장음표시 사용
161쪽
tum interibr sensuales vi sensationis in anima existunt . 93. Psi hil. mpir). rario ulmi' Quare cum anima, dum sentinius, sibi repraesentet lubilanti μή ςπlu- -- tuin simplicium mutationes intrinsecas, sed in unum confusa 3. 98. , idea sensualis oritur ex confusione mutationum intres secarum, quae in elementis rerum seu substantiis limplicibus contingunt. Eiumvero in omni elemento status singuli a se invicem dependent quoad existentiam c .i99. Cosmotb. Quam obrem cum ideae lenitiales sint similes objecto. quod repretientant g. 9i. 3 in iis quoque contineri debet dependentia statuum singulorum in illis clementis a se invicem quoad existeMtiam, quorum mutationes in unum consund tur. Jam ista dependentia non intelligitur nisi per status omnes anteriores l. 85i. 56. 0ntol. . Ideae igitur lensuali inesse debent reprπ-
sentationes omnium statuum anteriorum in iisdem elementis, quorum mutationes in eadem in unum confunduntur, i quidem in unum confusae, propterea quod impossibile omnes illinstatus a se invicem distingui, praesertim cum elementa sensu pror' sus non percipiantur IOi. . Constat vero ideas lenitales is
gulas involvere statum integrum universi, ad quem releruntur l. i Sa. ). Ergo ctiam Omnes universi status eodem anteri0res integros involvere debent. Phantaςmata rerum praeteritarum sunt ideae vi imaginationis reproductae, quae antea vi lentiationis in nobis extiterant l. 93. O . PEWλι empir. , atque adeo ante in idearum te,sualium numero fuere, consequenter eadem involvere debeat, quae tensuales involvebant. Eni nivem ideae sensuales involve' bant omnes status mundi anteriores per dmonstrata. ΕΠ' etiam phantasmata omnes status mundi eo tempore prater
lapsos involvere debent, quo in numero idearum issuali
fuere Propositio bare magis paradoxa videbitur interiore sa. . sed eodem modo tacutiuntur nebulae , quo tu is era
162쪽
dem diseullandas esse monuimust. Admiranda prorsus est natura animae, quam non intime perspiciunt, nisi qui peremptionum nostrarum interiorem rationem intelligunt. Ceterum hine intelligitur, quomodo Cosmologia, quam genera. lem seu transcendentalem diximus, inserviat narere animae investigindae. simulque patet ratio. cur desectus Cosmologiae obstiterit, quo minus Psvehologis rationalis exculta fuerit.
Singulae sensuales in diadunt omnes status mundi futuros ae quodlibet phantasma rei praeteritae indoluit omnes et mas statui, qui res illius rei Iuttari errent. Ideae enim iiivi ii,
seni uales vi sensationum in nobis existunt 9,PB ω empir9. adhue ιλ.-Quamobrem cum anima, dum sentit, substantiarum simplici- riuo,pliei.
um, adeoque elementorum Corporum . I 82. Cosmia. , mu- ἔα
tationes intrinsecas, sed in unum confusus sibi repraetentet 3. 98.); in ideis sensualibus continentur omnes clementorum mutationes intrinsecae, consequenter status eorum interni c=.7χ. 726 o L), sed in unum confusi, ut neuter ab altero distingui ist. Enimvero status elementorum internus ea lege continuo mutatur, ut praetens contineat rationem sequentis s*. I97. Cosmi , consequenter praesens status quidpiam continet, unde intelligitur eur succedat futurus c3. 56. OΗt . , ut adeo iu-Jurus insit praesenti per modum entis potentialis I. i76. Our. . Et quia ob continuam illam statuum sequentium cx ante c- dentibus natantiam status quilibet praetens continet rationem aliquam remotam futuri cujuscunque 3. i97. Cosmol. ), status quilibet suturus in praetente latet per modum alicujus entis potentialis, sed diversi gradus . t 76. Ou L). Et quoniam elementa rerum vi quadam praedita sunt . i96. Cosmia. , qua ad mutationem status continuo tendunt I. 723. Iul.9 ; singulis quoque elementi statibus inest quaedam tendentia ad omnes suturos, sed diversi gradus , quemadmodum ipti status tuturi per modum entiς potentialis, 1ta diversi gradus intimi.
163쪽
Quoniam itaque ideae sensuales obiecla, quod reprasentant, similes sunt j. 9I. in iis quoque status praesentes elementin. rum, qui reprae lentaIItur, suturos per modum entium pote tisium diversi gradus 2 virium tendentias ad eosdem diversi itidem gradus continere debent l. I93. Ontia. . Dimvero singulae ideae sensuales integrum statum praesentem universi imvolvunt f. 182. . Quamobrem cum in statibus pratentibus elementorum, quibus simul sumtis resultat status universi, comtineantur omnes status suturi per modum entium potentialium diversi gradus, ac sumtis singulis, quae ad eundem gradum per' tinent , prodeant status singuli suturi totius universi, quemati modum ex iis, quae demonstrata sunt, liquet; in idea qualibet sensuali instim omnes status mundi suturi per modum entium potentialium diversi gradus. Et eodem modo liquet, quia iisdem quoque inesse debeant tendentiae omnes ad status uit ros, sed itidem diversi gradus. Quoniam vero status praelea res elementorum in unum coniunclit anima, ut eos in idea temsuali involvat, quemadmodum supra ostendimus l. in , ita multo magis, quae in statibus istis inliint in unum collium dere debet. Quare idea sensualis omnes status mundi futuros involvit. Phantasma quodlibet rei prateriis est idea vi imaginatio nis reproducta, quae antea in numero sensualium idearum fuit f. 93. IO . PDchol et r. . Enimvero eum in numeruidearum sensualium esset, status omnes suturos mundi involve bat per demonstrata. Ergo cum reproducta non differat a pii' mum producta nisi gradu claritatis n. 96. PDctit empir , et iam vi imaginationis reproducta omnes illos mundi status ill- volvere debet, qui ita tempore, cum primum producti illa mero idearum sensualium esset, adhuc suturi eranti
Atque ita tandem patet, quales sint rerum eorporem pere pluunt ἰ id quod mulium prodia non modo ad rem
164쪽
De Imaginatione et Memoris. I 9
naturalium cognitionem, quae in potestate est, dijudicandam; verum etiam ad inspicien4am notionem Uariorum, quae animae insunt, inprimis autem ad notiones perseitionum divinarum clarius pereipiendas. Patebunt haec tum ex sequentibus, tum ex Theologia naturali, quae Psychologiam rationalem subsequetur. Si quis vero suerit hebetior, quam ut interiorem perceptionum nostrarum rationem perspicere possit; is per
nos rideat, quae de eadem dicta sunt, memores quippe illius Epictai in Enehiridio e. 29. Philosephia studium Ibscipere evise Statun te para, quo uturum fit ut deridearis; ut multi te Iub- sament. Si quis vero infirmior fuerit, quam ut sibi persuadere possit, ab errore vacuum esse posse dogma , quod inopinatum ipsi videtur, nec virtuti ae religioni adversum quid ideo esse debere, quod a veritate alienum judicetur ; is pernog totam istam pereeptionum interiorem rationem damner, modo sibi temperet a malitia, suaque libertate usus nostram quoque nobis concedat, qui in rebus pervelligandis nostroaeumine utimur & hisce perspicillis ad abditam utimur doctrinam pervidendam pietati profuturam. In Theologia nimirum naturali ostendemus, divinas rerum prodire ideas, si nostrae a eonfusione & orta inde obseuritate liberentur, sicque quae finita fuerant in infinitas abire.
q. Im. Quoniam ideat tam sensuales, quam phantasmata rerum In ituri prateritarum non modo omnem statum mundi, ad quem re strorum struatur 3. 1829; verum etiam status mundi omnes eodem M Hrum teriores 3. ISA ac quocunque temporis intervallo post tilares involvunt 3.183. , consequenter tantus eorum numerus est, quae in unaquaque perceptione involvuntur, ut eum inire
esse pro impossibili habendum , ideis nostris seu perceptionibus
infinita insunt. convenientissimum hoe est principiis Theologiae natura. iis, quorum fide hominem persectionum divinarum speeulum esse debere constat: id quod suo loco luculentius doee-
165쪽
Conducit hoe eora lorium ad rectius pereipiendam 4ifferen tiam, quae inter i mellachum sinitum atque infinitum intercedit non uno modo. Nobis enim piroque abscondita sunt, quae in ideis noliris latent, ut eorum, quae in iis distinguimus, I tio ad ea, quae discernere nullo modo possumus. sit veluti in finite parvum ad quantitatem ordinariam, vel veluti quanIlluruaevis data ad infinitam, consequenter ea, quorum nobis con e ii sumus pro nihilo h ibenda sint respecta eorum, quae t Lerni non potiunt. AII in Deo, cujus intellectus infinitu est, omnia aperta sunt, nihil absconditum. Unde nobis ., sentia videntur dc procial a nobis remota, quae Deo praesenti sunt & propinquia inservit adeo docti in i praesens ad disse rentiam inter creatorem 2 creaturam restius comprehen4ea dim. Sest haec clariora evadent suo loco, ubi in Theologii naturali talia ex instituto declaraturi sumus. Ceterum si qui vi imaginationis adjuvare voluerit intellectum interiorem ra tionem idearum concepIurum , is ad experimenta optica consa giat, ubi patet visibilia ita in unum confundi posse, ut nullum eorum ab altero di istinguatur amplius, & hae eonfusione oriri non modo ideam confusam ab ideis distincte pereeptorum prorsus diversam , Verum multa etiam quasi in nihilum reci dere, ut nDn amplius percipiantur, utut ingens eorum nume rus consula perceptibile quid constituat. Pertinent hue ima gines, quae a speculis conicis reflectuntur. Amplum enim tium in vertice coni di prope eundem in exiguum spruolum contrahitur, ita ut in illo depicta in speeulo eonsuli quid pereeptibile in imagine. quae in speculo comparet, exhibeata Pollunt alia quoque experimenta ope vitrorum conci st' rum in eam rem fieri & ex iis, quae ope mieroseopiorum insti tuuntur. nonnulla colliguntur, quae praesentem dostrinam ii lustrant. Sed talia ad philosophiam exphrimentalem ulli re mittenda, quae suum non minus usum in Psystoloba, qa in Physica habent
g. I 87. Status tam praeteriti, avara futuri non singuli eodem do in idea rei praesentis, vel vi imaginationis reprodussc ιπώ
166쪽
De Imaginatione tae Memoria. III
tantier: nniliterque flatus praesentes singulo rum elementorum, quibus Iraesens mundi satus constituitur, diverse modo in id ahsuali inrahuntur. Ut propositionis praesciatis veritas lacilius comprehendatur ; fingamus seriem statuu in praeteritorum ad certum numerum csse redactam, qualis prodiret tempus omne elapium in minuta secunda aut scrupula quaecunque alia istis minora resolvendo: id quod ob continuitatem scrici successivorum facere non licet, nisi quatenus ea per reclam in partes aquales divisam imaginationi objicitur, non attonia iam statuuin fingulorum diversitate, sed tantummodo eosdem conlideran- ω tanquam praeteritos. Quodsi jam hos status species tanquam praeteritos, evidens es ipla praeteritione eosdem differre, quatenus a praetente diversam sortiuntur distantiam, cum alii aliis citius praterierint. Quamobrem cum ideae lenitiales si miles sint Dbjecto, quod repraetentant s=.9I. , status praeteriti ita in iisdem involvi debent, ut non negligatur divorta distantiae uniudicujusque status praeteriti a praesenti ratio. Atque adeo jam patet non eodem modo in idea sensitati involvi posse status mundi praeteritos. Enimvero status clementorum interni, quibus status aliquis praetens mundi constituitur, ea lege mutantur, ut praeli:ns rationem contineat sequentis , cur nempe sequens ad actum perducatur q. I97. cinna. , adeoque Praterita habent se ad praetens per modum causae ad caulatum 89. 0ntol. ), consequenter pro diversa a praesente distantia causὰ erunt continuo remotiores. Ideae igitur statuum praeteritorum ita involvi debent, ut ultorior continuo admittenda fit involutio, quo longius a praesente abest praeteritus. Atque ita nascuntur diversi involutionum gradus, qui exprimunt diversos dependentiae modos praesentis ab antecedentibus. Abia unde igitur patet, sngulos status praeteritos non eodem inodo is idea tensuali involvi.ta interiorum propositionum deinotaratione jam con- sat
167쪽
stat c*. ID. 78 . G3. , phantasmata rerum praeteritarum 'Lquando fuisse in numero idearum sensualium. Quamobrem quod de ideis sensualibus jam evicimus, idem de phantasmatis
quoque rerum praeteritarum valere palam est.
Series rerum successivarum, quae datur in universo f. I, Cosmοἱ & quam constituunt status mundi sibi mutuo succe
dentes , quales paulo ante in serie praeteritorum consideravimus, per statum praetentem dividitur in duas partes, quatum altera exhibet status praeteritos, altera futuros eo quidem modo, quam paulo ante insinuavimus, cum modum involutionis la- tuum pratteritorum expenderemus. Quemadmodum itaque in parte praeteritorum status unusquisque diversiam laetitur distantiam a praetente, ita ut continuo crescat cum numero statutina praeteritorum , ita similiter in parte suturorum dire iam status singuli distantiam habent a praesente . ita ut conti nuo crescat cum numero statuum suturorum. Sicuti igitur in
serie praeteritorum diversia illa distantia exprimi quoque debet
in eorum involutione , ut ideo non uno eodemque modo in
idea sensuali involvantur singuli status praeteriti ; ita hac ei
stantiarum diversitas in caula quoque esse debet, ut non udo eodemque modo singuli status suturi in eadem involvaptur. Porro res succcssivae in mundo adipectibili omnes inter se NPnectuntur l. I. Cosmo ), inunque in numerum pretesust rum abeant, quae antea in numero suturorum erant, nexu futurorum idem prorius est, qui praeteritorum, consistens se se in continua dependentia effectus a causa. Quemadmesi nimirum in serie praetcritorum continuo ascenditur ad ciuis remotiorem, ita in ferie suturorum continuo deicenditur ades sectum remotiorem. Et sicuti in serie prateritorum status p τ' sens est effectus continuo remotior, quo altius ascendituni ita ipserie futurorum status praesens fit continuo caula remini.
Statui nimirum praetenti convenit dependentia diversi gradui
168쪽
De Imaginatione es Memoria. II3
fmgulis finibus prateritis; singulis autem statibus suturis competit dependentia diversi gradus a praeiente, ut status praesens dici possit gravidus suturi. Quemadmodum itaque propter diversain dependentiam status praesentis ab unoquoque prael ritorum diversi status pratteriti in idea sensuali divertimode inis volvuntur; ita similiter ob suturorum statuum a praesente dependentiam diversalii status suturi diverso modo involvi debent in idea sensuali. Jam quod res coexistentes attinet, eaedem quoque inter se connectuntur , 53. Cosmia. , atque adeo in coexistendo
ratio coexistentiae unius continuo est in altero f. io. Cosmu ut adeo coexistentia eodem modo a se invicem dependeant
f. 83i. Ontia , quo successiva a se invicem dependent in existeudo per demonstrata. Scilicet non quodlibet immediate dependet ab altero in coexistendo, sed etiam mediate, & mediata illa dependentia non eaden cst in codem subjecto quoad omnia coexistentia, a quibus dependet. Nascuntur adeo in eodem lubjecto dependentiae diversi gradus quoad coexistentiam , quemadmodum diversi gradus dependentiae quoad existentiam in serie praeteritorum S futurorum dantur. Quare eum in serie successivorum ob divertam illam dependentiam sentibilis praesentis status praeteriti & suturi non eodem modo in idea sensuali involvantur per demonstrara ἰ nec in sorte simul
taneorum ob diversiam dependentiam in existendo dati eujus dam lentibilis a ceteris coexistentibus status pritientes singulo. mm elementorum ac inde Ortorum corporum β. 176. Cosmol.
quibus presens mundi status continetur, involvi possunt in idea
sensuali eodem modo. Et ita quidem prolixe satis ostendimus, ideis nostris semnalibus non inesse omnia eodem modo: id quod ob utilitatem multiplicem probe expendi meretur. Comparet ea in subsequentibus, ubi de evolutione idearum serina est: idea.
169쪽
rum enim evolutio ab involutione vendet. Exemplum in. volutionis alias occurrit in doctritis de generatione, ubi inter diversi sustemata. quae a philosoplus excogitata sunt, cerrit ouoque lystem involutionis. Nimirum si de preexistentia corpusculorum organicorum , quae rudimentorum nomine vulgo veniunt, se imo inciderit; in Adamo praeextitisse dicuntur omnes iplius posteri. Adamux in se continuit omnia ta dimenta liberorum ex se prognatorum, in quorum ruementi iam aifu continebantur rudimenta liberorum ex i sis n1lcen eorum seu nepotum ipsius Adami ; Et idem affirmatur de Adami pronepotibus , abnepotibus 2 ita porro. Rudimen a igitur sequentis generationis continuo eontinemur in medimentis anterioris. sed diverso praeformationis gradu. Atque ita rudimenta omnium posterorum Adimi in eadem linea rem descendentium diverso praesormationia gradu involut suete in rudimento filii sui, ut alia una evolutione seu Pse ratione, alia duabus, alia non nisi tribus inde evolvi potuerint di ita porro. lnvolutionis adeo notio, qualem supponimus in interiore pereeptionum nostrarum ratione explieanda non est in foro philosophico ineognita. Translata vero ad perceptio nes nostras lucem afflandit tertiae mentis operationi, qua unam ex alio colligitur. Cur enim hoe fieri possit & quainua erdito colligi queant, inde intelligetur. Non minor vero eum parebit utilitatis in Theologia naturali, ubi reddenda ratio est, cur cognitio Dei sit mere intestiua , creaturae vero diuersia
Involutio praeteritorum' suturorum omnium. Ille
cedemia sitis iiiperque attenta mente perlustres, omnino cost stabit involutionem pratteritorum ae luturorum omniumquα Maesentium in idea sensuali niti nexu rerum coexistentitim Sluccessivarum in universo continuo i8, S DA I
170쪽
De Imaginatione F Memoria. Iss
obrem cum nexus rerum tam coexistentium in mundo adspectabili β. s. Cosmoc , quam successivorum independenter a doctrina elementorum demonstretur . 33. Cosmia. , adeoque admitti tibeat, etiamsi haec ignoretur, vel rejiciatur, consequenter quamcunque de elementis corporum quis foveat opinionem, involutio quoque suturorum ac praeteritorum omniumque praetentium in idea sensuali admittenda est, quamcunque quis de elementis corporum hypothesin tueatur. Quoniam tamen, nexus rerum materialium a nexu et
mentorum pendet 3. 2χ. Cosmol.), adeoque in hoc rationem sui iurulentem agnoicit . 83i. Ontud, eonsequenter absque eo sui licienter intelligi non potest 3. 56. Omoty, quemadmodum compositio 6 686. Ontol. ) , vis motrix g. 293. O Ot), vis inertiae f. 297. Ontol. , extensio & continuitas u . Os l. sine theoria simplicium sussicienter intelligi nequeunt; involutio quoque praeteritorum ac futurorum omniumque praetentium in idea sensuali sine theoria fimplicium suffici-ςdter intelligi nequit, quippe quae nexu isto nititur per amec
lina. Haee ideo adjieimus, ne quis praeeipitato iudicio reiiciatruod rejicere non poterat, aut damnet. quod damnare non ebebat, propterea quod doctrinae de elementis rerum, quae nimis paradoxa videtur, insestus sit. Plurimum interest nosse. qira nam inter se pugnem, quaenam invicem eonsentiam, & quae nec absque iis intelligi possint, utut cum iisdem conspirent nee absque aliis intelligantur penitus.
Perceptiones sunt imagines, quas nulla arte Hetana imi- Di Deoindiari licer. Imagines enim, quae sint perceptiones animae β.86. intriinum 3 - , obiecti extra animam reprae lentant f. 2I.9. Involvunt mucriri aeuiam integrum statum universi, ad quem reseruntur cf. 8a. . cum Omnibus statibus mundi anterioribus seu praeteritis l. 'in ti adhuc suturis respectii objecti f. 385. 2 quidem sin-U a gulos