장음표시 사용
91쪽
doeetur quam uim argumenta ducta e locis probadi aut improbandi habeant: ut in loco finitionis, Cuicunq; definitio tribuitur, eidem & definitum:& cui desinitu negatur, eidem& definitio. Ex cuius loci seu maxime ut hae coditionales ueret sunt, bi homo est, animal rationale est:aut si animal rationale est, homo est, & caetera. sed de his copiosius in enthymemate dicemus.
CopvLAT Iu A uera est, si utraque pars uera est. Co- copulat putatiu propositionis ueritatem docet Gellius lib.xvj.Nonarum ueri ctium Attie.Quod illi, inquit,σi-πλ -ουν, nos uel coniun- stum uel copulatu dicimus, quod est eiusmodi:P. Scipio Pauli filius , & bis consul fuit,& triumphauit, & censura functus est,& collega in eensura L. Mumii. In omni autem coniuncto,s unum est me dacium, etiam si caetera uera sunt, totum mendacium sinquit Gellius) esse dicitur. NAM in aliis rebus co ficta disiunctio. Veluti, Aut eurris, aut ambulas, aut bibis, aut catas: quod autore Gellio παραλέευγμων dicitur a Graecis. Possunt tamen huiuscemodi pronuntiata uera esse ex quadam conditione, non quidem naturae , sed casus seu suppositionis: propter antegressam quanda conditione dicentis, ueluti hoc, Aut tu me ambitu uicisti: aut mihi dignitate praelatus es. quod utrunq; falsium esse potest:sed si alteruter magistratus creatus sit, non plus H, uno veru est Ite quod praecipitur plures partes in disiuncti- uis ueras esse no posse, intellige dum est in his, quae duabus
tantum constant partibus .Enumerationes enim rhetoricet, quoniam pluribus constant, sub hanc legem non cadunt. sED non semper pugnati a. Pugnatia sunt, quae simul ei. de competere no possunt, ut hominem quempia esse, & nor g'βη esse animat: aut eudem hominem esse,& auem, amicum esse, & nocere: eodem tempo Ie Romae esse & Interamnae. QVANvIs uerum ex salso potest. Docet hoc Aristote
ET in repugnatibus si termini. Dicuntur repugnantia in terminis aequalibus, cum ex duobus, quae inter se mutuo
consequuntur, alterum sumitur eum negatione, aut cum eo
quod habet negandi uim ut homo & intellectuale, nox de umbra terrae, uirtus & honestum conuertuntur horum si alterum sumatur cum negatione, aut cum eo quod negandi uim
92쪽
uimpossidet, repugnantia erunt ex terminis aequalibus. Ex his propositio Gisiunctiva semper est uera ac necessaria: ut, homo est, aut intellectu caret. nox est, aut umbra terrae non est uirtus est,aut honestum non est. Repugnantes icrmini inaequales sunt,dum ille qui altero latior eli aut angustior, eum negatione sumitur: ut hominem esse nec animat,iustitiam absq; uirtute: nec solum tales, sed quicunque superiore membro non continentur. Huiusmodi uero & si pugnantia etiam sunt,non tamen disiunctivam ueram efficiunt: ut homo est, aut animal no est: dies est,aut lux no est: mal est, aut uita caret.salsae sunt disiunctivae.
PONT T disiunctiva omnis uel primam partem solam. Regula est, qua licebit fictas disiunctivas,& quae forma tantum imitatur, aueris secernere.Legebatur autem in exemplaribus ueteribus coniunctam sceminino genere, id quod sensum huius periodi omnino turbabat. Quare sic intelliges, eam solu esse uera disiuctivam, cui primae partis o Pp
situm per coniunctionem, si,apte consequenti coniungitur. Quo examine hanc falsam inuenies, aut dies est, aut lux non est. Sume hic primet partis oppositum, dies non est,co iunge consequenti sic ,si dies non est, lux non est: iam hane falsam inuenis .aliunde enim lumen esse potest. Sic illud ,aut homo est, aut animal non est, examina iuxta praescriptum canone,s homo non est, animal non est,salsum etiam hoc est,quare& illud, aut homo est aut animal non est. I v D non est, in quo uerba omnia resoluuntur. Hac clausulam totam supereste existimo, quam si omittas , claruerit quod praecipitur. Videtur autem fuisse fiagmentum cuiusdam interpretationis, primu in margine appositum,deinde a librario per inscitiam Trapeziitii uerbis interpostg. si partim prςdicata diuersa uerba sunt, aut idem repetitum sit: ut, si currit,mouetur: si peperit,cum uiro concubuit. Praedicata in conditionalibus lunt duo, unum antecedentis, alterii eo sequentis:ut, si homo currit, mouetur. antecede iis praedicatum est currit, consequentis mouetur: Subiecta nanque intelliguntur in uerbis finitis, in quibus nominatiui intelliguntur.Haec autem diuersa sunt,igitur ea conditionalis, praedicatoria non fit, nisi alterutrum abiiciatur. Abieci. mus etiam ex eadem periodo uerba haec,aut diuersa, quae ui
93쪽
tiose dupli eabantur, ut in aliis locis nonnullis etia secimus. Quod si quis omnis facti mei rationem requirat,coserat uetera exemplaria quae inemendata satis circunferuntur, eum nostro labore. Repugnans A D haec omnis connexa propositio duabus constat ca i , tegoricis. Indicat Trapezuntius quatuor esse formas conis ditionalium , quae omnes affirmativae dicuntur. Nam ea negativa tantum est, quae conructioni,si,praepositam negationem habet.Prima sorma, ubi ambae partes sumuntur ab1que negatione, ut,Si dies est, lux est. Secuda huic cotraria, Si lux non est, dies no est. Tertia ex priore affirmativa, reliqua negatiua: ut, si dies est,nox non est. Quarta quae huic cotrariae ut, si noxnbnesh,dies est. y τφ- ORDIN E quodam naturς. Ordine naturae, quia natura ita cohari ent, ut ordinem peruertere non liceat. In caeteris autem licet. DIsrvNCTIV ΑΕ autem cum . Disiunctiva uera est, cuius altera pars tantum ueraest . falsa autem , cuius utraque
pars uera uel falsa est. Ex quo intelligitur, disiunctivam ueram, si certae ueritatis esse debeat, semper necessario inter contraria immediata esse, alioqui sorma magis erit disiunctiva, quam quod uim eius obtinet. s I termini sunt aequales. Termini aequales sunt qui inter se conuertuntur,ut homo & rationale, qui repugnantes erunt si alteri negationem addas, uel oppositu eius sumas, ut homo & irrationale, loqui & non loqui. PONIT enim.)Id est, sumit.' CONDIT IONALEM fieri. Si addatur conditionalis
VErum qμoniam propositioneς quis repugnates dixi-min tertium conditionalium modum condunt: de bis nunc disperemvis prius quae repugnantia dicantur,expora fuerimu3. Repugnantia dicuntur quae ita inter se conferun
tur,ut quod una contrariora costqvitur, reliquo cotrario coparatur:uel cam unius partis oppositu ,alteram parte natura consequituri Nam cu amicus Cr inimicus cotraria
sunt, quonia nocendi studiu inimicitias consequitansi quis
94쪽
DI ALECTI CA. fr neum studere ut noceat dicit , repugnantia dicit. Repus gnans itaque propositio est, quae repugnantibuη terminis
aut partibus connectitur. Terminis categorica repugnat, Categorio
ut si dicas inimicum prodesse inimico .partibus, conditiona ς ' ση lis: quae si duabuη affirmati uis coniungitur, adiecta, si ex L Tu..duubin negatiust, dempta negatione posterioris partis natis per repugnans est. n ex altera parte affirmatiua,altera nega gn m. tiua, conditionalis composita est, siue negationem demarum insue alteri quoque parti negationem apponamuε,rem pugnantia efficiuntur:Me pacto,si dies est,iux non ewbec repugnans propositio est, quoniam pugnantibus constat partibvimam lucem non est e noctem ese constequituri. trox
autem diei opposita est. Quare si pugnantia sunt, quoties quod contrariorum alterum Fequitur,alteri iungitur,diemespe er lucem non esse,pugnantia sunt. Est autem repugnaqpropositio, quae ex bu constituta est. Haec ergo , si dies est, lax non est quae eas partes continet, repugnans est. Item stanimal non est,homo non est ex bac repugnans sit,si posteriori parti negatio dematur, atque ita dicatur: si animal non est homo est Huius propositionis partes sunt pugna tes, quoniam oppositum unius alteri natisra iungitur : est enim animal sit bomo est,si dies est,nox non est: quod si non est dies, nox est In his ut diximus siue alteri quoque partinuationem adycias, siue eam quae inest tollas , pugnantes faciesrutraque enim pugnum est,si dies est,nox est cr, dies non est:σ,nox no est. Nam ex noctem esse oppositum eius I equitur, quod est diem esse. Sequitur enim, si dies non est, noctem esse: er noctem non esse, si dies est sequitur: diem autem sciet opponitur quod est, diem non esse: pugnant igitur partes,ergo repugnantes uni Cypropositiones.sed de connexis propositionibus bactenus. Nunc destilogis
95쪽
sa TR APEΣVNTII Deo semi mo dicamus. Sγllogismi quos conditionales Latine uel promia positiones appellare posumM, tribus constant partibus.
propositione,4Jsumptione,c5clastone. Horum septemfune modi, quorum tres e rationali, quatuor e disiunctiva erpiariis copuIatiua oriuntur. Primus modus est,cum primum assuis
snοώι. mitur,ut annexum concludatu hoc modo: Si homo est, animal est, Atqui homo est: Animal igitur est. Item: Si animal non est, homo non est, Non est autem animat: Non est igitur homo.
seeundis secunduε est,cum annexum in assumptione tollitur,ut is m. quoque quod antecedit tostatu hoc pacto:
Si homo est, animal est, Atqui animal non est: Nec homo igitur. Item: Homo non est,si animal non est, Atqui homo est, Igitur animal est. Item:
Si dies est,nox non est, S ed est hoe: ' . , Non illud igitur. Item: 'Si sanus non est,aegrotat, Atqui non aegrotat: Sanus igitur est.
Tertim Tertius ni modus, cum proposition is negatiae eondi. πιο με. tionalis,que repugnantibus aut contrari s constat partiabas,antecedens afrmatur, ut annexu tollatur,hoc modo:
Non si homo est,animal non est, Atqui homo est, Animal igitur est. Item: Non si repudiata est, uxor est, . Sed repudiata est:
signi cant autem huiusmodi negativa propositiones,
96쪽
DIALE c T I c A. impo'bile omnino esse, si antecedens est, quod consequens sicunde er eonclusionem necessario semper inferri demon-
'rant. Diximus autem e contrari s vel repugnantibus
eo tire partibus huiuου tertis modi propositiones, quoniam quae aliter sie babent ,6 ogismum nullum constituunt, neisque imposibile significant, posito antecedente non esse consequens. Quare odo simum inde nullum facimus, fled
qui contra fieri posset, eum destruimus, ut pro Milone cis cicero procero. Nisi vero aut iste dies, in quo Tγberiin Graecbus est caesus, aut iste in quo catus,aut in quo arma saturnini, non st e republica oppressa fiunt, rempublicam tamen non vulnerauerunt. Nam cum popent aduersaris Milonis diacere, si e republica fuit cades cladis, rempublieam non vulnerauit:uulnerauit autem rempublicam, quoniam adauersus eam facta est, ut sienatus decreuit, non fuit igitur erepubliea, ut Milonis defensiores innuere uidentur. cicearo,non si e republiea fuit αedes clodis, rempublicam tuamen non vulnerauit, opponit: cuius flensivi est, ut diximus,
antecedente dato, non sequi esse uel non esse quod anneis ram Wh ias probat tribus exemplis, quorum primum ut in J cm suam 'paratim redigatur) id est,non si e repua
bliea oberim Gracchus oppressus est,ille dies in quo ceu με est,rempublicam non uulnerauit. Alterum,non si cuius e republica oppressus est,ille dies in quo caesin est,rempublicam non uulnerauit. Tertium,non si arma Saturnini in illo die quo caesus est, e republica oppressa sunt, rempublicum tumen non uulnerauerunt: quod si baec ita sie babent, potest ex Publius cladius e republica caesus esse, er rempua blicam tamen uulnerasse,cum nulla sit uis in liber tuita, te inter ciues suscepta non contra rempublicam. Haec disium in latim,ut ille lacuη, qui subobsturior est cum multa in unum contorta oratione confundan recte interiatur, uel
97쪽
ν TRAPETUNT IIvi ex boc etia intelligis, quam rudes,quamq; ignorantes si ii sint, qui sine artificio praeclaros oratores scripsisse cotendunt: quare si quis artificij expertes eos intelligere uelit sad nuclea cum nullo pacto peruenire positi, quasi insanus
Ronnans contemnendus esse uideatur.Duplex ergo negatiuae huiusce
' lum facimin ipsiusβllogismu, sed aut factum diluimus,aut ne fiat prouid M. Prioris exemplum, non si dies est, lux non est: id est, non sequitur, si dies est, quin lux sit. Postea
rioris, non si dies non est, lux non est: id est, non sequitur non esse lucem, si dies non est. I tem, non si homo est, albus test: non enim Aequitur album esse, si1 omo est. Ita primus sensus in lys, quae ex contrari' uel repugnantibus constiti: alter in reliquis habetur.
Μ x o M. D SPUGNANT A dicuntur,quet ita inter se conserui dri Repugnantia iunt, teste Cicerone, quae cohaerere non , pollunt, ut si quis dicat homine n o.esse animal, auarum esse pium, sapientes infelices. In his praeditati oppositu subiecto uere iungitur, ut sapies est selix, auarus est impius, homo est .animal. Quae propositiones si praedicatoriae sunt, repugnant terminis a est, subiecto & praedicato: sin coditionales, paristibus, id est, antecedente & consequente. SYLLOGIs MI quos coditionalesLatine. Syllogismos eo altionales asserit propositiones etiam dici forte ob hane ratione, q, propositio syllogismi steste Martiano) plenu aria sumentiti&plenuid de quo quaestio est, cotinet: sue ιν tam assumptio qua conclusio inihil enim extrinsecus stimitur in propositione cotineantur, & no raro sola propositio pro integro syllogismo sumitur. Quanquam etia hie locus deprauatus iuderi possit, & sic legendus: syllogismi hypothetici,
quos coditio ales appellare possumus, tribus tostat partib'.. 'Pji-M PRIMVS modus est, cum primum assumitur.) Appestant modus. inquit Cicero , dialectici eam conclusionem argumenti, in
98쪽
qua cum primum sumpseris, consequitur id quod annexum
est, primum conclusionis modu .Exempla sunt: Si dies est, lux est.Est autem dies : antecedens hic assumitur: sequitur, igitur. lux est. Item, si non est lux, dies quoque non est, colligere eodem modo,N5 est autem lux, igitur nec dies .Quod si secundum assiimpseris, aut antecedens sustuletis, non fiet syllogismus, nisi in terminis et qualibus, id est, qui se mutuo cosequuntur,ut,si nox est, umbra terrae est: ubi si secundam sumpseras, imum siequitur, aut si hoc sustuleris, secundum quoque toletur.In aliis uero non eodem pacto se habet. HO MO non est, si animal no est. Ponitur hie conseques priore loco,antecedens uero posteriore:quod insta fieri posse admonuimus. Significant autem uerba tollere & ponere, no idem quod negare dc asserere . Est enim tollete, oppositu Γρος 'antecedentis uel consequentis adhibere, id est, si negata erat pars aliqua in propositione,negatione tollere: sin absq; negatione, illi negationem accommodare, ut si lux no est,dies non emtollitur consequens ,sic: Est autem dies:& antecedεs potirea. quoque, igitur est lux. Ponere uero, est immutatum relinquere. voeatur hic modus Ciceroni a consequentibus, quemadmodum superior ab antecedentibus. T E R τ x v s modus est, cum proposition. A repugnantibus hie dicitun, quod propositionem pugnantibus partibus
constire oportet, ut si homo est, animal non est, cui ut ueraeficiatur, negatio additur, qua significatur omnino fieri uoposse ut consequens sit, si antecedens est ueluti,no si homo est, animal non est: hoc est, impossibile est non e sie animal si sit homo. Fit uero modi huius ratiocinatio, quando antecedes assirmatur,id est,cu negatio quet coniunctioni prς posita
est, abiicitur, deinde tollatur annexum, ut,non si lux non est, dies est: sic assumes. Lux autem non est: consequens Iollendum est sic, dies igitur non est. DITI Mus autem e contrariis uel repugnantibus.) Si tales sunt partes quae nec pugna , nec necessario cohaeret, ut hominem esse & iustum,& doctum quempiam esse, ac eundem bonum in huiusmodi, conditionalis negativa tantum fgnificat non esse necessarium,id est, posse esse aut non esse conseq uens, si se antecedens: ut, no si ad illum ueniebat haeres, idcirco ab eo occisus est: No si tu me dignitate superasti ego
99쪽
ego te ambitu uici:Non si homo est, iustus est. Harum propositionum usus est,quando ostendere uolumus aduersarii argumentu esse ad rem probandam parum egeax,nec posse sequi ex eo id quod intendit, ut in coniecturalibus. In sylva homine sepeliuisse uisus es, occidisti igitur: sic negabit, Non quicunque alterum in sylvis sepelit, eundem occidit. potest enim id efficere pietas. Talibus autε propositioibus in hoe modo nihil colligimus, sed tantum obsistimus aduersario. vT pro Milone Cicero. Vt locus hiere Etarntelligatur,
altius quaedam repetuda sunt. Cicero in oratione ea longe pulcherrima, qua Miloni quod Clodium insidiantem in uia Appia occidisset patro einatus est statim post exordium, aut ut Fabio placet) in ipso exordio tres aduersariorum obiectiones,quibus tota defensio inualida reddebatur, confutauit. Quarum praecipua fuit fretiquas enim ex ipso Cicerone cognosce) ea praeiudicatio, oua Senatus caede in uia Appia factam cotra rempublicam esse decreuit.Quo senatusco sulto ipsum quoque oecisorem Milonem praeiudicio damnatum fuisse, eius aduersarii dicebant. Refutat id Cicero uera interpretatione sententiae, qua docet senatum iudicasse per caedera illam uulneratam quidem esse rempublicam, no 'itamen per eum qui fecit: ostendens exemplis & iudie tisierimen quidem aliquando improbari, ut tamen autor eius ab- luatur, qui uoluntatem peceandi remouit. Falsam igitur esse hanc conditionalem orator ostendir. Si e republica sui L. set eaedes Clodii, id est si iure caesus esset Clodius, resipublica non esset uulnerata. Ex qua propositione si colligas in secundo modo quemadmodum Clodiani faciebant) no ualebit syllogismus. Ut,
. Si Clodius iure ear sus esset, ea caedes non uulnerasset Rempub. Vulneragit autem rempublicam: Igitur non est iure oecisus.
Simile enim est ac si se colligas: Si doctus est,improbus non est: Est autem improbus: Igitur non est doctus. Caeterum Ciceronis uerba sic habent: Cur igitur ineendium curiae, oppugnationem aedium M.Lepidi, caedem hane
100쪽
ipsam cotra rempub. Senatus facta esse decreuit Quia nulla vis unquam eli in libera ciuitate susirepta inter emes, non eo tra tempublicam. Non enim ulla est defensio cotra uim un- dam optanda, sed nonnunqua eli necestaria. Nisi uero aut ille dies, in quo Tyberius Gracchus est cassus, aut ille,quocatus, aut quo arma Saturnini Oppressa sunt,etia si e repub.
Iempub. tamen non uulnerauerunt. Legit autem Trapezuntius pro dictione etaamsi,n5 s: quod quanquam huic praeceptioni magis c5gruat, habet tamen eunde sensum ea lectio, qua nos modo citauimus. Na negatio illa,qua tres coditio isnales negantur apud Cicerone , latet in particula nisi, quam
ho oloco accipies pro eo quod eit,no si. Erit itaq; hie sensus, si e republica suerunt caesi Tyberius & frater eius, & S aturnisi arma oppressa, rempub. non uulnerauerunt: ita quoque fieri potuit, ut Pub. Clodius iure caesus sit a Milone. & tamerespublica per caedem uulnerata sit Omnis enim uis est contra rempublicam, quam qui a ciuibus, aut liberis, aut suo ea pite arcet, iure id facit,& quidem permissu lusis. NI si uero aut ille dies, in quo Tyberius Gracchus. De morte horum fratrum uid c Plutarchum in uita Gracch nim,& de Saturnino apud eunde in uita Marii,& Appianum
libro primo de bellis ciuilibus. Nos si e Republica fuit caedes Clodii. Legebatur hoc
absq; negatione, cui repugnat quod dicitur, opponit: hoc est obsistit aduersario ea propositione negatiua: Non si e re publica caesius est Clodius, rempublicam non uulnerauit. Cuius propositionis sensus et , non esse necessarium, si sit antecedens, esse consequens. Caeterum orator eam oratione noexpressit, sed in tribus illis exemplis, e quibus sequitur ut similitudinis,intellexit. ADvERsARII Milonis.) Fuerunt hi, T. Munatius, ripompeius, C. Sallustius .Patroni uero, Cicero,HOrtesius, Marcus Cato,& nonnulli alii, autor Asconius. poetΕsT & P. Clodius e republica caesus esse, &remis publica tame uulnerasse. In ueteribus ex eplaribus legebae negatio ante uerbum uulnerasse,ex quo totius hic locus obscurus,&praeceptis repugnas reddebas, nos abiiciemus ea. TERTIvM eonestionalium. Quoniam antecedenis TO M. tium iant,& consequentium,& repugnantium.