장음표시 사용
61쪽
. - . . . Tribus autem tradista modis, quibus Alfiam di iniunt animam,duos iam re- Tex. s. probauimus. σ quas babet γriaq vitantia dubitationes, utrarietatesq; peneri Epit ximus: CT eum,inquam, qua maxime motivismi ame em mponit, quia seip- gus. am mouenm eum,quae oorpus il ams tibi arum partium,aut maris qua 'Quod anima no cognoscat, caetera,incorporeum emeen et Reylargitur rentius modus que sentema quae t eo quod ex elemetis iit,octo Iam Uerit ex elementis constare: quam quidem deinceps consideremus oponet. . rationibus ostendit: de quo Atquepateria hoc, ex elementis animam stare quosdam δαβαωsentiat dii, vide. z. de gener. tex, s. . quae sunt,σrerum Naamyuanque cognψcat. i. ratio, quia res no secudum Athancsentcntiam multamsteio comitantur asserati inoue evrum quam Tex. s. - esse reale, sed intelionale in pluxi a,quae feri nequeuuti serunt mi imili cognoscemesimile, qua ι an, una sunt. 3. lib. de anim, mas res ijas se nentes. λtex. 38. Vcrum non elementa suntsolum, imae si is terra mira sunt etiam alia: Παθα- Non solu quatuor elem ς' quin potius iasinit ortas namera,quae constant ex ipsis,ac coponuntur. Sit ita, sed miXta omnia oporte' turea ex sicere entiri; animam, quibus illorum unumquo se, coponitur ret in anima realiter esse,& vitrem Usum copositum, quo cognoscet, quaeso, vel emis ut qui his Deus, vel innumeras ipsorum propor- homo, val os, vel caro, F cxtemnum compositorum a numquodq; similiter. Nom
Nota,q, mixtu non est ipsi discrimine Mexios unumquodq; conficitur ratione quadam,composivione Helemeta aedaliquid e X ipsis quemadmodum Empedocles os ex elementis constine censet. Dicit enim,cbpositum, cotra Averroe. Cooperat ante duas ullus iu hsiima Ῥasis,
Aeris,ac fontis partes, Vulcanus oe ipse
amor ex odio adiunxi quis canida, magnarissae udaq; Naturae confecerat a.
AG itur elementa pro unu Pt in anima, nisirationes etiam infinio consetis. numquodq; enim coen cersimilcos aut caut bomiuem non cognoscet ρη se se nisi ipsa inam Di sint. Hoc aute non opus est unum eoru esse dicere, quae sise tri nequeunt. Quis enim ambiget unquasi lapis, et bom'vel equus insit in aη mais bonum iliter, non bonum Ο decaeteris identidem rebus' e. ratio, et omnia dece pridi Praeterei cu id, quod est, multipliciter dicisueat quoida enim substitia,γοι Tex Q. ometa essent realiter inani- dum quantitatem, aut qualitatem, ut aliquod aliud enumeramim iam praedic ma: quia sicut omnis res dς si merem usignificat a tru ex univosis,an non ex Miresis anima conster At nonniri debet per principia pro idetur comunia omniis egis elementa. Ex hiscene igitu Ita, costi quae substitio,nisi solius substantiae. titatis elementis obstitia si non quantas. Eos igitur,qui censentatumam ex niuersis reni iure saec ethuiuscemocli alia comitantur.
'er c 7.Vtreati eii: ut autem moueri maerereti iresistere militer rem Oscere. Atqui multas dubitationes, in letionalis,infra lib. 2. a. c. 6 aedis ulrares Empedoclis habere sententis, corporeis, inquam, ementi re sibi
Quod ossa non sentiatilib. 'enim anima 3. teX. 66- sentire videritur. Quareneque s liasib Hiropontibat tamen
ictus cognosci respgula testatur id, quo evntentia late paret. Purtium . -- alium corporum eae,qua sunt pliciter terrae, rosiasere ut ii uinit .
Herimn Quare neque miliasib stio inibat tamen.
62쪽
quia continet, quicquid id tu idem sinat nequit esse quicquam praestabitas aai- .ratio,in qua a duerte. elem,quod qui Idominetur, c madis etiam turAeon. Maxime enim rati ic meta sunt materiei simillima sonum est,hunc Omnia praecessisse V prae tantisimum omnia in, Natura δε- Scet prs stat ala,quonia coti-minum eccisti autem demanta,e quae unipraecedere censent. net, l impossibile est pretries. 83. . stemm ve opira fusileomni auima dicit, nec conum, qui censent imam ex statius alied esse intellectu. elementis ideo cliare, quia staris,cognoscitq; ea,quae sunt,nec etia eorum,quima Insufficienter de anima dixime mosmum isam asserunt se. ti enim omnia mouentur,quontiunt. Sut Neriit,quotquot eam eX inoenim animalia nonnulla, quae non mouentur loco, CP tamen boc sto motu anima tu,& sensu expenderunt.
videtur animal agitare. Similiter mram,qui tum seu diuum,quam inrest Elia
m elemenins con iciunt, nemo animam omnem complectituri ere nami; M len
turpi asae, at evertis suur tamm oe latim:s, sensus. Animatium quoq; plura An quae mens rationeq; vacant.
Tex.8 . Quodsiquis haec illis concesserit, intellectumq; ps separetem esia imae,
identidem sensitiuum, neq; sic de omni anima, neque de usta tota ducere vide-bsitui. In hoc redem errore Nidetur esse ea se iretia,que cominibus Orpbicis feretur. Dicit enim Orpbeus animam ferri Penns, m ex toto intredi respiratione. Orphe' in isse inci git absur- Idotem nequit i seu acciderapiari neque quibuslam itidem animalium. quip- dum,dum dicit,et aer vivit, tecumbata Hiansa resphent.Quid quidem eos praeteriit, qui ita an a ceu- de respirado anima trahim'. Fere Tex. 8 s. Orit vero si conficere animam ex elementis Ῥοπω non ex uniuersis continuo s.ratio,cu rectu si iudex sitim cienda esse videtur. Altera nanq; pars corruitutisse citra ebibe w,ν &oblivi merito antiqsuper-p6itamq; di temere. Reddi enim γ ipsum redisi,Ῥt paret in obliquu cognoscue stultatis argutitur,q sicut inmus: gula nanq; iudex est utriusq;. st obliquum noc=ui plane,nee recit. doctrina animae fuere dimi- Tex.8s. Sunt qui tu toto Hosper νῖum ipsam inquiunt ιθ .Quocnca L sita nuti, licua caulis,quas ponem Thalis omnia plena deorum seputauit.Hoc assem dubitationes habet nou- bant, fuere superflui. nullas. QVam enim ob causam auima in aere quidem , ωeli te si inest,n facit Improbata opinione,*aia auimal tu misis autem scit, praesertim cum tu i Is videatur esse praeontior' ex elemetis sit, ea refutat, &- Querer etiam quin iam,quam ob casiam anima e quae est in aeue stabilior docet aiam in toto uniuerso I Eae immortaliis ea, quae in animalibus luem pinilla: unde Thales omina Tex.sr Inrobiq; autem emergit quoddam absurdum, rationis grediens mei sinam plena esse Dijs,& S.Th. lite ne,aut aerem animal es P dicere, rationis gredietur fines, aserere sis avi, dicit, lianc opinione causam malia uou esse sit is ipsis animi, era ui dum est an . de origine dedisse idolatrie. 2. 8 r. Vidonrur aurem ideo putasse iubis animam esse,quia mrum; partes ei sim Curan aere anima immortasunt foret . Quare nec se est,ipsis, m animam,Wpartes eiusdem 4b, dicDest lior unde nobiliori modo et i, si animalia ex eo siunt animautia , quia in ipsi; aliqua pars continent s reci- actu et nam anima nostra diptari γε si aere quidem mcerptus clusitim est species, anima autem est dissimi- uersis parubus diuersimodelium partiumlater aliam .mspartem inesse, alam nun in p. Ne se est ibi- adii ret.
tur, ipsam aut ilium espartium,aut non in quacunq; totius Heth a te. Pa raditur ex didiis, ueque corvitionem eae re competere animae, quia consta ex dementis, neque recte,verei; dici motum eidem Desse. X. 89. quoniam cornoster entire, opinari, insupercupere, Miberare, O Omhinor. dubia appetitiones inius animae sunt motus etiam animatam loco ab anima sit, σtatio. insu er accretin status,atque Aretis: quae re utique quispiam, virum botu unu- Vide lib. z. tex. I 3. quodq; toti animae competat, nos intilleamus sentiamus m moueamur, caeter m 4 uquodq; a mus, patiamurq; mta,an aliis alia partibus'Ipsum . dubi- praeta Murre, trum in serum ali uo ino, an ire pluribus, tu in omnibus con
titio. Asia an sit cius alia quaedam etiam causa' Tex. bo. Atiue sunt,qui dicunt, ipsam es parrabilem,nbsique abaetuspante intolligere, Opinio Platonis in Timaeo,
alia cupere censent. anima alia in cerebro, alia mTeκ., i. si es' igitur ipsam continet an am, sipartibilissienon corpus,quippe cium epate,alia in corde.
contra ρotius ῬHAstur corpus anima oentinere. Quapropter σ ressa cisoliti- I . ratio contra Platone,quia tur corpus .atque ut cit. Si igitur aliquid aliud ipsam continear, Pnu fa- aia cotinet corp',n O ec Otra. viat, illud eri r otissimum anima. soportebit etia de illo quaerere, utrum Nnu, Nota P anim x immortaliari multarusit paetium' tr; it Mum,cur γ' animam continuo G dicimus tale,&quaestione de immor C unum talit. anuuae loco. s.
63쪽
et .ratio,quia intellectus nulla
parte corporis cotinet,quod pro animae immortalitate etiam notandum eodem loco. s
3 .ratio de qua supra teN. 68. Ex quibus prior dubitatio solui debet, et no ea de ais iacultate sentimus S intelligi
Solutio est tacitae obiectionis: quo enim unumquodq; praestantius est, eo operationes habet sublimiores,& plura pr statioraq; organa e Nigit: in plantis ergo , quae imperfeci issime viuunt, pauciora sunt, S uniformiora Or- g na.
γaum ecula partibile, ni sus ratis diuaereret quidnam it illud, quod i ud etiam continet 'atque hoc a EL petiis tu initum ditio. Dubitabit etiam quispiam departibus eius, quam τηaqucq; potentiam in corpore lubear. Num sanima tota totum conti rear corpus,oporret Priamiiu.tri; etiam partem,aliquam parrem cor aris continere.
Id autem Oemiis se Ῥidorunquam enim paret u corporis ortae AM, autquo coimebit paelis,fnrere quoq; di cillimum est. Videmus autem sir plantas diuisas Ῥmere, animalium vis lammunulla, pote animam,sse non numero, tu men specie, eandem μα-bentia, scapi panium utra i iis sensum habet, Wper aliquia tempus
Neque absurdum est,si non perdurunt: in timenta nanq; non b bent, ut naturam conferuenticia nihilominus omnis is Ῥtraque pari missunt animae partes. Atque auimaepartes eadem subhpecie culicatur,oe etiam tota illae cui te, quia non1eparabiles fundito.a autem avim,
quia iudi uisibilis est. . Videtur autem . id principium,quod inest in plantis, anima quaedam spe inec enim Iesu comunis ψὶ plantis, avimalibus. Atq;bec quidem a frenendi principio separatur :=ie autem ipsa, nihil est prorsus, quod habearsensum.
HAS itaq; nostras margineas annotatiunculas si diligenter inspicias lector studiose,nil profecto desiderabis ad antiquum
sententias percallendas,refutandasq;. Scio enim eta numera tione veterum opinionu quodam tenus doctrinam nostram de anima c'nfirmari,quoru propter aetatem autoritas iam recepta est habet enim in omni genere testimonis momentu nocontemnendum antiquitas testimoni j: nam iudiciu multo tepore comprobari videtur .sed quia Arist. opinionu veterum omenta,& firmamenta solerti admodum diligentia ponderare videtur, Sc in quibus veritati consentiant, dissentiantve, insigni sollicitudine iudicatiqui a rectum iudex est sui,& obliqui.lib. I.teX. 8 s. ad illustrandam veritatem de anima sufficiat nobis' Arist. disputatio , quia licet grauissima sit, & multum habeat pondetis,est tamen satis perspicua: ad illam ergo nostris quasi asteriscis annotatam te remittimus. Haec enim tibi pro nostra industria praefiximus, quasi compitales quasda statuas, ut dissicultates quae sese offerrent in contextura Arist.vel oscitater percurrere valeas. Boni igitur ut existimo consules nostrum huc qualemcunq; laborem,qui te ad sequetia eXpediet: sat ergo ista pauca sint pro primi libri de anima expositione,ut maiora Spraestantiora, quae tibi polliciti sumus, insequentibus pristare valeamus.
Te X. 9 Te X. 9s Solutio et .q. negativa, et licci indis uersis, potuit et ait priores a posterioribus sint separa
biles, no tamen econtra . tamen in
uno eodemq; corpore non est nisi ala una,vt in. lib. et .ca. 2. definitur inobis cu S.Tho.
64쪽
nobis tradita sunt, deamus rursus oportet, atq; enitamur velut ab initio determinare,quid anima siit,& quaenam sit eius comunis maximὸ ratio.
Plerisq; veterum de anima sententi js r dicitus euulsis, atque e medio prorsus sublatis,obiter etiam probatis, lus ab ipsis recte dici visa sunt quae nos stultosorum commoditatibus consulentes margineis anno' lationibus admonuimus Aristoteles hoc
secundo volumine naturae ordine, contra
ria forma id est falsa antiquorum ere istimatione explosa,ad propriam semetiam, uainducere instituit,tra illum iacit:edisseritq; ea ambiguitatum capita, quae prooemio horum liororum in quaestionem vocaverat. Hoe sane est ab initio deterin inare, non ut Neothericus quida,quod prius de essentia, mox de facultatibus,demu de operationibus: sed potius quia antiquos insufficientio& fallitatis redarguerat,quibus eliminatis, futuret disputationi viam prs parauerat, iurita propriam opinionem animam in comuni definire nitendit:idcirco dicit rursus iam ab initio res inchoanda,quasi dicat, liactenus veritas non constat,quam oportet pret- diffinire,ctim nec vere, nec exacte a veteribus traditum quidpiam sit. Unde primum omnium generalem, atq; com munis. imam animae definitionem proponit quod futura sit praesentis disputationis, non modo initium,sed firmum etiam tandamentula rivnde quaestiori . v. in prooenuo posita,soluit tir: demde singulatuu aliunx propria, accidentia inuestigat,& oblata partitur. Iuuant enim substantiae cognitionem accidentia, atq; ut communia accidentia communem
sub stantiam indicant, ita propria propriae
substantiae naturam declarant: tum ab obiecto communioris animae,nutrimento sciis licet vegetatiuae obiecto,ut ab uniuersalioribus sit doctrinae processus,disputationem suscipit: post haec mox sensibilia in commune triactat,quae continuo pressitis, atq; specialius prole quitur, ut nunquam sibi noconstet in illa sua ab uniuersalioribus procedendi methodo: tandem sensus comm nis,atq; imaginationis,& csterorum inter
norum sensuum si qui sunt cons derivione librum istu in claudit, de cuius sine,atq; tertii libri principio posternis disputabitur. Praesenti autem textu proposito scopo, Ari Methodistoteles iam hunc Iibrum superiori connectit: vitium eni in ellet, si disciplinaru processus interpoliatus, atque intercisus estet: maxima sane methodi virtus. est, si copolata sit atq; continua, ne mens suspensa ali - i ii ;quid desiderare videatur. Proponit autem a soluturum ire quaestione septimo, & octauo te κtibus procem ij propositam, nuquid una sit animaru desinitio nam quid sit anima investigaturum pollicetur: & communissimam insuper ammt desinitionem traditurum, quae suo ambitu in omnes animas
ex et quo se diffundat. Quae sane doctrinae
methodus erit accommodatissima, ut quae intellectu amplius quietet, atq; sedet' unde facilis sit ad propria animam ratione tradendam accessus in axime quia cum animae co- ueniant, atq; disserant,comunia,quibus co mu nicant i traduda sunt prissis,posterius propria , quibus differant: cognitio sane animaru secundum diuersos cognoscendi gradus in communem,& propriam diuisibilis est. Sed curiosus addubitabit lector, primo, a. lib. Post. resolutionum ubi docemur Due d ommu quaestu mam primam eisse,an res sit, Diti ergo prius animam elle statuendum foret, cuia cis- quana quid eisset, traderem ux praesertim 'l ca rura si aluina si ulla est,eius nec erit cientia, neq; nem me desumio quia quod non est,no scaur.Se- i.
65쪽
senti textu pollicetur, alii nix communit,iniam definitionem allatura,cum superiori Iibro teX. praeserum .i i. comunissutias de si Ititiones, non lotum dialecticas, sed vanas etiam,atq; inutiles indicariti ergo hic naturalis, propriaq; amnas definitio investigan- Solutis da foret, notam e comunis. Dicenda ad prippiwae, Q inuin,quod cuin subiectu et Ie corallet, atq;rrdiculum ab omnibus, ut communis conceptio, ha
sit anima bearant; Sc ni conseid. iiii vi ex luperiori di- se dem sputatione contra antiquos patuit no pol-Itrare. set hunii odi quaestio superuacanea non
esse. praesertim quod cum animam elle, sensibus sit exploratissimum,& certi unum lib. i. t . a. demonstrare igitur ridiculum foretion enim pollemus ni anifestum nisi ex obscuris palcfacere. Quod vitium irridebat Aristoteles ad similem quaestionem -de natura resesidens. 2. Phys.lex. 6.huius mnos admonebat. illum itaq; locum cosule, ubi dubitatiuncula ista perspicue diluitur: est e uia notis, imum,& quod lentibus sere omnibus e , perimur, de quo dubitare , lio- minis est profecto nimiane iudicio valetis. Mn. - . Ad secudam vibreuius respondeamus,didi i iis stingueda est desinitionis communitas,alia
dua, it fi- enim est communitas,quae ita ex communmbrisco nibus est , Ut nullo modo ere propriis ali--iu a - cuius scientiae principiis procedat,quae tu κici. ra sensum superius in prooemio priani libri dictum. vanas Sc inutiles reddit definitiones. Caeter uin communitas alia,que pr terquam quod communis est,etiam est singulis propria: si quidem naturale omnibus disciplinis est, principia quaeda in uniuersalia prius contemplari: unue quasi gradu facto. ad singularia, ct particulariora rimanda se Provehat,atq; deuoluat. Nain sicut innata est nobis via procedendi ex notioribus ad minus nota,ita sane ab uniuersalioribus ad particulariora quare licet animae sinitio comunis inuestigetur, non tamen communitate analoga, abstracta,& dialectica, sed viii uoca communitate, tuae huius scientie propria cum sit, uniuersas etiam animas squali ratione comprshendit.Quo fit, perperam
Thusius hic Nicolaum Fulginatem Tignosium nuncupatum, licere,ob rationem inter dubita- dum allatam,vanam esse,&inutilem anim definitionetri: id tantum emolumenti habere clocet quod ea promptior reddatur in tellecti H atq; ad proprias inueniendas definitiones paratior. Caeculiuit in prioris
procom ij textus expostione,nimirυ quod in praesenti dubitat reicula suerit hallucinatus.Obitur adni Onedus est curiosus lector, Aristotelem consulto animae communem desinitionem indagare, ut dissicilia quida, quae ad nostram extorquendam attentio nem in prosicinio propoluerat,iam paula
tim eNoluat:addubitauerat enim te X. 8. an
una communis animae finitio, an singularuanimarum propriae essent tradendae t& an de anima prius qua de par ab v I AN.9.ambigebat: utrunq; tamen paucissimis praesciati teX.enucleat,cum disputaturus de partibus anime, communem via in omni u animaria r xione e X plorare aristituat Graiaior,
atque adeo acrior est et difficultati an tradita haec desinitio rationali nostrae animae conueniat quam posterius proprio loto cotra Plutoponuna eNaminabimus, qui, hoc
loco haeresim in fidem incurrit,atq; in Philosophiam in tollerabilem admittit errore, qui animam nostram non corporis actum,
α formam,sed ipsi corpori,sicut intelligentiam caelo assissentem. Cauenduin enim esta pessimo,& periculosisSimo errore isto: naanimae definitio squaliter,ct viri uoce dicitur de anima n6stra sicut de caeteris, quod si actus substantialis hominis. Et interim quod ad huius quaestionis de animae immortalitate decisionem venio, in calce tertii libri mente teneo decretum Leonis. IC. in con. 3. Lateran .sess. 8. Sc in Vie n. sub Clernent. s. luod refertur de sum in. Trinit. &sid .cath. f. porro. ubi definitur,quod no solum secundum fidem, sed secuduin veram Philosophiam,anima omnis,etiam rationalis est actus substantialis: quare illa definitio competit animet intellectiva qua ratione, qua caeteris: error enim est, ct non philosophica ratio, quae fidei aduersatur. Si autein definitione animarum reperitur prius,&posterius, non est in ipsa anime communi notione,& definitione,sed in speciebus. quae variant,& discrepant,scut nulla erin noest ergo vana ct inutilis animae definitio, quam hic colligit Aristoteles.
Dicimus itaq; , genus Unum quod daeorum, quae sunt, ipsam substat iam esse: atq; lauius aliud ut materiam , quod quidem per
se non est hoc aliquid: aliud sor
66쪽
t. divisio. Itantia sit diu fum
num,& speciem , qua quide iam hoc aliquid dicitur: & tertiu id,
quod ex istis constat, atq; componitur. Est autem materia quide, potentia: Arma vero, actus, at
perfectio, quae quidem bifariam dicitur: quaedam enim est v t scietia, quaedam ut contemplatio.
Ab errore antiquorum transitione iacta ad veritatem,terminat Aristoteles questi nem alteram prooemio primi libri inculcatam,de modo videlicet definitionis inuestirdae,accommodatissimamq; viam docet,ntisionem cum cona positione elle quoniadiuidendo,aliena ct extranea propellimus, propria autem deinceps componimus , &comparamus : itaq; definitio diuisione i quiritur,dc compositione absoluitur,in. Physi. cap. i. aliquid simile facit in definiistione naturae, Sin. 3.Phy. cap. i.de definitione motus. Alteram praeterea dubitationem determinat de genere animae, qua hic ad substantiam,non ad aliud quodvis praedicamentum, pertinere docet.Praesenti agi tur teritu,sinitione animae vim ueniat, tre*diuisiones inducit.Prima primis huius te ius verbis obscure nimis,atque paucissimis insinuatur, cum ens in decem genera distribuitur: de qua late in cap prs dicamento rum:& ex his omnibus,quae sunt,substantiam,quae primum est & potissimum prindicamentum, in genus definitionis vocatriquocirca e sse , quod huius diuisionis diui sum est,non logice, sed phy sice usurpatur, nimirum quod physica sit, ct naturalis rerum diuisio.Deinceps cum Miu aliud ut materiam, c. secvdatia in eundem sinem adiungit diuisionem, citius diuisum substantia, quod erat superioris diuisionis
membrum,prae omnibus alijs ad definiendam animam selectum. Substantia igitur, alia materia, alia Arma, alia hoc aliquid est,ubi substantia, quae diuisum est,non Vt est genus seuera lisimium primi praedicamenti, sed latiWs, transce identer per esse.& non e s se in subiecto contra accidens in comuni diuiditur. quicquid enim est,quod in nullo subiecto est, substantia lato voc 'bulo vocatur. Materia autem vere,& proprie substantia dicitur, vidistinguitur cotra accidens 'nam si hiectum est itani mutationis substantia iis, ct principium si abstantiae in nullo est, & sorma non est in subiecto: quia esse in iubi Guo ut antepr dicamenta rijs documentis Aristoteles tradebat est
esse in aliquo: modo licet forma inniatem,tanquam proprius actus in propria potentia sit, terminus est substantialis ipsius transmutationis,& generationis substantie -s. Phy.cap. I. materia tame neq; quid,neque quale, neq; quantum est: cum enim materia potentia sit,non pure obiectiva,vtClumera,& caeterae res fictitiae, sed subiectiva,in qua forma recipitur,ut eX utram in uno esse unitis c5positum,& ho aliquid coagmc . i. tetur: at substantia eN non substantiis non potest constare, sed ex materia, ct torma ..' per se constat, ut ex subiecto,&ama, materia & forma, erunt utiq; substatiae:recte ergo triplicem facit substantia in , materiam, formam,at'; hoc aliquid .Quare merito dicebamus,substantiam non logice, aut metaphy sice usurpari debere,sed physice contra Egidium,& Tignosium illum, dicentes Eridias de his tribus generalissimu substantiae prs Turino
dicari. in praedicamento enim directe maiestati Pria, & forma non collocantur , quan uis ad substantiam ipsam reducantum nam substa.tia diuiditur transcendenter, ut communis
est ad actum,& potentiam. Vnde si anima
non est hoc aliquid, cum sit pars alterius, neq; sit etiam materia, quae sola potentia est: reliquum est vi forma sit, atq; actus noquicunq; , sed substantialis. Vnde questiones lib. I .leκ. 6. posti dissoluutur, si anima substantia sit, actus,vel potentia 3 Pr te reo quaestione illam,an materia sit pars qui taditatis' cuius affirmativa partem Aristoteles hoc loco insinuat,qu a lib. de gene. I .c. 3. solui. Omitto insuper alia controuersia de Endelechia,quem in modu latine sit veri dum: secundum Ciceronem sonat continuatam ,& perenem motionem': ob idq;
vocem inusitatam, nouam, atq; naturaeim rei'
propriam esse dixit. Philoponus unum, & periectum simul habere vertit,id est, causa persectionis & unionis rei, vel cotinens per 'lectionent,& unione. Simplicio placet vertere, delectia , id est, quae in persectione ' habet esse.Plutarco autem, si verbii de verbo transieredum est,idem est, quod perse- μctiliabia,id est, perfecti corporis comprehesio,vt Budeus. Itaq; si per. D scribatur, pro batur Cicero,si petia .Plutarcus: nos vero,
67쪽
quocunq; modo scribatur,recte peractum interpretari dicimus,ut. 3.lib. Phyctex. 2 3. Actus enim has omnes interpretationes in se comprehendit,liam & cst perennis ino-tiomiquidem actus semper est, ct est periecta corporis comprethensio: quia tota esse, es rei persectionem virtute quadam con net. En delechia igitur recte trascribitur sorma, persectist,atq; actus et forma enim per sicat,atq; actuat ipsa ni in ateriam , di sui uitur pro sortii quiesce ite, acta pruno,non pro operatione, qui est secundas ct accidotalis actu,ndeo Cicero Entelechiam , id est perenem motionem,intelligens. actum pri Per Mi. est prinia perfectio. Plura hic Ne inericus quid ain, qui in re clara nimius. est, rania dia dum innumeroa resert autores. Tertia au- teiri apponit diuisione Arillateles illis ve bis , quae Iam aurem 6l ausornua, vaedin Ῥtoue platio, id est,aci' duplex est,prini',atq; secunduci, primus ut scire fecundus ut considerare. Exemplo nanq; scientiae dc considerationis rem patefecit Aristoteles diui. sio 13 autem ratio est nam cum actus diu ' datur in ordine ad potentiam, sicut dupleN est potentia. I. Physi. te X. 3 itera essentia D lis, altera vςrdaccidentalis: ita actus primus toto M habitu diiis ad potui iam essentialem,& Ω- et ς cundus ex ordine ad accidentalem sumet lis ut iur Potentia enim ad esse,id est, quae ad priar tuum actum est, dicitur es lentialis: potentia autem ad operationem, id est,quae ad sec dum actum, dicitii raccidentalis: quas pdtetiae, atq; actus distributiones appositissime per scire,' considerare Aristoteles pate&cit. Est nanq; anima nostra sicut tabula rissa,aux instar materiae primae:nullum actu habet prim bq; per habitum scientie, atq; speciem perscitur: secundo, per eius actua
operationis viconsiderare: sensus ergo diis uiliolus est,quod a tuta, alius est no se in per operans ut scietia, alius semper .perans vicosiderare. Dicet tamen curiosus lector,di uisionem illam secunda substitiae matς Uan am,forniam, i compositum diminutam
drimembris fiat: nam praeter ilia membra posita, addit Arist8tcles ipsum uniuersalis quod substantia in vocatiDic dum , probatorum autorum testim'nia semper intelligenda ,atq; interpretanda iuxta iubiectuarSu nae tum, quod versant. Quare hic Aristoteles in propria sententia substantiam trimebri diuisione partitur, illic autem secundum fama uniuersalem , quod antiquis subitantia erat, quartum membrum secit: controuertebatur enim , nunquid uniue salia essent substantiae Z vel aliter dicito, non quod hie secundum veritatem, illic autem
iecudum famam ut quibusdam placet sed quod hic physice diuitio est rerum,illic autem metaphy lice diuisio est rationum.
Maximὸ aut e corpora Viden . rae 3.
tur esse substantiar,& ipsorum ea magis , quae naturalia sum: la arcenim caeterorum principia sunt
dam habent vi tam, tu dam non habent, sed ea vacat. Vitam au tem dicimus, nutriti*nem, accrctionem,atq; decretione rius qui
dem per idipsum fit quod vivere
dicitur. Qu3re corpus omne Πλ-
tionem, S considerationem: quae omnes di turale particeps vitae, sub stantia
prsmus, vel secundus: uter autem sit,non facile eripς dietur, quod postea inter soluendas quaestiones adnotabimus. Nam quod ad pressentis textus explicationem attinet, sat est intelligainus, sormarum quanda esse actum semper operantem , ut considerare, ouusi Dodi sunt i ornaae rerum inanimatarum:quadam vero esse actum instar ipsius scientiae,rion semper operantem, ut viventium animae quoniam a tuum, quidam est Primus,atq; per modum liabitus ut scientia: exudam autem secudus, ct per modum
. . Tribus diuisionibus prouimo textu ge- ntae
nus animae inquisitu sim, totidem pr senti in mitisus diiserentiam inuenire instituit. Si quemad- Rui modum ills treς priores ex parte animae, d p h, ita tres hae posteriores ex parte corporisco mς, is msiderandae sunt. Prima diuitio primis icX- saturitus verbis ponitur, qua subitantia in corpo- i. Hur fio. ream,& in incorpoream distribuitur: coi-poream aut et ii maxinae videri substat iam dicit,quoniam manifesta est, atq; omnibus
68쪽
est in consessio: nain cum de spiritali substar tra non desunt,qui ambigant,sune,an no: tametsi corporea substantia omnium consensione probetur: licet Alexander. 7. Met.
reserat Hipponem Atliqum omnem spiritalem substantiam substulisse , quem Epicurei apud Philosophos, atque apud Hae-breos Saducei sequuti sunt. Aristoteles ta men cum fide expresse fatetur substantias spiritales aliquas esse,quod. S. Physi.&. I 2. Met. demonstrat: hic autem duntaxat dicit, ulgaribus corpora ipsa praesertim naturalia substantias et Iebnsinuans nimirum sapientibus alias probari substantias,spiritus scilicet,qui no videtur. Vulgus enim,quod substantiam a sub llado sumt,corpora du-ta Xa ut quae maxime substant, substantias appellat,sapientiores vero abesse do&subsistendo:quare incorpore et magis erui sub stantiae secundam dignitatis, atq; persectio a.d uisio. nis gradum. Secundam ponit diuitione illis
verbis , Et ipsorum ea ma is, quae naturalis sunt, oeci corporum,inquit, aliud naturale est, aliud artincialernaturale, cuius principium ipsa est natura:artificiale, cui initium ipsa dedit ars,& cuius etiam principia ipsa filiis naturalia corpora sunt. Dices, artificialia, Mani ad artem cum pertineat, non esse corpora, pcialianu issi qualia , utpote quae ad quarta qualit sint sub- u speciem reverutur,quod forma,& figu- tantia. ra eorum demonstrat, ergo non sunt cor lutio. P0 nuncupandat Dicendum, Aristotelem corpora artificialia, licet sint accidetia,substantias vocare: quoniam secundum mat ria attenduntur,fecundum quam sunt magis,quam secundum formam ut Aristoteles lib. I. Physi. teX. 63. unde artificialia simpliciter dici asserit, ut que ratione materiae ad genus substantiae pertineant: ideo antiqui artificialia ob eandem causam sim liciter fieri censebant.Quicquid tamen de ac re sit, hoc apud omnes certum esse debet , quod quae simpliciter fiunt, naturalia
entia sunt,atq; natura constantia:quae vero
arte atq; intellectu nostro fabrefatia, artisiacialia sunt,quae secundum materiam in genus substantiae reducuntur , formaliter autem, atq; per se primo in qualitatis praedicamento consti tuuntur. Itoq; in artificiali bus principale signi ficatum est substantia, sed primo significatur qualitas, atque accudens: si conferantur ergo res ipse,principa hor est substantia,si vero non comparentur
in se,sed in hoc quod est significari, primo
significanir qualitas, iuYta illud Aristote
lis in praedicamentis, album solam qualitatem lignificat,intellige per se primo: nam secundario subiectum ipsum, pro quo sup ponit, conlignificat. Quocirca notandum Miadum naturalia corpora artificialium principia, quini comab Aristotele vocari nam re vera sunt Prin po Hympia in genere causae materialis,cum notu sica sint sat sit,ea elle materiam omni artifici subie- ab acauctam. Deinde in genere causae efficientis: si- sa triplici quidem artifices fabricant,atq; ea fingunt. ingenere In genere tamen causae finalis nos sumus finis omnium. 2.Phy.tex. 24 est enim homo microcosmus, hoc est,minor mundus,ac Velut uniuersa creatura. 8. Phy.tex. I . Eisdepene modis naturalia corpora Mathematiis corum principia appellabuntur .non enim
subsistunt, nili in substantia sensibili, tanquam in subiecto,& ab ipsa sensibili substatia quodammodo in genere causae efficiem iis qua nitias per quandam emanationis r sultatiam fluit atq; adeo a corpore illo subinfantiali trina illa derivatur dimensio, longitudinis, latitudinis,atq; profuditatis,quae corpus ad praedicamentum quatitatis per tinens absoluunt.Deinceps quae sequuntur verbis, Naturalium vera corp&rum, σα te
tiam adnectit diuisionem ,v t naturaliu corporum, quaedam animata sint vitaq; parti- rcipantia, quaedam autem inanimata, Sc vita carentia. viva enim vocantur quae nutriviti
tur, Sc aluntur. N5 quod prcter vegetatiua Orsilius non sit sensitiua , ct intel lectiva vita haec γgetanis
telligenti j s. i.de caelo. ad finem cap. s. sed nerit. quia nondum est de his macte tractatum,
tantum eius vitae mentionem iacit,quq omnium consensione probatur,de quae comunior est, in omnibusq; vinentibus reperitur,& quae suo proposito probando magis
erat accomodata. Ex facilioli enim notiori, de comuniori disciplinae debet esse proincessus,& ex eo quod Omnibus est commune S receptum,communem,quam pollixitus est, animae definitionem reliquo capite colligat,nisi placeat dicere argumentum a minori insinuari, ut si id,quod minus vide. tur inesse,inest,&id, quod magis inesse videtur,inerit: ergo si ea quae augentur viuut,
ipsa igitur quae sentiunt: praeterea & quae
intelligunt,vita minime privabuntur. Primo enim de anima teX.eto. no solum motu, quo se uiuentia cient, sed etia sensu vita maianae manifestatur. De embrione vero cu- Embris.
69쪽
randum non est, ei alimentum per matricem Prep .ratur, sicut fructui per ramum, dc radicem: non est igitur tanquam per se ani mal conlidei a iidus, sed sicut fructus in arbore. secus enim quandiu anima vegetati ua duntaκat informatur,quae ordine tem
poris sensitivam praecedit, in nulla specie
collocabitura. deinde cum sensitivam sume- reti animal ellet, Sc brutum, in nulla tamen i,. bruti specie. Cum ergo embrionem vive ari ii re, dc ordine tςmporis lias formas induere et .degea e. animal. cap. 3. doceat Aristoteles,fit, i psum cile tanquam hominis fructu, qui ad complementum naturae mittitur,dcordinaturiergo quandiu est in arbore,non per se .sed cum arbore,atq; homine ipso copulari debet. Ex quibus Omnibus Aristoteles insert,omne corpus vivum substantia esse ex materia, dc sorma copositam. Male ergo Philoponus docet vivente in esse qua- diu in utero est,animal tamen non est:cum organa habeat, tum ad vitam, tum admotu iu,tum ad sensum tuli ructa qua uis ob imperfectionem membrorum infirma sint ad operandum. Vide. S. Tho. I. p. q. 6.art. 3.ad. 3. dc. q. dc. q. II 8. ar. 2.ad. z. vide infra hoc capite tu quaest.apposita, notabili.
' Atq; cum tale etiam sit corpus id est habens vitam, corpus
profecto non erit anima. Corpus nanq: no subit rationem eorum,
quae sunt in subiecto: sed ut sub
iectum potiu sest,&materies. Necessse est igitur,animam substantiam disse perinde,ac formam corporis naturalis potentia vita ha bentis. Sub statia verb, actus est,
ct persectio. Talis igitur corporis est persectio, atq; actus.
Propositis diuisionibus superioribus textibus, praesenti iam Aristoteles docet desianitionem colligere,suppon Itq; anima substantiam esse,quod ipsa simus idq; statim se . . quenti te Xtu est mnisestandii. itaq; a princ mira cipio ad finem capitis orationem instituit,s p μ ut probet animam actum esse corporis physici, di organici potentia vitam habentis, quanuis non sc conivnsat, sed nonnulla
interliciat quibus anim cum corpore Unio declaretur: sic rationem exorditur. Anima, iacti quia in corpore, dc materia recipitur, cor- d fritio pus,aut materia non est: siquidem materia aperi Iurino recipitur in alio subiecto cum . i.PhγLteX. 32.definiatur materia,primum,de vitiis
nium formarum subiectunt ergo si anima
est in materia,noe erit materia,atq; corpus, quod etiam rationem habet materiei: qua ratione colligitur non esseco positum,quoniam ipsum in materia non elu : tot uni autem, si iii materia reciperetur,partis potius, quam totius rationem haberet: est igitur anima substatia ea, quae actus est. Susuci ei diuisione etialia colligitur, animam non cuiuscunq; corporis actum elle: quoniam non mathematici, aut artificialis corporis,
physici ergo non cuiuscunq; sed organici, id est instrumentarii poteritia vitam habetis. Nam si veru est quod Aristoteles lib. s.
Met. ex. 6. docet iuxtac si ditione in forme, tmateriae qualitatem elie inquirendam iit, ut cum anima omni u formam,quae in cor
pore recipiuntur,sit persectissima, quod in corpore etiam praestantissimo recipietur. Vnde sicut forma materiam sibi adciscit dispositam , ut suas exerceat operationes, dc munia obeat: sic profecto ala formarum ter praestantissima plures in uno corpore exercitatura operationes,ut in eas se fundat de exerat,merito inquirit corpus pluribus organis atq; instrumentarijs partibus instructum.Quam probationem paucissimis, sed elegitibus verbis inducit Aristoteles , fatu actus est alis torporis iubet esse actus, nimirum insinuans, actus agentium non recipi
in patiente , nisi iam legitimis dispositionibus sibi accommodato ut tex. 24. posternuamplius exponemus. Quare eri hoc teXtu habes solutas quaestiones prooemii,non tam
tum de modo inuestiganai de finitione, sed etiam de genere,si sit qualuitas, aut qualitas, aut potius substantia: Sc si substantia, an actus, vel potentia , quod est substantialis actus corporis physci , ut a te x. 6. S. 9. Scaliis in prooemio addubitabamus.
Sed cum persectio atq; actus bifaria dicatur, ut diximus quidam enim est ut scientia,quidam ut contemplatio) patet, animam actum esse perinde atq; scientia.
70쪽
nus est,& vigilia : atq; vigilia
quidem contemplationi, somnus autem scientiae operatione Vacanti similis est. Qui
Posteaquam cum Aristotele ostendimus animam debere esse actu , superest & pri-Di Hgut inum esse actum declaremus. Quare Aristo tur actus teles non inuestigat desinitionis aliam par m primi , ticulam ut perperam quidam philosophac ocu se tur sedi in positam inducta quadam clivi siem de sione amplius declaratridq; optima docen intimis di methodo obseruata prestat Aristoteles, explica - quasi tacitet occurres dubitationi,qua qui se M. piam non immerito ambigere poller,cum anima alius sit, an sit vellit scientia & primus, an potius sicut considerare,actus sit secundus. Respondet Aristoteles duos illos actus scire & considerare somno & vigilis esse proportionales: nam somnus scientiae, vigilia considerationi respondet. Vnde colligit Aristoteles aut in re alioqui aperta mihi ipsi hallucinari videor animam actu esse primum, perinde ac scientiam Sc somnum: id probat breuissi ita , sed nimis est, caci probatione, dum dicit, Nam ex eo quod
anima est, oe somnus est, oe a stilia , hoc est,
anima is actus est, qui in somno permanens,
ibi uiuaciter, de quasi sub siletio tacite suas
EXercet operationes: quia quan uis actus sit communis viriq; actui, primo scilicet atq; secundo: concludit Aristoteles textu , ope
rumue vaca insimilis est, idest, similior , &Ptomptior: quare animet primus erit actus instar somni , atq; scientiae: secundus enim actus per aliam finitionis particulam intelligitur.dum dicitur, potentia vitam babentis, id est anima est actus primus talis,qui poterit in secudum prodire: nam sicut anima in somno a vigiliae operationibus prepedisetur,cum in actu primo sit, atq; per modum habitus, potens est, ut excusio somno proprias e Xerat,& manifestet operationesi sis
cuti dormiens, si habitum habet scientiae, sciens dicitur: sic etia si fieri posset,ut qui Dpiam animam in actu primo duntaκat haberet, vivens etiam diceretur: quod Aristotelem diκisse mihi videtur lib. s.de genera. animal.can. r. quod enim h*c dicitur anima
esse actum instar somni, illic eκplicat dum dicit, somnum vivendi,& non vivendi m dium esse, atq: participbtionem, siue ut ipsis
dicit, iliter limi unam: ob idq; nulliani est periculum, si animalia peractum primum definierimus, clim non statim cessent op rationes, quin mo aliquae, ut poli dicemus,eri necessitate sequantur:& quanuis cessassent prorsus omnes operationes, modo a i' pri mus maneret,ille vel solus sussiceret,ut vivens essentialiter euet. Prius enim est unu-
quodq; sua operatione, luae ipsius est acci' dentalis quaeda perfectio. Sed de hoc quostionibus huius capitis latius iam nunc dicemus idcirco ulterius ad Aristotelem per
Altera autem alteram in eo. πας
dem,scientia, inquam,co templationem generatione praecedit. Quapropter anima primus est actus, persectioq; corporis naturalis, potetia vitam habentis: &
ialis planὶ, ut partes rpsius sint
instrumenta. Enimuero partes quoq; plantarum, instrumenta sine controuersa sunt ,riuanuli
videantur ponitus simplices esse. Eius enim quod circa fluctu est, tegmen est solium,& fructus etiam illud: radices praeterea vi'cem subeunt oris: utrisq; nant trahitur alimentum.
Id enim , de quo proximo teYtu contro- D finitio
uersia erat, praesenti adeo aperit' declarat, nis animet ut nulla ratione de caetero inficiari queat, per decla- animam per se amam esse primum: nam si- rati emcnt ordine generationis scientia ipsam con- probatio. templationem praecedit,ita esse ipsum Operari antecedit, vitalesq; ipsas operationes: inon enim ea anima iii continua operatio- pq retatLiae,& usu, sed in potetia ad usum,& actum ua acta est secudum: quare per actum primum intrin- a Elias prisce desilietur. Ruod si in vegetatiui pri- m' τrcae muscum secundo coniungatur, reipsa nil tere, infra refert, cum ratiotle sint,& ei sentia diuers: in quaestio vel non habet hoc anima vegetatiua ut ta- , e pralis sed vi naturalis quaedam est forma,quae titis no semper est cum acta comuncta: tamen ut tub r.