장음표시 사용
391쪽
l. Αω.2ui rationis usum acquirere negligit; Me das eoae s feri potest. Neque enim per naturam ac essentiam antinet illest; sed acquiri demum debet 3. 438. . Quamobrem qui in iis a quiescit, quae per naturam inlunt; nec eidem aequirento 0 ram debitam impendit, notionibus scilicet universalibus negle ctis g. 370: is quoque ejus compos fieri nequit.
Hi ne patet eur inter bruta edueati rationis usu desiita tur, teste exemplo hominis inter ursor educati . ad quod si pius jam provocaVimus.
n ima uita πη s sinis focilitatur atque ampliftatur usus rationis:
Qui eatiouis ρHique sermonis Ou rationis vos vix conceditur. Usus enim ra. ab usu sermo- tionis sule e Xerit ratiocinando l. 43 . , omnesque mentis o 'mi. ratione6 iupponit l. 456. . Quamobrem cum in cognitione symbolica ratiocinia sint magis dillincta, quam in inmitiva 369. Psychol. empirin nec minus distincta malis sint iudicia. i. vocabulis esserantur, quam si absque eorum ope fiant f. Ii di chol. empira immo in cognitione symbolica ti acumea, aproscinditas intellectiis facilitetur atque extendatur l. 3 2.υ thot empir. ; usus quoque rationis vocabulorum ulli latililandebet. Puod erat primum. Ja in porro notiones abstractat seu universales, pr o inferioribus ab Mahuntur, si quae ab alio abstrahimus, peculus bus nominibus insigniuntur, non modo magis claret aedistiasti fiunt 3. 28 . Pbcb. empir. ; verum etiam memoriet fati dimandantur & diutius retinentur f. 283. PBctit empiro Gadeo ad notiones magis abstractas pateat progressiis eae qης majori numero comparari S in usum suturum tervari poseat. Idem cum dicendum sit de judiciis determinatis, quibus snest lis lua rei pondet notio 3 5et O. L g. ; ea quoque majori da
392쪽
mero memoriae mandari possunt, ut ad futurum usum in promptu sint. Enimvero quo quis plures notiones determinatas habet, quoque magis familiares eas experitur , eo amplior & promptior est ullis rationis j. 457. . Sermonis itaque ulu rationis ustis amplificatur. God erat secundum. Quoniam denique in cognitione intuitiva notiones universales a singularibus non aliter abstrahi possunt, nisi quatenus successive dirigitur attentio ad ca, quae in ideis duoruiuvet plurium individuorum nobis simul occurrentibus eadem sunt ν. 326. PDctit empir. , notiones generum atque sp eierum completae atque determinatae, quales dcfinitionibus respondent β. isa. Log. ct ad ratiocinandum solae aptae limi f. 374. Pochol. empirδ, tanta dinicultate acquiruntur, ut vix credibile sit, hominem sermonis usu destitutum, nec ipli, vocabulorum usu ad attentionem successive in individuorum tommunia dirigendam excitatum , quicquam in studio notiones istiusmodi universales sibi comparandi prosicere posse. Immo cum definitiones rebus sensui, vel imaginationi obviis simmo in cognitione symbolica intellectui quoquc objectis ad sua genera suasque species distincte reducendas inserviant .i79. Log. , applicatione illarum ad has per ratiocinium facta j. 336. Poctii empir. ; tanta profecto hic selo offert difficultas, ut jure dubites, utrum ullus unquam mortalium sermonis usus expers generum ac specierum notiones ecterminatas sibi comparaverit, quibus distincte agnitis determinationibus intrinia secis communibus ad suum genus, vel speciem suam res obvias reduxit. Similiter cum in cognitione intuitiva iudicium absolvatur aifirmativum, si ea, quae tanqua in a re diversa spectamus, porro tanquam eidem inexistentia , vel ad eam quocunque modo pertinentia consideremus β. 3 3. Uychol. evip. , in judiciis autem determinatis, qualia ad ratiocinandum requiruntur cf. 36o. 36i. ' hoc empir. . idea subjecti continere
393쪽
debeat omnes determinationes, quibus praedicatum determina' tur, & in eas simul attentio dirigenda f. 3 8. MI empir.); P.Rmodo eadem dissicultas recurrit, qua de notionibus ablincti
in cognitione intuitiva absolvendis modo proposita fuit, 'esuNetiam inde augetur, quod praedicato respondens notio lης eandem dissicultatem experiatur, semper vero molestiam cst ent determinationes, quae eam ingrediuntur, tanquam 1 retiqversae, mox tamen iterum tanquam eidem inexilientes Ipecla dae: ut adeo denuo dubites, utrum ullus unquam mortalidia iermonis usus expers judicium aliquod universale determina tum formaverit, nec ne. Quoniam itaque in omni ratiocis,
aut genus seu speetes, aut praedicatum aliquod vel abloluae vel hypotheticum lubjecto cuidam vindicatur f. 37o. Ph, empir.) ; quam sit dissicile ratiocinium absque sermonis usu
satis superque apparet, ita ut non immerito dubites, in ulla unquam mortalium absque sermonis usu distincte suerit ratio cinatus. Quamobrem eum usus rationis sele ratiocinando iberat 3. 43I.), Vix eredibile est, absque termonis usu euigil Nconcedi ulum rationis.
Idem quoque confirmatur a posteriori. Facit hut xv υ emplum juvenis inter ursos educati, ad quod lapius iam pinvocavimus. Describit idem Bernburdus Coimor in Evapy Medici art. 13. p. m. I33. S leqq. ct hic a nobis commessidus meretur, tum ut supra dictis plenior constet fides, tum ut SI 'sens propositio clarius illustretur. Anno 169 . in nemini v ad Lithuaniae S Rumae confiniis suis inter gregem urIOI plus est juvenis decem circiter annos natus, ae ectu dusi pilis hirsutus, omnis loquelae e xpers, immo ne vocis Phdem humanae compos, nec ullum rationis inlicium Iis 'in pedibus ae manibus instar ursorum incedens, vestum id p u madum enemaque nudi corporis figura hominem Itiyy RBaptitatus S in commercio cum horuinibus detes 'μὴ
394쪽
De Attentione et Intellectu. 379
contra murum manibus tandem stare pedibus didicit, ct dapibus humanis assuefactus post longum tempus seram naturam
exuit ac verba quaedain rauca & inhumana voce proferre coepit. Cum jam de statu sylvestris vitae interrogaretur, ejus
non magis recordabatur, quam nos eorum, quae acta sunt a
bis in eun is vagientibus. Refert simile exemplum idem Comnor, fide Ioannis Petri Pan den Bramse, in aula Britannica Legati Batavi, qui homincm sylvestrem inter urios captum A. ι669. iplemet Variaviae vidit. Neque enim infrequens est, ut in Lithuania infantes ante sores, vel prope sepem, vel in agro ab incautis parentibus relicti ab urso sanielico corripiantur Sin frustula discerpti devorentur. Quodsi vero contingat, urissam esse lactantem, infans captus ad ursite desertur θ unatum ursulis educatur. Quamdiu adeo inter ursos degebat homo, nullus loquelae usius ei fuit, eui vocis organa non destituerentur naturali illa dispositione , quae ad loquelam requiri tur: ea enim deficiente fieri non potuisset, ut postea inter homines loquelam didicisset. Quamdiu deerat loquela seu serumonis usus, nec ignotae eidem actiones a ratione pendentes imitationi esse poterant; nullis quoque operationibus intellectus lacus erat, nullum rationis indicium sese praebebat. Quod vero in aliis, loquelae expertibus, qui inter homines commorantur, coeca imitatione actionum in aliis a ratione pendentium imponi nobis possit, quasi rationis indicia praeberentur. .lio quodam non minus memorabili exemplo Comprobatur, quod in Historia Academiae Regiae Scientiarum Parisinae Anno 17 . commemoratur. Etenim juvenis quidam a nativitate surdus S mutus a parentibus religioni Pontificiae addictis edo e ius fuerat ea omnia , quae in externo cultu divino. Observam da, veluti ut signo crucis notaret frontem, Os S pectus, ut aquam benedictim seu lustralem faciei adipergeret, ut in genua procideret ti gestus precantis imitaretur. Cum calu soris
395쪽
tuito auditus compos factus suisset, sono campatinim in Dres prope adstantis illapso, ct quatuor circiter mensibus elep sverba imperseola fundere didicisset ; non solum nullam de sed,
anima & moralitate. actioitum ideam habere deprehenethalara Theologis solerter examinatus ; sed di eum nunquam anim' advertisse ad e' quae alios imitatus didicerat, multo missus sis per iisdem reflexisse , palam erat: contentus quippe lim Resibilium ipsi oblatorum perceptione. Videmus ita de la' minem sermonisi usu minime pollentem imitatum quiden is isse ea. quae vidit in aliis ; sed absque omni attentione de It flexione , & absque omni prorsus rationis usu, quippe qui*absque attentione ae reflexione dari minime posse ne a .s
non est, eum attentione ae reflexione opus sit ad coale ut 'das notiones universiales, sine quibus nullus est rationis usus is 437. . Ceterum patet, non modo hominem inter ursus essecatum nullam edidisse mentis operationem, quamditi se sit expers fuit ; sed ci alterum inter homines educatum ti resila aftiones imitatum ab omni propemodum mentis operatios abstinuisse, quamdiu in eodem statu fuit. Unde satis to in tur, quanta sit necessitas verborum vel aliorum si gressa aequipollentium ad edendas mentis operationes. Unusquis etiam in scipso experietur,' quam sit difficile mentis elicere si ς' rationes, absque' vocabulorum usu , siquidem vim sibi ipi, serre voluerit ad abstineridum a vocabulis, dum notiost ili' versalem formare, dum iudicare, dum ratiocinari intendit uti dum de negotio aliquo deliberat. Et ipsimet expleti η' mus , quam molestum nobis acciderit, ubi operationes nix absque vocabulorum vel aliorum signorum et qui polleatissa in
absolvendas distincte percipere conati suimus. ques 3 isgnorum Ope praestari possint, quae absque iisdem fen ου' possibile est, nemo ignorat qui in Algebra versatus pntdapsi liorum m.operationibus mentis usum expertus. Ista q
396쪽
De intentione F Intellectu. 38I
quoque esse potest Arenarius Archimedis, in quo luculenter docet, quantus sit ad distincte percipienda convenientium terminorum usus, quae alias secultates insertorcs confundunt. Signa vero istiusmodi sunt vocabula, quibus ad genera S species rerum, seu entia universalia denominanda S ad praedicata iisdem convenientia determinate enuncianda utimur. FMultates superiores quasi sepultae sunt, ut ne vestigium quidem ipsarum appareat, quamdiu nisi per commercium cum hominibus aliis excitentur. Quamobrem cum ab Sque sermonis usu commercium istud propemodum nullum sit; absque eo sacultates superiores ad agendum ne excitantur quidem, nedum exercentur , quantum ad rationis usum sus h cit. Qui ex anterioribus pereepit, quid proprie sint facultates mentis, is non mirabitur, homini sibi unice relicto S ab omni commercio hominum sejuialam parum prodesse animam rationalem, ita ut absque eadem vitam, quam degit, agere posset, etiamsi sacultatibus inferioribus tantummodo gauderet. Immo ubi inter homines degit, magis ipsi prodessent saeuitates solae inferiores, quam inter animantia bruta commoranti prodesse possunt superiores : etenim in priori casu multa non infeliciter imitatur, quae sine ratione assecuti non fuerant alii, in posteriori autem auxilio saeuitatum superiorum per se nihil assequitur. Unde patet non naturam, sed hominem hominem efficere rationalem , siquidem eum demum rationalis titulo dignari volueris, qui ratione utitur quemadmodum communis seri usus loquendi, etsi ineonstantiam loquendi rejicientes, ab ea discesserimus Asid. Citra tamen ineonstantiam loquendi dici potest, hominem efficere. ut homo utatur ratione S ut eam rationalem esse appareat.
I. 462. Usus rationis in compore sese exerit per ideas materiales oti l . . Moabulorum. Exerit enim sese ratiocinando β. 455. . Enim- ratiotio
vero omnia nostra ratiocinia per ideas materiales vocabulorum corpore re
in cerebro repraesentari silent f. qa5. . Ergo usus quoque Dondeat.
397쪽
rationis in corpore sese exerit per ideas materiales vocabulorum.
Idem etiam sic ostenditur. Usus rationis supponit omaei operationes mentis 312 436. , & notiones universales determinatas 3. 437. . Enimvero non modo omnes operati0des mentis 3. 426. , Verum etiam notiones univerules, pellet scilicet ac specierum f. 395. , quantumlibet abstracta f. 39 - , inimo ipsarum rerum immaterialium s l. 397. , per ideas νγ cabulorum materiales in cerebro repra lentantur. Nihil rho ad usum rationis requiritur, quod non per ideas materiales νγ cabulorum in cerebro reprae lentari possit. Omnis aleo dei rationis per easdem in Cerebro sese exerit.
Seduxit hoc Materialistas , ut sibi persuaderent, astri tutionales non repugnare mechanismo corporis, eum et, garsunt animae, ab iis, quae ad corpus spectant, non satis ista' nerent. Ceterum apparet, ex eo quidem , quod istina i rationalis, recte concludi ejus immaterialitaten. , nda las unica, quemadmodum vulgo fieri solet, illatione; veruntqγgo admodum ratioeiniorum syrmate opus esse, ut traim ratione ad immaterialitatem pervenias. Nimirum relesta dum est ad impossibilitatem appereeptionis in materia: sai
nos in superioribus eandem deduximur is μ).f. 463. tyis, ratio- Ad usum rationis memoria requiritur. Usus enim talio isti a me=no nis ratiocinando sese exerit f. 433. . Quamobrem cea ibria depcu ratio giniis dato judicio uno memoria nobis suppeditate te, denti judicium quoddam praeteritum, quod ita sese habere, pros nobis offert, probe nobis conscii sumus, aut esse saltem ii 'mur c g. 354. S seqq. PBilol. empur.9 ; ad usum rati j
oloria requiritur. Immo eum usus rationis notiones universales Eeterrha 'tas supponax, ct quo quis plures habe , quoque magi
398쪽
liares eas experitur, eo amplior & promptior si rationis usus 3. 4y7δ ; notiones autem istae memoria tenendae sinr, ac memoria pollear opus est, qui multas eadem tenere debet; memoria bona usum rationis amplificat.
Si memoria laeditur, usus rationis imminuitur, immo pro N Uput ratio sus amittitur. Usus enim rationis sese exerit ratiocinando ni II. . Quamobrem cum laesa memoria anima ad ratio inandum inepta reddatur f. qao. ; eadem laesa usus rationis non amplius sese exerere potest, quemadmodum ante. Aut igitur imminuitur, aut prorsus amittitur, pro diverso scilicet lationis
memoriae gradu.Ceterum repetenda hie sunt, quae de ineptitudine ad ra. tiocinandum ex laesione memoriae supra anno ravimus cnot. g. 42o.). Non confundenda sunr, quae ab oblivione proficiscuntur, cum iis, quae laesioni memoriae tribuenda. Illa enim impotentia particularis; haec universalis aut propemodum universalis est. Nimirum qui obliviscitur notionum universalium ad usum rationis in casu quodam particulari requisitarum; is se rationalem probare nequit in casu isto particulari, etsi promptus sit rationis usus in aliis. Laesa aurem memoria rationalem sese probare nequit in ullo casu, aut saltem in maxime vulgaribus , aut nonnisi longiori temporis spatio. quam fieri solet, ubi quis memoriae desectu nullo laborat.
465. Quoniam memoria a causis materialibus laedi potest f. si rm 98 , veluti vi morborum acutorum atque capitis, immo ipla' istaectute f. 299. ; laesa autem memoria, usiis rationis immi- duitur, vel prorsus amittitur G. 464. ; a causis materialibus, veluti vi morborum acutorum atque capitis, immo i v I cctute nuatur σν rationis imminui, immo prorsus tolli potest. tollatur.
Sane ob decrescentem usum rationis senes iterum pueros fieri dicimus: etenim S pueris deest vel minimum imbecillis Di i' od by Corale
399쪽
lis est ritionis usus. Decrescente vero usu rationis, 18 negd tia tramnda non magis apti sunt senta, quam pueri.
f. 466. Similiter quia memoria laeditur, si cerebrum laeditus si 422.), laesa autem memoria usus rationis imminuitur, imm0 prorsus tollitur g. 464 ; cerebro usus rationis imis, immo prorsus tolli potest.
Enimvero eum nondum exploratum. lit, qualis lael ο πrebri ad Italionem memoriae requiratur Dot. f. 422.), que & ignoretur, qua cerebri laesone usus rationis imoi nuatur, vel prorsus tollatur ; ideo distincte exponi ne ait, quatenus desectus usus rationis a laesione eerebri data ieyca deat, & quando is prorsus tolli debeat. Possibilitatem yzyejus, quod asseritur, eonfirmant exempla inter observallos: Medicorum reperiunda, veluti quando ex vulneribus vel chsi tusionibus capitis, item ex percussionibus pugno sistis ia Θῆς ritia & adolescentia a parentibus ae paedagogis imξre G bux, imbecillior evasit usus rationis.
f. q67. Per Theoriam hic intelligimus veritatum univetulisty
complexum. . Ita theoriam digestionis ciborum in ventrieulo habet, triritates universales de eadem sunt perspem . Similiterri εm triangulorum liaber, eui veritates universales de tria ς lis sunt cogntrae. Theoriam negotii alicujus hibet, eui resto Issuniversales de isto negotio perspectae sunt. Unde εξξ tot quandonam theoria sit completa aut persecta; quanto itam pleta aut imperfecta. Completa nimirum eompleuitat y prates univei sales ad statuendum de aliqua re in qudbhil' i sullicientes : incompleta vero eomprehendit quasiam sest quae ad statuendum de re aliqua non sussieiunt in omni t in Enimvero cum terminis istis jam us fuerimus in senili o. quando de notionibus agebatur I. 9a. RI.); non opstreas iis explicandia multi simus.
400쪽
Sy cui dessest rei cuiusdam theoria s quoad eam οβ rario- κ
ω iastituitur. Etenim si cui theoria rei cujusdam deficit, is veritatibus universalitus ad eam spectantibus destituitur c Παπ
67.I. Quamobrem cum usus rationis notiones universales determinatas praesupponat cI. 437. ; usus quoque rationis circa eam rem sese exerere nequit. Ita si oui deest theoria triangulorum, illi quoque deest uius rationis, quando de triangulis iudieandum , quid iisdem conveniat. Similiter si eui deest theoria iuris naturalis illi quoque nullus est rationis usus, quando de justitia negotii .a . ita j1 - ' 'μ'AE . Vstvm-m aliquo negotio. quae β. 469. Quamobrem cum fieri possit, ut quis theoriam Obje- αν ἐ- , ' eus dam habeat, nullam tamen habeat objectorum aliorum; bis
I ituatur in alio. rationis ae Hine patet ratio, eur quis in Mathesi abstracta adeo ei eellere possit, ut magno suo merito Mathematieus summus 'appelletur, ct ob rationis usum eximium admirationi sit ipsis intelligentibus; in Metaphysicis vero, veluti in Theologia naturali, quae ejus pars est, tam jejune loquatur, ut exiguus apli rationis usus concessus videatur. Plurimum adeo falluntur, qui sibi persuadent, eum se eodem modo rationis usu pollentem probaturum in omnibus, quo in uno quodam veriratum genere se probat. Et ne quia hoc praejudicio eaptus de sui3 seeultatibus plus speret, quam in iis est, atque viri.
laus suis imparia ausus famae suae maculam inurat, cum non omnium sit ex veritate statuere; ideo presens corollarium eum Propositione praecedente probe perpendere debet. Theoriae Psychologicae acceptum serendum, ne viribus propriis nimia confidamus, nec nimiam virorum ceteroquin clarorum confidentiam in pejorem partem interpretemur.