fibrillas nerveas N
agunt, a speciebus impressis, ubi veI A, vel B sola in eastimsbrillas nerveas agit l. ita.). In casu igitur priori divena erit idea materialis ii 3 conse menter & lenivalis 3.no. abide is materialibus di lenivalibus lingularum partium Ati9. Enimvero si ideae sensuales partium sunt distincta, earum figuraς, magnitudines ac situm ad i. invicem distinguimus 93. . Quam rem cum idea leaeualis, quae oritur partibus ictis Α&B simul in easdem fibrillas nerveas agentibus, lit diverta abideis, quae singulis sigillatim in eas agentibus rei pondem per deum raras earum figua 's, magnitudines ac litum ad se in i-cem non amplius distinguimus, conlequcnter quae in hoc casu in anima coexistit idea lentualis consula est l. 9 . . Si i eis partium ASll si illatim perceptarum leni ualibus inseri confinie percepta; confusae tamen, quae singulis respondent idea, ob diversam, quam organo sensorio lingulari actione inducunt, mutationem, diveriae sunt l. 9o. P Dchol. empir. . Quamobrem cum in simultanea actione in easdem fibrillas nerveas prodeat idea diversia ab iis, quae in actione singulari singulis re 1 pondent pir demonstrata ; confuse antea percepta non amplius a se invicem distinguimus, etsi s gillatim percepta singula per se en unciabilia essent. Ex confusis adeo perceptionibus partialibus nascitur perceptio consula alia f. 39. Psyluempii . .
Habemus adeo rationem, cur quaedam a nobis consu.epercipiantur, & per eam simul patet, quando id heri debeat anime enim essemiale est ut ideae seni uales sint explieabiici per mutationes in organo sensorio s.ctas. Ceterum pro positionem praesentem illustrant quae supra de eotoribus tam positis perceptionum conlaurum illustrandarum gratii in me ἡium adduita simi S. 97. . l. I29..
Si quid fisidis ne eis motum imprimere m rct,
118쪽
μα non percipitur: s vero motus impressius sit nimis lentus, quod ob eu. vix ac ne vix quidem obscure percipitur. Etenim si vis sensi- re, velpror-bilis non sussicit ad motum fibrillis nerveis imprimendum, nulla Di ηρΠycria organo sensorio ab ejus in idem actione oritur mutatio, conse- UM M quenter nec in mente oriri potest perceptio f. 62. 0 hos t. ti f. 24. V bot empirJ. Objectum igitur plane non per-eipitur. Quodsi motus fibrillis nerveis impressus si admodum lestus; exigua admodum ejus celeritas est: id quod per se Flet. Enimvero si exigua est motus istius celeritas; claritas quoque i .leat sensualis exigua esse debct 3. I 23. . Quoniam elo a claritate perceptionis pendet, ut sensibile agnoscamus si ab aliis distinguere valeamus g. 3a. Pschol empirδ; ubi motus admodum lentus fibrillis nerucis imprimitur, sensibile non 3mplius agnoscitur nec a ceteris perceptibilibus fatis distinguitur, adeoque pro diversis lentitudinis illius gradibus sensibile vix Rae vix quidem obscure percipitur f. 32. 0 Ampis
Habemus adeo rationem, cur claritas perceptionis eont,nuo deerescere & tandem in obscuri ratem degenerare, immo prorsus evanescere debeat. Exempla a visibilibus petita quemadmodum totam sensationis theoriam, ita quoque propositio. nem praesentem mirifice illustrant. Quamobrem non inutile existimamus theoriam generalem ad visionem in specie applicari, praesertim cum hoc pacto Metaphyllea& optica shi mutuo lueem assumimi. Ceterum theoria haec generalis usum quoque insignem habet in Theologia , ubi rario struiturae oriaganorum sensoriorum reddend quemadincdum suo tempore ostensuri sumus.
A imago et sibilis dissormis in oculo drtineatur, idea vi bilis dia nisi, mi inti estio utilla d ynentur, distincta ese nequit. Fibrillas enim ginis in Oeti
stetaeas expansione siti producere tunicam retinam, ex Anato- is delineistis.
constat. Dum imago objecti in retina delineatur, radii
119쪽
ab eodem visibilis puncto emanantes in eodem retinet colliguntur 3 76. Optic. . Quamobrem imagini debetur, quod a diversissensibilis Illormis partibus diversis fibrillis nerve is motus imprimatur, consequenter quod idea visibilis distinista sit f. iar.). Ponamus jam lumen per pupillam illapsum ita ei pergi per retinam, quemadmodum in pupillam incidit. Quoniam a puncto radiante ad quodlibet pulictum emittitur radius, in quod ex iIlo linea recta duci potes g. 6o. Optic.) ; a quolibet visibilis oculo oppositi puncto ad quodlibet pupillae punctum radius aliquis amuit, atque adeo lumen a singulis punctis emanans in pupilla commiscetur, consequenter in eo, quem sesso'nimus casu idem in retina accideret. Iisdem igitur fibrillis ner-veis a singulis visibilis punctis seu partibus potius exiguis simul imprimeretur motus, consequenter idea visibilis foret confusa atque diversa prorsus ab ideis singularum partium l. il). quas adeo cum agnoscere 2 a te invicem distinguere non earetur, idea nullatenus distincta foret f. D. Pyγciat ei; r. Enimvero si radii a diversis punctis visibilis egressi in oculo mi scerentur; a retina reflexi non amplius secum ferrent speciest integram puncti radiantis g. 74. OpticJ, consequenter nulla iaeadem delinearetur imago. Patet igitur absente imagine, 'i'sionem non fore distinctam, consequenter ut idea vi bilis di stricta sit, imaginem in retina delineari debere.
Hibemus adeo rationem, eur imago visibilis in oculo M lineand , atque inde pendet totius lyructurae oeuli ratio , 78 Dprie . Obiter ruit imus, rapti eam . quam hie eitam. tue in Tomo tertio Elementorum Muheleos universae