장음표시 사용
141쪽
aylatitudinem distingum, ejus idea persectior est, qu ra Vterius, qui uno obtutu complexus totum solium nihil eerdmcilcernit. Persectior quoque est figurae idea, quam criori aut saporis alleuius : etenim ea , quae insunt objecto colo M'Vel lapido. intuendo ideam non distinguimus, sed ejus e M tione demum colligimus, quemadmodum ea Physica intelligi
quinam Sensus eo perfectior es, quo magis disti ine res repros entat. Sentuum enim cst repraetentare lentibilia l. 67.24 PDcho empird, seu producendi ideas sensuales l. 93. hytρι empirio. Eorum adeo persectio cum aestimanda sit ex pers ebione idearum, quas producunt 3 tanto sensus aliquis erit per sectior, quo persectiores sunt ideae sensuales, qua ab eodem producuntur. Quam rem cum ideae sensuales distinctet fiat confusis persectiores l. i6o. r, tanto sensus erit persectior, quoider ab eodem pendentes fuerint magis distinctae, consequea' ter quo magis disὶincte lentibilia repraesentat 3.χή. bc mpir, ,
Persectionem sensuum aestimamus ex effectu i id quoi in eo, quod alias obtinet, alienum non est. Sine persectionem horologii ex essectu, exacto scilicet motu indicis snat. S. 6M Oiitol. ,& pellectionem organorum eorporis humani ab eo rum usu aestim 1mus. Faeile etiam demonstrari potest sensurae in genere e usae eisieientis ad eujus instit sensus hie eoa- sideratur persectionem ex persectione effectus aesti inari deberi. Cauia enim esticiens qua talis tota ad effectum produeendum tendit, veluti sensus ad productionem idearum sensualium quo persectior itaque effectus, eo magis determinationes sngula quibus in esse eausae constituitur, inter se eonsentiunt j sol Onlol. , consequenter tanto di ipsa eiusa persectior Senserunquoad perins Erionem f. I 62.
ra .hein Scysius omnium perfecti mu visus est: lassu perfissis Zi ferentia. auditus, quosid Uum ordinarium et gustus es olfactus imperfe
142쪽
mores eneris. Non alius sensus plura distincte percipit quam villis: id quod unicuique per seipsium exploratum est, modo
animum ad ideas sensuales, quas habet sic quarum recordatur, advertere easque inter se conserre voluerit. Quoniam itaque sensus unus ceteris persectior est, quo magis distincte res r praetentat I. i6i.); visiis omnino sensuum Omnium persecti linius. Auditu non modo diversitatem sonorum distinguimus, quatenus eos clare, sed consule percipimus; verum etiam v cum ti sermonis distinctas habemus perceptiones, nec non cUncentuum musiporum: id quod denuo obvia experientia unicuique manifestum est. Qualitates tactiles ut plurimum consue; figuras tamen tactu clii lincte percipimus : vix vero aliud quid occurrit, quod aliter quam confuse percipiat, nisi situm 1 motus quosdam adhuc excipias magnitudinumque noramillarii ni rationem: id quod tamen dissicilius succedit quam in visu, nec ubivis, ubi visui idem licet, tactui permissum, ut adeo usus ejus in distinctis perceptionibus non osse soleat nisi visiis vicarius. Gustus 9 olfactus sapores atque odores nonnisi confuse percipiunt. Quae omnia denuo per opericiatiam explorata liliat. Auditus igitur, ct tactus de praerogativa persectionis inter se coniciidere poterant, si vicarium vitiis usum spocles, quem habet tactus; ast auditus tactu persectior quoad usum ordinarium. Gustus vero ct Ollacius sensuum omnium
Quae de tactu a nobis dicuntur mirifice illustrantur exemplo artificis cujusdam ectet, quod eommemorat .is Pilo in Cursu picturie Gallire eonscripto p. 329. Eteniin is solo tactu distinctim sibi aequisivit Leiei ideam & ex tera est orma. vit imaginem eidem simithinam, qualem non perseere potest qui visu pollet. nisi qui sit simul artis suae periti si mus. C pit ejus rei evm imentum Dux Bracciaui , qui in rella prorunda eontra omnem aecessum luminis optime munita imaginem suam fieri euravit, ut cutissima esset ne mutnum qui-
143쪽
dem artifieem visu iuvari. Fecit idem imi nes statvis N rmoreis Caroli l. Anglorum Regi . & Urbani V Id. Pontificist ximi simillimas. Vie imum vitus usum. quem habet tau 3S quo talia praestari non impossibile, bie, iter explicat Thummi glire noliris usus prinei piis in Tentaminibus expliegnei Phaedo'mem naturae lingularia Ger diani eo idiom1te edita Tota ln V n. . & seqq. p. 39. & seqq. Lubet timen hic dari tra
dent explicatiorem nostro more.
quirantur. cur a dissereAtia distinae percipitur: Quarenus vera re Iin saepius eoilon digiri motu juxta ductum lineae eundem Lincepili re reperere potes, claram, eis confusam habes finest elliti dam curuae in specie ideam. Dum extremo digiti tangis lilitaculusdam extremum, quamdiu digitus quiescit, puncti notis nem acquiris Cogitatione continuo minuendo contactum, do-- nec longitudinis ae latitudinis expers intelligatur, utpote eu, in motu progressiVO nulla habetur ratio. Eadem adeo idea puncti naic itur a tactu, quae a villi l. 6. 9. Gom. , nec abs'. mili modo utrobique pendet distincta eius notio a notimo i lineae s*. n. 13. Geom. . Dum cxtremum digiti, quo lineam tangiS, continuo promOVetur , tactu utique experiris describi lineam nantu puncti continuo ab uno extremo usque ad alteqrum, sicque distinctam nancisceris lineae notionem, qualem ex praxi detumunt qui visu pollent beneficio iter contulet visai debitae lineam in charta ductam agnoscentes , io. 12. 6 hi ) Similiter dum juxta lineam rec1am promovetur digitus adsimulata direchione; iuxta ductum vero lineae citreae mutata c0 litiuo directione , in cas incidimus beneficio tactus noliditas lineae reclae ct citrvae, quas denuo ex praxi deluarum, qui, qu*aliquo ducΙu describitur, lineam ope idearum consulimu', qu Liriri M-MICI
144쪽
visui debent, agnoscunt atque distinguunt β. 19. Geom , Jam quod is, qui ductum alicujus curvae tactu aliquoties vel aliqua diu percepit, eandem sine aberratione assignabili imitari possit, experientia docemur et quod vero idem facere non posset, nisi aliquam illius ductus haberet ideam eamque claram, etsi consu sam, ex ipse notione ideae clarat intelligitur g. 3I. 0 h. empirio patet adeo veritas propolitionis quoad singulas ejus partes.
Qui liber, quae diximus, propria experientia addiscere pol est, quamvis inentione opus f si ne idea , quas visui debemus. in lineas simul intu diues, vel saltem vi imaginationis easdem nobis repraesentantes, cum iis, quae a taElu pendent, confundamus : utut enim utroque sensu ad easdem notiones distinctas perveniatur, consuta tamen non prorsus ea dem sunt, immo tul impedit, quo minus aliquo in casu eae prorsus di versae sint, propterea quod idem obiectum non eodem modo asticit diveris organa sensoria. Et haee sane ratio est, cur aliqua ad. hue ab aeutiorihus notetur disparitas in modo , quo ad ean. dem notionem distinctam pervenitur utriusque sensus au
nus, quatenus manus ex Pata Petillim exstri congruit pam uis fit, . u. tuam tangit, vel quarenus manus aut digitu1 ita Vplicatus quomodo i juxta eandem .irectionem Faho contactu promoveri potest e ast Eta ιυλ-n Te nobis est idea, ubi neutrum succedit. Neque enim ma-g-undus exporrecta vel digitus exsertus congruere potest nisi sit- perficiei planx. Contactu adeo planum a curvo optime distinguimus. Si digitus extentus iuxta eandem directionein salvo minacia promoveri potest, cum is lineam rectam reserat, hoc ipso percipimus, lineam rectam superficiei planae ubicunque amplicatam eidem congruere, seu, quod perinde est, a quovis puncti in eadem assumto ad quodvis punctuna duci posse Iincam restam: quam esse notionem puIu ieu figurae planae constat
145쪽
denuo receptis Geometrarum notionibus conserme, quemadmodum ex definitionibus geneticis apparet, veluti cum parallelograminum describi dicitur motu lineae rectae sibi semper parallelo juxta ductum alterius rectae, quae directionem deterini. nat not. g. I94. LV. . Quodsi superficiei datae manus expor. recta vel digitus exterius ita applicari nequit, ut eidem coa-gruat, nec in eadem salvo contactu juxta eandem directionem promoveri potest ; ex eo intelligitur, luperficiem non et se pla nam, consequenter curVam, eum curva sit, quae planat non est Tactus adeo beneficio ad easdem superficiei planae ac cur aenotiones distinctis pervenitur,quae sunt Geometris.
Per propositionem praesentem patet, quomodo superseies plana distinguatur a eurva. Enimvero eum, quae eurva est superscies, vel eonvexa sit, vel concava; doeendum erit ulte rius, quomodo concavum a convexo dignoscat ractus. Et quia curvedo non unica est. sed infinite varia; dispiciendam quoque, quantum ad species curvedinis a se invitam sepurandas prosit ratius.
f. I 65. Tum. κω Si manus contractὰ vel digiti incurvati interiorsuper σν re δε con- corporis superficiei congruit ; ideam superficiei coacera ba, exum η' mus quod tii feri non possis superficiem tamen curva si qVρ Mustet, ill am Dyrefciei concavae habemus , quae nobis etiam si ubi convexam digiti Iupersciem in supremo articuli Dpergi incongruentem porcipimus , quam tangimus ,οsalva congruc ηβhuc illucve moveri pose experimur. Si manus vel digitus M' Curvatur, superficies interior concava est. Quodsi ergo Singruit superficiei corporis, concavum quoddam eidem congy ere palam cst. Quamobrem cum convexum fit, cui magmaeoncavum ι dum manus contracti vel dicitus incurvatus u)λ'pli.
146쪽
plicatur superficiei corporis dati, ut eidem congruat; idcam convexitatis nobis este debere palam est vi. . Quodsi digitus incurvatus uel manus contracta superniciei corporis ita applicari non possi, ut eidem congruat ; convexa troia erit per in strata. Erit igitur aut plana, aut concava. Quanrobrem ex eo, quod planam non esse conflet si . ID. dc quod convexa non este intelligatur, concavam esse liquet. Est adeo nobis idea superficiei concavae , dum digitum incurvatum aut manum contractam ita superficiei, quam planam non esse 9m constat, applicari non posse experimur, ut videm congruat Enimvero quoniam concavum esse intelligitur, quod Con- exo congruit, quemadmodum vidimus paulo ante; ex eo, quod extremum digiti applicatum seperficiei cuidam eidem eongruat ct salva congruentia huc illucve libere moveri possit, intelligitur concavam esse superficiem.
Non uno modo tactus unum idemque discernit, secus aeri visu, eum visibile non nisi uno modo assciat oeulum; ab eodem autem sensibili qua tali tactus non uno modo affici possit. Quodsi ad notiones distinctas deveniendum, non omnes ideae quae tactui de eodem sensibili debentur, aequipol. lent, nee omnes eandem suppeditant notionem, ei si una alteri aequipolleat notio S una ea altera eonstanrer demonstrabilis sit. Ceterum hine patet, tactum inservire posse in venandis notionibus distinctis eorum, quae visui parent: id quod pertinet ad socias operas, quas sensus unus prae stat alteri. Finei enim potest inter sensus quemadmodum quidam vicariatus Ciso.); ita etiam foetetis quaedam. Et utraque fictio suum
admittit usum in arie inveniendi.
147쪽
plano quodam recedit, antequam ad idem rursus accedere iat , vel breviori intervallo e imo etiam ex diversa directionis miss-rione. Etenim dum manum vel digitum superficiei convexet ita applicare conamur, ut parti, quam tangimus, congruat, conscii nobis sumus, utrum manus multum, an parum sit eoΠ- trahenda ; digitus multum, an parum incurvandus, ut parti, quam tangit, congruat. Hoc ipso itaque discemimus convexitatem majorem atque minorem , utpote disserentiam convexitatis in duobus corporibus clarissime percipientes 18 3. Outo ). Similiter fi digitus sui extremo luperficient convexam tangit S continuo contactu in eadem promovetur, o planum quoddam imaginamur horigontale vel verticale prodiverso corporis situ transiens per contactum digiti primum sty plicati ad convexum, conscii nobis sumus ad motum digiti in luperficie convexa incedentis attenti, utrum longo intervall0 ab eadem rccedat, an parvo , antequam iterum ad idem acce dat. Hoc ergo animadvertentes ut ante discemimus diverLtatem convexitatis. Immo cum pro diversitate convexitatis diversimode quoque mutetur directio digiti in superficie incedentis , hujus ipsius diversitatis nobis conscii diversitatem c0 vexitatis percipimus ex eadem ratione, quam in duobus ea, bus praecedentibus allegavimus.
Ab attentione ad diversitatem ineumationis digiti, recissus a plano & accessus ad idem atque mutationis direstioni pendet claritas perceptionis. Quamobrem eum attentionis gradus exercitatione comparentur g. et 8 P chοἱ empi' iclaritas perceptionum in tactu ab exereitatione pendet i q.
in visu naturalis est. Inde et , quod qui visu pollinii θη)usum non faciant, quem habere potest, etsi lubinde 'ibi suppetias ferre valeret , siquidem eundem in potestate bala
3. I67. Conca vitas invior vel minor percipitur, prout di Ilia diiudi- superficie concava promotus celeri vel lenta prata aridi, 'Concavitatisae erentiam
148쪽
mutat. Quoniam major cst concavitas, si concavum magis declinat a plano tangente; minor vero, si minus; ista autem deis plinatio a mutatione directionis pendet: ideo pro diversa concavitate diversa quoque est mutatio directionis mobilis in sita perficie concava incedentis. Quamobrem cum digitus in superlicie concava promotus directionem Continuo inutare co-xatur & quidem diversa ratione pro diversia superficiei concavitate; illius autem mutationis nobis constit simus: ex ea utique diversam concavitatis rationem percipimus.
Quae de diversitate convexitatis & concaVitatis per muta tionem ditet tinnis d giti in superficie convexa vel cava inedidentis diximus; ea unusquisque experiri potest. Quod si vero ideae ipsi non fuerint saris et arae; rationem repetat ad articinium praecedentem inculcatam.
f. Iis Ileam anguis remtari tacitu beneficio habemus, quatems Aoquium re Agitum juxta eandem directionem promoventes contactum e pia auineum rare percipimus subito directionem mu Iuri, quidUmeundem com pGγmodo ra' Iimare voluerimus. Dum enim digitum secundu ira eandem di tW rectionein promovemus salvo contactu, lineam rectam ex eo F μ' gnoscimus c, i63. , cumque contactus in motu progressivo ex syirat, lineam rectam ibidem terminari nobis conscii sumus. tam vero dum subito mutata directione contactu salvo secundum eandem directionem digitus denuo promoveri potest; nam rectam agnoscimus est. , cum priore in uno puncto murrentem, non tamen cum eadem coincidentem. Eandem adeo anguli notionem tactus beneficio habemus, qua Geo tris est θ. 34. Geom. . f. 169. Puias erus unum anguli fuerit latitudisi corporis nostra Specier animparallelum ι ideam anguli recti habemus, quarenus digitum δε- um qui Ma dudum alterius cruris ramotum nec in dextram magis ' μώ tactus
149쪽
quam in finistram inclinare ex situ brachii restem corporisci scimus. Ast anguli ac Mi habemus id am, quarenus digia
rus Iuxta crus alterum promotus Persu sinistram excurrit, reidum diguus promouetur, brachium non modo emen itur, P rum etiam simul ad corpus accellit. Anguli denique obtuid a nobis is, quatenus digitvs juxta crus alterum pro tu versus dextram excurrit, vel duci digitus promovetur, karbium non tantummodo extendum , veram etiam simul a torpore nostro recedit. Etenim si crus unum anguli suerit latituditi corporis parallelum, crus alterum ad idem perpendiculare eviam ad hanc perpendiculare esse debet β. 23o. ωοin. . Quam obrem cum idem in neutram partem inclinetur 79. ωμι , ct cum altero crure rectuin citiciat f. 78. m. ; anguli recti ideam habemus, duin digitum juxta crus alterum promotum ita excurrere nobis conicii simius, ut neque in dextram, neque iasinistram inclinetur, seu versus neutram partem excurrat. Di gitum autem recta excurrere nobis conscii sumus, dum brachi uni digito cxcurrente tantummodo extendi, non vero una ad corpus accedere, vel ab eodem recedere obtervamus. At que hoc pacto angulum rectum agnoscimus ti ab aliis distimguinius, consequenter claram ejus cf. 3i. Pocti empi', immo ot distinctam habemus ideam, ubi modum alteri expinnere valemus, quomodo cum a ceteris distinguanuis νβPschol empir.P. Enimvero si angulus fuerit acutus, crus alterum intra crinta anguli recti cadit h. 66. Gram. . Quamobrem ubi cliis commune sucrit latitudini corporis parallelum ; digitus juxta alterius ductuni promoveri nequit, quin brachium, dum extra' litur, una ad corpus accedat, & digitus versus fiuintam excuserat. Angulum adeo acutum agnoicimus S a ceteris dilhPsuimus tactus beneficio. Atque adeo patet ut ante, nos ide'am claram, immo prorsus dillinctam anguli acuti habere, ta elui debitam.
150쪽
Denique s angulus fuerit obtusius, crus alterum ultra crus recti veritis dextram cadit, si crus commune anguli recti atque acuti suerit latitudini corporis parallelum β. 66. Geom. Quainobrein digitus iuxta ductum cruris obtusi, quod cum recto commune non habet, seu quod extra eum cadit, excurrere nequit, nisi brachium, dum extenditur, una a corpore re cedit. Hujus igitur digiti ac brachii motus nobis conscii angulum obtulium agnoscimus, eumque a ceteris distinguimus. ANque adeo patet denuo ut ante, nos ideam claram, immo pro sis distinctam anguli obtusi habere, quam tactui acceptam serimus. Unum alterumque no andum est eirea propositionem praesentem, tum ut quaedam rectius intelligantur, tum ne nonnulla male intellecta in perversum sensum trahantur. Primum itaque notandum est, non exaetum requiri latitudinis eorporis & eruris unius anguli parallelismum, sed sussieere ut hoe eum illa ad parallelismum quodammodo aceedat. Immo non opus et hoe parallelismo. sed eundem Reilitaria tantum. modo gratia supponi tenendum porro est , propterea quod plerumque objectum tangibile ante nos constituimus , dum idem tangere decrevimus, vel ante idem eonsistimus, ubi o jectum loeo suo dimoveri nequit vel id dimovere nolumus. Eterum qu-lemeutique crus anguli unum situm habuerit ad eor. pus, motu brachii eonstanter dignoscetur angulus rectus ab obliquo S aeutus ab obtuso: id quod hic uberius exponendum esse non existimamus. eum levi attentione opus sit, ut diversitatem motus visui obvium observemus. Denique probe eonsiderandum , quae nobis in visum facile incurrunt, ea quoque sola attentione mentis non minus Helle dignosci, ubi exercitatio aeeeliarit. Abiit adeo ut inexercitatus a se ad prin
Quoniam angulus rectus ab obliquis, Obliquorum unus Numeras ς uil acutus ab altero nempe obtuso distinguitur motu bra- έγω erum inii, auularum