장음표시 사용
161쪽
vxou. SCRIPTIO accidentalis differentias, quae separatit Inon possunt eotinet.) Descriptionem uocant diale, hicii quae non differetiis, sed accidentalibus rem proposita explicat, quales sunt finitiones lapidum, herbarum, arborum, animalium, apud Aristotelem & Plinium. Vt si quis philomelamauiculam dicat, magnitudine infra passerem, uentre cadido. caetera subcinericiam, uoce supra modum canora. Crebrum
est hoc finiendi genus : quandoquidem illae quas essentiales uocant, non semper occurrunt propter disserentiarum penuriam. Quare in destri hendis personis, urbibus , populis, prouinciis, aegionibus, montibus, fluminibus,sentibus, hoe DU Viptio. genus usurpabimus. A ROdolpho Agrae. descriptio rectius dici putatur oratio, non qua quid sit res, sed qualis , fusius Oratorio, ac poetico more exponitur: ut quales Galli, quales Scythae, qualis auarus, qualis assemator: quemadmodum ea,quam Graeci uocant:est autem poetis De quentissima in rerum& personarum explieationibus per ci cunstantias assumptis si ad habitationem constitutam finem. A fine definitDρm μ' domi1 Aristoteles primo libro de anima, sed obiter σρομισμα
gumentu prohibes incomoditate uentoru, imbriu & aestus. Theaeram. N A M& theatra columnis aliqua parte sustent M.) Theatrum aedificium publicum erat, in quo populus ludos spectabat, dictum a θεῶμαι, quod est speculor & eontemptor. Aedificabatur tecto concamerato in sormam hemicycli composito, quod columina paribus interuallis in Orbem posita sustentabant, qua de re uide Vitruvium libro Architecturae quarto.
Hoc modo id quod est destribimus.ὶ Tractatur id apud Ariuotelem libro quinto, aut ut nune distin in sunt quartoptimae philomphiae: Quod uero per se est, ab eo o dici.
pis fuit o. Qv AM nonnulli definitionem non recte, Graeci τυκω appellant.) Est modus quidam definiendi seu indieandi potius, eum non finitione, sed exemplo rem quid sit, ueluti digito ostend1mus: visi quid accidens sit quaeratur,respondeaturque, Aecidens est, ut candor, nigredo. Solent autem Graeci ubi hoc genere utuntur, inserere clausulam, τυκν
162쪽
iat , aut G . τυπον εἰπὼν, ut Aristo teles in categoriis: εσι A
est, uerbi gratia, ut homo, equus. Alii uertunt ut sit figuraliter dicete. Hi ne est quod Graeci illud definiendi genus M amuel autore Georgio Valla, δετυ- : Latinorum quidam, sed PMutio an nimis dure, definitionem ut, quod ad uerbum sic e Graeco traductum est, ubi οὐν si e accipi solet. quin & hoc loco opinor legendumelle in Trapezuntio ad hune modum. Quam definitionem, ut non recte, Graeci typon appellant. A Latin Eloquentibus exemplaris definitio dicitur. Traduntur praeter formas has, quas quatuor I tapeZuntius recensiuit, pleraeque aliae. Quindecim enim secerunt, quas intellexisse Mar. Tullium Victorinus autor est in Topicis, quo loco sic dicit: Sunt . . -& alia genera definitionum, sed ad huius libri institutum illa Nnihil pertinent.Nos ea paucis exponemus, quo iuuentus diuersas definitionum formas , sivis nominibus notet apposite.Prima igitur est remGae,id est, essentialis, de qua satis di- 1.ὐstiari. ximus. Seeunda ἐ--τNκη, quae notio dici potest: eaeli cum a No ιια notis quibusdam res describitur: ut si Romanos gentem togatam dicamus: aut hominem, qui animantibus cunctis ratione&cosilio longe praestat. Tertia est Mis Ραδῆ, qua quicquid ex circunstantiis ad rem pertinet, Iatissime exponitur. 3 Deseritis.
Poetis crebra, nee oratoribus infrequens est. Sunt aute causarum, negotiorum, personarum, locorum, temporii descriptiones: quarum sylvam & tractatum habes apud Erasmu in libello de Copia reru. Est alia quς-αλέω dicuur,cu uocem iuOee interpretamur, ut coticuere est tacuere μω est animal, , is, 'ανθ ωars homo. Ite aliud genus, cu quid inter res duas pluresue intersit docemus:ut odiu ab ira differt, quod haec breuis sit,illud inueteratu .HςcGrςce .gιαρωαν dicitur. Sexta est quae V, p. dicitur, cuius meminit Cicero in Topi--transcis:ut litus qua fluctus eludit. Adolescetia flos aetatis est. Se titio um. ptima dicitur per contrartu, Grscis Misinu τσνεν ντιο ut Zuirtus est uitiu sugere: Sapientia, stultitia caruisse. Octaua est 3 rium. πρὼe ὀιλλα uti,id est, ex his quae ad se inuice sunt. Ea est relati a mu-uoru, ut uEdere est emeti pretio aliquid tradere. Maritus di-
ria pleat eiusde generis,ut deunx,cui deest uncia ut as sit. Vn ν'ti deci
163쪽
xr Per lau- decima, κ θ' istam , hoc est, per laudem: ut, lex est animus, mens consilium ciuitatis : & philo phia est ars artium &xa seeundi. scientia scietiarum. Duodecima, per analogiam dicitur cumanis loriam . similitudine seu proportione desinimus : ut, sol oculus -4di . x Ex - ανυωno , Pii ιγ a philosophis dicitur. Decimatertia eit, sis. ατ, rar, quae sit per causas : ut Aristoteles primo ι τε - νυ
κτα σκιαμ ris γῆς, id est, noctem umbram terrae dicit .Pari ratio
ne diem in I Opicis sinit, ἡμα, inquit, intoν ρουα νηου γῆς λιhoe est, dies est latio solis super terram. Has definitiones Aristoteles existimat esse primae uirtutis, quod non solum quid res sint doceant, sed e quibus causis oriantur: quin etiam inistegram rationem subesse credit, si cui explicate eam libeat. Postrema, καταε τυμλογίαν, est cum ex ui nominis quidpiam finitur, ut apud Ouidimn: Focus, quod foveat omnia dictus. Profuerit ad de fime di facultatem, si quid aliud, tum hoc maxime, adhibere ad definitionem singulos to eos dialecticos: quomodo Rodolphus docet de diuisione. Nullus enim erit definitioni non idoneus inuentio uero facilis iuxta eandem rationem quam de diuisione docuit. Siquidem eiusdem facultatis est diuidere ac definire.
DE OBLIGATIONE. Bligationcm iuniores appellant, cum nec
necessaria, nec impoβι bili re proposita de ea sic dilbutant, ut propositionςm cu*
stodiant, quam Cr ob ruditatem insci--timques ardescere tam fecerunt,m ad ni, hi aptam : θεσὶς ergo quaedam quum nos insinitionem in oth aiis rhetoricis nomissam o oblisatio es: quam qui dest idit. idcirco dicitur obligatus, quod non licet ei quicquam asseu rere, quod contra id quod possit, esse uictatur. Quam ad
rem praecepta etiam quaedam a frunt rhetores, mea sienotentia utilissima. Nam qui ea negligunt, aut ei dem obtoriste nequicquam utuntur, eos uideo tanquam pueros aut omnino rudes, modo hoc, modo illud inconstititer, ne stul
te dicam, affirmare. Quod ne tibi uel in permone, uel inscriben i
164쪽
DIAL sc TIca. Is feribendo aecidat,primo diligenter eave, ne quod ex ea re quam iam proposuisti equitur,vel ea simul cum uno pluaribusue iam datu, noranter neges,ut si bominem dixeris, non negabis animast aut si hominem eloquentem, non nearabis prudentem: σ β haec,probum quoque uirum esse norepugnabis. contra uero si quis postlioni repugnat, aut uni pluribusue indificeptando conresu, vel quouis modo inflemone datissemper negandum est. Aliter enim nos ipsi
edusiam nostram euerteremus, er ex aduersiri causa, non ex nostra diceremus.Ita eloquentem quem dixeris, ineptu gubst. Nam uero Cr eloquentem,m impradentem, asse
rere militiae est. Ad haec danda est oper ne quid afferas,
quo alicuius rei, quam iam protulissi, oppositum eueniat: ut si quem insolentem appellauerst, eundem post a eoli ab hominibvi affirmes. Sequitur enim insoletium arrogantia, er bane odium,quare ex insolentiam. Praeterea si quid exi siquae iam concessa sunt, er oppositio eius quod abnuis, uno pluribusue comituriid vero si cum asseveratione navgκ affirmandum est, ut si quoniam omnes bomines natura eloquentes credi artificio negabu eloquentes:istud eonstater proferendum est,nusta te obstruatione ad eloquentiami ari.semper igitur quicquid equitur ex in, quae aut stote,aut interrogati dedimus, aut etiam coacti concsimus, aut oppositis eorum quae repugnant, vel 'onte eoneedendum: uel si perimendum ducimM, Jonte negabimus materrogati non cedemus: nisi res plane sit necessaria, uel impossibilia sint ex ui consecutionis, ael repugnantia rem niadum.Deinde uero si eiu-Μdunt, quae iuniores impertinentia disunt,ex qualitate rerum ipsarum, quae proα ponuntur,rsondendum:dc ut per st quod necessariu est nunquam negandum, R imposibile perse nunquam eon-ι ceden
165쪽
tisi TRAPETUNT IIcedendum. QE ob res ingenio me totam rem σ quideacriter peripicere debeinus:σsingula eorum qua distinus, ita considerata e quicquid ex quacus re costquaturuateat. Uerum quonia oratoris materis plerus ueris tuis; raro necessaria ac uerisimitia in utras parte nonnunquatrabuntur,aut babet ex altera quos parte aliquid ueri .mile, ut ipsa quae uerisimiliabunt, quados opponi uideam lsr: ut,mwlti pecuniae quam rim cupidiores sunt: cui op. ponitur er uerisimiliter dicitur, quu est qui non ici quam pecunia eupidior sits monia ergo itast res babent,
diligenter animaduertedum est, ne ut ignorates modo hoc, modo istudin eadem disiceptatione dicere uideamur. Quod
eam omnium deicillimum in dicendo sit Varilis di sint,
quo peruenturi sum 3,mente complectamur, Er quicquadicimus,eo dirigamus. verum nequis pMet baec praecepta quae breuiter expo=uimus,no tantopere utilia esse, no grao iactor uel ad doctrini tuam, uel ad rhetorum somendatioαnem exeplorum loco ea dicere, quae mulli uom multi tuis
clinis iudicio docti constater asserunt. Quos s uidebituo
alijs uoluminibvi nominatim redarguemus, ut eorum m
moria no ut ipsi putant,cumscientiae laude, std cum igno. runtiae culpa,er quidem quoufis singu4 Latina addam erGraeca extιterit,posteris tradatur, Solant ergo muItineatonea artis ignari nobis detrabere, ei m eloquentia prinoeeps M. Tullius multa volumina ea de re nobές reliquerit, quo neminem unquam melim rhetorica docuisse asserunt.
Deinde pia oblitia m longius in sermone processerint, M. Tullium aiunt aliter atq, aliter eade de re scripsisse , ac in diuersis uoluminibus dιuersu opiniones tenuisse: ex quo rudes er agrestes bomines eonfici non uidet, confudisse ipsium rhetoricum,non docuiθαNon dico haecquod mihi etia M. Tullius
166쪽
Tullius coηfudisse omnia videatur,sed quod ex verbis eonis
sequatur circo magis mihiscribendumfuisse, quὀd cicero .tot opiniones ut ipsi dicut fecutia sis, quot libros edidit. . Quid quod Agasoscripsit Turpe est,inquit, Latinis a Graeco homine. Deinde eum multa uelit ostendere a maioribus
nostra relicta de facultate dicendi uolumina, Aristotelem, Hermogen Demosthene,ac Isocraticarifcbolum in mediuadduxit: qui omnes quoniam Graecisuerunt, non dubito, quin uideas irretitum uerbissust teneri aduersarium. Η ad cere placuit, non ut ignorantiam alicuiuε detegerem
neminem enim nominaui )sed ut intelliges praecepta bH obligationis siemper in omni sermone ac disceptatione, ac mulio magis in Acribendo eonstruanda. Nunquam enim diiseere cum asseveratione poteris quod cicero admonet nisi qua Acta sunt, faciliora tibi exercitatione feceris. Nam qui negligunt, eos uideo alioqui doctos, ea ignorantia sua scripta connectere,ut no pudore affici non oleam,quando eum huiusmodi hominibus siermo babetur. Quos si quκ reo vocare ab erratis vellet, non fui uel doctrinae ipsius gratia. sed intolerabili quadam arrogantia id eum facere puteret Quare putrescant hi quidem sua institia, quando doctu orimnibus ais peritis dedecori funi, cum inter eos numerantur. Tu uero da operam,ut non hec*IA,verἰm ut multo maiora π plura consequarsi: ut ratione dicendi recte bais bita,er maiorum sicientia rerum non abiecta, uere doctiu
Os vrsAτιο ε M iuniores appellant. Obligatus di. N ε . M A G icitur quispiam nouato uocabulo, cum thςrvatis de quo in utranque partem disteri potest, unam partem defen enda sumpserit,epiusimodi sunt altercationes scholasticae, quae ingenii mercendi gratia fiant, aut dispqtationes felix, ubit a pro
167쪽
pro uero discernitur: ut sunt Ciceronis pleraeq; de Finibus,
item in Tusculanis .Fit etiam absq; aduersario oratione perpetua,ueluti sunt Ciceronis παραδεμ,de Deo, de diuinatione .Est autem fiuctus totius artis dialecticar,huiusinodi de re aliqua in utramcunq; partem disputare.
-S.,υ τHη τε ergo quaedam,quam nos infinitionem , dce. TAM. Diuidunt quaestionem rhetores in Aσιν de ὐπὸ ω. Prius il-- ' lud a Cicerone infinitum & pro postum, & consultatio dicitur, a Trapezuntio infinitio. Est autςm Kria uniuersalis quaestio, non noxata certas circunstantiis loci, temporis aut per sonae, ut, s1ntne erudiendi liberissi ne ducenda uxor.In hu iusmodi thematis uult Aristoteles ad rhetorum copiam ini κόθεσιr. utranq; partem,ut ornatius & uberius dici possit, iuuenes, diligentissime exerceri. ὐη iant quaestio est certis personis, locis aut temporibus finita, a Latinis causa dicitur, ut, sitne Catoni ducenda uxor, uel an sint erudiendi Scipionis liberi, an tyranni,an paeis,an belli rempore.Hanc autem oratoris materiam dicunt, superiorem philosophorum. Non uideo autem qua ratione Trapezuntius existimet in thesi solumeile obseruancia haec praecepta, cum &hypothesi aeque necessarium sit hare cauere, nil sorte dicamus thesin proprium
esse chale fiteorum,alioqui has dicendi regulas in omni genere disputationis atq; adeo orationis culto dire oportet.
RI A M. ad rem praecepta etiam quaedam afferunt rhetores. Huius rei praecepta passim traduntur: ut de artificio interrogandi, obiiciendi, respondendi, consutandi, quemadmodum est apud Aristotelem in octauo Topicorum, & in Libr.ε. ων. s. Elenchi ,item apud Fabium de altercatione, & apud recen tiores de disputando. . PRIMO diligenter cave, ne quod ex re quam iam proposuisti.)Disputanti diligenter cauendum est , ne in eorum quae uel probationis loco adiunxit, uel aduertario urgente coactus, aut sua sponte etiam concessit, obliuionem ueniat
alioqui fieri posset ut disputationis progressu superioribus
diuersium aliquid excidat. Vs a v x si hominem eloquentem, non negabis prudente,& si haee. Nam Orator ut a Marco Catone definitur)est uir bonus dicendi peritus. Vide Fabium libro duodecimo, capite primo,& Ciceronem de Oratore libro primo.
168쪽
ITA eloquentem quem dixeris ineptum negabis. Ineptus quis dicatur, ostendit Crassus apud Ciceronem libro isecundo de Oratore his uerbis: Quem enim nos ineptum 'i' uocamus, is mihi uidetur ab hoc nomen habere ductu, quod 'non sit aptus , idq; in sermonis nostri consuetudine perlate patet. Nam qui aut tempus quid postulet, non uidet, aut plura loquitur,aut se ostentat, aut eorum quibus cum est uel dignitatis,uel co modi rationem non habet, aut deniq; in alia quo genere aut in cocinnus, aut multus est, is ineptus dicis vr si quoniam omnes homines natura eloquentes creis dis. Naturam ad discendum plurimum ualere docet apud Ciceronem Crassus libro de Oratore. - v Et sponte concedendum:uel si perimendu ducimus. Nam extorta concessio caetera omnia, & quae dicta sint, &quae dicuntur suspecta reddit, putabitq; aduersarius esse uictoriae aliquam partem, si urgens quidpiam extorserit. INTERROGATI non cedemus. Si interrogabimur quidpia,cuius aut difficilis est responsio, aut no secus quam secundum aduersiatii sententiam dari potest, nos contra inis terrogatione simili urgebimus consilio Fabii. Alioquisites aperte necessaria aut impostibilis sit, non grauatim aut negabimus, aut asseremus pro rerum qualitate. Caeterum Tra Euntii uerba quae in hunc modum habent:Vel impossibilia sint, ex ui consecutionis, aut repugnantile respondendu: nullum sensum emciunt. Quare sicne legendum sit, vide: Si impossibilia sint, uel necessaria,ex ui consecutionis, aut repugnantiae respondendum mel ut uetus lectio habet, omisso inline uerbo,respondendum. .
si eiusmodi sunt quae iuniores impertinentia gicunt. INertinetis.
Impertinentia a iunioribus nouato uocabulo dicuntur, quae
Graeei ἁ-α, id est intemeestiua, quae ita a re proposita ab- . horrent, ut siue uera sint, siue fassa, nullam rationem habent probandi improbandiue eius rei qua de disseritu&ut sit qviestio,Mors ne malum est,quςraturq; deinde mundus sitne noctus , seu sit ne Sol in Cancro. Qv As ob res ingenio ante totam rem & quidem acriter perspicere debemus. Eandem Fabius sententia de altereatione habet: Valet, inquit, in altercatione plurimum acumen, quod sine dubio ex arte non uenit. Natura enim non
169쪽
docetur, arte tamen adiuuatur, in qua illud praeeip mim est, semper id in oculis habere de quo quaeritur, & quod uolumus efficere.
N OMINATI M redarguemus. in Suspicor hanc crimina. tionem esse aduersus Ioannem episcopum Aleriensem ac Theodorum Gazam, cu quibus Trapezuntius inimicas habuit contetiones. De Alariensis quidem simultate satis constat ex ea epistola quam Straboni olim excuso praefixit. Gazae uero in uita scriptoris meminimus, cuius quoque inuidia aduersus Trapezuntium ipse satis declarauit in opere Grammatico, ubi eum προορδεσκίν, quod meretrices alentem sonat, nominat. Vide ea quae superius annotauimus,cum se-
eundo hunc libellum praelo praepararem. s o tv N T ergo multi rhetoricae artis ignari nobis de Trapezum trahere. Scripsit Trapezuntius quinque libros de Rhetoli, de νheto rica, qui ab eruditis non improbantur. Eos illius aemuli, sueri libri. hi, quos nune dixi, siue alii tanqua superuacaneos, nulliusq; utilitatis censebant. Rationem adiecerunt huiusmodi, quisdhomo Graecus Romano sermone de Rhetorica scriberer,dcquidem post Ciceronem, apud quem multa uolumina sunt
eiusdem argumenti, ut quae ad Herennium si modo illius sunt quae de inueniendo , quae ad M. filium, & tria illa de oratore, & ille qui Orator inscribitur: hoc isitur sit uehitithesis, Trapezuntii laborem superuacaneu esse Ratio, quoniam optimus eloquentiae magister satis multa de ea arte scripta reliquit. Iam uide quam apte cum ratione hae quadret, quod sequitur. DgrNDE sui obliti eum longius in sermonem proces.serint.) Vitiosa digressio: contra tertium enim praeceptum assumpta es haec oratio, praecipitur nanque non esse aliquid
adducendum ex quo quippia repugnans sequi posset. Quod
uero ab his dicitur, Marcii Tullium confudisse rhetoricam, hoc effcit,operaepretium esse luculentius ac distinctius scribere quempiam rhetoricam, quod aduersus thesin est, qua dicebatur non esse scribendum post Ciceronem.
M. Tv IVM aiunt aliter atque aliter eadem de rescripsisse.) Testis est ipse de se Cicero in primo de Oratore, rhetorica praecepta quae de Inuentione nune vocamus sibi admodum adolescenti excidisse. In aliis uero libris no quid
170쪽
ipse sentiat, sed qualis L. Crassi & M. Antonii de re rhetoriea olim sententia fuit, dialogismo recenset. Quam rem ait sibi Fabius scribendi post Ciceronem causam fuisse,libro tertio, capite primo. uar o quod Agaso scripsit.) Videtur Trapezuntius ad
GaZae nomen planὸ alludere, quem per contemptum Agasonem dicit. T v RPE est, inquit, Latinis a Graeco homine. an . mmme est, sermo nimirum παfirime, ut illud poetae, Quos ego. seu ironia per sermonis eclipsim . sic uero hic intelliges turpe e sse Graecae nationis hominem Latinam eloquentiam uelle tradere Romanis, a quoru maioribus satis multa sunt de dicendi arte relicta uolumina. i. ARIsTOTELEM, Hermogenem, Demosthenem ae Isocraticam scholam in medium adducit.) Horum omnium Opera extat. Docuit autem Isocrates primus domi suae rhetoricam, quare schola Isocratica a Trapezuntio dicitur. QVOD Cicero admonet. Et id in exordio ad Herennium,&aliis in locis eomplusculis. Q o B LI G A TIONEM iuniores appellit. Obligatio oro inest totius orationis constantia, qua & inter se omnia quae dicuntur,&ad propositam quaestionem cogruunt. Dicta obligatio , quod qui disputandam quaestionem ingreditur, hae lege obligatus sit, ut ne quid quod contrarium aut alienum sit a proposito, dicat, alioqui inconstans & a seipso distentire uideaturrui contra Caecinnam Ebutius, cum negat iuriΩlieritis eredendum esse,& alio in loco fatet ut, se ex C. Aqui- ii sententia actionem instituisse: & Caelii accus atores, Clodiam aurum commodasse Caelio, quod magnae familiaritatis signum est,&uenenum sibi a Caelio paratum fuisse, quod magni odii argumentum.
Verum disiunctivae partium repugnantium & copulatiuae affirmatium 8c negatis uae formae, quae subiici uturi necessatiae suntit . 4 For