장음표시 사용
131쪽
quare nee monera nec armis carent. Maxima est, si partes desunt, integrum esse non potest.Notae sunt rerum uocabula,
quae ab Aristotele dicuntur, ab aliis etymologia qua Cicero nota & notatione transfert, originationem Fabius: Rodolphus nome rei. Hinc probatio erit, si ex ui uocis argumentu sumitur, ueluti si quis Solem solu inter astra lucere dicat, aut astra ignes esse a nomine aether, quod si ab αύθω est, ut dixit Anaxagoras,incendium significat. Verum haec argumenta urbanitatis aut ridiculi gratia saepius adhibentur: ut si quis dicat quemadmodu apud Aristotelem est in eum cui si nomen Polus, semper tu polus es, mutabilem enim significat. Aut si quis leges quas Draco tulit, no hominis, sed draconis esse dicat.Maxima est, interpretatio nominis & nomeipsum, eandem uim habet. Antecedetia sunt, quae re quam-
Antece- piam necessario aut uerisimiliter antecedunt,ut curatiouem dentia. morbus, pugna uictoriam, partu concubitus, cosuetudinem
colloquia& congressus, caedes odium, eruditionem labor et uigilia .Huiusmodi m omni quaestione dilige ter consideran- coisseisuen sunt, Ducimus aurem argumenta a cosequeti ad antece- .a H - dens necessalia affirmative : ut,si cinis relictus est,incedium praecessit: si eruditio, stud: un, si caedes, odium aut ira fuit: si poenitentia, errorem fuisse oportet. Si ab apostolis hominibus peccata remittebantur consessionem delicti praecedere oportuit. Ab antecedentibus ad consequentia argumentum affirmatiuum non semper necessarium, negativum fere semper: ut, error non fuit, igitur nec poenitentia: affirmative nosequeretur, nisi uerisimiliter.In iis quae tempore antecedunt& consequuntur, Maxima est, si consequentia sunt, praecessit aliquid. Quae uero naturali ordine inter se reseruntur, ut superiora dc inferiora, eam habet maximam, qua genus & species.Verum hie locus etsi per omnes alios dispersus est, non erit tamen inutile sub hoc nomine aliquando argumentum C quaerere. Causa est, cuius ut aliquid euenit: & suut quatuor, materia & sorma,quae pertinent ad locum partium. efficiens 3c finis, quae sunt huius loci. Ab efficiente negativum argumentum uecessarium est: ut, non fuit exercitus, igitur no est commissa pugna. Telo ac serro caruit, i Situr hunc nori occidit. Affirmatiuum non semper neces larium , ut si artifex sit,
opus proinde esse non sequitur.Α sine aute huiusmodi sunt: Quo
132쪽
Quo mihi diuitiat, si non conceditur uti Finis enim diuitiaru usus est. Et, si beati fieri non possumus, quid uirtutem sequimur ZEt, si disci nequit eloquentia, frustra homines discunt dicendi praecepta. Huc spectant ea quae ab utili &honesto sumuntur. Maxima est, unam quanq; remi causis esse spectandam. Effecta sunt, quae a causis oriuntur, Essed ut a setore calceus, a pictore pictura,ab arbore fructus, a parente proles,a doctore discipulus. Hinc argumenta sunt huiusmodi: Bonus parens, quia bonus filius rinali corvi, malum ouum,&c. Maxima est, causas ab effectis non separari. Coniuncta sunt, quae ut plurimum accidere solent, ut pallor aegritudini, morbus senectuti, aut morum difficultas, caedi iurgiu, contentio , inuidia, odium. Ab his coniecturalia sunt argumenta. v t si laborare eum dicamus qui crebro suspirat, illum occidisse qui pridie cum occiso inimicas habuit contentiones. Sunt nutus loci signa uerisimilia, ut amat qui osculatur:& necessaria, ut uiuit qui spirat. a Rodolpho contingentia
haec dicuntur. Spectant etiam huc, locus, tempus , connexa. Maxima est, ex adiunctis adiuncta debere perpendi. Paria, . maiora, minora,uno nomine comparata dicuntur. A pari huiusmodi argumentum est: Si imperator aliquando uincitur, cur no etiam orator λ Arte eligitur gubernator, igitur & masgistratus,&s uobis locare turpe non est, nec nobis coducere. Maxima est, aequa paribus conueniunt. Α maiore argumentum ducitur, cum id quod minus est infertur: qui sacrilegium facit, faciet & sertum: si ne dii quidem omnia sciunt,
quo pacto homines ZMaxima, quod in maiore no ualet, nec etiam in minore. Ducitur argumentum a minore , cum id quod maius est, insertur: ut, qui furtum facere noluit, hunc sacrilegium commissurum putas λ&, an tibicines qui fidibus utuntur, suo, non multitudinis iudicio, cantus, numerosque moderantur 3 uir sapiens qui multo arte maiore praeditus,
non quid uerissimum, sed quid uulgus uelit exquiret Item apud Comicum:
. . Hic tam paruae consuetudinis Causa, huius mortem seri tam familiariter.
Quid si ipse amasset 3 quid mihi hic faciet patri r Ma ima coisi is,
est, quod ualet in re minore, ualet quoq; in maiore. Cotraria hie accipies omnia opposita,praeter relativa. Ducutur ab his
133쪽
argumenta, quae sola rhetores enthymemata uocat propter
excellentiam, ut illud: Cum fatentur fatis magnam uim inesse uitiis ad miseriam, non fatendum est eandem uim inesse uirtuti ad beatam uitam 3 Et apud Aristol. Si bellum horum malorum causa est per pace emendabimus. Si quod scis prodest, quod nescis obest. Maxima, contraria contrariis conuexetudinantia. niunt. Repugnantia sunt, quae nec cohaerere, nec eidem con uenire possunt. A cotrariis differunt, quod horum unum uni duntaxat aduersum est hic plura uni aut unum pluribus: ut,
ebrietas continentiς, studio, ut siliis, labori repugnat. Ab his
argumentantur negative: ut Si auarus est, non comessatur:
Si uoluptarius, literarum studiosius non est. Si inimicus, non prodest Si dies,no sunt tenebrae. Maxima propositio huius loci est, uni repugnantia no couenire, nec coli rere inter se. v T, inquam, omnia haec quae intrinsecus sunt aspicias. E locis quos hue usq; Trapezuntius recensuit, dictitur argumenta artificialia, quae arte ac ingenio disserentium excogitatur, dictaturq; a Cicerone in eo ipso, de quo ambigitur, saerere. Quare Trapezuntius huiusmodi locos intrinsecus rem
aspicere dicit. Quod quidem cu Rodolpho no pugnat, apud quem illi ipsi quos hic Trapezuntius intrinsecus naerere dicit, diuiduntur in ternos & externos. Nam Ciceroni & Traiapezuntio interna dicuntur, quae ex ipsa causa ingenio dicentis finguntur Quae uero aliunde adseruntur, ut sunt testimonia,praeiudicia, fama , rumores, tormeta, iusiura dum, probationes sunt λεχνοι, id est, in artificiales, no quidem ob id marte tractari non possunt, extenuantur enim aut amplifican-Ae,omisa aui tur artificio: sed si desunt, a disserentibus ea excogitari non ex ipsa q-sio possunt. atq; ob id Ciceroni & Trapezutio extrin secus herene nocuntur, re dicuntur. Quemadmodum si Helena quis longe pulcher aut stimuntur rimam esse asserat, q, dei filia, O per tot discrimina terre maforis. riSq, Paris ad eam rapiendam prosectus sit, quod tot Graecorum principes tot copiis, tot classibus, repetitu uenerint, decennalem obsidionem sustinuerint, artificiales erunt probationes. Ex locis enim causarum & destinatoru qui intrinsecus sunt hoc est,cum re coniuncti ducuntur. Q od si s ut Inertificialia apud Isocratem est pulcherrimam esse dicas, quoniam Thematore uim ha seus ita iudicauit, artificiale est, id est, aliunde extra causimbem assumitur. Habent aute inartificialia illa longe maiore vim, praeser
134쪽
praesertim si magnς autoritatis uirorum aut deorum fuerint testimonia: ut de Socrate, si quod sapies fuit dicere uelis, ritus erit, quoniam ita iudicarit Apollo, quam si eum philosophiae cotinenter operam dedilia dicas. Si in se cris,quod conniendum sit efficacius erit, quoniam ita Iacobus Apostolus rareb. . praecepit, quam si dicas , hominibus remittebantur peccata, confitebantur igitur. Prolixius haec te censuimus, quo studiosis aditum qualemcuq; ad dialectices usium patefaceremus. Argumenta igitur omnia aut soriS alsum utur, ut, hoc uerum est, dixit enim Marcus Cato: aut in rebus sunt, ut bonus est, quoniam boni parentis filius. NE c te quonia res est ardua deterreat.) Ab utilitate aesacilitate locorum breuis commendatio est. Summam enim utilitatem dicendi eleganter, ac inueni edi expedite cum ea facultat c coniunctam, quam dat exercitatio , continent. Vt enim usus legendi lectionem paulatim reddit faciliorem aecmendatiorem, pauloq; post absolutani: sic crebra locorum
usurpatio facit, ut illi ipsi loci, qui quaestionibus explicandis
aptiores sunt, ultio se te offerant. N A M quemadmodum qui literas sciunt. Apta similitudo sumpta e literis : Nam ut argumenta omnia, infinitaq; elocis sunt, ita literis no amplius xxiij. unaquςq; uox continetur. Quin etiam Aristoteles locos argumentoru, seu sui ipse loquitur enthymematum ij.Rhetoricorii uocat,quo nomine quoq; literas significat Grςci. Est autem ut uidetur)hoe simile desiimptum ex secundo lib. Ciceronis de Orato. ubi de inueniendo disputatur, quo loco sic Antonius ait: Aetibi sapienter monenti L. Cras te libenter assentiemur ut sinis gularu causaru defensiones, quas solent magistri pueris tra,
clere, relinquamus, aperiamus auid ea capita, unde omnis ad omnem cautam & orationem di siputatio ducitur. Neq; enim quoties uerbum aliquod scribendu est, nobis toties eius uerbi literae sunt cogitatione conquirendae, nee quoties dicenda caula ell, toties ad cauta seposita argumenta reuolui nos oportet, sed habere certos locos, qui ueliterae ad uerbu scribendum, se illi ad causam explicandam statim occurrant.
OMNE s igitur loci unde ad syllogismos medium quaeritur. Ei se em locis oratores utuntur, quibus dialectici. Quare qui Rhetorica tractant, hos etiam exponunt e uti a Cice
135쪽
Cicero lib ij. de Orat.& Fabius lib. v. Aristoteles quoq; lib.
secundo. Quod uero alios quosdam personarum addunt, &quas circunstantias uocat, quod sub iis nominibus argumetum aliquoties inuenitur citius, id factum est. Caeterum natura ab his, quos ante recensuimus, discreti no sunt. De quare latius uideatur Rodolphus circa finem libri secundi. Ne diom. Nore enim aliud persecti, aliud imperfecti syllogismi medium. Medium dicitur argumentu&instrumentum faciendae fidei,quoniam duo illa quae Aristoteles τα ρα, id est,extrema uocat, coniungit: estq; semper si syllogismo uti uelis,
NAM sicut in re parum cognita ratiocinari oportet absolutius.) Si argumentum huiusmodi fuerit quod non satis quale sit nisi omnibus suis partibus diligenter ac susε ratio nibus confirmationibusq; aperiatur intelligitur syllogismo L b F ς Fabio autore ubi nefas non est, ut amplissima illa ratiocinatio apud Cicerone multis partibus tractata, in principio refutationis pro Milone, Quod si duo de eim tabulae, & caetera. usq; ad eum locum. Est ergo haec iudices, quam rem Fabius animaduertit libro quinto, capite ultimo. s Ic in re aperta propolitionum altera fastidium parit. JAd eundem modum Aristoteles secundo Rhetorico ru,Non enim, inquit, sumentem,aut longe, aut omnia oportet colligere.Nam alterum propter prolixitatem obscuritatis est,alterum quoniam ea quς manifesta sunt, dicuntur, nugationis est. Et paulo post Si quid eoru perspicuum se erit, id dicendutiones mim Milo recte secerit satis erit dicere oratori: quoniam uim illatam repulit. Quod autem uim a se repellere ii cet auditoribus relinquendum est, ex se enim hoc adserunt. ssu cum tribus constet ratiocinatio propositionibus. Syllogismus imperfectus aut propositione aut assumptione cum c5clusione eo stat. Quod si in antecedete &conseque te vi, a propos, idem fuerit subiecita, deesset propositio maior, sin idem praelio omittenda dicatum minor.Veru quod TradeEuntius admonet, specta in ent mema dum esse ex utra Potius propositione colligendum sit, me-ια diocris erit iudicii. Qui enim non uidet huius conseque nistis, Ego hominem non occidi: hoe potius fore antecedens, Quo tempore hic occisus est, ego in prouincia sui: quam illud, Qui in prouineia fuit, eo die hic caede facere non potuit.
136쪽
ob id hic non tam canone quam iudicio opus est. Veriorem
enim aut certiorem praeponendam non perpetuo veru erit. AT haec quoniam simplicis conclusionis conleques alisterius consequentis fit antecedens. Recenset obiter eam argumentandi sermam, quam Graeci σω lis ista κλυ-κα uo- σω oscant, Latini aceruum & gradationem. Ea est argumentatio, in qua multa sumuntur, ut ex primo inseratur secundum, ex Gradatis. secundo tertium,& ita deinceps, ut quod omnium postremuest, cum primo coniungatur, seu dum continuo prioris prO- .positionis praedicatum, aut annexum, sequetis fit antecedes
aut subiectum:ut apud Cicerone quinto Tusculanaru Qvς- stionum, Atque omne bonum laetabile est quod autem ictabile id praedicandum,quod autem tale, id gloriosum: si gloriosum, certe laudabile : quod aute laudabile, profecto etiahonestum: quod bonum, igitur honestum. Vides hic postremum cum primo coniunctum Fit etiam ubi conclusio non apponitur: ut,Vilius argentum est auro, uirtutibus auru . Tradit hane argumentandi sormam Aristoteles in praedicamen , tis: Quando alterum de altero,& caetera: notus enim locus
est.Α syllogismo differt, quod hic si perfectus est, tribus partibus tantum perficitur,gradatio certo numero no astringitur.Numeratur etiam inter ornamenta sententiaru huic argumentationi non multu absimilis: ut, Africano uirtus glo oriam, gloria aemulos, aemuli mortem pepererunt. Quanquaautem paulo ante huiusmodi argumentationes σωρπαρ etiauocari diximus: meminerit tamen puer apud artium scriptores, ori m argumentationem esse superiori nonnihil diuersam, uidelicet cum paulatim addendo aut minuendo nusquassto sed probo nec effici quicquam, nec destrui. De hoc sic est apud Ciceronem in secunda Quaestione Academica scriptum: G enus illud minime in philosophia probari solet, cum aliquid minutatim aut gradatim additur, aut demitur: soritas hos uocant, qui aceruum esciui uno grano addito .Huius exemplum erit si quaeratur, Septem multane an pauca
sunt Si pauca dixeris, multane erunt, si unum addiderist Deinde si alterum, si tertium,& ita deinceps ad quemvis alium numerum. Quod si multa dixeris septem, paucane erunt si unum detraxero ξδc sic deinceps, ut nec quant uuis magnum numerum multa,nec quemlibet paruum,pauca esse dixeris.
137쪽
Sie quantum addendum aut deme dum sit, ut diues, pauper, clarus, obscurus, dicatur aliquis, aut multa pauca, magna parua,longa breuia, lata angusta, quando dicantnr, certum non habes. aptiosa igitur argumentatio σωρεme est, quemadmodum Crocodilites, Ceratine, Dilemina, Anti strephon,&id genus reliquae captiunculae. Q v o s incidit explicita oratio.) Perstat in mataphora Neruos enim dixit quibus incidit, apte redditur. Docet uero Cicero hanc eandem sententiam libro primo Rhetori corti,& de Oratore libro secundo, post tractationem locorum. v et in epistola ad Plancum, Senatus non est,&c.) Locus est libro x .epistolarum, in ea, quoe incipit : Et si Reipublicae causa.Meminimus aute supra enthymemata saepe sic efferti, ut quod probandum sit, primo ponatur loco, deinde stibiungatur ratio: quod si inuetias, rina erit simplicis conclusionis: ut, mirabiliter populus uniuersus,&ca tera. Is itur Senatus non est tibi amicior quam tota ciuitas. Verum nisi pro confesso haberetur a populo Romano illuamari, qui Remis pub. liberare uult& potest, dein, Plancum eum esse uirum, propositioni non uideretur satis accommodata esse ratio. s Ε o inuenta implicit8 atq; inuolute conscripta. Inuenta seu argumenta tacite aliquoties ac breuissime orationi. bus inseruntur,aliquando uero argumentationes expolitione, quo argumenti uis fusius tractata cerni queat, omnibus suis partibus latissime explicantur: ut, Turcarum irruptiones semper timeamus, quando incolumes sunt, oportet: aut fractis eorum copiis suinma ui eos e confinio profligare debemus. At motum Barbarorum hominum cum possumus, non si stollere longe stultissimum et . Quare, nisi s ulti esse uelimus, extremis nostrorii uiribus semel exterminabimus gentem tam Barbaram. Hoc se simpliciter eloquemur: Quoniam perpetuum impetum eorum sustinendu non putamus, aduersum eos pugnemus: aut breuius, Aduersus Turcas, ne amplius nobis timori sint . pugnandum est. in v o D tame in omnibus.)Clausul ini hanc superesse Opinor,aut aliud quippiarn deesse. Si quidem cum eo quod sequitur non satis quadrat. Vniuersa enim, inquit, in quibus a
liqua probationis uis, ad syllogi simu pr dicatorium possuntroduci, quod ea argumentationum dialecticarum regula sit. Qua
138쪽
Qua de re plura uide apud hunc ipsum lib.th. Rhetorices. NON ergo feci. Ho e ad simplicem conclusio uom, quae t A et o M.
una sententia compraehenditur, non pertinet, sed additur explanandi causa. co M post xv koc modo. Non re, sed uerbis, quae repetuntur instandi causa. Ergo aut simpliciter cocluditur, aut iterata sententia: quod ad oratores pertinet. NEC solum enthymematicum. Id est, solertem inue. niendis argumentis, quem uulgo discursiuum uocant. NAM quemadmodum.)Similitudo ex Cicer ii de Orat. OMNE s igitur loci unde ad syllogismos medium quaeritur. Loci sunt syllogisimorum& enthymematum communes, sed frequentius enthymematibus utimur, syllogismo autem cum res exactiorem probationem requirit, ut apud philosophos , quia omnia certius δc enucleatius explicant, cum interim rhetores sint probabilibus contenti,& quae per se intelliguntur, negligant. Item enthymemata ex solo loco uim habent,syllogisinus autem ex structura: quare de loci enthymemati potius, quam syllogismo tribuuntur. ME D I v M terminum. Si medium in antecedente cum praedicato concitisionis iunctu fuerit, enthymema est ex maiori propositione syllogismi, sin cum subiecto, ex minore: ut, Insidiator iure occiditur, krgo Clodius iure caesus est. Item, Clodius insidiator fuit, Est ergo iure occisus. I L LvD apprime tenencum. Ne cellarium est enthymema, in quo oppositum consequetis repugnat antecedenti, si non repugnat, credibile est tantum. Item quicquid sequitur ad consequens bonae consequetiae, sequitur ad eius antecedens, quam argumentationem soriten uocant.
v K c de definitione ac diuisto ne coniunctim pauca dicamin. Nam ita se habent,ut astra
ra alterius egere uideatur. Nec enim nisi
ius recta distributione usus est, definire se
unquam intellet, nec unquam recte dι stribuere potem,
139쪽
ns quid sit quod distribuendum est,conscripsteris. Definitio
est coacta in sie atque complicatae rei breuis,atque absoluta explicatio. Definitionum quatuor sunt genera: Substintia D sistitο- te: describens: per partitionem.per diuisionem. Nam qνi- Τη t Rr plura faciunt,ea conectunt quae aut ad haec facile reducung ' tur , aut leuiora Aunt quam ut definitiones appellari posusint. substintiuiisdefinitio est oratio quae id quod definitur, quid sit explicat, breuiter, Cr avolute complectitur.Perpartitionem desinitio, est oratio quae per enumerationem partium breuiter er absolute aliquod totum ostendit. Per diuisionem definitio, est oratio quae 1 ecierum disiunctione breui ac absoluta genus aliquod ostendit. Diuisio, alicuius in partes siuas est disbributior eius duo sunt genera: Unum, .. . perie rem aliquam distribuir:ulterum,quod per aceta dens partitur. Prior u rursum tres sunt species. Generis in species,quae proprie dicitur diuisio:ut animal hoc rationais,illud irrationale: differentias etiam formae specieis no mine complectimur. Totius in partes, quam partitionem proprie possumus nuncupare, ut domus infundamentum, in parietes,Cr tectum. Voces in significationes, quae distinis Disilla per cito appellatur,ut canκ uel piscis, uel terrem e animat,uel accidem. βdus. Posterioris itidem tres sunt modi, quo με tantiam
quae sub citur, per accidentia partimur, quae subiecti in aeridentia diuisio dicitur,ut hominum alij pq, alij imp ij. Qiso accidentia per siubstantias,quam accidentis in subleum nominamus,ut omnium quae expetuntur alia in corposra,eπ alia in anima sita sunt. Extremus,accidetis est in acci dentia distributio: ut, candida omnia uel dura sunt,uelut lapides albigimi, uel liquentia,ut nix. Haec accidentis in acaristia diuisio sola in alterutruseparatur:ut eoru quaed αra sunt,quaedam aibasiunt:ut apis Parius: quaedam nigra,
140쪽
DIALECTI c A. 13 Illi terebinibus. Et rursus eorum quae nigra fiunt,alia dura, ut ebenu3 alia liquentia, ut pix. His ita dictis communiter, Canon dia illud mihi praecipiendum uidetur, diuisionem generis, Crem quae Iecundum accidens est,in oppositasemper fieri retcum oppositionis Ibecies quatuor sint,contraria commorue me omnium adbiberi contradictoria etiam, et quae per priuationem et habitum dicuntur, non esse abi cienda: qtιae vero relative opponuntur,s rem perfeci uιdamus iustum habere locum si per accidens, non omnino negligenda. Diacimus autem homines alios dominari, alios struire. Item
omnem diuisionem ea excepta,quae uocem in signiscatiou
ius cistribuit nιbil oportere plus minusue contιnere.
NuN c de definitione ac diuisione coniunctim pauca dicamus. Plato uniuersam dialecticam partitur in diui- NEo M. Dam, definitivam,&analyticen, id est, resolutoriam, qua- Ium duae priores ad thematis simplicis, ultima ad compositi thematis explicationem pertinet. Est autem diuidere ac definire uniuscuiusque doctoris in sua pro sessione. Nam quid planum aut solidum, seu quid circulus, axis, diagonus, geO- metra dicet: quid absis, apogium, aspectus trigonus , aut tetragonus, aut quid Pleiades, Hyades,Arcturusve stat,nemo nisi astronomus : Sic Scriptor moralis, quid uirtus, quid uultum. Verum dialectici tradere canones ac leges, quibus oportet omnem definitionem, ac diuisionem perfici: locos etiam ostendere unde & diuisiones & definitiones petendae sunt. Ut si quid uoluptas sit, quaeratur, monebit dialecticus hic primo loco generalius quiddain quaerendum, genus nimirum, deinde aliud quo res genere similes, sed specie differentes secernantur. Quae uero illa sint, non est huius artificis scrupulose perquirere.
DE siti Tro est coactae in se rei atque complic xae b' coactisin soluta explicatio.) Metaphora eit in uocabulis Coacta ac- ebis, 1
complicatae. Nam quod definitur, in se conuolutum&con- ζ lusum, una tantii uoce ostenditur. Quod si oratione ea rES, ueluti uestis aut pugnus complicatus aperiatur, deliniri dicitur : ut idem est homo, & an: mal intelleetuale, mortale,