장음표시 사용
101쪽
REP vGNANTI A dicuntur.) Repugnantia sunt, quorum oppositum unius alterum consequitur, & consequεs at iterius alteri opponitur.
PARTI Bus.)Id est, propositionibus simplicibus siue
categoricis. At I E c T A. Vt si homo est, animal est. adde negationem. dic, si homo est,animal non est. DEMPTA negatio ne. )Vt, si animal non est, homo non est. de me negati linem,& dic, si animal non est, homo est. si v E negatione demamus.) Vt, si dies est, nox non est. de me negatione,& dic, si dies est, nox est:uel adde alteri parti,si dies non est, nox non est, utraq; repugnans facta est. Tox QTvR.)T ollere, est in oppositum mutare:Pone
DIxIMus autem e contrariis.) Multis exemplis hune locum declarat. Nrs I uero aut ille dies. in Dicit Graechum e republica occisium,& tamen rempub. uulnerasset quoniam e Republica occidi, S rempublieam uulnerare, non repugnant, cum oppositum unius non sequatur necessario ad alterum. Noenim quicunque e Republica oeciditur,Rempub.no uulnerat, sed occiduntur multi e Republica, qui eam uulnerant.Poteit isitur in tali propositione antecedens esse uerum sine consequente, quod est contra legem conditionalium. D V P L s x ergo negatiuae. Duplex est negativa conditionalis, legitima, quae ex uocibus c5trariis eos at: & in spe ciem formata, cuius partes non repugnant. Hac posteriori utimur in iudieado uitioso syllogi limo hypothetico,hoc est, in propositione eius refellenda, ut uult Trapezuntius.
π r Erum hoc tertio ratiocinationis modo breui'me in , V feruntur cicerone teste quae ad Herennium ine contraria appellat, Graeci ἐνθυμημαliae per excellentiam diacunt: nam cἰm omnissententia ἐνδυμκμα Graece dici pose sit Me maxime quae siunt acuti 'ma,nomen commune ran. iquam propriu possederunt: qua ratione Aristotelis etiam motus omnem imperfectam ratiocinationem ἰνθυμυια vo
eat: est enim tatb acutior absoluto I otimo simplex con-i
102쪽
DIALE TIc A. Psducto , quanto breuior. Verum ent memata rhetorum
qua acuti 'ma sunt, nescio qua ratione impulsuη Boetius tertis modi βlam esse contendit propositionem n coinamentarijs,quos super ciceronis Topica edidit, maxime cum cicero ex contrariis haec concluse dicat, Cr ipsa ra. . . t. nihil acutius dici ostendat,quod in se uim rationis conatineat. Quare circuitu que Graece ταρί-ρ appessumus uti,proprium oratoris maxime, multι dicunt. Q noniamst orationis uno contextu breui ac coacto, propositionis, rationis, ac conclusionis vim absolutior quidem ipsis uero bis continens,imperfictior colligit. Ut ergo cireuitin mare gnam idcirco uim habet,quoniam argumentatione totam
breuius er occultius, ct uno stiritu absoluit: sic entis. . diem quo rhetores maxime laudamus, si ea facile ae coapiose ubi oportet, utantur rationo concludi credendum, qaM er cicero innuit preMus,ut pleras solet, cum dieae excontrari' concludi. Quare non erit syllogisimi propoα tis,ut Boetiussientit ,sed coclusio simulac assismptio enatbγmema:quod ut apertius pateat, exempla latius enodeatur.Quos cum plures essent,vicimuε, eos pauciores timonia pugnatia haec sunt utriusis, rationer er quoniapost hor pars praecedentis oppositu constequitur: Cr quoniam praecedenti posterioris oppositu annectitu .quisu er uerba ipse,plures,ac pauci,vincere,ac timere, eotraria sunt. Hodum uerb eonclusionis bunc, tam in cotrari s quam in repugnantibus fieri diximus. Quare Cr entismema quod albumptione conclusione constitibulusimos est: Quos eum plures essent,uicimus,eos pauciores timemus 3 deinde allumamus,sed eos clim plures essent, uicimus, eos ergo pauciores non timemus. Huius ratiocinationis asyumptio
in entbγmemate primo, ut debet, posiva e' conclusiog a vero
103쪽
roo TRAPEZ v NTII uero eum negatiue inseri debuisset,ab', negatione quide, sed cum interrogatione prolata est: tenet enim plerunque interrogatio negationis uimata enthymema huiusmodi ad simplicem conclusionem redire uidetur, quam κt dixismus Aristoteles enthmema voluit appestari. Derri Mamen ab ea no folin acuitate ac viribus, quo maiores posi det hic modus sed etiam quoniam uis illationis apertigiama ibi, cultior bic, ac ideo animum facilius elabitur de Iabefactat, quod omnium proprium est, in quibus arti metum magis latet abditum. Hie autem ita recoditum est, ut non rudes olamota etiam qui rhetorice profitentur de docent,omnino fugiat, quos tama rectius quis foetores quam rhetores appellauerit:qui erit nor mugu grati,quam madrabunt,tamen quoniam cupimus haec omnibuου esse notiβsima, alia congeramin exempla: Qvise amicis inexor bilem praebet ε erit plueabilis inimicis Haec oratio constrari s partibvi iuncta est, ex bae in tertio modo rati cinatio fet, hoc pacto, Non qui se amicis inexorabilem praebet , is erit placabilis inimicu. Sed is fle amicis exora. bilem praebet. Non κ igitur erit placabilis inimicis. Item
hoc metuere, aIterum in metu non ponere. Hoc enim ita breuius in Τopicis posuit cicero, nos latius atqapertivi absoluamin. Paucos interficere ciues metvst,totam Rempublicum interire non metuis. Hic similiter contraria, metuere , er non metuere. Omnia opposita praeter res tiua sepius contraria solent nominari. Fiat igitur ratioria natio iis tertio ,sie: Non er paucos interire ciues metus , er totam Rempublicam interire non Metuis. Sed paucos interire cives metuis,Totam ergo re lib. inurire magis . metuis. Magis, adiecimus , ut ostenderemus crescere nono nunquam enthymema, cr maioris ac minoris iam acutiat
104쪽
DIALE TIc A. Iollsibostendere. Non enim quemadmodum dialectici distinis citus ratiocinationis partibvi positis dis simplicius ut in hoc opustulo docendi eausa fecimus sic oratores separastis atq; int ra partibus argumentationem concludunt. Nam id ut docendi necessariumse ab eo qui dicit,alieni μmum: sed confissis nonnunquam partibus, plerunque alijs neglectu,alijs mutatis, aI s mancis, preMM quod volunter acrius complectuntur. Quod er princeps ille no Iesum intestigendi jed etiam dicendi Aristotelis factitat. Verum Ανῶδοιε- qui docet, nisi rem omnem ordine suo in lucem ellerat, uel quoniam ignorat, vel quoniam inuidia laborat, omnia steconfundit,ut auditores dedistant potiusquam distat:quod ita esse bos signo maxime perspicies, quod eum multos
annos docuerint,neminem tamen doctum efficerint. Veruid ignoratia ita fieri magis quam inuidia id signi est, quod nihil unquam huiusmodi homines saltem gloria si piterni
nominis Ari erunt dignum. Nihil enim magis doctrinant hominu quanta si monstrat, quam multa recte scribere. Quemadmodum nihil magis ignorantem hominem prodit, quam nihιl ex erecte dicere, ad aliena siemper eonfugere,
ac eum ad ua redire cogitur, tibi ac concidere. Non enim memoriam ut pueri)ostentaresed docere debemus. Quam
re nos,qui haec Cr docendo tr scribendo in lueem proferre conamur aciemus,q ui etsi fraude ignorantiae qua multa perpe' sumus uexati, tamen haec studia desiderantibusinon grauabimur quale sit quod dicimus,e cicerone ostenadere, ut adstmilem diligentium exemplo de doctrina caetraros impellamM.
VARvM hoc tertio ratiocinationis mogo. Ciceronis NEOMA. uerba in Topicis se habent: Ex hoc de tertio modo conclusionis loquens)sunt illa thetorum ex contrariis conclusa,quae ipsi enthymemata appellant:non quod no omnis
105쪽
sententia enthymema dicatur, sed ut Homerus propter exiscellentiam commune poetarum nome efficit apud Graecos suum: sic cum omnis sententia enthymema dicatur, quia uidetur ea, quae ex contrariis conficitur acutissima , sola pro is
prie commune possidet. Qv Λ E ad Herennium ipse contraria appellat. Locus est apud Ciceronem si modo ipse horum librorum autor est libro quarto, ubi definit hoc modo: Contrarium est quod ex rebus diuersis duabus altera breuiter & facile eo firmat hoc pacto:Nam qui His rationibus inimicus fuerit semper, eum quomodo alienis rebus amicum fore speres 3 Et alibi: Nam
quod scis prodest nihil igitur quod neu is obest. In his si diacendi uis animaduertatur, est syllogi simi coditionalis assumptio cum eo clusione in tertio modo collecta omissa propostione. Haec enim tertii modi propositio est.No si quod seis prodest, quod nescis non obest. Ex eo assumatur affirmati-ue in tertio modo antecedes hoc pacto: id autem quod scis prodest:eonclusio,Nihil igitur quod nescis obest. Item,Non si uitam Clodii nolitis iudiees, mortem ulcisci debetis. Vitam autem nolitis,assumptio est Conclusio uero haee, Mortis igitur non eritis ultores. Quam argumentationem Cicero elocutionis uenustate ac dice di fulgore ita obruit, ut qui non paulo altius inspiciat, nudam expositionem putabit. Sie enim ait Eius igitur mortis sedetis ultores iudices, euius uitam si putetis peruos restitui posse, nolitis. NESCIO qua ratione impulsus Boetius tertii modi iis tam esse contendit propositionem.) In huiusinodi enthymematis Boetius elocutionem solam attendit,ac ob id non ratiocinationes, sed propositiones tantu asserit esse tertii moat, eo quidem intelligendi modo no male. Sic enim quinto libro Commentariorum Topic. Ciceronis scribit: Sed quia non totus ut supra posuimus in his argumetationibus ponitur syllogismus, sed propositio,cuius assumptio 3c conclusio notae sunt,& idcirco dicitur enthymema, quasi breuis animi conceptio. Haec ille. - ARE circuitu quem Graece που Ἀω appellamus.
Cicero in Oratore π Meu transfert ambitum, circuitum, sompraehensionem.Item continuationem & circunseriptio Fabius libro nono, circunductum,&conclusionem,&
106쪽
ausulam appellat.Habet autem aevia. Or duplicem intellectum:unum, quos Donato teste) significamus omnem or tionis cotextum, in quo integer est sensus, cuius partes sunt κώλα &κυι-ῖα, ut, O M. Druse tu dieere solebas,sacram este Remp.quicuque eam uiolassent, ab omnibus esse ei poenas persolutas. Alterum uero, quo certa cuiusda elocutionis forma intelligitur, qua Aristoteles tertio Rhetoricorum libro sic finit: λέγω)-ελουσαν se νεω νε-τίαν Muta καραντίω minor νοπῖδι'. id est, circuitum uoco compositione, qua ipsa per ipsam principiti habet & finem, magnitudinemq; mediocrem: hoc est, circuitus constat partibus mutuo a se dependentibus, quarum nulla extra contextum sententiam absoluit: quale illud est pro Milone: Postremo nisi
eum dii immortales in eam mentem impulissent, ut homo effoeminatus fortissimum uirum conaretur Occidere , h die nullam Rempub.haberetis. Hoc tribus membris ita connexum est, ut nullum per se sententiam absolvat. Est autem Ab silisιέο. huic contraria quae dicitur absolutio, cum unumquodq; orationis membrum absolutam sententiam continet, ut illud
Ciceronis,pro Iege Manilia: Dicendum est de Cn.Pompeii singulari eximiaq, uirtute : huius autem orationis dissicilius est exitum, quam principium inuenire: Ita mihi non tam co pia, quam modus indicendo quaerendus est. Sed quod ad
hunc locum attinet, ait Trapezuntius thetorum enthymemata ita efferri, ut partes non ita distincte animaduertatur, quomodo in argumentationibus dialecticis, sed ita plerun que latere,ut uideatur oratio expositioni, quam argumentationi similior. Probat in similituatne sumpta a cosuetudine oratorum, apud quos laudabatur ambitus, qucγd in his continui spiritus pronuntiatio usq; ad finem requiratur: ita quoque in huiusimodi enthymematis coclusio & assumptio sunt, etiam si lateant elocutionis artificio. svGNANTIA haec sunt utriusque ratione. Superius uide repugnantia dupliciter definita. Haec autem utraq; ratione pugnantia sunt,&quod posterior pars, Timere pauciores, antecedentis oppositum, quod est uincere plures, sequatur&posterioris oppositum: scilieet, pauciores no timere,antecedenti cohaerere possit. Memineris autem squod de
Cicero admonet huiusmodi propositionibus ut uerat fiant,
107쪽
adiiciendam esse negationem, aut ut plurimum interroga.tione, in qua negandi uis est, esse proferendas. QVAN vas uerba ipsa plures ac pauci uincere ac timere repugnant.)Si pro uerbo repugnat, contraria sunt legas,& quod siequitur hoc pacto: Modu uero conclusionis hunc, tam in contrariis quam in repugnantibus fieri diximus, seu sui & praeceptioni quadrabit, alioqui nullus erit sensus. iTA enthymemata huiusmodi ad simplicem conclusionem.)Trapezutius hoc dicit,huiusmodi enthymemata,quae
ex contrariis constant,hactenus conuenire cu simplici conclusione, quam enthymema uulgo vocamus,quo a quemadmodum maiore aut minore semper constat cu conclusione,ica enthymema ex contrariis, a1sumptione & conclusione. QE O S tame rectius foetores quam rhetores .ra gnominatio seu πρωθνθριασια est ex comutatione principii ai ctiois.
Hoc enim ita breuius in Topacis posuit Cicero. Cieeronis exempla hunc habent, no hoc,potestq; Boetio teste ad Lentulum & Cethegum referri.
MA G Is adiecimus.)Sunt enthymemata, quae etsi ex co-trariis constant, tamen a maiore aut minore uerius ducta uideri possunt. Quale est illud, Perdere an possum rogas seruare potui. Vide Rhodolphum libro primo de Comparatis. NON enim quemadmodum dialectici.) Docet id Cicero etiam in Rhetoricis, his uerbis: Variare autem orationem magnopere oportebit. Nam omnibus in rebus similitudo est satietatis mater. Id fieri poterit, si non similiter semper ingrediamur in argumentationem. Et paulo poli: Deinde, inquit, in ipsa argumentatione non semper a propositione incipere, nec semper quinque partibus abuti. Meminit &huius rei Fabius, de usu argumentorum libro quinto. Exemplorum apud eruditos scriptores satis magua copia est. ΑρSDiele, MOD& princeps ille non solum intelligendi, sed etiam die.ari etia dicendi Aristoteles. Hinc facile liquet Aristotelem in dicen-ν. lim. do ualuisse plurimum, quod nee facultas nec studiu uiro de-r fuit.Diligentiam enim & euram in dicendo,& si non alia, satis tamen declarat illa cum Isocrate aemulatio,& cum eodein dicendo certamen .Deinde quod arti oratoriae plura attulit adiumenta teste Cicerone) quam rhetores ipsi. Ingenio uero tam inclyto ac diuino quid deesset, quo minus pollet
108쪽
aut summa. Huius rei no ignarus sapientissimus regum Philippus, aureu illud orationis flumen fundens sui Ciceronis utar uerbis fi io suo Alexandro accivit, ut ab eo non agendi modo, sed & dicendi praecepta acciperet. Qv t et si fraude ignorantiae, qua multa perpessi semus. Pro etsi, nisi, legebatur: dictione, tamen, adiecimus propter sensum. Quo asi minus placet, habes quod sequaris: nobis absque hac mutatione parum plena periodus uidebatur, nec integer sensus. Cum autem hunc locum secudo legissem, ut praelo Iibellus redderetur, commodum incidimus in exemplar quoddam scriptum, quo Trapezuntii eommentariis li- Deraphorisimorum Ptolemari de astrorum significationibus
enarratus est. nobis antea nunciuam uisum: quod dum eursim perlegerem,reperi locum uot Trapezutius apotelelmata astro logorum uera asserere nititur experientia, atq; adeo suae ipsius uitae & fortunae expositione: ubi ea, quae sibi in uita accidissent, docet conuenire cum horoscopo, dum ipse nasceretur a parentibus Obseruato. Venit autem ut ipse stribit e Creta insula, quam patriam habuit, in Italiam, una euconiuge & liberis. Quod ob id apposui, quia uulgatum est,
eum Trapezunte in ciuitate Asiae natum fuisse, quem errorem & ego in uita eius exponenda secutus eram. Deinde in Italicis academiis aliquandiu prosellam, Romam postea uenisse , ubi propter librorum a se scriptorum contentionem, magnas inimicitias habuit eum P oggio ac aliis plerisque. Historiam si quis requirat, propediem erit cognoscendi copiardabitur enim scriptum breui excudendum: continet certe summam retum coelestium cognitionem. G R AE C I enthymemata.) Vide locum repugnantium L A το Μ in Topici S. NEs Cio qua ratione. Male repraehenditur Boetius, quoniam enthymemata sunt propositiones tertii modi, quς uim totius argum etationis coniment: quod fit in omnibus syllogismis, unde Lepe maior propolitio lota loco totius argumentationis ponitur. A C v I T T E.) Pro acumine dixit, parum Larine. ITEM hoc meruere.) Haec argumentatio uerbis conistrariis constat, sed reeit ex minori. . . .
109쪽
s Ic oratores.) Vide Cicer. de Inuent.&rab.lib. s. ea.est. VERUM qui docet. Invehitur in imperitos dialecticos .
e; . . d. T N ergo-Diuissatione ita scriptum reliquit cice Disi ij. I ro: si sunt dis,nes, ante declarant hominibus quae futuis . ra fiunt,aut no diligunt homineρ,aut quid futuru sit igno,
rant,aut existimant nihil interesse bominum scire quid sit futuru,aut non cessent maiestatis suae esse, praesignificare hominibus quae fiunt futura,cut ea ne ipsi quis nimcare possunt. At nes non diligunt nos sunt enim benefici, generis hominum amici nes ignorunt ea quae ab ipsis costituta er designata sunt, neque nostra nihil interest scire ea quae evetura sunt cerimus enim eautioress sciemin nesque hoc alienusicut a maiestite μου. Nihil enim est benes cerea praestantius. Neg, no possunt futura praenosicere:Nouitur sunt diuenes significat. sui aut e dissignificat ergo. E si no significat multas uias dat nobκ ad significationis scientia.Frustra enim sinimarent. Nee si dat uiasNon est
diuinatio. Est igitur diuinatio. Haec cicero. Nos videamus qua uu,quae ratiocinationes bule insint orationi. Vis inest Dei, qui ab antecedentibus dicitur, er eiuη qui a partibus est. Principalis iste loeus, a partibusantecedit. Argumenratationes quatuor. Ab enumeratioe partiuuna,qua probatur annexu istud,nes ante declarant bominibus quid eueaturusit. Quibin partibin enumeratis,atq; infirmatis Olinquitur,sssunt diffutura ab hominibus declarari. Ovam ccclusione inludi propositione ipsa repetit quod semper fere factita eu oratio nece fitate reri; Iongioriquam peralpicuitas patitur,sibi confecta est. Propositione igitur ipsa re*mpta, integram ratiocinatione in hoc tertio modo sic constituit . Non igitur sunt dijunes significat futura Nam falsum istam esse qua posivit,enumeratione demo stravit. Si
enim aliqua illam quins partisifolu feri posse uidetur,
110쪽
aedij futura significent,quibin minime fieri posse, omniu
infirmatione demonstratu est,reptatius hoc ebe probatur, sipunt di . io significat futura Huiusmodi aute propositiones no repugnantes esse no possunt quare et oppositu eius intulit negatione adiecta, uel ut uerti instrat, uel ut terti modi propositione utatur, uel ut ostedat repugnante affirmatine a superioribus sequi. Non igitur siunt dip. neq, enim igniMantfutura sed sunt, significat ergo. Hac deinde conclusioe antecedetis loco accepta aliam repugnante negat.
Repugnas baec est: Si dij butura significat, nullaου dant uias ad signifeationis sicientiam: hoc enim oppositu praecedetis infiequiturina recte inbertum Sino significant, nullas dare nobis uias ad significationis sicientiam. Est ergo repugnans affirmativa quam negauit, ut ex ea integruβPogi u μαcia quem intellexit hoc modo: Et si non signiscant,nullas vias dant nobiε ad significationis scientia. significat aut igitur dant uias ad significationsi scientia. Hanc concluαstonem tertio similiter,ut Crauperiore in Acudois ogismo antecedens facit repugnantu huivis dant uias adsignis.cationss scientia,no ni diuinatio.Qua negavit,lit ex vera propositione uera inferatur in tertio modo, la: Nec si dant vias, no est diuinatio rufumptionem lictori docto relinquit nullivi enim sibi curae indocti sunt atquiunt uias. Hinc concludit,ergo est diuinatio. Uides, mi Petre, quo artificio locus bis praeclaro illi uiro cr oratori est absolutuε, quem libenter interposivimus, ut er quod docemus,upertius face.
remus, er uno ipsius loco tam cr caeteros eloquentiae stuα ei os, quum docentes, admoneamus, maiore cura quam seciunt, opera ciceronis exponere, ne indoctisres redduntcgditores quam acceperunt, neque nudos animos ipfoursim, sua ignorantia, ineptiores ab bonae studia efficiant. Vtrum de primis tribus, quos oratori eum disectico