장음표시 사용
81쪽
Fortassis hae ratione moti,quod huiusnodi ratiocinationes non infrequentes sunt, ut apud Macrobium secundo commentatiorum super Somnium Scipionis: Anima semper mouetur,' Quod semper mouetur,est immortale: Anima igitur est immortalis.
Et apud Ciceronem quarto de finibus: Bonum omne laudabile est, Omne laudabile honestum: Igitur omne bonum honestum. Et alibi,
Sapientes sent fortes, Fortis non assicitur aegritudine: In sapientem igitur non cadit aegritudo. Postremo apud Aristotele ipsum, &in comentariis Graetorum super eum,fere semper hoc pacto colligitur.Nos hoc genus argumentationis etsi syllogismo proximum est, non tamen plane syllogismu, sed riten, seu gradationem existimamus .nihil enim uetat cum sic incoeperis: Socrates est homo, homo est animal, ad quartam uel quinta, uel sexta etiam propositionem peruenire, ut tamen genus argum etationis non mutetur, ut Socrates est homo , homo sensim habet, quod sensum habet animal est, animal uiuu corpus, eorpus substatia: Socrates igitur substatia est. Quam argumentationem nemo recte syllogisimu voeauerit, etsi Macrobius aceruum illum propositionu de anima αιυμε dixerit syllogi sinu. Omnis enim syllogismus tribus enuntiationibus, nec pluribus perficitur. Rectius igitur cu Cicerone, ubi ad coelusione findibus quibusdam peruenitur, Soriten, seu aceruum uoca- .imus. Verum si syllogismum esse contendas, ubi ex duabustatum propositionibus gradatione eo iunctis, sui, homo est animal, omne animal est sebstatia) coclusionem collegetis,
nihil repugno, modo in huiusmodi syllogismis minore primo loco, maiore se cudo meminerimus positam. Non enim
semper sui Cicero admonet a propositione incipieda est ratio ei natio: sed ab assumptione aut conclusione etiam, quod apud Aristotele non infrequens est. Nam in hoc syllogisino, Clodius insidiator est, omnis insidiator iure oeciditurr Clodius igitur iure occisus esti: Est
82쪽
Est quidem talis medii dispositio, qualem in quarta fiu- ut:sed maior seeudo loco,& minor primo posita est. Quas
in iuum ordinem redigas : ut, omnis insidiator iure caeditur,quae natura ipsa propositio est.Deinde astumptio sit, per quam id assiimitur, quod ex propositione ad ostendendum pertinet:Clodius est insidiator,igitur iure occisus est : prima figuram agnosces. Haec prolixius Ostendimus, quo admoneremus iuuentutem , ut si quando medius praedicatur in prima,& subiicitur in secunda, aut gradationem quandam esse, aut assumptionem propositionis, dc propositionem assumisptionis loco posuam esse meminerit. v ER v M quoniam quatuor primi modi. Superius meminimus secundae&tertiae figurae syllogismos imperfectos haberi,quod non satis euidenter concludant. Quare ut necessaria quoque uideatur in his conclusio , omnes ad primae
figurae modos quatuor reducuntur. Est autem reductio duplex:una,quam ostensiuam uocant:ea fit eouersione propositionum,& transpositione, ut scilicet maior minoris, & minor maioris loco ponatur. Caeterum ut sciatur quis modus
secundae & tertiet,ad quem modum primet figurae reducatur, notabis consonante uictionis initialem.Quae si B est,siet reductio ad primum modum,scilicet,Barbara: si C,ad Celaret: si D, ad Datii:si F,ad Ferio.Omnes enim ex his quatuor una habent initialem.Deinde tenendum est, si S, ponatur in dictione, debure propositionem eouerti simpliciter,quae notatur uocali, quam S, continuo sequitur: fi P, per accidens.M, uero transpositionem propositionum significat:& si C in dictione reperitur praeterquam in principio, modum illum no posse hoc genere conuersionis ostencit. Verum ut quale sit quod dicimus clarius cernatur, uniuersam rem spectandam oculis subiecimus. Secundae figurae modi reducuntur ad modos primae,hoc pacto,ut sequitur: Primus quidem, cuius uocabulu est Cesare,ad secundu modu primae ngiirς, cu quo prima litera conuenit,conuersa simpliciter maiore: sequitur
enim primam stilabam S. CESARE. CELARENT.
Nulla arbor est Nullum animal animal, est arbor,
Omnis homo Versa simpl. Omnis homo est/ est ani
83쪽
est animat:ergo animal ergo Nullus homo Nullus homo est arbor. est arbor. Secundus uero ad seeundum primae,min re & conelusione conuersis simpliciter,& transpositis praemissis: M, enim in ductione positum est:
CAMESTRES. Omnis homo est animal. CELARENT. Nullum animal est
arbor, Nulla arbor omnis homo est a est animat: ergo
nimal ergo Nullus homo est homo. Pest arbor. Tertius in quarum maiore conuersa simplicite:
Nulla arbor est animal, Aliquis homo est ueta simpl. animal ergo Aliquis homo non est arbor. Modus quartus Baroco hae ratione no reducitur:sed alia, de qua paulo post, atque ob id in dictione C , positum est. Caeterum primus modus tertiae figurae ad tertium primae, minore conuersa per accidens.
FERIO. Nullum animal est arbor, Aliquis homo est animal ergo Aliquit homo non est arbor. DA RAPTI
omnis homo est animal, omnis homo est substantia Ergo quaedam substantia est animal. DARII. Omnis homo est animal. Versper accid. Quaedam sebstantia, est homo: Ergo quaeda substantia est animal. Secundus tertiae in quartum primae,minore conuersa per
Nullus homo Nullus homo est est arbor, arbor. Omnis homo Versperaeeid. Quoddam animal est aes
84쪽
est animat: est homo: Ergo quoddam animal Ergo quoddam animal
non est arbor. non est arbor. Tertius in tertium primae, maiore & conclusione uersa
simpliciter, & transpositis praemissis. DISAMIs DARII. Quidam homo
est animal, omnis homo est substantia: Ergo
Verismpl. Quartui in tertium minore uersa simpliciter: omnis homo est sub flantia, Quodam animal est homo: Ergo Quodam animal est substantia.
DATIS Iomnis homo est animal. yidam homo est substantia: Ergo quaedam sub -- stantia est animal. Ver.simp. DARII. Omnis homo est animal, Quaedam substanatia est homo: Ergo quaeda substantia est animal. Quintus haeredistione no ostenditur. Sextus uero ad quartum primae figurae, minore conuersa simpliciter.
Quidam homo est animal Ergo Quoddam animal non est arbor. Ver.simp. FERIO. Nullus homo est
Quoddam animal est homo: Ergo Quoddam animal non est arbor. pax impossibile uero . in Ad impossibile ducimus, cum Reductis ad salsum ostendimus, quod sequi ex contradicere illius quod imputibile. probare uolumus, ac proinde ipsam c5tradice te esse falsam. Docet enim dialecties inquit Cicer. si ea quae rem quampia sequuntur falsa sunt, salsam es e illam ipsam quam sequatur. ut,peccata non sunt paria. Hoc si uelimus per impostibile probare, accipiemus illius cotradice te,quae est, peccata sunt paria.Deinde sie,si hoe veru esse dicemus,omnia aequaliter incomodo.
85쪽
punirentur .Hoc auis falsum esse docent leges, quae grauilis parricidam quam adulterum puniunt. Igitur falsum est illud. ex quo sequitur, nimiru peccata esse paria. Et si hoc falsum, illud uerum est,peccata non sunt paria. Crebrum hoc genus argumentandi Aristoteli, nec rarum Ciceroni, praesertim da Finibus & in Tuscul. quaestionibus:inueniuntur & apud Eu elidem multae αποδι Da eiusdem sormae. Quare puer huius reduinionis non erit rudis.In syllogismis uero redueedis aut probadis uidetur enim magis noua esse probatio, quam necessariae collectionis examen )sic adhibebitur.In secuda figu ra si syllogi simus factus fuerit, sumetur conclusionis illius eo tradicens loco minoris, syllogismi suturi cu maiore, ex quibus fiet syllogiis usin prima ngura, cuius conclusio erit cori tradices illi minori, quam aduersarius in priore syllogisino concesserat. Quare cogitur priori conclusioni assentire, aut id negare quod ante datum est atque concestum, ut hic: . . CESARE. Nulli auari sunt sortes.
Ergo Germani nulli sunt avari. Admittit ille cum quo agis propositionem& assumptionem , sed negat cclusione. Credat igitur necesse est quosdaGermanos esse auaros.Hanc siimam minorem cum malo esuperiorit syllogismi,in hunc modum,
. .' FERIO. Te Nulli auari sunt sortes, ri Quidam Germani sunt auari, Ergoo. Quidam Germani non sunt sortesia mIam se age. Atqui in priori syllogi lino concessum fuit,
omnes Germanos esse fortes: quare priori coclusioni, uelis. nolis, cogeris assentire , aut duas contradicentes esse simul ueras, quod fieri non potest.
PRIMAM syllabam dictionis primae figurae. In aliis exemplaribus legebatur absque ullo sensu in hunc modum: Primam syllaba primae syllabae sumes eiusdem uocalis , &c kestitui auxem ex eo quod sequitur, ubi hoc ipsum docet in tertia figura. Estq; hic sensus: Si cognoscere uelis quis modus ς μ' H - secundae figurae, ad quem modum primae figurae reducatur: - molire V accommorabis maiorem stilogismi reducendi alicui primae
86쪽
Gabae dictionis in prima figura, deinde oppositum e nctu cuntis admononis secundae syllabae, ut maior propositio in Cesare qua- ἀos prima drat eum Celarem, uel cum Ferio, sed oppositum eon elusio gu . ri fias in Caesare est particularis assirmativa. Haec autε secundae syllabat respondet in Ferio, non in Celaret: quare primus seeundae figurae modus, in quartu primae reduci cognoscitur, Camestres ad Darii,Festino ad Celaret, Baroco aδ Barbara.
In tertia figura scitur similiter , nisi quod hie contradictoriueonclusionis syllogismi reducedi, respodere debet primet syllabat dictionis in prima figura,& minor syllabae secundae, ut in feriisti coclusionis co tradictori u est uniuersalis assimatiua: haec quadrat primae syllabae in Barbara uel Darii, sed minor in Fecison tantu accomodatur secundae syllabae in Darii. Nos ignoro duos quoque postremos primae in analyticis. Philosophia est uniuetialium, ob id modi partieulares primae figuret reducunt ad modos uniuersales seeudiet figurς,3chine rursum facta reductione ad moduuniuersale primae figurae: Darii em ad Camestres,& Ferio ad Cesare p impossibile quide si sit mac contradictoriu coclusionis eu maiore, δzb'insertur oppositu minoris in secuda figura. Deinde rei ad primi figurae secudu modu couersione. ac traspositio eippositionu. Docet hoc Arist. in fi. primae reilutio is prioris. NECESSARIO. Id est, necestitate consequemiae, LATO M.
Ex tribus termissis.) Duo sunt ex quaestione, & abeunt in conclusionem. Tertius extra firmitur per aliquem locum inuentionis,& ducitur ex ipse quaestione. Et hie est medius in syllogismo, qui conectit partes quaestionis in propositionibus, ut itidem coniungi possint in conclusione. Qv A RE patet sempe onclus. Conclusio semper deoteriorem propositionum imitatur, ut si qua propositionum Lerit negatiua uel particularis,& conclusio talis erit.
Onsiliottidis propositio est,quae plurium cas
tegoricarum iunctione conficituri oratio ea
triplex est: quae si attonali particula , quae vecti iunctiva, quae copulatiua Et, aut pars a tibus .
87쪽
tibus consimilibus iungitur. Omnis conditionalis duabu
Anteeedens. partibus constat, antecedete Cr consequete. Antecedes est,
ConstP quo positoinliudsequatar necesse eli. consequens quod esse necesse est,si id,cuius consequens est, praecesserit, quod
etiam annexum appellatur. Hae igitur partes, in rationam ii quidem quam er proprie conditionalem appellant orae dine quodam naturae inter se referuntur,atque ideo sis no bis descriptae unt. In copuiatiua er disiunctiva non natu. ra sedetin qui dicit iudicio di*onuntur. Rationalis, siue concitionalis proprie,si negativa est,uerane an falsa si ex affirmatione, remota negatione cui omnes eonditionalis eognoscitur. Non si tu es homo, tu es asinus: bee uera est, Nεgatiua quoniam affirmatio fulsa. Est aute negativa bγpothetica, H M.tbet quaecunq. negandi adverbium conditionis particulaestitimes praepositum tabet. Astimatiua uera esui consequentis oppositum antecedenti repugnat: fusa uero, si non repugnat:ut I bomo est,animal est: non enim potest homo esse, . cum animal non sit. Id praeceptum iam dictum ad omnes, quas iuniores consequentias,cicero Implices conclusiones,
Loeortinatu. appellant, aminandM, rectene conis in iudiean.stquantur an non, plurimu ualet.Est tamen eTalia ratio, da argumeta- qua uerane sit an non rationalis, peliciamin, er comou- - munis ei cum conclusione simplici, locorum uidelicet uis atq; natura,qua genM Jeciem sequitur , effectus causam, adiunctum id eui adiungitur,orcetera quae aut be invicem, laut una ex parte consequuntur: Quae omnia rationis nota in conditionali adiecta, ipsarum rerum non follim ui, uesrumetiam ordine antecedunt,Cr consequuntur. Quare uel altius res haec tota, Iuras alia recte intelligantur,omnia locoru,uis,ordo,disterentia percipienda. Haec de rationali. copulatιua uera ea est,si utraque pars vera.Falsa uero,
88쪽
ua autem,c um uarietuue in eo consistit, uisemper pars Histera uera falsa ue sit, cum ambae non possunt uerae Amul esse uel filbe, necessario eas resfemper continet, quarum alteram esse necesse est:ut esse,non esse:dies,nox: egrotus, sanus:praeterea uiuere ori: uigilare, dormire in animas libas,ceteras buiusmodi, inter qua tertium dari non poistest: nam in asin rebus conficta distinctio forma tantum disiunctivae,non vim po*det. Quare distinctiua uera, semis per necessaria est, Cr uel contraria immediata continet, uel pugnantiasta non siemper pugnantia ueram distunctianam constituunt.Haec enim falsa est, Aut homo est, aut canimal non est equitur enim ex ea, quicquid homo non est, id animal non esse,quod falsium est. Falsium autem ex Maro sequi non potest, quatiuis uerum ex falso potes' quare in eontrari s immediatu appellamus autem contraria,opposita omnia praeter relativa in bis igitur distinctiva semper uera est,eπ in repugnantibus, si termini sunt aequales. In terminis vero inaequalibus videtur quidem ,sed non est quod ut facilius dijudices, quid ponit attende. Ponit enim causa d. dis disiunctiva omnis uelprimam p rtem sola, uel primae par i. tis oppositum per rationalem notam constequenti coniunαctum:uerbi causa,aut dies estinui lux non est baec ponit uel
esse diem, uel si dies non est, lucem quoque non esse: quod eum falsium si disiunctiva quoque falsa est. Illud praeterea tenendum e Me praedicatorijs ac simplicibus propositioniabus,quarum uters terminus nomen continet, condition lem fieri.Et omnem rationalem, quae uerbo esse repetito
eonya simplicem ae eategoricam, si quis bine uerbu auferat quod isti accestit,er st,rationalem particulam ut,HO mo est animal, si homo est,animal est. Sed nec categoris
89쪽
86 - TRAPEZ v NTII es in conditionalis transirean quibus uerbum olum pre dicatur,ut homo est romo legit, homo doutatmee condi tionalas ad categoricarum simplicitatem peruenire,si par
tim praedicata diues aut si idem repetitum sit: his eur
rit,moueturrisii peperiticum uiro cocubuit:praeterea,si bori
mo uiuit,animal uiuitinam si dies est,Iux est, simplex fieri
Quatuor potest,m omnes eiusmodi similes. Ad haec, omnis connexa mori cst' i propusitio ductus constat categorioses,uel asprmatiuis uesnegutius uel altera affirmativa, uel altera negatiua, qua
ex re quatuor fiunt connexarum species, hoc pacto: si dies est,ergo Iux eslsi nec illud,nec hoc: si dies est, nox non est ι non illuchoc igitur.
NS MA. oNDIT IONALIs propositio est. De propositioni bus & syllogi simis hypotheticis, ut in praesentia hypothesim accipimus, Aristoteles in iis qui de libris, qui extant, nihil scriptum reliquit. Cicero in Topicis modos Ouosdam. Praeter institutu indicauit, quos post eum Boetius Lomo in philosophia peracutus, in commentariis super Topica Ciceronis latius explicauit:cuius praeceptionibus Trape Euntium adiutum esse satis apparebit illi, qui quartum & quintu com-
mentariorum librum cum hac parte contulerit. Accipitur au tem -pM ini,seu conditionale, pro quoui S pro nutiato connexo, id est, ex duobus simplicibus composito: ut, neq; bonum est uoluptas, neque malum. Si prudentia est, uirtus est, di dies est,& lux est. Quod quidem satis quadrat,ubi colun rictione,s,duae simplices propositiones coniunctae sunt. In alis hoc nomen uidetur parum congruere,nisi in his coditio aliqua dicatur latere : ueluti uir est aut mulier, intelligitur si homo est. Sanum aut aegrum est,sed non nisi animal fuerit. copulativa autem no uidetur conditionis egere, ut coelum mouetur,& terra quiescit. Sin autem perfecta fuerit copulaistiua, implicitam quoq; habebit conditionem : ut dies est,&lux est: nam sic intelligitur, si dies est, lux est.. CoNfEQvENs est quod necesse est.) Haec uerba it, omnibus exemplaribus, quae quidem nobis uidere contigit; desiderabantur, sine quibus hunc locum mutilum esse, quis
90쪽
non uidetὶ Quod autε a Trapezutio ita ut nos restituimus scriptum sit, satis docet ea Boetii finitio cosequetis, quae est lib. iiij. Commetariorum super Top. Cic. ex quo TrapeZuniatius ea sere desiumpsit, quae docet de coditionali propositione.Est autem sensus finitionis id uocari coseques, qd antecedente posito necessario cosequitur. Nec refert priore ne an posteriore loco ponatur: ut, dies non est , nisi sol supra terra sit. Posterior pars huius antecedens est, prior conseques. Vocatur etia cosequens Ciceroni annexu, quo loco sic ait: ρCum id quod annexum es'. negaris,ut id quoq; cui fuerit acinexu negandu sit, secudus appellatur concludendi modus. sua E igitur partes in rationali quidem. Has fissitiones antecedentis & cosequentis ostedit rectius competere partibus propositionu, quae proprio nomine conditionales dicuntur, hoc est, quarum paries connexae sunt conditione Si. In his enim antecedens dicitur, non quidem quod priore loco ponatur, sed quod naturali ratione alterum sequatur: ut hominem animal,ratio, sermo, risus,& caetera: quoru respectu homo antecedens dicitur. Ita in hoc genere propositionum,partium ordo necessarius est. In reliquis autem copulatiuis & disiunctivis, id antecedes quod priore loco, hoc consequens, quod posteriore positum est, dicitur. RATIONALIs siue conditionalis propriό. Conditionales affirmativae sunt, quado colunctioni qua principalem copula uocat, ut sunt, aut,&,&c. eius de generis,no ac Laeret fronte negatio, alioqui nihil prohibet negatione una, aut duas etia propositioni adiunctas e sic, ut tame assirmativa 4ieatur:ueluti si anima non est, homo non est: si sanu non est aegruest aut homo est,aut ratione no habet. Negatiua uero quado coiuctioni prςponit negatio ut, no aut bonu aut malu est uoluptas mo si homo est; doctus est: no & beatus est&miser. qu queret ne an falsae sint detracta negatione uidebis. ArriRMAT Iu A uera est. Ex hoc canone manifestum e*Ailaisis est, non sumi veritatem in conne is propositio uibus, e pararis,isistium ueritate aut falsitate .Hςc enim uera est, si mundus non .uomodo est creatus, it ab aeterno:partes autem falsae sunt ι them, . Loco RVM uidelicet uis atque natura.) Ea citiusmodist, animaduertitur ex maximis illis, quas Boetius in singulis locis dialecticis tiadidit. Hi sunt imi ηιλδε κανὸν e , quibus