장음표시 사용
101쪽
An vero probant id ea, quae colligit, ut a sapientilara doceat perdifficilem, atque perobscuram habitam esse qua sionem de Natura divina, de qua scilicet tam variae sint,
ac fuerint doctissimorum hominum, discrepantesque sente tiae 3 At homo tam doctus ignorare noni debuit, quaestio nem, an sit res aliqua, fatis ab ea diversam esse . qua res omnino qualis sit, investigare volumus. Hinc . si loquamur
de Deo duas illas quaestiones ab ipsis Ethnicis fuisse distinctas, ipsi docent, quibus tantopere fidit Baylius, libri Ciceronis de natura Deorum. Iam illa prima quaestio nihil fere dii ficultatis habet, quidquid Baylius non sitis pio, ac relis
gioso labore congesserit; cujus rei claro satis est argumen-xo, quod gentem Oullam elle vel fuisse videamus, neque humanam atque doctam, neque immanem atque barbaram quae non aliquem Deum est, censuerit. At ne tantum in vocibus quibusilam genus humanum tibi totum constitisse amplius calumniari possit, addimus. id etiam gentes Omnes agnovisse: rem scilicet esse quamdam, lite naturam, qua nihil tum in sapientia, tum in virtute, tum in alio quovis boni genere possit excellentius esse , imo cui ne conferri quisdem caetera poli int: haec autem omnia, quin & alia iamdudum indicata, quae tenentur etiam a harbaris, dicimus allius supremae perfectionis aliquam, licet cralsis obductam tenebris, cognitionem involvere. At cum in quo magis prinprie tota ponenda sit Deo digna perfectio. an sit, & qualest peculare quoddam attribumum, a quo caetera quodamm
do profluant, vel, ut clariora dicam, quid ea persessio maxime ferat, quid velut oppositum omnino rejiciat, aut alia simi lia, curiosius inquirimus, tum vero & humani sentianus imbecillitatem ingenii, & claros etiam, doctosque, Praesertim inter Ethnicos, videmus homines, in maximarum re, rum ignoratione fuisse versatos.
102쪽
Non recte nobis opponi posset, Divinae Naturae perfectionem ab
. , T scio, quae possit hoc loco' nobis sa piem,'& eruditus lector opponere. Itaque pauca quaedam notanda breviter esse puto. Quid enim p. sertasse inquies, nonne totum sere vulgus Ethnicorum, inter Graecos, atque Latinos, nonne
philosephi plures de suis, Numinibus prorsus indigna quaevis, & abjecta sentiebant, quae a summa perfectione divinae tribuenda Naturae longissime absunt Z Igitur Athei dicendi tibi sunt, si tibi constare velis. At haec non,ita ad vivum reseeari oportet, nisi non modo loquendi, sed & judicandi rationem omnem vel a s
cris,i vel a proctuis auctoribus usurpatam' invertere velimus. Nimirum vulgares Ethnici totam eam rem rudi quadam, ud ita dicam, & pingui Minerva aestimabant.' Maximam suis Numinibus perfectionem tribui oportere . quaCumque tandem ratione, sentiebant. Hinc enim Deos & beatos inducebant, & immortales. do summa sapientia , intrabili pulchritudine, persecta,uirtute praeditos. Hinc & Jovem dicebant: Optimum Maximum, & quidquid in unoquovis genere videretur excellere, divinum appellabant, & eos sere-hant, qui fortuna, ingenio, consilio, bellica virtute praestarent, propius ad naturam Deorum immortalium accedere, & a Iriis iisdem immortalibus fausta sibi precahantur, ac suis. At cum in quo sita esset ea maxima persectio, utcumque definiendum erat, tum vero Contra sanam philos-phiam, rectamque rationem, & plurima, dc valde gravia peccabant. Nam in rebus & pulchris, & quavis honesta natura dignis multa ponebant Ethnici, quae nos Christiani pe
turbationes animi vel in homuncione vituperandas arbitramur. Similis eos dementia cogebat, ut Deos esse corpore in Κ a stru-i Diuiliaco by Corale
103쪽
structos, licet immortali quodam, atque pulcherrimo judb
Carent. Decorum, inquam, id. videbatur. ipsis, ac divinae Naturae conveniens, cum non possent alia ratione Deos, &pulchros, & robustos, & beatos, quin & viventes intelligere. Hanc. sententiam vel ipse repudiavit Epicurus, quod satis clare corpus huic nostro simile miseriis haud ita paucis obnoxium esse debere, non modo philosophia, sed &experientia quotidiana declararet. At quis ex ea sequi discat, ut illi vecordes homines, atque stultillimi, nullam esse
voluerint optimam Naturam, ac praestantistimam, quae sacris ritibus, ac caeremoniis ab hominum universo genere cinienda esset pSed qui vel ingenii aliqua. vel sapientiae laude florebant inter Ethnicos, multo clarius non omnem se Prorsus Divinitatis notionem abjecisse monstrabant . quamvis & ipsi gererent implexam, & obvolutam, ac foedissimis errorum maculis deturpatam. Etenim nili excellentem super hominis Cujusque captum, atque praestantem, eamdemque beatam,& immortalem, divinam esse Naturam sibi persuasissent, cur tam multa de Diis narrata tam facile rejecissent, quae PQe tarum vocibus fusa ipsa suavitate probabantur p Cur, inquam, neque ambrosa Deos, aut nectare pa1ci crediderunt Homero, neque omnivoli furta Iovis probarunt, aut APONlinis amores, aut iram Iunonis, aut furorem Martis, aut Pudenda Veneris tum adulteria, tum vulnera ρ Cur illi ca-Chinnos vix Continere poterant, cum apud eumdem Homerum duos exercitus contrarios alii Dii ex alia parte defenderent; aut cum Sol in currum Phaetontem. filium eveheret, ignarus quantum ei pararet exitium; aut cum Neptinnus Hyppolitum invitus perderet, quod ter optandi Theseo fecisset potestatem p a Cur non modo, quae diximus, sed
- Ο Paulo sapientiores inter Ethnia passim . e. g. I. TuscuL, L diu δε eos fabulas poetarum , ut meras nin Nat. Deor. Laert ru Prooem. σvulas, accepisse, ae magis sobrie L. VIII. in 'thag. 9 L. IX imquam vulgus de Natura divina loqui Xeun b. Dionem bisost. Oror. XII. solitos, atque sentire , satis ex ve- ε, su ι . terum libris constat. Vid. Cicer.
104쪽
neque leviora quaedam in beatissima Deorum vita locum ii
here cens ni, ut quod tantopere Columbis delectaretur Venus, aut juno Pavonibus, aut Diana Canibus, aut Tigribus Bacchus, aut marinis Neptunus Equis, aut demum Aquila, experam ahquando strium in Ganmede flavo ' Haec . inquam, omnia illi Deorum immortalium omni virtute pra santissimam, atque beatillimam dedecere naturam coiislanx tillime sentiebant; nec deerant inter eos qui det poetis gra- Villime conquererentur, quod ea portenta, & flagitia cane tes, hominum vitam omni superstitione refersissent: neque majorem injuriam irrogare potuisse Divinitati, aliquando pr
nunciabant, quam cum ea lem libidine furentem, aut 1- Portunitate noxiam , aut superbia elatam, aut ira inflam
Sed qui philosophiae diligentiorem dederant operam
multo magis, quam reliqui dis homines ea spernebant, Simprobabant delirantium somniat pomrum, ac multo magis Deorum extollebant excellentiam, atque praestantiam. Comjecturam huius rei non obscuram ex . libris Ciceronis de Naestura Deorum facere possumus. Tres enim ille trium disci plinarum principes, Velleium Epicureum, Academicum Cot fiam, atque Lucilium Stoicum, accurate sane, & diligenter dei naturλ-dis tantes inducit. Iam si prolixas, at elegantissimas ipsorum orationes legas, fundamentum hoc totius fere quaestionis praeclare jactum videbis L Naturam nempe divinam, & optimam, & praestantissimam, esse' ducem dam, ac nihil in ipsam cadere posse . quod cum eximia virtute , cum perfecta sapientia, cum perenni felicitate pugnare videatur .' Labuntur illi quidem tam boni philosopha, tam Gepe labuntur, atque tam turpiter, ut jam illos adolescens, aut mulier Evangelicae doctrinae luce perfusa, redarguere
Dcile possit. At id quidem temporum, atque sectarum dari
debet, non Ingeniorum, vitio. Caeterum, quod magis ad xem nostram facit, illam praestantissimae Naturae notionem,
tamquam heraclium, aut lydium lapidem adhibere viden-i
105쪽
tur, ad quem sententiae cujusque bonitarem euplorent. Hinc enim dc sua placita saepe confirmant, & adversari
rum opiniones plerumque refutant, atque Concutiunt. Eadem Naturae divinae notionem a Platone servatam, eamdem
ab Aristotele , caeterisque Philosophis Ethnicis invenies, ubi velis ipsorum, quae superant adhuc, scripta consulere. SM & illud ex iis disces , - quod praecipue nobis hoc capite Proposuimus, eam Veritatem, de qua loquimur, a stultissimis etiam Idolorum cultoribus, aliquo tandem modo, fit ille receptam.
Habes autem ex his omnibus quid Baylio respondeas , modo speciem' esse Idololatriam sub Atheismi genere comprehensam probare conanri a), modo cultores idolorum 1 Patribus Atheos fuisse dictos, modo deteriores ipsis Atheis
habendos, modo non secus, atque Atheos eosdem, unius veri Numinis inimicos. His omnibus tantum imperiti Cariuntur. Sane quae profert. Baylius, ad ipsius magnitudinem sceleris, quod admittebant Ethnici, cum Numinibus commentitiis & preces, & sacra facerent, nec non ad repugnantiam , quam scelus idem contra virtutem Religionis haberet, declarandam, pertinere fortasse possunt. Caeterum,
si opiniones ipsas inter se comparemus, nemo est, qui facit dnon videat intereste plurimum inter Atheos, qui nihil vclis esses homine melius. divinis honoribus , obsequiisque dignum, & Idololatras, qui notionem aliquam Divinitatis relinquant, licet ad res etiam sordidas, atque deformes, transi
quest. 9c. Caetetum ipse Baylius, huDrat. Ira enim Rep. aux quaest. die. quo Ioeci Athenie Sem civem cum C. 98. p. 697. za U- ora geri hospite de natura Deorum collo- Ave uous P idέe G Diea y L' Albμquentem inducit, ut non minus, il- uian. Oui faus Mute . Γ Braurium, quam Caseum quem Wis desi- Dites moi, je uous prie, ee que
summam ab illo Naturae divinae per- irae . . L' Albeu. La ρIus excelieu refectionem agnosci concedere vile fur , eripere d'Dre , qui sit dans Iaquamvis turpissimis eumdem erroria nature des c.oses .
106쪽
IN AGNos. DIU. i P. I. C. XVI. 79
ferre non dubitent, & ficulnos etiam, & saxeos Deos sibi Pie, sancteque colendos existiment. HaeC enim eit non modo verborum, sed & rerum permagna dissensio. itaque nullus fere, praesertim inter Athenienses, o terosque Graecos, extitit inanium Deo uiri cultor, quin semper contra Atheos, tamquam Contra holles patriae, maxime Perniciosos , pro aris. ac socis, sibi pugnandum arbitraretur. Quin etiam, ut quisque maxime superstitione occupatum gerebat animum, ita videbatur in Atheum quemvis insensissimus; ut profecto plurimi Pacideiani Gladiatoris illius odium imitari viderentur, quem ita de suo loquentem adversaria Lucilius inducit. A Occidam ilium equidem, O vineam, si id quareritis, inquit. A Verum illud credo fore, in os prius aeripiam ipse, o stuam gladium in stomorbo, sura , ae piamonibus sisto.
- Odi hominem, irmus pugno, nee longius qu/dquam , o Lobis. quam dextrae gladium sim accommodeι alter, que adeo sudis, atque odio it ius esseror ira.b Itaque dementes quidem Idolorum cultores, & scele- Tams, &. impios. non tamen prorsus Atheos, eo sensu, quem in hae nostra controversia prae oculis habere debemus, fuisse constat. Quae vero de veteribus tum Graecis, tum Latinis disierimus, ad eos, qui nunc etiam in vastisi, mis Indiarum plagis existunt, transferri iacile possunt.
Ostenditur quami referri veram Atheseri texere norimem, σAuctores aliqui refelluntur, qui rumis eamdem amplificant. CUM tam multa de vera scribam, accurataque illius impietatis notione, quam proprie Atheismum a Graecae voce ducto nomine Recentiores appellant, subinde vereor ne
107쪽
multis, in explicanda quaestione, ut ajunt, de voce, non
mediocrem videar operam, curamque consumere. Id enim,
inquiunt, quid aliud est, quam rixari de lana caprina, quod Horatius vetat, atque adeo cavillandi materiam quaerere pSed qui nobis haec objiciant, ex eorum erunt fortasse numero, qui de rebus ad haec liberalissima studia pertine tibus judicare non possint. Etenim homines in arte Critica diu, multumque versati, potius queri solent, illius, atque similium vocum genuina significatione, multis ab auctoribus, vel nostrae, vel superioris aetatis, sere neglecta, seu magis, quam par est, dilatata, clarissimis resnas tenebras offusas, ipsamque totam historiam Atheismi, quam expoliendam sibi susceperant, innumeris implicitam fuisse controversiis, atque turbatam. Etenim Atheorum teterrimo nomine plures essct censendos opinati sunt, quos ab Atheorum impietate satis abhorruisse, vel ipsa nominis, nisi fuisset ab iisdem contorta, genuina significatio declararet. Neque vero tantum
in verbis illi lapsi sunt, sed in ipsis rebus. Etenim non satis clare, atque distincte percipere potuerunt, quid esset Naturam divinam, alicujus perversitate opinionis, omnino de medio tollere. Itaque prorsus eamdem ab iis negari dixerunt , qui cum ipsam aliquo modo relinquerent, non tamen ei notioni consentanea videbantur afferre, quam Scriptores ipsi, cum Dei nomen audiebant, animo versare consueverant. Iure igitur Scriptores ejus generis reprehendit Ani nius Genuensis. in Si semes constituamus, inquit a , inter Atheos eos referre, qui nec plene, nec, ut Dei perfecti amnaturam deera, de Deo opinantur, aut loquunt- , quum H D- prema illa natura incomprehensibilis, ignoreturque melius, quam sciatin, nimium, ac stulte Miheorum historiam augebimus m Vidit etiam id Jacobus Brucherus, Vir & eruditionis, quam semper prodit, & artis Criticae, quam plerumque praese- fert, laude celeberrimus. Hominem saepe laudabo, qui secum insensum Catholicis, tum Italis iniquum non raro praebet o
108쪽
IN AGNOS. DIV. LIB. I. P. I. C. XVI. 8 I
het. At laus, ut Societati suae non satis addictum Melchio rem Canum extollens scripsit Pallavicinus, judicii munuῶ est, non voluntatis, & merito, non amori, rependitur a). Itaque Brucherus, cum de Iordano Bruno Nolano ageret,& diligenter monuit b Impietatis, 'e Athesmi crimen a profanarum opinionum colluvie istinguendam esse is dc vehementer doluit, quod α fecerit neglecta haec Observatio, ut mulioties is historia Athesmi Iaberentur Hri docti ri.
Sed jam, ne videar auctoritate potius alicujus recentioris, quam ratione pugnare, non Omnino nullum esse periculum, in illarum vocum, seu potius notionum, Attici. vel Atheismi, tanta perturbatione pronuncio. Etenim Athei. hoc est, si vim vocis attendas, homines qui, Naturam divinam, amenti quadam impudentia, non esse calumniantur. si plurimi dicantur esse, si litterarum gloria florentes , si cujusdam etiam, ut ut insanientis, sapientiae consulti, quales ex Epicureis non paucos fuisse legimus, verendum est, ne tandem, vel numero . vel auctoritate sua, possint essicere, quo minus in eam veritatem, quam impiis ostendere maxime cupimus, universum humanum genus Conspirasse videatur. Hujus autem incommodi nullum periculum subest, si, quamvis impii fuerint in Deum, aliquem tamen esse Deum dissileri nequiverint, quem colere, quem diligere debeat, quicumque sanctitatis illius, & honestatis, ad quam ipsius naturae voce informamur, Sc incitamur, evadere cupiat laude perfectus. Tametsi enim absurdissima quaeque de Natura divina comminiscantur, dummodo beatam ponant, dc immortalem, & intelligentia quadam singulari praeditam, atque virtute, quae captum. humanum omnino superet,
Cromati Maii. in praefatione DPeris elegantissimi, arque doctissimi . enititulus Te DAIa Isoria ,e destis In MD di Ogni Firaso meritis Iaeobum Bruchemim laudibus extollit, quamvis in eo quaedam vitia notet . partium praecipue studium,& ea quae nos cursim, ae strimm attigimus; quae nulla ratione fatis excusari queant.
lbin rim. IV. H. C. PhiI. Per. III. P. II. L. I. Cap. II. a p. 33.
109쪽
quae merito nos in admirationem sui, amoremque conve tat, quae genere quovis honorum a mortalibus coli debeat; uno verbo, dummodo Deum esse alliquem & dicant, &sentiant, mirifice nostram contra veros Atheos optimam Camsam juvare poterunt. Etenim cum & ipsi homines vel moribus, vel opinionibus adeo depravatis, aliquem optima, praestantissimaque natura Deum existere, non audeant inficiari, aliquem hujusmodi Deum revera existere, communi generis humani veluti decreto sancitum libenter accipimus. Hi iic paucis quibusdam Atheis persuadere conamur, ut, si velint inter homi: es potius, quam inter pecudes recenseri, etiam ipsi, praeter ea. quae sensibus usurpamus, aliquam pie, sancteque colendam, excellentem, praestantemque Naturam esse fateantur. Id si nobis ex voto cesserit, tum multo facilius hanc eamdem Naturam, iis, ut vocant, attributis praeditam elle demonstrabimus, sine quibus neque immortalem illam esse, neque nullius egentem, neque summa virtute, vel perseditissima fruentem beatitate, posset intelligi. Hac etiam ratione veteres Philosbphi Glebant Ei icureos urgere, & ad incitas redigere, ut illis, squidem constare sibi vellent, longe alia de Deo sentienda esse, quam quae senserant hactenus, claris time demonstrarent. Et eos quidem Philosophos Epicureos non video cui aliqui Recentiores, veluti suo jure, sumant, non modo stultos, & impios, sed prorsus Atheos esse vel censendos. vel appellandos. Multo minus eos Auctores probo, qui, ut Epicureis, licet invitis, inter Atheos locum invenire possint, Atheos esse sine cunctarione pronunciant, quotquot Di inam Providentiam e medio sustulerunt. Ex hoc numero est ille Cane-Phius so), qui, nulla satis apta ratione reddita, scripsit, quotquot Dei Providentiam vel ad singulos passeres, aut
capitis nostri crines deducere recusarent. nec minuS Pro-Prie, nec minus vere, quam eos, qui Divinitatem Omnem aperte negarent, Atheos esse dicendos. Nol- αὶ Baruch canephius p. 13. d. son Albemacbie, edit. de Geneve I sa. Diuitigod by Corale
110쪽
IN AGNOS. DIV. LIB. I. P. I. C. XVI. 83
Nollem iis auctoribus ulla ratione adhaesisset, qui tamen aliqua tantum ex parte adhaesit, Scriptor & ingenio,&doruina magnus Hiacynthus Gerditus. Etenim Atheos appellat, quotquot doctrinam oppositam illi praesetulerunt, quam nominalem, ut ait, Dei definitionem ipse in medium adduxit. Pronunciat autem ea definitio Deum esse is Ens a ternum, suprema intelligentia, potentia, O bonitate praeditum,
se a quo ordo, O administratio Universi pendet m a) Hinc
tres Atheorum constituit classes. In prima sunt qui Deum existere, sine tergiversatione ulla, inficiantur. In altera, qui Deum cum Natura confundunt. In tertia, qui Providentiam negant b). Fatetur tamen accuratus auctor non esse dicendos Atheos, qui Providentiam, ut ajunt, immediatam ad Coelos tantum, aut ad Species generales deduxerunt. Etenim hi videntur eidem Divinitatis notionem aliquo modo servavisse. Haec omnia, ut ingenue fatear, mihi videntur ad arbitrium posta, quamvis multo moderatior fuerit Gerditus, quam scriptores quidam omnino rejiciendi, qui novem, aut decem, aut plures etiam e Atheorum classes distinxerunt,& in easdem philosophos nobilissimos, hominesque alios doctrinae gloria nobiles, haud levi quidem injuria, Compegerunt. Sed si potest, latente Getallo, non Atheus esse, qui
Deum humana per se Curare negat, Cur non etiam eo crimine liberari possit, qui coelorum quoque conversiones, ac motus, totamque mundi machinam ab eodem regi inficietur 3 Paritas enim rationis ei, qui primum illum errorem admiserit, alterum suadere facili negotio poterit. Scilicet, ut humanarum rerum procurationem non esse Deo dignam primus ille statuerat, idem fere alter de mundi totius ad-L 1 mi
aere Universo ra b V. p. ryr. 9 I92. se Consule doctum virum, qui
Cud.orthum in Etrustum sermonem vertit, in Praefatione operis, ubi etiam de illis merito conqueri.