장음표시 사용
71쪽
ε8. TRAPEZUNTII Et quoniam P litera,primae ollabae, S uero secundae inabo et,prima propositio per accidens, fecunda simpliciter primo uertentur. Deinde quoniam Μ quoet asscriptum est,altera in alterius locum transferenda est se:
pe Nullus homo lapis est, ri Quoddam animal homo est:ergoo. Quoddam animal lapis non est.
Iterum eadem conclάδε istata per priamam in quarto modo Hl:σ huius reduactionis,quae per conuersionem hi, Pro, prium ἀst,eandem conclusione quemada modum istius quae perimpostibile dicitur, alterius contras
dictorium instrae. verum de ea post.Nunc alia exempla eos geramus: camestres in celarent reducitur conversione
simplicissecundae,quoniam A post uocale erandae ollaba sequitur,er tran positione propositionum, quoniam M. scriptum in dictione est:ut,
ires. Nullus igitur lapis homo est.
contendis non sequi, ias si aliquo itam quas
tuor quonia probatioressunt instreetur, noduΚιares. Praeponas igitur secundam conuersam simplicister, sic: - Nullum animal lapis est, omnis homo est animat: νe. Nullus ergo homo lapis est.
Que conclusio etiam si simpliciter eonuertatur, eruiui eadem cui assentiri non poteris.
72쪽
Da Quiequid ridet,homo est. Quicquid ridet,animal est,pti. Quoddam ergo animal homo est. Secunda vertatur per accidens , quo.
Da Quiequid ridet,homo est, . ri Quoddam animal ridet, i. Quoddam ergo animal homo est.
Ac per conuersionem quidem reductio quo modo fiat, ta . ex bis patet.Per impo'bile uero siecundae figura quatuor 'nodille reducunturi Primam propositionem redarendisti
logismi,primam collocamus. infecundo loco contradicto num ponimuε cones Anu,ex quibus infertur eontradictorium fecunda propositionu,quas iam concessa ae data fiat. Ita compellitur is, quo culti diθutamus, uel asserere duoeoni dictoria simiaposse esse uera, quod est impo bile, aes priori conclus Oniassentire. Hoc igitur pacto primm secundae in quartum pri .
Nullus lapis homo est. - ω . Quicquid ridet,homo est: ore. Nihil ergo quod ridet,lapi
o Huic conclusioni tu non assenti erit ergo contradictorium eius ueram : quare sit stilo- ν'M in quarto primae,fkz I ἀse Nullus lapis homo est, 'ri Aliquid quod ridet,lapis est: . . io. Aliquid ergo quod rider,homo non est.
Dedisti autem quicquid ridet hominem esse: tis ergo inpossibile, id est, duo contravictoria Dul esse ra. sic
73쪽
go TRAPE E UNTII igitur primus in quartum primaeoecundus in tertiumuera
tius infecundum,quartus in primum reducitur. Nam Pouniam reducaeiollogismi maior,id est,prima etiam in eo rea
linquenda in quem reducitur,deinde oppositu conclusionis an fecundo loco ponendum est, primam ollabam dictionis primae figurae flume eiusdem uocalis, Cr oppositum conclaustinu seeundae s stuba aptes diligentius, er uidebis apera tigime in quem unu*usq; reduci debeat.Ex prima opposiatione igitur fecundae figurae, Cr opposito conclusionis per hane reductionem oppositum Acundae iam datae proposetionis in prima figura insetur. In tertia uero primo loco conclusionu oppositum eo Oeamin: deinde ipsam steumdam propositionem fecundo loro adbibemus,ex quibus seu quitur in prima figura primae propositionis reducendU Misimi uel eontradictorium vescontrarium. Quare prymo quanta π qualis sit contradictoria conclusionis eonis sidera , Cr uoculi trimae stilabae alicuius dictionis, quae in
erim figura siclis accommoda,ut secunda propositi Eu
cundae Bllabae conueniat. Ita reducitur Darapti in celatarent, Fel ton in Barbara, Disamst in celarent, Dati si in Ferio, Bocardo in Barbara, Ferison in Parii,boe modo
primus insiecundum: . . . . O . Da omnis homo rationalis est,
j Ira Omnis homo animal est: . oddam igitur animal rationaia
cui si non assentrierit id verum;
Nullunii animal rationale est,tit At omn1s homo animal est trent. Nullus ergo homo rationalis est. . .: ' -
74쪽
DIALEc TI c Ar rages omnem hominem se rationalem ciam datum est: erunt ergo duo eontraria simul uera,quod est imposibile. Item quartuε in quartani:
Aliquis homo albus est: Quoddam ergo Album, animal rationale est.
Homo Quod si non sit,ergo id se. ' 'Nullum album, animal rationale est,ti Aliquis homo albus est, st. Aliquis ergo homo animal rationale non est.
. Sed datum est omnem bominem e launimal rationalerdantur ergo duo contradictoria simul uera, quod imposiis bile est. Non ignoro duos quos, po b emos prim in Ana hisahtisobticis in duos priores conuerti,ueru idipsum difficilius est, ram bbroer para alpropositum nostra,idcireo negligemus. Et haec prastro pr-qgae de reductione diximu/ magις ad excitanda ingenia, μ' μ' quam quod adscendu multum pertineat= dicta fiunt.Haec de praedicatorioθPogi Osufficiunt.plura si quis uelit,ex aureo fonte bauriat. Aristotelις uolumina euoluatmos cutis lauimus ad conditionalis preception transeamus.
DE syllogismo praedicatorio. Absoluta ea parte que eleis
menta artis cotinet,alia tradit TrapeButius,qua Gmei in b,nos iudicii parte dicimus, in qua argumetatio docetur.Ea est oratio, quaiubatione rei,pbadae accomodamus pnecessaria coclusione, ius quatuor species secit Aristot.Syllogismu, Inductione, Exemplum & Εnthymema:inter quae principatu obtinxt syllo rius,ad que reliquae ueluti ad c put fontis referutur.Dicitur aute syllogismus 1 Graeco ινυλγυνγ Adivi, quod computare, colligere & ratiocinari significat. sa oo Mus est oratio. Posita, id est,tata,co cenu . . e ε sa,ac
75쪽
sa, ae admissa.Est enim apud Aristotelem πιν , id est, ad uerbum, quibusdam positis: Gellius uertit, consensis &eoeessis.Vt enim si isti apud Gracos, sic Latinis positu proco cesso ae dato uiarpatur: sie Cicer.lib. de Finib. iij. Quo posito & omniu cosenlu approbato. Et paulo post:His, inquit, ita positis,sequitur magna cotentio. Est igitur syllogismus,cu ex duobus pron sitiatis eo cessis, tertiu necessario colligit: ut, omnes stulti insaniunt. Auari omnes sent stulti. Hare duo si admiseris,sequitur,uelis, nolis, auaros omnes insanire. Ratiocina' u vr si tribus enuntiationibus absoluitur. Cicero lib. j. io quot ρσr de Inuentione. persectam ratiocinationem contedit quinq; νο- si partibus eonstare .Propositionem enim atq; eius confirmationem duas partes facit, simili modo assumptione ae illius rationem. Quintam deinde, quam complexionem uocat.Fabius autem in tripartito manet. Vide utrunque latius Tr pezuntium libro tertio Rhetorices.
s I uero duabus, impersectus. Imperfectum syllogis
mum Aristoteles uocat, cuius conclusio per se non satis est euidens, ut sunt omnes, qui in secunda & tertia figura collia guntur, quoru coclusiones si cu protervo altercatore agas, per syllogismos primae figurae sunt confirmandae. Trapezuntius imperfectum ait se uocare, qui nec completus nec ablo.
Iutus est,id est, cum altera propositionum desideratur: perfectum uero, in quo duae propositiones& conclusio sunt. Steti Aristoteles enthymema imperfectum uocat syllogismum. quod propositione constet & consequente. smos Is Mus perfectus tribus constat. Matetia; syllogisimi sent tres termini, qui singuli bis sumi debent,
Ter- propositiones totidem fiat, quot termini. Est uer 3 terminus - - unus, qui medius dicitur: hie sumitur ante conelusion e bis,semel in prima propositione,& semel in seeunda. Ob id etiam
communis uocatur,& causa coclusionis,quod per eum scia-N.Ain. tur quomodo maior terminus eum minore conueniat aut
Niso discrepetMaior terminus est, qui eum medio sumitur in prima ppositione.Minor, quieu medio in secuda sumis, &qui in eo cluso ne si directe concluditur, maiori subiicitur: ut hie. Omne animal habet sensum Mundus est animat: Izitur Mundus habet sensum.
76쪽
Medius seu eo munis terminus, est animal bis enim sumitur ante conclusione. Habere sensum maior:Mucius, minor.
ENvNT et Aetio NVM quibus syllogismus costat. Pro - . nuntiatoru quibus syllogi simus componitur,no sunt eadem P σά, e apud omnes nomina. Nam primu alii propositionem, ut Ct ucero : Alii intentionem. Rodolphus expositionem appellat. ΣSecundam assumptionem, cocorditer uocat. Vtranq; Aristoteles Misaeσιν, se a prima maiore , quod maior terminus in ea sumatur:seeunda minore, a minori quoqi termino. vltimam uero Cicero complexionem, Fabius connexionem uocat .Propositionem se finit Cicero: Est, inquit, Propositis. propositio,per qua breuiter locus is exponic, ex quo omnis uis oportet emanet ratiocinationis. Estq; ueluti locus comunis & Ama quaedam: id est, generalis 1ententia, a qua Fabius etiam argumentationis initiu esse uult. ut Tyrannos Omnes licet impune occidere. Omnis loquacitas odiosa est. ArteS - .discuntur exercitatione. Assumptio est per quam id quod ex ψ' propositione ad ostendendum pertinet,assumitur. ut Sophisica est loquacitas. Dialecti ea est ars. Coplexio, & ut uulgo sistra issest conclusio, est, per quam id quod conficitur propositione &assumptione,breuiter subiicitur, ut, Dialectica igitur exercitatione distietur. Sophistica odiosa est.
sinos SMOR v M tres figurae. Figurarum uarietas ex eo nascitur, quod medius terminus nucin utroq; subiicitur, nunc praedicatur inue in uno praedicatur, in altero subii eitur. Quare figura nihil aliud est, quam medii termini Iegi. Figura. ima de artificialis dispositio. Prima est quando medius terminus in prima subiicitur, & in secunda praedicatur, aut ore Aristotele:quod nisi fiat, erit ubi ex Apositionibus ueris fal- , sum eolligasmi in secundo modo primae figurae, hoc pacto, Nulla auaritia est e Tisio. v. omnis estuso est uitium: Igitur nullum uitium est auaritia. υ a M v I s contra fieri soleat &possit.) Saepe incides in syllogismos ubi terminus medius in prima propositione praedicatur, & subiicitur in secunda, quales omnes illi apud Macrobium lib. secundo Somnii Scipionis, quibus proba
tui animae immortalitas: ut, ' . '- - Anima seipsam miauet, l
77쪽
Quod se ipsum mouet est immortale: Anima igitur est immortalis. Et apud Ciceronem quinto de Finibus:
Bonum omne laudabile est, . . . Laudabile honestum est: . . . .
Igitur bonum honestum est. Propter hoc genus sy llogismi quidam quartam figura stan. ciunt, de qua quid censendum iit, paulo post dicemus. B a R B A R A Celarent,&c. His uocabulis ars sy llogistica exprimitur, quas excogitauit primus Graece Alexan/er Aphrodisa ensis in singulis figuris, utria πια παριδι. Vide eius commentaria in primum priorum .Latet in his uocibus tota ratiocinandi peritia in omnibus figuris .Primae Ggurae seruiunt dictiones, quae duobus prioribus uersibus cootinetur: sed quatuor tantu primae legitimos ac usitatos m dos faeiunt Est autem harum dictionum usus efficere in singulis modis legitima ratiocinationem , cui rei seruiunt uorales quatuor, A, E, I, o, quam in singulis syllabis una reperic Quare si in ptima syllaba sit A, significat maiorem syllogismi sore uniuertatem affirmativa: si Ε, uniuersialem negativam:I, particularem affirmativa: O, particularem negatiuam .Pari ratione se eunda syllabam dictionis secundae seu minori propositioni accomodabis,& tertiam conclusioni: si plures sue rint syllabae quam tres, hae otiosae sunt. Vocabulum igitur Barbara,primum modum primae sisurae significat,in quo syl Iogismus fit Emaiore,minore,& coclusione uniuersalia Ermativa.Nam quaevis syllaba habet uocalem A. Bar omne honestum est laudabile, ba omne bonumtest honestum:rgo, ra. . Omne bonum est laudabile. Schematu uero quae apposita sunt hic intellectus est, solent enim in his se pueri torquere. Si figura rotundis lineis eo stat,& triplici uertice, prim' uertex seu cornu ma- . . toris termini locus erit, secudus medii,tertius minoris . li ne is uero seu spatiis primu maiore Ppositione, seeunduminore,teritu quod utruq; continet, coelusione. Estq;, 3 hoe schema tantum primae figurae: Si triagii species est, ς uius basis supina iacet, uertex supremus mediu terminu significat, serioru unus maiore terminu, alier minorem: la-
78쪽
tela propositiones possident.Estq; id schema seeundae figurae. Triangulus superiori cotrarius infimo angulo mediu tetminum signifieat,reliquis maiore & minore : quemadmodu Αsignauimus & elemetis,quoru Α maiore terminii, B mediu, C minorem: & numeris ex quibus x propositionis, a assumptionis, 3 conclusionis locum significat. Secudus modus pri I siguret & reliqui omnes,cuiusmodi propositionibus eon. Lilabunt,ipta dictiones satis docentrub id exempla tantii apponemus , quibus breuitatis gratia Trapeaeutius supersedit. CELARENT. Nullum honestum est turpe, Ia Virtus omnis honesta est: ergo, rent. Nulla uirtus est turpis. Tertius modus & quartus conelusionem effetunt particularem:Prior assirmatiuam,posterior uero negativam: uOcabulassintDarii Si Ferio. DARII. Malum omne fugiendum est, auaedam uoluptates malae sunt:ergo Voluptates quaedam sunt fugiendae.
Nemo sapiens animi aegritudine assicitur. . Fortis sapiens est: . , . In fortem igitur aegritudo cadere non potest.., His adfici utur quinque modi,quibus indirectὰ fou praepostere.eoncluditur, uidelicet dum maior terminus in eontium: Elim eo: uissione minori subiicitur:ut, dentes. Omne animal est substantia, omnis homo est adimat:
E quibus inserendum erat se: . ... Igitur omnis homo est sebstantia. . . . ' :
Pro qua ea subiicitur quae ex hac sequitur per aeeidens facta c6uersione, Quae lassi stantia est nomo. Horum primus est,quado ex maiore & minore unitaeriali assirmativa eoilia gitur particularis a firmativaruocabulum est Baralipto n. S cundus,qui significatur perdictionem Celantes: sic colligit, Ce Nulla temperantia est uitium; '
lan omnis frugalitas est temperanti . . tes. Igitur nullum uitium est Eugalitas. . - - - : In
79쪽
In qua eonclusione minor terminus, qui cum medio in arsumptione sumebatur, de maiore praedicatur. Reducitur hie modus ad lecunda primae figurae,eonclusione uersa simpliei. ter. Nam ex quibuscunque praemissis,seu e quocunque antecedente conclusio quaepiam sequitur,ex iisdem conuersa inseo. serti potest. Veluti ex quibus hoc sequitur: Nullum honesturie 'tia. eit turpe, ex iisdem & illud:Nullum turee est honestum. Ca- non Dialecticorum ell,quod ratae alicuius argumentationis sequvur consequens,sequitur ex eiusdem antecedente.Portis hie colligendi modus admodum rarus est. In directam uero conclutionem & illam opinamur recte uocari , qaae uerae conclusioni proxima est,siue quς ex ea sequitur,non quidem conuertione ,sed assinitate ueri: ut, Omne bonum est expetendum. omnis uirtus est bonum. Manifesta conclusio est: Omnis uirtus est expetenda. Pro qua illam subiicere licet: Virtus non est fugienda: aut, uirtus est colenda. Meminit huius Cicero lib. r. Inuentionis de argumentatione.Martianus Capella hane conclusionem ait uocari , quod est eonfinis conclusio. Verum Aristoteles ea uoce pro qualibet conelusione utitur. Tromtiqui modi indirecte concludentes , euiusmodi sint docenthae uoces. Dabitis, Fapesimo,Friseis morum. Secudae figuraequatuor sunt modi omnes negatiui: nihil enim in hac figura ex duabus assirmativis, aut maiori particulari, necessariosequitur. Vocabula sunt, Cesare, Camestres, Festino, Ba-
Ce Nulla auaritia laudabiIis est, I 'sa omnis parsimonia laudabilis: re. Ergo nulla parsimonia est auaritia.
Ca omnis improbus misex est, me . Nemo sapiens miserest: stres. Ergo nemo sapiens cit improbus.
Fe Nullus tyrannus Remp.recte administrat, ni Augustus Rempublieam bene administrauit: no. Igitur Augustus non suis tyrannus. m
80쪽
Ba Qui ex Deo sunt, uerba dei audiunt. to Iudaei Christi uerba audire noluerunt: eo. Iudaei igitur ex Deo non sunt. Τertia figora sex modos habet, quibus illud propriu est,
conclusionem semper essicere particularem.& minorem anfirmativam habere.voeabula sunt, Darapti,Felapion,Disaismis, Datisi, B cardo, Ferison.
Da Omnis uirtus labore paratur, ra Omnis uirtus honesta est: pti. Igitur honesta quaedam labore parantur.
Fe Nemo Graeeorum Barbarus est, lap omnes Graeci mendaces sent: ton. Ergo quidam mendaces non sunt Barbari. 'DIS AMIS. Di Quidam Cerm*ni sunt fortes.sa omnes Germani siunt ebriosi: mis. Ergo quidam sontes sunt ebriosi.
Da omnis uoluptas delectat, ii Nonnullae uoluptates sunt perniciosae: s. Ergo quaedam perniciosa delectant. B O C ARDO. Bo Non omne bellum fugiendum est, ear omne bellum calamitosum est, do. Ergo quaedam calamitosa non sunt fugienda. F ERIS O N. Fe Nulla uirtus nocet. xi Est uirtus quae in dando consistit: in. Ergo dare aliquid nihil nocet. Quicunque pr ter dictos modos finguntur, omnes λόγισM. Sunt qui tribus praedictis quartam figuram adiiciunt, in qua medius terminus praedicatur in maiore, & subiicitur
Socrates est homo, Homo est animat: Socrates igitur est animal. Fortassis