장음표시 사용
151쪽
I g TRAPEZVNTII rei uniuersalis in indiuidua, uel quoniam potestates ipse genera sunt,non indiuidua,vel quoniam in indiuidua aequaliter uniuersale deficendit: verum de totius disseparatione situ dictum est. etito MAc. Γ 'OTVM igitur quatuor modis dicitur, specie, cotinuo. r. um 1' cie. 1 Speeie rotum dicitur, quod materia & forma constat,
ut homo, arbor,frutex, quae partimur in formam & materia, ut si arboris una pars dicatur lignu, altera uita: & hominis. aliud corpus, aliud anima. Specie autem totum dicitur ob id quod genus pro materia est, differetia uice forma e quibus omnis species constituitur. Totum eontν- T D T.V M continuum in partes semper integrantes scinuisam. dimus.)TO tum continuum dicitur quod membris eonnat, quorum unumquodq; auget & ad integri persectione fasie, ut si Orationem in exordium, narrationem, cotentionem, M. epilogum, diuidamus:aut hominem in caput, brachia, manus, latera, pedes,&c.Harum partium quaedam similes sent, Paries duplis quas Gr ci emγενῆς & οποιομου3s appellant,Latini similares aut ces. cognatas , non quidem inter sese similes sint huiusinodi partes,ut nerui, caro, ossa: sed singulatu partes si iteru secentur, similes sunt, nec aliare quam magnitudine disserunt: ut sngulae partes ossis sunt os, partes ligni lignum , lapidis lapis. Alii uero quas talor ιe, quaru partes si secundo dividantur, non tantum magnitudine differ ut, sed figura, nec de his integru praedicari potest, ut capitis partes singulae caput nosunt,nec brachii brachium. Totum igitur continuum bifariam partiri possumus, in similares partes, ut si hominem in carnem,' ita, neruos, sanguinem, cutem,pattiamur: aut dissimilares, ut si per caput, humeros. brachia,pectus, pedςs, diuisum intelligamus. Sic arboris alia pars frondes ,rami, trucus, radix:&arboris aliud lignum, apud cortex,&c. DANDA est opera ne partium partes comisceamus. Membra partim turbato orat ne, partim multitudine confimdere, no diuidere est ut Ciceronis uerbis utar sed frangere. Decorus enim in rebus ordo struadus est, quemadmodum Plinius in historia membrorum animalium, a capite incoepit. Partium ueris palles recensendae non sunt in eadem diuisione, in qua praecipuae partes enumcrantur. Nam qui terram iu
152쪽
in continentem,in insulas &peninsulas diuidit, ridiculὸ hie addit Asiam aut Africam. Sed noua partitione opus est, qua has explicemus, quae sub diuisio uulgo dicitur , ut continens terra in Europam, Asiam, & Africam diuiditur: quarum singulas iterum noua partitione facta) in alias minores expo nere licebit. Quam partiendi rationem obseruant etiam rhetores:ut Cicer. de laudib.Pompeii primu tria illa recenset degenere belli, de magnitudine, dedelige do imperatore, quod postremu iterum alia diuisione in quatuor membra diuidit. . TOTUM uniuersale in indiuidua discerpitur. ) univer Tot m uniuersale totum dicitur aulare Boetio,quod singularibus constat Dinin unum collectis: ut homo ex Cicerone, Catone, Antonio, caeterisq; indiuiduis emcitur. Quare si dicatur hominum alii Graeci, alii Romani, alii Barbari, partitio erit totius uniuersialis in partes. Verum Rodolphus hoc genus enumerandi rectius diuisione uocauerit, quod infima species si indiuiduis f
comparetur,generis nomen obtirier.
Pos TREMVM est totum potestate.) Desiderabantur Totum pote- haec uerba in omnibus codicibus, quae si superesse cotcndas,pare. pronomen id,reseratur necesse est ad individuum: eui sensui ea, quae sequuntur,plane repugnant.
GEneris autem in proximu Jecies fiat diuisti : nam Diuisio Ire qui dicit, sub tintis aliud animatum, aliud inanimata ris insteciri. tum, cum non in proximas disrentias partitus sit, non recte diuidit: nam etsi tam animatum, quum inanimatum substantia est, non tamen in haec primo, sted in corpus erincorporeum siubstantia sicinditur. Deinde corpus in ista,er corpus animatum persensibile cc issensibile, eos modo usque in 1 eciaI imas lectes. Primum igitur diligena ter aduertamus, ut in primes lectes ues di rentias diuia
sio fat: deinde ut species potius quam dii rentias scia
piamin. In 'ecies enim proprie genus, non in disteretias scinditur. Verum quoniam rerum species plerunque no
mine carent, maximeqε illae, quae rusus tanqua m geneτa
153쪽
iso TRAPEZvNTirtias serierum loco ponimus. Nam cim diffrentia sit, qua aliud ab alio distire asperimus, omnis disterentia ad
Dissere diuisionem , quanuis non omnem, idonea est. Derrentiadis ιι. . Si r triplis est, quae actu a siubiectosi arari potest, uesedere, stire, candidum esse, nigrum esse. Quae actu quiae
dem non eparaturoedsiola ratione,ac mente d siungi posisse percipitur, quomodo album crinum a nigro coruo ostrere uides. Et quae nullo pactoinon modo non actus ne mente quidem tolli potest nam si tollitur, id quoque perimitis
quod ea re ab alijs disert, ut rationali a ceteris homo dis fert. Et strationem ab eo tollas,nec bomo quidE erit: quam disterentiam solum in diuisione generis adhibere debemus.1.ω A. Nam reliquae, iusioni quae per accidens si accommodanis βο-. tur. Ipsas ergo μηtintiales,quas er steriscas appellari diximus, ub genere ponemus proximo ,empers oppositu ut iam dictum est inueniemus. Per praepositionem negarutionis cum uni tantum disterentia nomen sit inditum: ut, numerorum ali primi cui tres eptem:alij non primi, venouem: per contraria,ut, colorum alij nigri, alij albi, ali neutri:per babitum Cr priuationem,ut animalium alia rationalia lia irrationalia. Reliqua quae relationis est oppositis,in diuisionegeneris lacum no habet. Ad bee, ordinem quendum retinere debet diuisio,vi negatio semper po bronia ponatur, lamatio er habitus praecedantinam er docemur fuciliuε,σ natura prior afrmatio er habitus est, posterior negatio atque priuatis. Diuisione generis usque ad Jecies ultimas recte diducta,facile erit omnem Jeciem
quae primo generi subiecta sitsubstantiali definitione comoplecti.constit enim desinitio genere ais disterenti'. Quaa Definiendi re nee generali ima bae desinitione, nee indiuidua definiri r - pogunt.nec enim ultimum ultra sistimum sinec indiuidua
154쪽
DIALEcTIc A. Ist is tintiali disterentia deerre possunt. cum igitur rem aliquam definire uolumus acta diuisione superioris geneam usque ad extremas Jecies,genus eius rei proximum priamo, inde elis generis diuidentem differentium generi adaiungemus: quaest rei non exaequantur ta ut non convera tantur, tertiam adjciemus,uel etiam quartam, quoad undefinitio nee plus,nec minus, Ad rem ipsam perme abso
lateque complectatur,adeo ut cum ea conuertatur:ut eam
nolo definire hominem, primi animal quod homini proximam genus est, einde rationale assumo, dicoque hominem esse rationale animal, qua oratione sub hantia bominis explieata est,nisi quh putet ut Platonisi coelestia quom corpora,qua perpetua ac immortalia sunt, tionalia que pia...is.
animalia. Tuncenim ex femone rationalis ammula,mora
tali atque immortali,mortalitas definitioni hominis est applicanda, ut homo sit animal rationale atque mortale. Quod si quis ut antiquitas credebat vmpbas esse quasadam longevus,mortales quidem ed hoc hominibvi diviniores,quod ex se ratiocinando discant, exm bomines β nibit penitus audiant, nibit distant, quis,inquam,id uerum se putabit Uuctu huius innominati generis distributione quὸdboe exse quidem ratiocinando 'at stud uero non ex Ae ruatiocinando primo, Ad quod audiendo re atque actu didiceari cia diceremvi hominem esse animal rationale,moreaali sciplina capax. Ac ita demum quicquid homo erit 1uai modi eris animal, er quicquid huiustmodi animal, homo erit,nec pluου nec minus positum erit in desinitione. Quod
cum accidit, vertere retro poteris.Diminuta enim desinistis uerbst,maiorem: abundans,minorem rerum cumulum
155쪽
verbum. mo,uocem scilicet assumam,Cr cum omnem uocem uideam
in duo flandian eam qua aliqui ac in eam que nihils iii- feat, uocem significantem dico ese uerbumsed non suff, eit: nam significantium uocμm,quae natura significant, 'uerba non sunt: addo igitur institutione significans, ut a
nomine sieparem:cum tempore,ut ab oratione uerbumfleagregem, cum nussa pars significat sieparata, uideo esse ad ciendum. Ita definitio uerbi,rei exaequata est,uox in iis tutione significans cum tempore, cuius nulla pars signfisDiuisio ex eat separata. Veri in quemadmodum ex diuistone colligia. si vρ tur desinitio, ste ex definitione rusus baberi diuisio potest, uelutι ex hac ipsa uerbi desinitione, uocem diuide m vi significantem, in natura significantem, ut gemituqer institutione banc cum tempore, uel sine, er utranque, in eam cuius partes separatae aliquid significant, ueoratio: er in eam,cuivi pars nihil significat separata, ut nomen , si absque tempore: si cum tempore,uerbum. Nam eum ex una parte differentiae in definitionem inductae siunt, Deile est eodem ordine oppositas ex altera parte eo oea re. Ex bipe omnibuε illud perspicuum est, res multo pauoetores esse quam terminos. nam si termini rebus exaequa rentur,tam definitio, quam diuisio duobus tantum termianis incomplexis feret, ut si huic generi, quod est animal rationale mortale nihil enim prohibet ita exemplo uti. tanquam si longaeuae nγmphae nulla existerent disciplina scientes ' buic,inquam, rei quae geneτe una eset, incoma plexin terminus esset impositus,similiterque bule disterentiae , quae est disciplinae capax,definitis,que longior fucta V-- pe- est terminorum inopia, duobus tantum coincta esset: eosdem modo si ei generi uocabulam esset, quod orationi cum
156쪽
D I A L E c Τ I c A. Π3Mee ex institutionesgnificanti eum tempore,uel sine tempore, commune est, cir huic differentiae similiter, quae est, cuivi nulla pars separata significat, definitio nominis uel verbi duobus terminis confliret. Ηoe ipsium ex in diuisione conspicere licet, ut cim dicimus, rerum omnium quamdam sunt bona,quaedam sunt mala, quedam indisterentia, quae Graeci dicunt αλαφορα: tripartita facta diuisio est,qmnium eiu3 quod est indisterens, proprio uocabulo care rivi. Nam si quis ita distribueret, rerum omnium alia disterentia,alia indiserentis,sistrantium,alia bona,alia mala, in duos quidem terminos flecare uerti tam auditores quam
stinum ignorantia confunderet, eum disterens nisi aliud quiddam antecesberit diserentiae omnis er aequalitatu aut similitudinis cutu' nifieantium babet. Quare oportet diuidendo, ne eonfusio fiat, quae distinctioni opposita est,
certa praeponere, ut incertiora quasi circunscripta deteris minetur. Uerum desubstantiali definitione bactenus. Nunc
vero cetera breuius perstringamus. Non enim generis in species aut disserentias hae e distri 30 A
butio est )Docet hanc partiendi ratione ab aliis differre,a generis quidem diuisione, quoniam species reru distinet e uint, nec ut una sit, reliqua opus est. Homo enim etiam si non sint bruta,& bruta si non sit homo, esse & non esse possunt. Animae uero potestas superior ab inferiore re ipsa discreta esse non potest. A pati itione totius continui, quod de partibus totum non dicatur: Non enim caput est homo, nec pars integri integrum, quomodo unaquetq; animς potestas anima ab Doluta est & dicitur. A partitione totius uniue salis quod huius partes indiuidua sunt,animae uero genera. I N species enim proprie genus n5 in differentias scinditur.) Vbi specierum numerus certus est, nec impendio magnus, si nomina no impediunt, melius in sipecies quam dinierentias diuidimus, ut uirtutem in prudentiam, iustitia, r-titudinem 3c temperantiam: sic corporum simplicium aliud k s coelum
157쪽
coelum, aliud elementum. Quaestionum alia thesis, alia hypothesis. Vbi uero specierum numerus infinitior est, aut deis sunt nomina, nece flatio per differentias diuidimus:ut antis malium aliud rationale, aliud brutum. v T rationali a caeteris homo differt.) Hominem MD μω dictum quidam uoluerunt, quod solus inter animantia loqueretur.Alii quemadmodum Cicero a ratione,id est,ut Macrobius interpretatur, a ui mentis, ea est facultas intelli gendi. Plato λογαο dictum scribit, quod computare solus scis
Tet .Haec enim omnia significat. Namrem N v M E R O R. v M alii primi, alii no primi. Imparis nummimpar pri- ri diuisio est. Dicitur uero numerus impar primus, que nubmin. lus alius numerus aliquoties sumptus emetitur siue ex quat, quare unitatibus numeretur necesse est: ut I. . . I3. Nullus horum aut similium est quem numerus quispiam numerare possit,ut a. si sumatur bis,quinarium no attingunt: si ter, suis perant, & sic in aliis. Primus uocatur non naturali ordine: nam sic solus ternarius voearetur primus impar: sed ob id Non diri, unitatibus duntaxat quae numerorum sons est, dime- --. tiatur. Non primus dicitur impar,quem non unitas modo, sed & alius mensurat,ut novenarium ternarius, si ter sumatur, absoluit ac perficit. Sie I s. ternarius quinquies, aut quia narius ter sumptus melarat,& a1. septenarius ter geminatus. Caeterum hic nomine non earet: uocant eum Arithmetici secundum, quod non unitate sola, sed alio numero etia mensuretur,& compositum, quoniam ex numero aliquoties tam
PER habitum & priuationem, ut animalium alia rationalia, alia irrationalia).Irrationale,insensibile, inanimatum, asseruntur a dialecticis uoce tantum elle priuatiua, significare autem naturam quandam diuersam illi, cuius ex adueraso ponuntur, ut incorporeum pro spiritu, inanimatum pro corpore siurdo, irrationale pro bruto accipiatur. Meminit huius Rodolphus libro primo. N I s I quis ut Platonici coelestia quoque corpora. Plata orω tria; deorum genera facit:Vnum, in quo summum deum sta- genera ao tuit , ut ipse: dicie, mundi opificem, & quomodo pG pia φη de Iove apud Homerum est, hominum & deoram patrem. ης - De hoe deo sic in Timaeo scriptu reliquit: πν ω ρυ πιικνὸν
158쪽
MN υνατην. hoc est, mundi quidem autorem & patrem inuenire neg8tium est,& inuentum uulgo eloqui impossibile. Alios facit deos animales, quorum quidam eorpore sunt igneo immortali ente uero rationali: quos deos astra esse dicit, nee erzantia solum, seἡ illa quoque quae fixa celeri ae immutabili circa terram uoluuntur cursu : sie enim jn Epi-
re pulcherrimo , animaque beatissima & optima constitutum. Hos a sempiterno motu ae celeri cursu in Cratylo dictos scribit, απὸ τὸν , id est, a currendo. Postremum lo- eum habent illi quos daemones dicit animales etiam & rationabiles, ut superiores illi, corpore autem aereo ac immotis tali , animo ut homines mutabili & affecto , & tuterdum oculis hominum conspicui. Quos ueteres Latinorum, Lares, Genios, ac Penates uocabant. De his est in Epinomide, Μετα A. Nolle πι ι πῖ τρυλι e εἰο λαμ/Me ae υνδε γψor. Ire Φαινη διψιν,τῆe kμην-e απιον. id est, deinceps uero sub his daemones sunt, genus aereum, in tertia mediaque regione, qui sunt interpretationis causia.
Qv o D si quis ut antiquitas credebat) Nymphas esse quasdam.) Nympha, sponsam, uirginem nubilem,&Deam ompha.& Musam signincat. Dicuntur etiam uires occultae terrae, stirpibus irriguis ae fluentis, per quas fructuum nouorum eduntur staturigines. Harum aliae sunt maris, quae a Nereo patre Nereides dicuntur, quas multas recenset Homerus
Iliados decimo septimo. Aliae a fluminibus & sontibus. Aliae
ab arboribus ac sylvis a θυα , quarum a Marone longis. sima uita existimatur. Reliquae sunt M NαAa .dcvmαAu, a pratis ac montibus nomina sortitae.
Q v o D ex ratiocinando discant.) Ratiocinando discunt, rui apud se mente pacata ac tranquilla alia ex aliis collisen o absque doctoris opera ad rerum abstrusarum cognitionem perueniunt. DIMIN
159쪽
DIMINvTA enim definitio uerbis, maiorem: ab udans, minorem rerum cumulum facit.) Hoc est, definitio in qua quippiam desideratur, latius pater, quam id quod definitur: ut si quis equum definiens, dicat, animal quadrupes, hoc pluribus conuenit, quam uocabulum equus. Quod si redundauerit quippiam, contrariu eueniet:ut homo animal rationale medicu, id paucioribus conuenit quam quod definitu est. E x hisce omnibus illud perspicuum est, res multo pauciores esse quam terminos. Imo hoc potius sequebatur, uocupraesertim propriarum magnam esse penuriam. Cum in unius rei disterentia explicanda sit opus periphrasi. Nee tamehinc sequitur uoces esse plures, quam res. Hae enim Infinitae sunt,uoces uero finitae, ut est apud Aristotelem in Elenchis. Nam saepe uocibus utimur eisdem in diuersa rerum aliarum
x Aro M. CVM igitur rem. Hue pertinet sermula definie di, quae apud Ciceronem est in Topicis, ut sumptis iis quae comunia
sunt ei, quod definire uolumus, eum caeteris rebus eo usque persequamur, donec proprium essiciatur ei quod definimus. Nam communia quae sumuntur disserentiae sunt, quae eous. que sunt sumendae, donec ad ultimum perueuiatur. D I M I N v T A enim definitio. Delinitio semiplena intra complexum rei manet, abundans excedit. Itaque ne hoc accidat,propria esse debet. Ex hisce omnibus. In definiendo pluribus uerbis quam rebus utimur,quod non copia, sed inopia uerborum accidit. Ergo pauciores res in definitione sunt, ut genus & differentia, uerba autem plura, cum no uno uerbo disserentiam complecti possumus, sed plura sint adhibenda: ut, asinus est animal solidis pedibus ,auritum & foecundum.
Descriptio. Γ Escriptio accidentalis differenties quae si arari non D possunt continet. Et si totam rem absolute, huiusmodi una ostendit disterentia, eam solam ponemus, ut, bomo est quod ridere potest:quod si id non accidit,caeteras apponerimus,quousq; vertere destriptione cum re poΝmin:ut, anis mal est quod propria ui potest in oppositos locos moueri. Enumeratione partium aliquid desinimus, cum integratta
160쪽
DIALE TIc A. rs omnes atque principales assumimus partes, ut quod uoluamus ostendamuε, hoc modo: Domus est, que fundamentum parietibin constat. Quod si parum partes afrre uia dentur, uel formam, uel finem apponemus. Nam et ibeaatra columnis ex aliqua parte si lentata, retecta, domin non punt. Quare, si undique parietibus coniuncta atque conclusu dieas,formam: si ad babitationem constitutam, iis nem: si utrunque, utroque rem signiscantim expresperis. Haec a descriptione differt,nam etsi quasi partes in ilia etiaconnumerantur nonnunquam, bis tamen semper singula definiendo minora flunt,quae in descriptione uel maiora uel aequalia, nunquam minora inuenιri possunt. Per diuisis D. his nem definiemus,cum aliquod genis quid sit persubiectes ei per partes omnest proximas atque disiunctas explicamus, ut animal est quod sensu tantum, uelbensu simul Cr oratione utitur. Haec definieti ratio generat imis generibus accommodatissima est. Nec enim facilius aut per1picacivi ea
quid sint enodare possumus, quam si species uel diserenotias est primo subiectas omnes, uel specierum definitiones disiungendo prostramin:utsub Entia est,quae uel flensirigermente perbe esse compraebenditur. Et quantitas est,cum c iusquam partes uel communi termino coniunguntur , vel distincte aceruum ex unitatibuη constituunt: boc modo, id
quod est, describimus, cum dicimus, Ens est quod uel perse β' consisti uel alteri inberet. Quod si quis non proxima diongiora enumerat, quae tamen cuncta propter multitudinem compraebendi non pinunt,non per diuisionem expliocabit,sed ea ratione utetur, quam nonnulli Definitionem ut non rect e Graeci τυπον appellant,ut subflantia est, uer Desinim. bi gratia, mo,equus,arbor. Sed de diuisione ac definitio, ne satis multa. Nunc de obligatione nonnulla aframin.