장음표시 사용
161쪽
aliis Atheis sperare ausim, qui Deum quidem esse aliquando falsi sunt, at maximam eidem intulerunt injuriam, quod omnino de propria salute desperaverint. Niewentytius quidem sa) gravis auctor, & ingenuus, narrat, familiarem quemdam, a C discipulum Spinosae sibitum juveni fuisse comitum, qui pessimas impii magistri doctrinas, magna quadam ingenii subtilitate defenderet: Eum,
cum aegrotasset, magnam animi tranquillitatem servare, ac longo quidem tempore, Visum esse: nempe hac etiam in re magistrum suum imitari voluisser at repente tandem exclamasse; iam se omnia credere, quae ante 1 negaverat, sed credere nimis sero; neque enim ullam impietatis veniam sese consecuturum sperare posse.
Qiiod quidem exemplum illud mihi teterrimum mortis genus in mentem revocat, quo diem supremum clausit pessiimus hostis Divinae Bonitatis, ac Providentiae Bolingbr citius. Is enim moriturus Deum esse justissimum criminum vindicem sensit; atque ita sensit, ut iam ingentes ingentium scelerum poenas daret. AEternis profecto cruciatibus jam
addicturn dixisses, cum tabescentis Corporis, ac multo ma gis animi doloribus, veluti tartareis totidem furiis, exagitatus, horrendis vocibus, ac maxime impiis, quas neque famuli, neque consanguinei ferre potuerunt, domum totam impleret; & ea tantum de causa ZMoralia, quae semper negaverat, Attributa supremi Numinis jam videretur agnoscere, ut iisdem inaudito quodam, ut ita dicam, stygii furoris genere malediceret.
Quod pertinet ad Spinosam ipsum, non Atheum modo, sed & Atheorum Patrem, atque magistrum, varii varia retulerunt, de quibus eruditissimum Valsechium consulere potes. Nobis ea memoratu maxime digna videntur, quae narrat, ac probat Criticus Profecto non levis, Ioannes Christophorus Wolfius b Morti proximus, ait ille de Spin
fastta Nievventit, D exf. de Dieu III. P. I. c. a. p. m a
162쪽
IN AGNOS. DIV. LIB. I. p. I. C. HIU. t 3s
sa, nullum admisit , saepeque tu haec verba prorupit, o Deus esto mihi peccatori propisius; quod a celeberrimo viro se ace pisse ιsatur Franciscus Italma in Praefatione, quam praemi-μι vitae Spinosae m Repugnat huic narrationi, aliisque similibus, Jacobus Brucherus sa), qui, Joannis Coleri , Scriptoris Vitae Spinosae, secutus auctoritatem, scribit is Hoe D. tum ultimum nec ipse, nec familiares proximum esse, ut in hoc
morbi genere philii si fleri solet, senserunt: illis enim nibutale expectantibus, solo medico L. M. scilicet, ut ego interpretor, Ludovico Meyero, Spinosae amico, eodemque discipulo, auctore infamis libri, cui titulus: Philosophia Scripturae interpres qui Amselodamo accesserat, presente, IX. Kal.
Martii i677. expiravit. m Equidem primo Brucherum in-r'rrogo, cur illa tum Francisci Halmae, tum Wolfit narratio, cum alia Ioannis Coleri nulla posse ratione satis componi videatur 3 Quamquam enim pridem adventare mortem Spinosa non sensit, sed tamen potuit, cum illa fores, ut ita dicam, jam occuparet, aliqua temporis habere momenta, quibus & praesenti medico gratum sibi non fore aliquo modo significaret, ut quisquam intra cubiculum admitteretur, a quo juvari non posset, & clarius etiam eas voces emitteret, quas auctores a nobis laudati retulerunt. Quod vero nullam de vocibus illis mentionem Colerus secerit, argumentum esse videtur negativum, quod magnopere curandum Critici nostri negant. Deinde Bruchero in memoriam revinco, quod ipse scripsit, nempe Spinosae Vitam a Joanne Colero exaratam, ab aliquo Spinosae studioso homine corruptam, sive, quod verbum adhibere Critici solent in his rebus, interpolatam videri. Quis inde facile consequi non videat, quam parum huic libro fidere debeamus p Quis non videat Spinosae discipulo, maxime perdito, illud cordi non esse non potuisse, ut omnia ex illo libro delerentur, quae posisent vel Magistro suo, vel Magistri sententiis invidiam, qua-Gumque demum ratione, conflare 3 Iam ergo Criticae Artis
163쪽
136 DE GENERIS HUMANI CONfENsutis ipsae regulae Postulare videntur, ut si narrationes illae duae satis componi non possint, illa potius Halmae, quam illa Colero tributa praeferenda sit, ac nulla ratione testimonium celeberrimi Viri, cujus fide tum Halma, tum Wobfius nititur, rejiciendum esse videatur. Jam vero illa Acile concidunt, quae Baylius scripsit, fortasse videns, quantum impia sententia detrimentum ex impiorum capere possit. Modo enim ait a m tientibus impiis fortasse impias revocari sententias, quod partem velint eligere tutiorem a , modo quod malum ibmeant suis, nisi certos quosdam ritus a Religione praescrip
tos b) observent. Nempe vult Sophista vafer, & callidus,
'aut eos fidem prae ferre, quam animo rejiciant, aut Certe non aliud videre, cum Primum, ut Deum timeant, De
que credant, adducuntur, quam consilium illud ab omni etiam leviore, quod remotum dicere solemus, periculo liberare. Sed haec Baylii dicta, cum alias ob causas impiorum d crinae minime favent, quas omnes persequi nihil necesse
a) Ita Diction. Criti Art. Bion, IatIonis. Tum vero, si lumen ac Rem . E. Non valde mihi probatur . cedat . quod alutor in opportuni quod eontra Baylium hac de re scri- tatibus,& iu triburatione lainitur. psit auctor egregius, Gauchat Lettr. voIuntas imperare potest assensum Crit. Tom. 6. Lettr. 66. idest, si firmiorem, quam mereatur pondus revocarent impii doctrinam suam , rationum ad assensum impellentitim ut cautius, tutiusquo procederent, firmiorem , inquam, illum inensum eam sinceram non fore di- imperare potest, in quo Catholicaeendam, eum dubium involveret. Fides Divinae auctoritati subnixa quod fidem ipsam Omnino dustrueis consisti e .ret. At argumentum omnino simi- sbi Habet id praeeipue Baylitiale Protestantes multos,& ipsum Hen- Diction Crit. At. Des-Barrea uxtieum IV. Galliae Regem , non me- F. cte. Loquitur autem ibi Baydioeriter movit, ut Catholicam Fi- lius non de levibus istis Athe ix.
dem ex animo complecterentur. Nem- quos cupiditates perturbant, ac Pe pe eum voluntas tutiorem partem dunt, sed de gravibus , sic enim ait, prudenter eligat, hine intelligentiam quibusdam Viris, quoς tantum loniacile cogit, ut insipiens omne du- ga consequentiarum subtiliter dedubium excludat ,& eas rationes atten- ctarum series in impietatem pertradat, atque sequati r , quae possint ip- xit. Ubi sint huiusmcdi Athei num-sam omnino eertam , ut Theologi lo- quam citis indicaere potuit. quuntur, facere de existentia reve-
164쪽
se est, tum quod nulla ratione ab ipso confirmata fuerint; atque hinc a nobis, etiam milia in medium allata ratione, rejici non injuria possent. Caeterum plurimi sunt, in quibus haec altera ratio nullum habeat loeum. An antiqui illi, de quibus Plato, Zeno, A schylus, atque alii, an Bion Borysthenites . an Cal, gula ille Caesar malum timebant suis, nisi certos observarentritus, aut alicui religioni morientes nomen dare viderentur λUerum, hoc etiam omissis, saltem illud attendi velim ividelicet, quo jure Baylius postulat, ut paucis, aut Plurbmis nam paucos modo, modo autem plurimos induCit,
cum quid velit, ut saepe dico, non quid putet, scr ibat sed quo jure postulat ille, ut suis Atheis, tamquam exanimo loquentibus, aures praebeamus, dum nullum a se me tui Numen insani homines jactant; eodem velle nos, ut eis dem Credatur, quando Numinis reverentia sese tangi prae seserunt. Imo pessimos homines, cum Deum esse negarent, non autem cum faterentur, fuisse mentitos, est cur non imjuria credamus. Nam cur negarent, ratio illa esse poterat; insanus quidam amor gloriae, Doenique cujuslibet animus non facile patiens. Cur faterentur, ratio alia esse non poterat, nisi quod dignam esse veritatem, quam aliquando faterentur, vel inviti omnino sentirent. Neque enim alioqui voluissent, apud eos, quorum judicia, Contemptis caeteris, maximi fecerant, suorum scelerum, impiaeque doctrinae socios, levitatis, ain etiam persidiae notam incurrere..
Ab arguthento nobis proposito Digresso sit ad novam rationem, qua Deum Sapienti um existere demonstramus. CUM non modo nationes, quarum barbaria nihil vastius, aut agrestius esse possit, sed & homines depravatis opinionibus, ac moribus tam facile consentire philosophis, ac gen-
165쪽
ras DE GENERIS HUΜANI CONSENfutibus omni humanitate limatis, atque politis, in quapiam agnoscenda Divinitate , considero: non possum, primo qui . dem ipsius Dei Providentiam, deinde vero naturae lumen illud non admirari vehementer ; quo scilicet quid intersit, ut inter rectum, & pravum, sic inter verum, & falsum, haud ita paucis in rebus, facile judicamus .. Nuper autem ea mihi cogitanti, simulque rationes, quibus homines Deum
esse videant, memoria repetenti, ratio quedam occurrit, quaecum nova, tum firma satis, & essicax visa fuit, per quam videlicet ex eodem ipso naturae lumine nobis indito, summam quamdam, az necessariam Sapientiam, ac proindαipsum Deum, existere, intelligamusia Sed cum ea ratio non satis huic loca apta videri posset, eam aut omnino, aut saltem in tempus omittere decreveram: nisi post Lectoris mei benignitati, atque humanitati magis confidere voluissem. tatenim si non modo pietis L sed & oratoribus, & historicis
tam facile conceditur, atque tam, saepe, ut ab argumento
sibi proposita divagentur L cur & eamdem aliquando, mihi licentiam concessum iri non sperem p-Itaque rationem illam hoc modo propono. Audi aliquid esse dicendum est sine ratione sufficiente, aut lumen. illud a summZ quadam , ac necessaria, divinaque Sapientiai proficisci; esse autem quidquam, sinet ratione lassiciente Philosophi neganti esse igitur Sapientiam illam confitendum est.. Uberius ista declaremus. Nam spinosiora quaedam lectorem Priu Mut confiteatur Cogunt. quam ud assentiatur
Principio. quidemia si lumen. illud, qualecumque sit noa enim de natura ipsius est hic disputandi locus si I men . inquam, illud a vultu sapientissimi Numinis emissum . . ac supe3 mentes nostras fui se signatum cum Regio. Israelis
Vate dicamus, suis. percipimus; quid. causae siri cur dum ipsum sequimur, neque ita ullum labamur errorem, , neque vero labi queamus . Ea scilicet divina quaedam ratio est me tibus nostris. inserta, quae cum . a fonte veritatis, ao sapie
tiae dimanet, veritatem, ac sapientiam ubique sapit, opposi
166쪽
IM AGNOS. DIV. LIB. I. P. I. e. XXV. 13s
tas autem errorum moles aut quatit, aut superat. Ea sapientissimi vox est Auctoris naturae, ut aliam Comparationem adjungam, qui licet se clara in luce conspiciendum minime praebeat; id enim praemii animis piorum, cum e corporibus excesserint, in feliciore vita servatur; ita tamen loquitur, ut, quos rationis COmPOtes esse voluit, nullo negotio plurima, eademque utiliuima discant. Nam primo quidem ea principia vel capiunt, quibus tamquam in seminibus humana quaelibet scientia Continetur, tum ea praecepta, quibus omnis morum honestas innititur. tum demum quid homini praestandum sit, ut, ex iis quae novit, consequentia Cernat, causasque rerum Cum videat, earum progressus,& quasi antecessiones non ignoret, similit dines comparet, ac rebus, quae sensibus objiciuntur, adju gat, atque annectat, quae mentis acie Collustrat. Ita fit, ut homines tam sapienti magisterio edocti & facile totius vitae cursum videre possint, ad eamque degendam prae- Parent res necessarias, & rationem noscant, qua regendi animi appetitus, qui tum remittantur, tum Contineantur, ct non pauci germanae, solidaeque doctrinae evadant lavide praestantes. Divinum huiusmodi magisterium, quod pro eo ut recipitur in nostris mentibus lumen naturae vocamus, omnes revera agnoscunt, qui verum fateri Deum non detrectant,
licet aliter alii explicandum putent. Quis enim ex eis non ultro concedat aliquid aliquo modo rationem nostram a divina .Sapientia panicipare, quemadmodum & a Potentia ubres, & a Sanstitate honestatem, dia caeteris, ut vocare solemus, Attributis caetera hujusmodi 8 Id autem, amabo, quid aliud est, quam dicere, sapientiam omnem in mentes nostras, ceu radios a Sole, rivos a fonte, ab illa praestantissima, sapientissimaque Natura quodammodo derivari pAtqui si Deum de medio sublatum velis, cur lumen illiad vera tamquam vera, falsa autem tamquam falsa exhi-Beat, ita ut in nullum indueamur errorem, dum candor S a ejus
167쪽
ejus omnia perlustrat, tum vero labamur, cum malignaσquaedam, ac dubiae faces ab ejus claritate aberrantes interturbant nostros Oculos, aut a temere praeConceptis opinionibus, aut a sensuum inconstantia tras versum nos agi sinimus, ratio nulla sufficiens neque intelligi , neque esse poterit.
Unicum esset esugium, si quis cum Protagora Abderite
clamaret, ut est in Platonis Theaeteto ra nullam , O universalem veritatem , sed tantum relativam . consequenter uniuscujusve homims sensim, is opiniouem unicam esse regulam omnis verutatis . . . Quaecumque alicui videntur esse, ea egie illi, cui videntur . . . Omnem visi mem, seu opinionem veram esse m Sane Philosophus tam praeclarus, si sibi constans esse velit, & non aliquando causae, quam agit, aut ingenii honitate vincatur, sit, ut non modo se numquam decipi putare debeat, sed neque adversarium suum, qui sibi toto spiritu, totisque lateribus contradicit. Huius igitur opinionis levitas, aut stultitia potius, cum satis ipsa se prodat, non desiderat orationem meam. Ne at etiam Cud Norritus dignum esse, quocum se m nes misceamus, hominum genus, abstractas, & generales rerum notiones, & rationes, Circa quas lumen illud vel unice , vel praecipue versatur, nihil esse statuentium, quam mera vocabula , quibus nulla subjecta potestas est In opinionem adeo absurdam venerunt Materialistae non pauci, cum sibi persuasissent, omnem intelligentiam nostram nihil aliud esse, quam sensationem a rebus corporeis excitatam. Quia
unquam stultius dici, vel fingi potuit 3 Interim illud & inviti tam vecordes homines agnoscant oportet, aliquid esto luminis a natura nobis impertitum, quo scilicet inter ea, quae sensus ipsi nuntiant, dijudicare possimus, & alia tamquam Vera agnoscere, alia tamquam salsa rejicere quis enim nesciat a sensibus non semper vera nuntiari p) tum multa declinanda, licet sensus alliciant, contraque multa, . quae illi refugiant, aut minime curent, nobis comparanda.
168쪽
IN AGNOS. DIV. LIB. I. P. I. e. ov. Isti
putemus, atque excolenda. Ista qui neget non ego eum cum hominibus insanientibus comparo, sed simillimum brutis animantibus judico. De hoc autem lumine omnia stre dic, possunt, quae & disputata modo sunt, & disputantur a nobis. Jam enim rosellendi veniunt qui non magis illa quidem vera, sed aliquanto minus absurda in medium afferre Posse ot. Dicent enim, opinor, ut lumine praediti simus.
Cujus ductu veritatem assequamur, in nAturae nostrae ne .
cessitate positum esse sy). Si res tamen ita se habet, quis
non o Commentum hoe ratione illa tam rationes rerum, ipsamque Veri-
etiam re furari posset, quam Auguis talem eoncipiamus, ut quid ueter stinus tu Iib. de Iibero arbitrio ω - , num , infinitum, immutabiti, ne tititor excogitavit m suapropter . eefarium . di uniυer D . Tum sub inquit, usuo modo negaveris ese dIt m I. veritisse, in rationibus incommutabiIem veritatem , hare bis aeternis , immutabitibus sto φ' io , quae incommutabιIiter ve- sita es omnis ars , Iapionita .r erro fusi. contiuentem , quam non arte . ac sapientia omnia consitu Pqs terre tuam, veI meam, ver ea sunt .... MbiIne ergo erit illus , ς is hominis ... sed omnibus quo cuncta constant, utque μου i commutabI Liter vera cernontibus, tur δ α Id etiam ex eo philosophus ν quom miris modis seeretum . er egregius confirmat, quod nihil ve pμβος m Iumen praeso esse, ae s litate eulchrius. aut amabilius, ni Fr ebere commauiter . Omne autem hil sapientia illustrius , aut clarius a quo communiter omnibus rutioeia viri omnium aetatum , tempiarum ν ratibus, atque inteuigentibus prae- eivitatum sapientissimi iudicaverint. s. es, ad tutus eorum proprie u Deinde probat, sicut res illas in ipsa pertinere quis dixerit λ ra natura existere dicimus, de quibuεC0t sonat his eiusdem Augustini do- eorporei nostri sensus idem omnε rim L. VIII. ν - Ο scel- tempore testimonium tulerunt λ. ide ventis, Deum unicuique habenti ra- do 'tig assurenssum . quas intimi se tionis usunt esse m Iumeis rerum sus. & intelligentia ipsa repraesen σοgnoscendarum m. In his, alii M tat. Rationem vero ita concludit.
que similibus haud equidem Ma - suidquid reais, positivum es, branchii sententias agnoseo . Potius ορι es subsantia , fer subsasti cin eadem Augustini iactrina demon- modus r ergo infinita, aeterus , im strationis eius enucleata semina via amutabitis , di necessaria veritas vetdφον quam prae e teris Philoso- es Iubflautia , aue atieujus DUAE Phi , nisi fallor, Cl. Ioannes H-- stiae modus. Substantia autem tuaxitis Ret o se. T. I. P. I. S. I. de quaecumque sis, aeterva, ius ito , E s. Dei Arg. ro. adornavit, at- di immutabilis es , ejusdem ne σώς Promovit. Iubet ille, ut quas. generis, cujus es verisus, quoe im
169쪽
aon consequi videat, nostram id ferre naturam, ut vera nos
distinguamus a salsis p Rogo jam utrum omnia, an aliquae tantum p Aliqua dicent opinor. Quid autem haec potius.
quam illa Z Haec sola videlicet, ut corpora nostra, vitamque tueri, ut ad honestatis regulam nostros Componere mores, ut felicitatem, quo omnes duce natura vehimur, consequi aliquando possimus, nobis omnibus innotescant,& clara quidem, evidentique sub luce, quae mentis Cujusvis oculos feriat, innotescant oportet. .ae vero, cum ad agnitionem animi pulcherrima sint, tum ad eos fines optime faciunt, vulgo tamen sine graviore detrimento
ignorari possunt, paucis quibuslam, quos ingenio valere dicimus, praesertim si diligentia non desit, quae mentis , ut ita dicam, fores latius aperiat, vividiore quodam illustrata ipsius naturae lumine patefiunt. Ita fieri videmus, ut neque homines unquam desint, excellentes, atque praestantes, qui caeteros sua sapientia juvent, neque vero plerique contemplandae studio veritatis illecti . militiam, aut alia munera, quibus publica Continetur salus, aut eas prae- Cipue artes, quae tantum vilia quaedam moliuntur, atque minuta , sequi .detrectent, cum maximo .Reipublicae incommodo. Caetera quidem omnia, quae utrum sciamus, necne, ad eos fines nihil reseri, vel si quid refert, quemadmodum ex seminibus terrae Commissis tot plantarum genera
prodeunt, seseque paulatim in auras explicant, sic ipsa iaillis contenta principiis, adhibito labore, & industria enu
cleari possunt ; ut nos distilictius, atque luculentius ledo-
ea, atque alia omnia Iloo ii perlegimus, laus illa Clarissimo Viro a docto homine tributa videri veri Nisma s,let, quod videlicet vim σ-mnem DeoIogiae naturans ex irat in I. purte operis ὶ tanta brevitain re , perisieuitate, prudentia, ut uia
fultam, recentem, cffutingentem.
particuIurem , mutabilem fundamentum esse modi influisti, aeterni, Mniversalis , neesarii , edi immura. bitis repugnat . Alia multa in hanc rena eongerit Hookius demo strationem eam ab obiectis adversariorum vindicans, quae apud ipsum
videre potes. Nobis quietem, dum
170쪽
IN AGNOS. DIU. LIB. I. P. I. c. XXV. 143
ceret non admodum sollicitam videmus fuisse naturam. Iam ego in hoc toto negotio, quod naturae magisterium recte quispiam appellaret, sapientiam, eamque maximam agnosco. Num tibi praeceptorem nihil sapere persuaderi posset, e cujus schola, tamquam ex equo Trojano, Viri in omni sapientia principes extitissenti quos vero militiae, vel reliquis artibus potius, quam litterarum studiis vacare, publica salus exposceret, brevi e schola sua iis monitis instructos dimitteret, quibus & totum vitae cursum sapienter moderari, & doctiorum sapientia magis in dies proficere facillime possent Num vero recutitus ille Spin sa, qui tanti suum faciebat ingenium, ut modum divinae Mentis esse dicerer, ad erudiendum populum, qui nain omnino nollet, posset autem ipsis docente noscere, aptiorem aliquam, vel utiliorem, expeditioremque adornaret pIam si caeca quaedam, ac nemini parens naturae necessitaseae praestare dicatur, quid est, quod tam sapienter illa se
gerat , cum neque alieno ipsa consilio regatur, nequae suo pEo enim dementiae non venies , opinor, ud necessitatem eam naturae nostrae ingenitam suo ipsam arbitreris agi consilio. Cum enim illa nobis innata sit, imo ut verius loquar,nez distinguatur a nobis , antequam vera illa is quae sunt tamquam cognitionum semina, nobis; innotescerent, ipsam consilii, sapientiaeque arcem attigisse videremur Neque est , cur Spinosa clamer, causas, quas finales dicimuS , universas a. natura ablegandas esse ; saltem donec alia quam ad eo incredibilis, pronunciati rationem attulerit . Ut enim aliae omittam a philosophis hoz loco gravissime tradita , quis non animadvertit , eum, qui naturaae opera comtemplatus aptissimum finem invenit, ad quem ordinari potuerint, quin act eum revera ordinata sint. nota ambigere pverum enimvero ambigeret , idque sapiente , nisi causas Gnale& in naturae operibus esse agnoscendas , naturae ipsa nos edoceretia Oculum sandi cujusvix animantis, ut hoc utar ex Plo, ad videndum, non autem ad audiendum esse disp