장음표시 사용
121쪽
I mplex conclusio est, quae unius propositiois nis nec baria consecutione conficitur simpliciter,hoc pacto: EO hlo tempore,quo Roma 'Lil istud a me factum dicis, ego trans mare fui. Non ergo fici,nec potui quide facere .coposite hoc modo, contemnis tu uirtutem,cum sis homo:
Huius rei aiunioribus qui de dialectica Aripsserunt, multa dantur praecepta, quorum cognitio cr difficilis est,er pdisrum utilis. Illud longe magis necessarium ad dicendum, locorum uim omnem rationemqε percipere,quod non rhet rem solum constituit, dialecticum armat ueram ex ad cae terus facultates tam ornamentum quam copiam adisresiolat: nec solum entbγmematicum facile reddet sed omnium stilogistinorum radices, er quasi principia funditus aperit. Quas ob res maxima semper diligentia, topica est a malo,ribus nostru ratio celebrata. Et princto qui credit absque locorum, id est, topici artifici cognitione recte,copiose, a-cile inuenire, is cum nes per se quanta sit haec res, intelliis
gere queat,neque maiores tam Latinos quam Graecos au diuti quasi demens condemnatur. Quare tu quem ad maesiorum imitationem non casu , sed recta ratione instituere cupio u erminos quaestionis sic diligenter considera, ut ge, nera, pecies, disterentias, propria, quae inhaerent acciden tia,partes singulas,definitiones, notas,antecedentia, conufequentia,causa effectuε, com Mncta, paria, Cr rursus mauiora, minora,contraria, repugnantia, ut inqua omnia haec
sua intrinsecus sunt, bicias. Nec te fugiat stilogi morum
122쪽
uls latura,similitudo,difidentia. Num si recte locos interulixeris,exercitatione adhibita,mirabilem quandam ex fuisellam habebis dicendi copiam. Nec indoctis ac ruribus auscultes: qui idcirco putant uel nibit, uel perexiguum inde ' nobis suppeditari, quod ipsi aut tubit aut parum educere possint. Nec te quonii res ardua es deterreat, faciet enim eam usuε fucile. Nam quemadmodum qui literas siciunt,non est necesse,quoties legunt ac scribunt, toties cogitatione litaterarum vim,atq; numeru, conquirere:sic qui locos imente conceperunt,exercitatione firmarun t, usu innatos stibi esstcerunt, eos necesse non emquoties quae Eo proposita est, toties ad eius Apojitos laeos reuoluised occurrui issico ritu ad explicanda quaestionem, ut sitryae ad singula uerba scribenda,etia si non queris,ut natura no arte ad evi in litutus esse uidearis. Sed pleris adeo sunt rudes atque agrea sies,ut antequa locos bene noscant nueniendi copia habe, re uelint, quasi uero qιιφquam uerba legere scripta posset, nisi uterarum primo figuras acceperit,deinde ustum lectio, ni sepim atq; septin eccommodauerit. veru indoctos tabe fcere sinamuε, nos ne ιndocri simuε, elaboremus. Omnes igitur loci unde ado rei os medium quaeritur,enthγmemmatici sunt. Non enim est aliud per ecti, aliud imperfecti hilogi i medium. Quod cum ita sit,rerum tamen ipsarum uel pers icuitas,uel trita consuetudo facit, ut conclusione
potius simplici, quum persecto ollogismo utendu sit. Nam
sicut in re parum cognita,ratiocinari oportet absolutitιε, sic in aperta,propositionum altera fustidiu parit. Sed ci tribuη constet ratiocinatis propositionibus conclusionem enim etia propositionem uoco enthymema duabus,dubitare poteris qua ex praemissa conclusione potiri enibγmema tu instrre solemus. Q nae res ut te certa ratione copraebesa,
123쪽
non strat bue er illuc tanqua imperitu fluctuare, medium termina maiori er minori copara. Quod si aequaliter una tecedere uel eonfiequi ad utrunqe uidetur extremum quod posse fieri contenderemus,quavis raro aequaliter ex alteratro infertur coclusio praemitti potest utralibet. At si locorum ut considerata,certius aut uerisimilivi extremora alteria antecedit aut confiequitur, certior aut uerisimilior est praemitteti: quod in dicedo qui non obstruat, non ignoranti. Iumsed tarditatis quos crimine est accusandus. Illud apprime tenendu, simplicis conclusionis si nec aria uti debet eonfiecutione conclusionis oppositu praecedere repugnares uerisimiliter costquatur,connecti posse: necessauria in non est consecutio,mater est, ergo filium diligit. Ad
hae, quoniam simplicis conclusionis constequens, alterius constequentis antecedes si π eius similiter confiequens ali anteeest,quod primo omnium antecessit, necessaria conaseeutione ad ultimum constequens praecedere, quod etiam in orationibus feri obstruauimus hoc pacto: si ridet γοα
moest: si homo est, animal est resi animal est ubi tintia
est:π alsumendo, atqui ridet,ergo ubDntia est. Preterea tenendum optime est, oratores maxime in dicendo 'lere, eum ratione aliqua quicquam uiant comprobare, unicam propositionem dicere, auitoribus cetera relinquere. Ηaabet enim pleruns breuitas,quando res adaperta est,maioα res neruos implicita, quos incidit explicita oratio, ut in Ub.ae. . epistola ad Plancum: Senatus tibi non amicior est, quam tota ciuitas. Mirabiliter enim popuIM Romanus uniuera '' 'sus,oe omnium generum ordinumque constensus,ad liberandam Rempub.conspirauit. ne ratio et si plurimum moavea parum tamen accommodata subtilius haec perscrutau
124쪽
DIALEcTIc A. rarsolutius reducaturiplurimum enim allirre ad probandum, lamsenatum quam totam ciuitate amicissimam esse Planaeo, primo impetu videbitur sola,exanimatu languesicit aetabιtur. Quare uιres suae per ollogisimum perspiciantur hoc pacto, Omnes qui ad liberandam rempublica mirabialiter con1pirant,uehementer amant eum qui rempublicam liberare a uult Cy potni: sed Populus Romanus uniuerasM,CV ommum generum ordinumque consenμε ad liberundam Rempublι .mιrabiliter conspirant: Populus ergo Ro manus uniuersuε, ex Omnium generum ordinumque conafen M vehementer amant eum qui Rempublic. liberare eruult Cr potest. Sed utras tibi infunt: obi ergo tam fenarutus, quam tota ciuitas ni amissima. Ita una propositio, stilogismi unius Cr simplicis conclusionis uires babet.Qua ex re uides quanta ignorantia illi sunt inuolati,qui putant
in Oratoribus, ac maxime in cicerone uerborum esse coinplam,nonsententiaria. Nam cilm nec quid dicat,nec cur dicat iec quomodo nulligant, uerborums solam uenustistem considerent,damnare audent quem no intelligunt:nec mirum, cum pleris eorum, qui hanc dicendi copia proflatentur,quis docendo ciceronis libros aperire conantur,id ita esse concedunt. Uerum tu bos ιgnorantes contemne,Crplurima sic dicta diligentius examinessubtilius accomm Oaedes, nec ratiocinatione putes , sed inuenta implicite atque inuolute coscripta,uel ut magis breuitate moueant, vel ut artificium ab trusium lateat. Quod nullius certe percipiet, nisi quod inuolutius complicatum est alim explicet: quod tamen no in omnιbus sit. Nam curia quae rationis uim obtinent,ad praedicatoriosollagi os reduci pine,nemo peristus negabit. Non ergo in omnibus, sed in obscurioribus ba. eiendum esse arbitror. Aede his satis.
125쪽
SI M P L EX concluso est. Simplex conclusio, quod uulgo enth Vmema vocamus, est argumentatio quae propositione, id est, antecedete &consequente constat,ut, lac praebet, thme, igitur peperit. Verum quid intersit inter enthymema& sim ma γ sim- plicem conclusione,& quo pacto his utedum sit, quo rectEpleae concia intelligatur, altius quaedam nuc reserenda existimaui: e quiso quid di bus, ut spero, recte iuuetus intelliget, quae de argumentatio feram. ne apud Aristotele in rhetoricis & resoluti uis , quaeq; apud Fabiu quinto Institutionum tradutur. Est itaq; enthymema non ut uulgo putatur, certa quaeda argumenti elocutio aut forma piobationis, quemadmodu apud oratores coplexio aut enumeratio: sed omnis probatio oratoria artificialis noexemplaris. Si quidem Aristoteles se cudo libro rhetorices omne probatione quet arte costat, seu ut ipse loquitur,vi
in παραδὰχμα Sc ἐν usos re partitur, atque ex oratoribus alios παροιχ ιγμαοκoue, alios. υμημα res, hoc est, quosdam rebus
dubiis fidem facere exemplis, alios artificiosa ac comentitia probatione: cui usinodi est quae e locis ducitur. Quo intellectu uocabulum etia accipitur apud Plutarchum m uita Demosthenis, quo loco sic ait: καὶ πνίγεαρ ἐπισκώπφωινῆ f ν γ ιν αλον τα ἐνθυμναανα , id est, & Pytheas insultans, eius enthymemata lucerna olere aiebat.Vsurpat apud Gellium in ea de signincatione libro Iocap.ro. Definitur autem, enthymema in priore relis lutione ab Aristotele: συλλοι . δεν me εἰκοτων ἰὰ σ13μυ- , ic. id est,ratiocinatio imperfecta, exue
, risimilibus & signis: ut,haec mulier peperit, nam lac praebet.' u ex signo est:&,lsellain calamitosia res est, pacem igitur poscamus, ex credibili est. Dicitur autem ratiocinatio imper octa, quod nec distinctis nec totide partibus semper colligio tur, sed paucioribus fere quam syllogi nus , praesertim in re aperta. Vt o Milo coronabitur, satis erit, si dicatur in Olympiis uicisse mihil hic opus est addere, Qui Olympia uicit, coronabitur. Quod si res obscurior sit. nihil absurdi est si pluribus uel totide partibus, quot syllogismus, concluditur enthymema, ut collectio, aut subiectio, aut enumeratio apud Ora rores. Quod satis uidetur significalle Aristoteles primo rhetoricotu, ubi ait, Enthymema cepe ex paucioribus costain
126쪽
re quam ex iis,ex quibus est syllogi sinus. Q uare sui semel di 'catur enthymema,& quod idem est sui ex Cicerone colligere licet& Fabio) επιωρκμα, nihil aliud est . quam excogitata
oratoris probatio, nulli certar elocutionis generi astricta Liberior enim multo est rhetorica elocutio , qu m diale reca. Hic enim argumentatio syllogi imo aut inductione tractatur, ibi oratio ut cocioni magis accomodetur, latius euagatur. nec certis argumentationsi sormulis subiecta est. Efferi- Eut meiamus aut et enthymemata nonnunquam simpliciter, ut magis matu qua ornatus caula, quam facie dae fidei adhibita uideri possint, ut eloesitis. illud Ciceronis: Ei uiro mors parabatur, cuius in uita salus nitebatur ciuitatis. Nonnunquam interrogatione:ut, Audes sulcire ruinam, Sub qua Roma iacet 3 Quem cum aliqua gratia noluit, uoluit cum aliquorum querela Quem iure, quem loco, quem tempore non est ausus, hunc iniuria, iniquo loco, alieno tempore, cum periculo capitis non dubitauit OG
cidere S pe propositione cui ratio subiicitur: ut, Ebriis ignoicendum est, peccat enim ignorarer . Aut ratione proposita, quae tum antecedens uocatur, reliquo sequente, hoc est, simplici conclusione, ut hoc ipsum: Ebrii peccant ignorater, igitur ipsis est ignoscendum. Verum saepius sic eloquimur, ubi argumentum est necessarium, quemadmodum illud ,Eo die Interamnae fui, igitur Romae in caede interesse non potui. Frequentissime propositione connexa, id est, conditionali: ut, si bellum horum malorum causa est, per pacem eme dabimus. Porro quo potissmiim elocutionis genere enthymemata expoliri debeant, nihil potest praecipi perpetuum. Nam freque ter una est & enthymematis & elocutionis inuetio, que admodum accidit enumerationi,violationi, pluribusq; aliis.
Quae causa esse uidetur, cur apud Fabium & Arito ele pauca admodum de argumentationum formis praecipiantur. Artumen. Numerantur uulgo decem, uidelicet complexio, enumera- ιionum de tio, simplex conclusio, subiectio, submissio, oppositio, uiola- eemsuulgetio, inductio, collectio, ratiocinatio. Nos his uersiculis me- uera. moriae commendare solemus:
Comple X, enumerar, simplex, subiectio, submisoppositum, uiolat, inductio, collige, summa Quarum finitiones require apud Traperuntium lib. iij.rhetorices,& in rhetorica ad Herennium.Nobis ne instituti im
127쪽
memores esse uideamur, ad dialecticam reuertendum est, si hoc prius comonuerimus, simplice coclusionem esse certa quandam enthymematis elocutione, & enthymema quoq; uocaria quod simplex coclusio examen & regula sit omniumenthymematum, quemadmodum dialecticatu probationusyllogismus. Quare fit ut alterum pro altero saepe accipIatu1.
COMPos ITE hoc modo. De composito de simplicienthymemate nihil uspiam inueni, nisi quod Αtisto .a. Rhe-IOLICO Tum π Ψιγνωμων, hoc inter caetera admonet, quasdam
sententias este enthymematicas, eas uidelicet, qaibus rati adiuncta est, ut illud ἀθανατον θγω μου Φυλ-λ θἀye hoc est, Iram immortalem,cum sis mortalis, non ierua. Si de huius.
modi Trapezuntius no loquitur,uix uideo quo pacto hunc locu intelliges. Sit igitur euthymema copo situm, ubi ex pro ε positio e ratione colirmata,quidpia colligitur, ut hoc com- QN. . positum est Ιmmortale iram, cu sis mortalis, no serua. Nam si simplex est, iram ne serues immortale. Huic sisbiungitur ratio aeotrario,quoniam es mortalis.Proinde si hinc sequitur aliquid copositu erit gratia propositionis seu antecedetis eo positi, hoc pacto:Mortales cu simus,immortale iram ne seruemus. Te igitur immortale ira seruare minime decet. Deeit hic assumptio, qua si apponas,perfectus erit syllogismus.
a sic plena ratiocinatione colligeres: Mortalis immoItale ira no nabeat: Tu mortalis es,immortale igitur iram no serua. Ad eunde modu hoc Trapeaeuntii enthymema comPositum uideri potest, si legatur antecedes & consequo cuinis terrogatioe, in qua negassi uis inest, Virtute tu contenis, cusis homoὶ copolitum est Simplex enim sententia est, uirtute non cotemne. cui ratio additur,cu sis homo. Habet enim uirtus in sed uinu quid da, ut uel improbo homini ui quada sat
honesta ac expeteda uideatur,&ut Socrates dicere solebat, mirabiles excitaret in nobis amores, si oculis cerneret Quare compositu hoc esse agnoscitur,Virtute, cum sis mo, noeotem ne proinde sic stilogismo colligeres atqui homo es, uirtute igitur non colemnes. Assumptio ut uides)apud Trapezuntium omissa est. Hunc locum ob id prolixius exposui, quod enthymematis illius utraque pans hic absq; negatione legebatur: ae Ob id quod rarum esset de coposito ac simplici enthymemate, hic locus multis deprauat' esse uidebatur. λ POIro
128쪽
Porro huiusmodi sententias, quod Aristoteles etiam indieatvου; γνώ-, satius erit absque conseque te efferre,hoc modo: Virtutem tu contemnis, cum sis homo Iram immortalem seruas,cum sis mortalis quid opus erat addere:Virtutem igitur non contemnescimmortalem iram igitur ne serues 3Probe itaque ab Aristotele huiusmodi γν - issim eram dicuntur, quod enthymemata latetia,id est, occultae argumetationes sint: nide Rhetori eoru ad Herennium librum quartum,&Trapezuntium libro ultimo rhetorices de magnitudine. H v I v s rei a iunioribus, qui de dialectica scripseriit,multa dantur praecepta.) Simplicis conclusionis intelligit conis sequentiam .Ea est connexio antecedentis cum cosequente, non consequens ipsum : ut hic,honestum est, igitur laudabile onsequentia si negetur, negatur hoc ex eo sequi, cuius probatio est dissimulata propositio, quam stmper requirere
cogit:Vt,sapientes nullius indigent, igitur sunt beati: hoc si negatur, sebiicie da est propositio probationis loco:Qsi nullius indiget, est beatus. Dantur autem de consequentiis reis gulae aliquot non omnino contemnendae, quales sunt nonnullae apud Aristotelem aris lam , e de coniunctis& diuisis. Apud recentiores multa, ut in eo tractatu qui de cosequentiis inscribitur,sed illa prolixiora sorte sunt quam utiliora. I x L v D longe necessarium ad dicendum, locorum uim omnem rationemque percipere. Vis locorum ut supra admonuimus animaduertitur e maximis illis Boetianis, quas ipse singulis locis apposuit. Sunt autem propositione S quae cam indubitatae adeo certar, ut ipsis probatione no egeant, atque ob id enthymematis ex locis ductis tantum confirmandis adhibetur. Ex his cernere licebit, quid ex quo sequatum quare in disputandi usu aeiudicando nequaquam negligendae sunt. Nam si cum protervo agas altercatore, ad has saepe ut sactam anchoram confugiendum est: ut ii huius enthymematis, nocet ruditas, prodest igitur eruditio, negetur consequentia, unde erit probatio praeterquam ex ea maxima, quam Cicero tradidit, Contrario tu contraria sunt consequentia,quod ueluti principiu erit eius probationis i Et Fa- Libras bius in loco generis &speciei huiusmodi maximas annotauit. Omittuntur a Rodolpho Agricola, quoniam ad inuentionem nihil faciunt, sunt enim ad iudicandum inuentae.
129쪽
4θυμην-- NEC solum enthymematicum facile reddit. ἐνθυ μαγικωτ-s. est, quem uulgo ac barbare discursuum uocant, hoc est , solers, acer in argumentationibus, & in comminiscedis probationibus selix. Est autem hoc praecipuum dialectici officium. Quod aute a Trapezuntio dicitur, huiusmodi est, locos dialecticos non solum hoc efficere, ut prompte faciliterq; inueniamus, sed etiam magna ex parte conferre ad iudicandu &dispiciendas uires argumentationum dialecticarum.
TERMINos quςstionis sic diligenteresi sidera. Ex Ro-dolpho Agricola satis liquet omni differeti propositam esse . quaestione, id est, dubiam sententia: Na rebus de quibus nemo ambigit, probatione non quetris. Admonet aute Trape- . . Tuntius quaestionis terminos esse intue dos. Quod ut clarius
re intelligatur, primit meminerimus oportet, eosde terminos θη i φημ' conclusionis seu consequentis in enthymemate,& in Omni probatione tam dialectica quam rhetorica, & quaestionis. Solo enim esserendi modo dissert a coclusione quaestio. Vt huius enthymematis: Alterius selicitate torquetur, igitur non est beatus inuidus. quaestio soret, an inuidus sit beatus: cuius termini sunt subiectum & praedicatum inuidus & beatus, qui etiam consequentis termini sunt .Hi deinde cum me dio, eo uidelicet qui fuit in antecedente, nec in consequente repetitus est, conferendi sunt, uidendumque qua ratione cum aiore ac minore medius conueniat, hoc est, sit ne illius genus, definitio species,& caetera: ut in praedicto enthymema te,inuidus alterius felicitate angitur, igitur non est beatus: argumetum seu medius terminus est .angi rebus alterius. Id si cum auaro conferatur, est illius sinitio: sin cum beato, repugnans. Erit igitur rata enthymematis consequentia ex loco definitionis: Cuius est ea in probando uis, ut a quo definitio remouedur ab eo de dimoueatur definitu. Quare si angi rebus alterius in beatu cadere no potest, nee proinde in beatum inuidia. Seu ex loco repugnatium repugnatia enim sibi
mutuo no conueni ut . Sed hec forte argutiora sunt, illud autem longe necessirium ad dicendi facultate, quaestionis te
minos per locos dialecticos ducere, quemadmodum Rodolphus secundo libro dialectices locis aliquot ostendit. De latis. V τ genera, species, disserentias, propria. Capita locorusummatim recenset eo sere ordine, ac iisde nominibus, quibus
130쪽
bus idem autor libro tertio rhetorices suae fusius eos docuit. Nos, ut lectori specimen latum artis huius indicaremus, singulis ex epta aliquot subiecimus , longior tractatio aliunde quaeratur. A genere Itaq; argumenta ducimus affirmativa ae negativa hoc pacto: Si dialectica ars est, discetur exercitatione.Item no est uirtus in homine, igitur neq; cotinentia. Maxima est, De quo genus negatur, de eodem & species & in se creviriora omnia. A specie ad genus assirmative sic: Est consul, igi visibitur magistratus: cotinentia est, igitur uirtus. Maxima, cui species tribuitur, ei de genus. Differentia est qualita S qua rerum o . species inter se differui. Ex ea argumetum sumitur in utranque parte, ut Pygmaei ratione utuntur, igitur homines sunt: eade carent Satyri, igitur homines non sunt. Maxima huius loci eadem est chi loco finitionis. A proprio argumentum est Proprium. perinde atq; a differentia: ueluti, si tyrannicidae proprium est ciuitatem liberare ivranide. Brutus tyrannicida est, liberauit enim ciues tyrannide. Maxima hic eadem cum loco stuperiore. Accidentia sunt, quae alii inhaerentia uel adhaeretia, alii adiacentia uocant, Cicero adiuncta. Hmcargumentorum a- 3ccideti gna copia & maiora uarietas , ob id quam rationem habeat probandi, dici facile no potest, nec una lege omnia possunt censeri. Sumitur autem argumentu ab accidentibus, qua doab eo quod subiecto inhaeret, probatio ducitur. Sie Aristote ales colligit solem non esse igneu, quod colorem habeat non igneum, nec reliqua astra esse ignes, quonia calida non sunt. Et alibi: Vanum esse commetum de mundi concentu, quod orbes illi sonu edere nequeant. A definitione argumenta siu-muntur in utranq; partem, ut, Si sacrilegium est, a loco sacro in
quippiam surripere, sacrilegus est in i deorum delubra spo aliat. Item negative, Si fiammu bonum est quod per se expetitur, opes quae alterius gratia expetiatur, summu bonum non sunt. Maximae hu: us loci modo meminimus .Partium multi- Partes. plex est conditio: aliae enim sunt integrantes, ex quibus talearSumentum eli: tecto caret ac par te,igitur aedes no sunt. Alie sunt substatiales, ex quibus sic colligimus, anima carer, igitur allimal ia 5 est, id ex forma est. Ite ex materia: Vtinam ne in nemore Pelio cecidisset abiegna ad terram trabes, non esset facta illa nauis Argo. Assirmativum argumentum tantam uerisimile est: Vt, habent Indi aurum, habent serrum,