장음표시 사용
61쪽
paratione eosistunt, ea uidelicet,'inter quae argumetu a passumere licet:ut ueditor,emptor: uxor, maritus,& quae simili intellectu dicuntur.Non ulla uero inaequali, ubi alteru altero superius aut inferius emut pater filio, dominus seruo,doctor discipulo : inter quae argumenta sumuntur a maiori &miciori. Altera diuisio : relativa aut uolutate, aut fortu ua fitit: quib' si adiicias, alia arte, alia natura e6 summatirr,peris et erit diuisio.Natura uero collant, quae ex generatione coparantur,ut pares & proles. Cognatione etia,ut, auu S,ney S, soror, stater,patruus.Ite assinitate ut gener, socer, uitricias,& eaetera. In his nominibus notandu est, sub masculino scemininu cotineri eiusde cognationis aut assinitatis,ueluti sub auo auia, nepote neptem au b uitrico nouerca, priuigno priuigna.Naturalis etiam relatio est in proportionibus, ueluti dupla tripla,quadrupla.Volutate costant relativa, quae eonsensu fiut,ut amicus, nostis,dux, comes, miles, quatenus ossicii nomina sunt,no dignitatis.Ite maritus, uxor,empto L,ueditor. Fortuna aute emciuntur huiusmodi, dominus, seruus,
re subditus, similis, dissimilis, aequalis, uicinus, se perstes,
coterraneuS, collega, magnu ;paruum,multum, paucu. ET Mte sunt, praeceptor, discipulus,& quae dicuntur similiter eo Ritor, eo alius, gubernator,rector. In hoc prς dicamelo diligenter illud notandu est, non ulla esse relata, quorum tam relativo quam correlativo suu nome emut dominus seruus,
pater fili':na sic reddit pater filii pater,& caetera. Aliquoties
ambob' uocabulu est comune, ut cognatus, amnis, amicus, socius. Sic enim dicimus,amicus amico amicus est.Aliquado uero alterius nullii est nome,aut no satis usitatu: ut tu aex, ceser, rector, scientia, caput,remus:in quibus nomina finge da sunt, quo apte reseratur: Veluti iudex iudicati, remus remiti. OMNIA uero inter se conuerti nranitatu est.)Hoc Aristoteles in hune modum extulit: -- α τα sede τι est ἀντιλ-m, hoc est, ad conuertentia cuncta dicuntur, qu et sunt ad aliquid. Non enim satis est ex una parte alterum alteri reddere,sed mutuam redditionem esse oportet:hoc est,
s primum ad seeundum, secundum ad primum reseratur, ut seruus domini est seruus, & dominus serui dominus. CAsus sunt diligenter seruandi. Non redit semper Γλ- eundum ad primum eodem obliquo , quo primu ad secundum
62쪽
dum exierat: ut ala alitis ala est, ales autem ala ales dieitur: cieritia, sciti scientia, scitum uero scientia scitum. AD aliquid sunt. Quς ad alia reser utur, eoq; ipse aliud no L ATOM me accipi ut. Sed magna pars eoru , aut caret nominibus,aut cci aliis comunia habet. Et sunt duo, relatiuu & correlatiuu. ALIo RuM diculur.) Genitivo casu,ut seru'domini fetuus. VEL quomodolibet aliter. Id est, alio quouis casu, ut scieria scibilis scietia,&scibile scietia scibile. Ite uiri', bene asseiachi animi uirtus:& animus bene affect uirtute besse affectus. SED oportet apte. In conuertendo sumenda sunt propria Correlativa, ut ala,& alatum,auris & auritum: quae si desint, fingenda sunt nomina. D O CT RIN A. Nomine relatiuum est, re qualitas : scutuirtus & uitium.
Actio est,qua cum quicquid agit, in eo quodsubjcitur,
agere dicitur. Actioni siex partes sub Vciutur: Generaα Actio.
re,corruper augere, diminuere,alterare,loco movere.HO
ra singulis species subiectae er insuidua bomine uerbi cau
si, uel bue homine generare,aut corrupere. crementi veroem diminutionis peries uni n longu,latum,er profundil. Indiuidua bae longitudine, uel latitudine, vel altitudine id facere. Alterationis, calefacere, albefacere, caeteras buu itu odi. Extremi generis,aliqua θeclesiecundu locu motus mouere,u uinum,deorsum. Actio actioni nonnunqui constraria, ut, incendere , extinguere: quare magis ac minuε suscipit,sed illud praecipue actionis, ut in motu sit. Omnis enim actio in motu est,et omnis motus in actione feruatur. Pinio est actionis effectus. Eius partes fiunt,generari,cora Passi rumpi,i caeterae quae actionis se dicebatur,non ut qui, sta ut patiuntur. Ubi est, que a loci estexscriptione procea V. 'dit corporis locutiomo est enim ide locus er ubi: na lacua est in eo quod eapit:ubluero in eo quod circi cribitur. Huic categoriae nihil est contraria, quemadmodum nec loco. Et steries eius , locis ecies uni, no ut locantis ,sed ut locati.
63쪽
TRAPEZUNTII Quando. Quando est,quae relinquitur ex tempore rerum affectio.Id diuiditur in praeteritum M ans, futurum quamuis nihil horum sit.Nam cu haec tria tempora sint, quando tempus . non estsed affictio rei quae juse,uel esse,uelautura dicitur. μη - tutis partire quaedum positio ac ordinatio, qua stintia, sedentis,aspera aeuia, er bui nodi dicuntur. Eius 1pecies . sunt accubitus desius,uperum etiam Cy lave, non ut tactu iudicantur, bed ut positione quadam partium inter se conao 'tuuntur.Positio nonfusicipit magis Cy minu , quamobrenec contrarium:nec enim stare alloedere contraria sunt,ne uni plura contraria sint.Et quoniam de quocuns dicitur Hisb. .. Mum contrariorum,ex alier M. Nam stare de nonnullis diiscitur,de quibus sidere recte non dicitur. Habere dicuntur circa que aliquid adiacet .bueri uero,ea ipsa quae adiacet. Huius species, armatum espe, annulatu esse. suscipit autem habere magisσ minu3,quia etiam contrarium,non ut bambitumsed ut priuationem,ut armatusinermis. Et cum mulHisb. . sta t0 motis dicatur,quos Aristroteles enumerat, flex sunt. Hai modu die . bere qualitatem,ut disciplinam: quantitatem, ut proceris -- tatem: quae circa corpus uel corporis partem siunt, ut neu siem,annulu: membru,ut manu babeme:aut in uast, i mos divi bubet triticum:ροψ ionem,ut domum: aut etia uxo. rem, T uxor virum babere dicitur:qui modin omnium alieni RmM Whribit enim aliud quam simul babitare,ostendex. .- Mintμr: φ qRosis omnibus tertiussolum modus huius est,. z. v categoriae, Opponi asilidalij quatuor modis dicitur: ut ad aliquid, quomodo duplum, dimidium: ut contraria, sit
cui assum, nigrum, virtus, uitium: ut babitus er pria Confra iis. Matio, si trum coit : auditin, funditus: motus, quies: ut negatio er affirmatio, ut sedet, non stiet. contraria
sunt, quae in eoiem genere posita, plurimum distant.
64쪽
DIALEcΤIc A. rum alia mesuta,alia immediata. Mediata dicuturi quovum uidelicet alterutrum non est necessest Uceptibilibus inesse, ut album uel nigra esse corpus quodlibet, nec e none hyoterit enim rufum uel flavum esse. Sanu ueri, triaruesse necesse est animal, quare sanum Cr agrum immediata
funs. Priuari uero dictitur,quaecunq3 ea re caret, quae cum Prioatio.
inesse nata est, si cum inesse potest, non inest: nec enim vel catulus usu, uel puer dentibus, antequam babere po it, priuatus esse dicitur. Prius Cy posterilis quatuor modis dis p iis
cutur: Natura, tempore, ordine, dignitate. Natura id prius est, a quo uerti no potest cosequetia, ut i currit, mouetur: quia no retro fit, si mouetur, currit: mouere enim quum curre prius est. Tepore aute,ut Romulus ante, quam cavi millus fuit. Ordine, ut exordium in oratione, narratione prius. Dignitate, ut homo brutis,consul prαι ore. His quinae Inmdiatus accedit apud Aribtotelem, quem etiam natura consi le- -nentis re opinatur. Is est cim eoru quae mutuo se cosequutur, unualterius eaus est, ut si homo est,uera est qua hominem esse
aserimus,oratio. Item homo Cy risibile,pater er silius. St. mul duobus modis, tempore ac natura dicitur. Tempore simuL simul siunt, quorum generatio ac corruptio in eodem est tempore. Natura, gliscunque mutuost constequuntur,crum neutrum alierivi causa sit, ut duplum, dimidium. Et quescunque genus aliquod diuidunt, ut grsibile, uolatile antismal diuidunt. Motus species fiunt flex, generatio, corru. Μοι- simptio,crementum, iminutis,alteratio, loci mutatio. Et ge- θ- neratio eorruptioni, er crementum diminutioni opponiis turi Cr quies in loco , mutationi quae per locum inest, eui etiam opponitur in contrarium locum mutatis, ut que ad
inferiora est, ei quae adsuperiora est. Alterationi similiter in qualitate quies motui opponitur, qui uel ex eadem qualita
65쪽
ου 1 TR APEΣVNTII te, uel in oppositum qualitatem est, ut n albedine quies exaIbed ne uel in nigredine motui opponitur. Uerum de praedicamentu salse. Nune de vilogi o dicendum.
Rinio est, qua eum quicquid agitur. in Definit actionem
Poretanus,interprete Hermolao, his uerbis:Actio seu . factio est forma per quam in materiam subiecta denominamur uel agere liel facere. Requirit enim omnis actio subiectum in quod tendit, atque id pati dicitumut qui secat, in eo quod secat, dicitur secare. Ae Tio actioni eontraria est.) Actiones quae ex contrariis nascuntur qualitatibus, inter se quoque contraria sunt, ut ex calore calefacere,& frisore instigidare est. p A s s I o est actionis estectus.) AAio omnis passionem 'efficit, quare effectum actionis passionem esse oportet. Cinterum hoc loco ambigere quis posset, ad qua eategoria spectent ea uerba, quoru a ctio intra se colam itur: ut ambulare. proficisci, saltare,uociferare, loqui,currere, natare, uolare.In his enim manifestus est motus: quare aut actione,aut passio
Oiam is nem significabunt. Aperta huius rei erit dissolutio, si modo
at viderimus unde haec uis mouendi oriatur: & anima esse quae N in moueat, eorpus uero impelli & agi. Ita in huiusmodi uerbis actione passioni coniungendam esse elatu est. Sic in arboribus crescere,in rebu surdis cadere, ascendere, pati est & agere. Ea quoq; uerba quae ad sensum reserutur, audire, gustare, uidere, actionis uoce passionem significant. Commendent etiam pueri memoriae nomina quae grammatici uerbalia uocant, quoniam modo activam, modo passivam habet signuficationem, ad utrantibet categoriam pertinere.
v B I est,quq a loci circu scriptione procedit )Ex hoc prae Vbi. dicamelo ea estdenominatio, qua dicitur quippia alicubi fieri,esse, isse, aut fore: ut,fuit Caesar in Gallia,Vticae se interemit Cato, bellu geritur in Pannonia. Vel, ut radius dieatur, quod cuiq; respondemus interrogati,ubi res sit,aut geratur. Q v A N D o est quae relinquitur ex tepore. Id est, denominatio,quq a te proe oritur, ut, ante fuit Homerus, qua Hesiodus,& prius uer quam et stas. ante ouum fuit gallina: sic,obita Olympiade quarta, anno ab urbe codita cetesimo,& ut C btiitiani loquimur, anno a Christo nato millesimo quingente timo
66쪽
fimo tricesimo secundo.. si Tus est partium quaeda positio. Situs est totius eor- sitis. poris uel partium in corpore dispositio. Hic in animalibus
uarius ellia potest rebus inanimatis unus tantum est, ut iacet terra, seu pendet potius : stant montes,cautes, saxa, scopuli, arbores: pendet aer,ignis, astra. Et in artificialibus,stant turiares, domus, temtia, iacent areae, lacunaria pendent. In animalibus plures litus sunt, ueluti nunc stant, sedent, iacent, Curva, recta,prona, si ina. Singulis etia partibus suus est situs, ut uultus humi delixus : facies ad coelum uersia, brachia ex Pansa aut eoiuncta, pedes compositi aut diducti. In summa, tota corporis modulatio huc reserenda est,a qua poetae pathos nonnunquam sumunt mi,
Obstupui,steteruntque comae, vox faucibus haesit. Et: Tendebat brachia supplex. Item: Tendens ad py dera palmas. Huc etiam reser gestum, quem in oratore suo Cicero δc Fabius uolunt, ut sunt status erectus, celsus,& caetera. A AB L R E dicuntur circa aliquid quae adiacent. Habere uis .
signifieat in praesentia uestibus aut armis aut ornamento ali- auo cinctum esse, ut cinctus gladio, munitus thorace,galea, Iro,t Oga,annulo, torque. Vocabula huius praedicameli primogenia non admodu multa sunt: ipsa enim uellium aut armorum uocabilia ad qualitatis praedicamentum spectant. Hi eueth se fingimus bracchatum,togatum, armatum, tom uatum, quae concreta sunt: abstracta uero forent huiusmo-i, bracchatura, cinctura,& caetera.
svs CIPIT autem habere magis & minus. Comparari possunt uocabula huius categori , ut armatior eques pedite, & ueluti cataphractus, & uestitior Sarmata quam Indus, di eui pallium quam cui lacerna. Mi I modus omnium alienissimus est. Per iocum ab Aristotela uidetur dictum hunc esse alienissimum habendi modum, ut si quis non conlusem, sed dominam habeat, aut parum fidam: ueluti Martialis in Candidum ludit: omnia solus habes, hoe me puto uelle negare. Uxoriem sed habes, Candide, cum populo. Et cuidam obiectum quod illum haberet scortum: interpretatio tamen Aristotelis nullum iocum respit.
67쪽
op p ONI aliud alii quatuor modis dicitur.) oppositio hic pro rerum simplicium pugnantia accipitur, quam sic de finiunt: Oppositio pugnantia est duorum no permittentium se in eodem respectu eiusde .Huiusmodi Cicero eotraria uocat,& quet in scholis contraria diculur,ipse aduersa appellat. TEMPORE simul sunt.) Corruptionem ad Aere .uihil est necesse, nee addidit Aristoteles. Simul enim dicimus esse geminos. Item aliquando simul dicuntur iuisse aut esse, quorum nec ortus, nee interitus in eodem tempore est: ut simul fuere Cicero & Hortensius, Virgilius & Horatius. LOCI mutatio. Huic speciei proprie motus uocabulum competit, reliquis mutatio magis. Nam e bono malum, seu uiuente mortuum factum, non motum, sed mutatu dicimus. Laxo M. ACTI O.) Est motus agentis, qui in subiecto explicatur.Passio,qui in subiectu recipitur.Haec sex ultima praedica- meta ad natura relatio is pertinet, sed separatur: quia quς ad aliquid sunt, nastutur ex substatiaru, quantitatu,& qualitatu
Coparatione:haecaute ex motu, loco,& tepore, quς accidui . corporalib' Bb statiis. Vnde &extrinseeus uenieti adiculur. ΟΡ P o Ni aliud. Haec uocantur postpraedicam eta, quod natura posteriora sint, & praedicamentis accidant, quare etiam posterius cognoscenda.
DE SYLLOGISMO.Υllogismu/ est oratio in qua ex ijs,quae post tu sunt,aliud necessarib consequitur. v agi orum quidam praedicatori ,quidam conad- ditionalis. Praedicatorius est, qui propomtionis vi constit predicator L. qui si tribus enuntiationseb M absoluitur, perfectus est: si uero duabus, imperfectus
τὸ=mini is est, Cr enthFmema. Hic perfectum completum Cr absoluisfilotimo tum: imperfectum, incompletum ac inabsolutum idem in testigimuη. Syllogimus perfectuε tribus constit enuntiatio,
nibus er tribus terminis. Terminorum, unum minorem: alterum,maiorem: tertium, medium appellamus. Hos in
stituistino bis sumi necesse est: nam aliter e trib s termim
68쪽
DIALEcTIc A. crnu tres eonfisere enutiationes no possumus. Messius ergo est,qui cum bu ante conclusion sumatur, in ea tertio repeti no potest. Maior uero is est, qui in conclusione praedia Propos Onescatur. Minor uero qui in coclusione siubi citur. Enutiatio, filia 1 num quom ostrismus constit, unam maiore propositionem Itera minore ertiam conclusione nuncupamin. Maior propositio est quae ex maiore er medio termino e5stit. Hinor est 3uae ex minore Omedio termino constit. conclusio egqus praemisis duabus propositionibus, maiore ais
minore, necessario consiquitur : in ea eum recte infertur, maior terminus: cum non recte,minor predicatur, quod
quin s modis primae solummodo aceidit. Sγllogi om tres figurae:Prima est,in qua medivi terminus subi estur in mis β g 'torrim in minore praedicatur,qua tua contra fieri eryaleat er po it. Sexunda est,in qua medius reminus Femper praedicatur. Tertia es unqua medim terminvisi persiubi ritu Qv ob res patra figura iiihil aliud esse, nissumis norum ordinem. Μο M instilo fimo,propositionumseries est,mfUt omnes decem Cr noue; nouem prima , quatuorseeundae sex tertia figurae.in hisce ea uerba ponamin,quam uulgo feruntur totam banc rem prae oculis ponunt. Nam etsi barbariem quandam reserare uidentur pertim tamen vis breuius omnia tibi*bifcient.
In hu ut uides uerbis quatuor vocales reperiuntur,quarunt A uniuersalem afrinatiuam significat, E uni salem negatiuam,I particularem asprinatiuam, o pariscum larem negatiuam.ram barbara primum modum primae Barbara.
69쪽
sε T R A P E Z v N T I I figurae e duabus affirmativis uniuersalibus eiusdem qualis tutis er quantitatis conclusionem inferre signiscat:ut,
Bar omne animal est substantia, ba omnis homo est animal Ergo, . Omnis homo est substantia. ubstantia, Aanimal Homo.
Resupinatoc modo, Zmeto indirecte colligere signis
cant. Eodem pacto in ceteris omnibus, ubi recte illataeonclusio est. Praeterquam in quinque postremis primae is, directe an quibus minor terminuε de maiore praedicatur is conclusione:uerbi gratia,baralipton.
Substantia,Animal,HOm . Baralipιον. l.l l B. 9mne animal est substantia, pa Omnis homo est animal Ergo, lipton Quaedam substantia est homo.
signi omnlc. signi Nullus. signi Aliquis. signi Aliquis non. cesere significut in primo fecundae figura mis,ex prima uniuersili negativa, secuda af nativa unis versali,negatiuam uniuersalem inferri,boc pacto:Risibilis.
Nullus asinus est risibilis, . ἰomnis homo est risibilis.Ergo, Nullus homo est asinus.
In tertia figura per Darapti ex duabus affirmatiust uniuersulibus parti Iare afrmativam inferri hoc pacto:
Ratione uti.c Animal. O , o Da Quilibet homo ratione uti potest. ra omnis homo animal est: Ergo, Quoddam animal ratione uti potest.
70쪽
Ex bis pala est,nihil ex duabus negatiust uel particularibus euenire:Cr quatuor conclusionu genera, primis quas tuor modis inseri,quoru etia duosecuda uo tertia Agura concludit, illa dupliciter negativa, haesimiliter partieulare dupliciter. Quare patetstemper conclusione deteriori propo stilanu inhaerere. Sed figuras er modos filogismorufacile intellectos iri non dubito. Verum q*oniam quatuor Reductis ΘΔ primi modi primae figurae, principatu inter alios obtinet, gi morsis. alioru modo ru omnium diligens ad eos olet feri reductio. Ea fit duobus modis. Per conversisne ac comutatione proapositionu,nonlinqua er per imposilbili:id est,ea ad contradictionem alicuius concesse,is qui cum dii utamus eopellitur ac per conversione quide quo pacto fiat reductis,cosionantibus quae in uerbis iasicriptis sunt, breuiter percipere possumus.Nam cu quatuor primae dictiones ab Β, c, D, incipiat,quaecus ab B,incipiunt Aerb ad prima: quae abiadfleeundaliqua ab D,ad tertiu:quae ab F,ad quartu mo dum primae figurae reducendum este significant. Preterea ubietis salitera cripta est,propositione ostendit, qμσμο Arii a ridis eali signatur, eam quide quae immediate praecor, conuero tauri ostius tenda essest siciter:P,uer) litera per accidis: M,autem mos. propo Itiones,quas praemissas appellantisti immutatis βαgnificat,ut prima secundae,fecunda prime locum occupet:
quae omnia ut apertivi pateat, ex sis uti no alienum est. Fapesino ad Ferio reducitur,cum ab eadem litera utraque
dictio incipiat. Fiat ergostroti us in F et πο sic,
Animal,Homo,Lapis. Fa omnis homo animal est, pes Nullus lapis homo est Ergo, mo Aliquod animal lapis non est. e a