장음표시 사용
381쪽
Quod ita sussi eienter explieaverimus omnem nexum ri ritatum universalium . haud dissiculter per spieit, qui nouod mentis universalis ex ontologia probe cognitam atque perluctam habent. Etenim quae rebus insunt, aut in elsentializm, aut attributorum, aut modorum numero sunt: ad attributa enim vel modos referuntur modorum possibilitates, prostvel remotae, vel proximae fuerint. Quamobrem eum omnem nexum expendat proposito. quae in essentialibus , attribsituatque modis sundatur ; nexum quoque veritatum uni cis
lium. qui rebus ipsis inest, omnem explicatis, 446. inritas ρr, Vcritotcm yropositiovis perspicimus per nexum tum reir ituri, latibus cliis liniversalibus ta demonstratio eundem alam fac uomodo Vcritas enim propositionis cum in determinabilitate pridicati perviciatur, per notionem subjecti consistat f. 3i3. LM. , ex eo agadisti tur quod posita notione subjecti poni debeat pret dicatum si III. Ontol. . dam propositio vera est, qua demonstrari pona 3. 344. Log. ; in demonstratione veto sumitur notio sub iecit, qualis datur, ac inde vel syllogismo uno, vel plerum . pluribus inter se concatenatis tandem insertur propositio, iaqua 1ubicisio vi notionis datae tribuitur praedicatum, qua , ipsi tribui polla cnunciabatur, conseo uenter polita notius lilbjecti poni debere praedicatum per demonstrationem peripi'citur f. 4O6. LV. . Quamobrem eum in quolibet sylloἔis ratio, cur Vera sit conclusio, sit veritas praemissamium In LM.' 3 36. Ontol.9, praemissarum vero loco sint propositiinnes ac desinitiones 3. 498. LogJ ct in quolibet s1llogismo ut tem una universalis esse debeat propositio , 33 . Lot i yseritas propositionis perspicitur per nexum cum definitionibus ac propositionibus aliis universalibus veris f. io. Os II hoc
est, per nexum eum aliis veritatibus univertalibus, simulque tet nexum veritatis universalis inius cum aliis imotescere per u monstrationem. bisset
382쪽
Liquet hine simul veritas principii generalis , veram esse
V scitionem, quae cum veritruibus atiis connectitur, hoe est, ideo potius tanquam vera, quam tanquam falla admittenda est, quia aliae propositiones verae sunt, ut his positis di ipsa pona tur. Liquet etiam Mathematicos. qu. non admittunt nisi demonstrata, veritatem propositionis perspieere per nexum eum aliis. Et selentiae non alius finis est, quam ut veritatum uni
versalium nexus perspiciatur I. 94 LE P.
Demonstratio palam facit veritates Universales, cum quia Inritatiobus alia quaedam connectitur. Veritates enim universales, cum universales quibus alia quaedam connectitur, sint illae propositiones, quae quomodo d tanquain jam notat insar praemissarum sumuntur in demonia rcgaritur, stratione cf. 633. ISa. Log. , quemadmodum ex propositio- dis praecedentes demonstratione liquet. Enimvero quaenam sat illa propolitiones, quae tanquam verae praesupponi de 'ant, antequam data quaestam demonstrari possit, ex analyti ista demonstrationum patet, qualem in Logica exemplis illustravimus s.cit. . Et ubi quae praesupponuntur ex propositionum demonstratarum numero stini, per harum demon strationes denuo patet, quaenain veritates universales praesupponantur tanquam verae, antequam ipsae demonstrari queant, ae ita porro, donec in principiis indemonstrabilibus gradum sistas. Demonstratio adeo palam facit, quaenam propositiones snt, cum quibus quae ad demonstrandum proponitur connectitur tam immediate, quam mediate, consequenter quaenam sint illae veritates universales, cum quibus alia quaedam data connectitur.
Patet adeo veritates hasce reperiri ubi sucee. suam assem fila generationem distincte percipere studemus s=. 99a. Tu . Quam Ohrem illustrandae propositioni Pr senti inter, iunt, quae ad propositionem de modo detegendi principia convincendo tanquam nota supponenda annoI4Vimus o 992. Log .
383쪽
Ouoniam constat, unam eandemque propositionemrat 'sis lapicas modis demonstrari posse ; eadem propositio cura veritatibus universalibus diversu umnediate conmeaiIur. Hine eertum quidem est per datam proposuom
demon mationem , eam eum hisce veritatibus uni connecti immed are; non tamen d: ci potest, bas universae, esse solas, cum quibus ei immediate eonfvi σDico autem tantummodo eantem propositionem cutat ibus universalibus immediate ecinnecti posse enim pineis, ut, ubi nexuis quoque immediariis pπ μῆtur eo quemini, udo not. σῖ- M, V deant eaedem, etsi ad nexum immediatum spetua
ridi*r veritatibus aliis univerialibus connectitur, vel iisdem repsis Ponamus propositionem salsam cum veritatibus aliis tali libus connecti. Cum ex hoc nexu perspicumir e iisdeUT 446. , non poterit esse sella conIra b orbe . ditisur est, ut veritatibus universialibus repugnet, conlequentis statem ejus perspicimus per repugnantiam eum veritate ait Iuniversali.
Quomodo illa repugnantia reperiatur. eIbus indirectis patet. Etenim quae in iis summis p 'p'. falsa est, inde vero dedueitur legitima eonsequentia ali Prepugnat veritati cuidam universali & hine salia intest y . unde porro arguitur salsitas assumtae, quatenus nempe'plur, eandem quoque veritatibus universalibus repuga I s 3, I J , quod ut pateat recte sumi, proposivonem lis m
384쪽
De Auentione F Intellectu. 369
falsia, seu ea, quae veritatibus universalibus repugnat. Etenim idem fiat in demonstrationibus indirietis seu apogogicis propositio as- mediare. sumta arguitur falsitatis, quia ex ea eodem modo, ac ex notiO- ne subjecti in demonstratione ollensiva propositio data, salsa quaedam deducitur propositio F. 333. LM.). Enimvero demonstratio ostensiva palam facit nexum cum veritatibus uni. . Verialibus θ. 4 6. , atque adeo quoque nexum eum propositione per notionem subjec i assumta & ad demonstrandum proposita. Ergo in demonstratione apogogica palam fit nexus propositionis assumtae cum salsa, qtiae tandem prodit, conclusione. Quamobrem constat salsitatem propositionis mediate hic perspici per nexum cum alia salsa, consequenter eum tali, quam veritati alicui universali repugnare constat
Demonstrationes per indirectum non modo in Mathesi Geometria praesertim, frequenter oecurrunt; verum etiam a nobis in philosophia saepius adhibentur. Non adeo opus est, ut exempla anxie eonquirantur, quibus praesens illustret propositio.
Rarionale res dicitur, quod ratione praeditum est. Ens quod. Quamobrem cum ratio sit facultas nexum veritatum universiaia nam rari lium perspiciendi f. 483. PDclol. empir.); ens rationale et , quod facilitate nexum veritatum universalium perspiciendi praeditum est. Et quoniam facultas nudam potentiam activam dieit g. 29. ' hoc empird, adeoque ratio naturaliter per modum potentiae aniniae inest; res rationale est, quod ad Pririsatum universalium nexum perspicien tam per e sentiam conaturam suam aptum es e consequenter cum ex actualitate
385쪽
37o Sect. I. II. Arpossibilitas colligatur g. 17o. 0αοί , s quis nexum verissimnii versalium actu perspicit, rarionalis esse intelligitur.
Ad jectiva lubjellam denominant ab accidente, quod ei dem inest. Quamobrem eum id, quod inest, jam fuerit de finitum, non est quod quis sibi metuit a cireulo in dehaeeseo ubi adjectivi definitionem ingreditur nomen substanti mi unde ortum habet. Quamobrem definitio entis rationalis no minalis, quam dedimus. non peceat. In eorollariis an m finitio rationis applicatur ad ens rationale, ne amba mopus sit in demonstruionibus, quarum gratia de uorum fuit.
nisso fit. Atis veritatum universaliuin necessarios.
Nimirum ratio inest animae per modum potent:E remst eae, ita ut eidem equidem non repugnent actus ad latuiss*nexus veritatum universalium requisti; non tamen eo et elicere possit, nisi aliae precedant animae modifieationes. L adeo rationis inest per modum potentiae proximae, iis ut δω actus illos elicere possit, seu nexum veritatum uti erub lim actu intueri valeat . quando voluerit, vel occaso in Iuli rit. Disteri adeo ratio ab usu rationis, quomodo potentus mota a proxima disseret. Neque hoe in ritic ne singulut ii sed id potius eum ceteris , quae ad Reultates inimae Lyet stres spectant, commune habet. Immo sunt quoque in ta νη dispositiones naturales exeretrio erebro in habitum codyσ'tendi, in quibus idem obtinet. Omnia enim disposti. γ' tentia quaedam remota est; habitus vero prosima.
cuis fatis Ratio in vi repraesentariua univers, saalis iη axima Muini repra' tiιν', rationem δε ientem habet, sti eandem non excedit. 8 pq Guar ι vovi enim consistit in iacultate nexum veritatum universalium ρς unis si Πρη spieielidi 3. 483. PHAM. emtur. , adeoque animae tribui in iocedat. ' qua Disiti od by Go le
386쪽
quatenus apta fieri potest ad nexum istum aestu peripiciendum s. 29. Q A empiri 6t I. 432. Q h. ration.). Enimvero nexus veritatum univerialium perspicitur per demonstrationem o. 6. , adeoque per syllogismos f. 498. λ stu ratiocinia o. Da.
Quamobrem cum ratiocinium vim repraesentativain universi, qualis in anima datur, non excedat c . OR , neque ea eadem stuperiora sunt judicia, quae ad concatenati nem ratiociniorum in demonstratione necessaria simi F. 4ILl bul rat. θν492. LV. I ratio vim repraesentativam universi, qualis in anima datur, non excedit. Cum adeo per eandem in anima locum habeant, unde intelligitur, cur ratio eidem insit per de mustrata ; ratio in vi repraesentativa universi, qualis in anima datur, rationem stisficienteli' habet f. N8. ω- αῖ consequenter eam non excedit. Falluntur adeo, qui sbi persuadent, si animae essentiam
in vi repraesentativa universi convenienter mutationibus, quae pro situ eorporis nostri organici in organis senseriis eontingunt, ponamus eidem nudam tribui saeuitarem sentiendi. Immo absonum est inde insereri quod homini ideo denegetur ratio. Etenim si vel misime ostendi minime posset, per vim repraesemtativam universi, qualem animae convenire ut pra evielmus G. 619, quod homini eompetat ratio; non tamen hine ins reri pote. rar, quod negetur animae convenire ratiorem . sed tantur modo sequeretur non ex vero vim illam re a sentat irruri cenditari pro essentia animae. proprei ea quod Par eam non . . l. ligatur ex hypothesi. eur animae humat' e con Ueniat Oto. Enimvero alteram hane objectionem rei lo,rmus Per P opos rionem praesentem.
387쪽
Ratio attributum animae est I 346. 0κDIJ, atque ulla eidem eonstanter inest S. iso. OntοI L ut adeo ab ea em si parari non possit, etsi usum ejus suspendi vel auferri nae si impossibile. Rationalitas per eorollarium praesens homisi is sentialis est, probeque notandum hoe est . ne quis sibi peris 'deat suriosos ex rationalibus factos suisse irrationilex Aptnon minus delirant homines, qui noxiis erroribus se otalios fallunt ae in multa damna praeeipites dant: hoe l It.non obstante manet visis ratio, ut ad saniorem meatessi i . duci pollini, delirio isti voluntario renunciantes.
D in Antia Usus rationis sese exerit ratiocinando. Ulus enim Irtistulus rationi nis sese exerit per actualem intuitum nexus veritatum ulli et a rutio ' salium fg. 452.). Nexus autem veritatum universalium pes β'
rationis scie exerit ratiocinando.
Ideo tertia mentis operatio a ratione nomen trist.
D pendentia Gus rationis supponit omnes mentis operariones. D iaeelerit enim idie ratiocinando s3. 433. . Quare cum ratiocinii ' nmenti 'Pς' judiciis componatur l. 5o. DEJ; ulus rationis , i jyR1upponit. Et quia notiones duas vel conjungimus, vel icy 'mus, quando judicamus f. o. LM.) ; judicium lupponii prtionem. EnimVero praeter notionem judicium atque saliori nium non datur alia quaedam mentis operatio f. 32 DI)yp
adeo rationis Omnes Operationes supponit. Anyequam nimidium usus rationis sese einere potest pleesse est, ut rei notionem nobis formare seu dialem distincte repraesentare valeamus; ut de ea judieare pho iut judicia alia sint in promptu, quibus tanquam μαγ
388쪽
ratiocinandi usi tandem ratioeinemur & ratiocinando insera. urus de re sue in singulari, sue in universali pereepta conclusonem. Haee ex theoria tertiae operationis mentis. a nobis plenisti me pertractata l. 3s . & seqq. Psychol empir. , intuitiva quadam ratione patent. . Et ubi ad exemplum quod vis obvium animum advertimus, idem a posteriori perspitere Ii
Usus rati is supponit notiones miremades deIerminatas I stu nim usu quo plures in promptu junt, eo amplior est, prout eas magis ratiouis 'ae. familiares quis experstur, eo promptius es exerit. Uius enim IVpουσι. rationis ratiocinando sicle exerit s=. 433. . Enimvero in omni ratiocinio aut nomen, aut praedicatum aliquod vel absolutum, vel hypotheticum subjecto cuidam vindicatur GL 37o. PBcbol. mpis.), applicando vel definitiones, vel propositiones tam catego iras, quam hypotheticas g. 374. PDchol. empiri . Quamobrem cum non minus definitionibus 3. IIa I79. . , quam propositionibus universalibus notiones universales . 52αI 2I. LV. , eaedemque determinatae respondeant 3. 32o. Log. , siquidem ad ratiocinandum aptae esse debeant 3.374. Uycloc empiri); ulus rationis supponit, ut in promptu sint notiones universales determinatae. God erat primum. Quoniam omne ratiocinium, utut simplex, notionem aliquam universiilem supponit, vcluti definitionem aliquam, vel propositionem applicandam per demonstrara; quo plures nobis suerint definitiones atque propositiones leu notiones persipectae universales, eo plura ratiocinia formare valemus. Uliis adeo rationis ad plures casus siue extendit, seu amplior est.2uod erat secundum. Jam ubi notionem universalem ad ens quodcunque sve fingulare, sive universale applicamus , memoria nobis eam suggerere debet g. 334. 36O. 36i. Pqq. 0 bot empiri . Qua inobrem cum notiones, quas familiares experimur , sua veluti
389쪽
sponre statim sese menti ingerant, quotiescunque de iis eo:-tandi occasio offeriur; ubi eas familiares experimur, ad rati0einandum prompti sumus, atque adeo prompte quoque sese ex
Idem etiam patet a posteriori. Ponamus aliquem animo suo comprehensam tenere amplissimam durisprudentia natu ratis theoriam, ut non facile occurrat casus, qui per eam Madecisus detur. Ponamus porro omnem istam theoriam ego ipsi adeo familiarem , ut vix ei offeratur casus, quin jam eju decisio ipsi occurrat. Ecquis non videt, eum principiis istis ad decidendos casus prompte uti, ut adeo rationalem se pro b et in singulis istis casibus , nec longa deliberatione opus et muni sit 3 Et codem modo sese rem habere liquet, ubi de re bus quibuscunque aliis judicium discursivum sermari delet. Unde tanto magis clueet necessitas plurium notionum univibsalium, quod eaedem Varient pro varietate rerum dijudicabdarum. Apparet hine necessitas disciplinarum probe 'exeultu is quidem nos rationales probare velimus. Quando edin judicia discursva ex erroneis ae praeiudieatis opinionibus ipgit ima licet ratiocinandi Arma dedueimus I rationilet qai dem nobis videmur, sed revera non sumus. Aburimur minratiocinandi saeuitate: hie vero abusus usus rationis eici de quit q. 4 2 . Sane quemadmodum errores non sunt ri'
judicia diseursva. live singularia suerint, sive univerLlu, I 'tioni tribui possunt. . Usus equidem rationis absque suil ra tiocinationis nullus est; non tamen omnis actus ratiocillidunis ad usum rationis pertinet: alias ratio θ stellitii ratidei nandi unum idemque foret, quas tamen a se invicem ὀiffer re constat 3. 366. 3. Plinciat empir. i. sit ita', quod nonnulli rationem eum facultate ratiocinandi lubinde eonfundinii qui vagis Potius, quam determinatis notionibus sunt adsueti.
g. 438. Usus rationis homini non conna citur; sed demum titub
390쪽
. De intentione et Intellectu.
ritur. Usus enim rationis supponit notiones universales determinatas 3. 437.). Quamobrem cum notiones universales non habeamus, nili quas aut a rebus sontii perceptis abstraximus, vel etiam ab iis, quorum nobis tanquam ad nos pertinentium in nobismetipsis conscii sumus, aut in talia resolvere valemus, quae in individuis percipimus h. 429. ; immo si definitiones ac propositiones ab aliis repertas intelligere voluerimus, aut res ipliis, ad quas pertinent, aliquando sensu nos percepisse, aut ea, quae per vocabula indigitantur, sigillatim in subjectis aliis sensu percepisse opus sit 3. 43o. ; nos notiones unive tales demum acquirere debere, non per essentiam ac naturam 3ctu habere patet. Liquet igitur etiam, nos per essentiam ct naturam animae non habere usum rationis ; sed eum demum acquirere debere.
Nimirum quatenus rationis sumus eompotes possibile est. ni ad usum rationis perveniamus s. 483. 29 Pschol. -pir. et ubi vero usus compotes fieri velim uti eum demum acquirere
tur, seu per essentiam atque naturam inest, quod per se pateti se quoque raetionis destruuntur, eumque demum ari virere d. bens '
Hine reddi potest ratio, eur insantes videantur sortibus brutorum stupidiores. Brutis enim paucissimae sunt altiones. ad vimam quaerendum, se tuendum S generandum necessiriae, ad quas per mechanismum eorporis determinantur. nee universati opus habent eognitione. At hominis aBiones multisariae sunt, quarum determinatio in utramlibet contradi ilionis partem in ipsius potestate est, quas vero secundum rationem determinate debet. Unde homo haerere debet eis ea determinationem istarum actionum, quamdiu nullas sibi adiquisivir notionea universales , vi quarum eaedem MIeImi'