장음표시 사용
241쪽
ges innumeros, imo populos bene multos, ct gentes, & nationes. Deinde quis mihi non assentiatur, id exploratissimaveritate contineri, quod tot saeculorum cursu non potuit, nisi argumentis & hominum doctorum, & rudium, & cultarum gentium ,&harbararum judicio infirmis, oppugnari pAccedit, quod rationes aliquae ab impiis propositae, ut nullus Deus esse videatur, eae sunt, ut magnum impe- xitis fueum facere possint. Hujus praesertim generis illae sunt, quae a malis innumeris ducuntur, quibus hominum etiam nihil tale merentium vita laborat. Hinc illud est, is Pompejus nullo tumulo iacet , at Cato parvo , is Marmoreo Lirinus, quis putet esse Deo δ
is Cum rapiant mala fata bonos, ignoscite fosso,
is Sollieitor nullos esse putare Deos. An vero putas indoctorum hominum mentes mediocriter commoveri, cum impius quispiam dicendi bene peritus supremi Numinis cultores urget, & quaerit, cur Deus, omnia
nostri causa quum faceret, tantam morborum vim esse vinluerit, cur viperas, natricesque Creaverit, cur mortiferatam multa, vel perniciosa terra marique disperserit 3 Effecissent, mihi criae, istae rationes, quamvis a sapientibus viris satis superque refutentur, ut mortales plurimos, a que adeo integras gentes in suas partes Athei pertraherent, nisi naturae ipse voce deterritae ab ΚΘεόrητος impietate semper abhorruissent.
Sed restat hoc loco aliud, & id quidem aptissimum,
ut confirmet, quod volumus. Etenim historia declarat, opiniones illas a populis non bene moratis facile fuisse receptas , quae vitia foverent, ac libidinum habenas usquequaque laxarent. Ea potissima causa fuisse videtur, ut exemplum aliquod afferam satis in hanc rem opportunum, quamobrem vulgus Ethnicorum non membra solum hominis Deo
242쪽
IN AGNOS. DIV. LIB. I. P. II. C. II. a Is
tribuerit, sed usum etiam membrorum. Hinc enim factum est, ut Bacchum, ut Venerem, ut Martem, ut Apollinem libidinibus inflammatos, &. quasi larentes induxerint, omnia rabide oppetentes cum inexplebili cupiditate, quoque affluentius undique voluptates haurirent, eo gravius, arde tiusque sitientes. Non enim illi hominibus interdictum iri sperabant, a quo ne summa quidem Naturae divinae perfectio refugeret. Eadem causa tot Arabum, ac reliquorum Asianorum millia in Mahummedis castra compulit. Quid enim nunc de Christianis loquar, quorum tot millia fere singulis aetatibus novas doctrinas, quas haereses appellamus, amplexa sunt, ut vivere liberius, hoc est insanire cum ratione , possent ρ Itaque hac etiam de causa quis fore non dixisset, ut Atheorum doctrina omnino altas apud sceleratos populos radices ageret, ac maxime propagaretur Cave enim putes ullam ad habenas libidini permittendas aptiorem esse doctrinam, aut ullam este, quae flagitio sis hominibus felicius aliquid promittat, aut majus. Mihi quidam ita videtur Impietas Cum homine maximis assueto sceleribus agere. Si nullum esse Deum tibi persuadeas, quia somno inertis illius Epicureae felicitatis excitari aliquando possit, tum demum inter scelera, quamvis magna, tranquillam degere vitam tibi licebit. Tum demum nulla tibῖ sanctitatis esse debebit, nulla religionis, nulla justitiae, nulla
Pietatis Cura. Neque enim unquam aut illae flammae criminum ultrices, aut illi aeterni tortores obversabuntur animo, neque dies,& noctes Cogeris vel invitus inter amabiles voluptates divinum Numen horrere, & si quid acciderit quod cui non accidit p) extimescere, ne id jure evenerit. Age iam. Si non ex importuna severae honestatis regula, verum ex molli amicae libidinis impetu vitam traducere cupis, Diagorae, aut Spinosae da tandem aliquando manus. Abjice infaustam illam Divinitatis notionem, unde aliquis tibi semper terror impendet. Age porro; quid stas P
in Atheorum castra concede. Haec, ut dico, Impietas, a que Diqitigoo by Cooste
243쪽
que alia plura, quae facile, ut vides, flagitiosos homines in fraudem inducere posse viderentur. Quod ergo tam paucos aetate quavis induxerit, quis non jure miretur ξ aut quis alia de causa id factum fuisse putet, nisi quod natura ipsa tam
sceleratis vocibus aperte reclamat pVidelieet i aliud est ea vitia sequi, ad quae perturbationes hominum propriae tam facile trahunt, aliud est rationis, ac mentis omne lumen extinguere. Primum illud flagitiosi homines possunt; hoc alterum non statim possunt; si quidem non eos immania scelera brutis animantibus omnino similes effecerint. Quae cum ita sint, satis, opinor, est manifestum, nχ-turam ipsam humanam, non quatenus corrupta per Adae crimen opinionum commenta sequitur, sed quatenus divinae cujusdam rationis est particeps, eo ferre homines unuversos, ut persectissimam esse, praestantissimamque Naturam & agnoscant, & fateantur. Contra eas naturae voceSaliqui sese indociles discipulos praebent. Plurimi etiam sunt, quibus ob foedis limam totius vitae consuetudinem, ac maximarum rerum ignorationem numquam fere Divinitatis cognitio, nisi crassis circumfusa, & pene occultata tenebris oritur. Semper tamen in oculos humanae mentis, quamdiu aciem, qua videant, non omnino amiserint, saltem aliqui radii tam splendidae, atque tam pulchrae veritatis incurrunt.
CAPUT III. Ex Generis Humani Consensu ἐκ iam esse Dei
perfectionem ostenditur. Usi ea, quae sunt hactenus a nobis disputata, non mindo Deum esse, verum & summe bonum, atque Persectum esse probaverunt; tamen operae pretium erit in haCeadem ostendenda, novisque rationibus declaranda maximi momenti veritate fusius immorari. Illud enim in hac tota
244쪽
IN AGNOS. DI . L R. I. P. II. C. IIL EI Ieontroversia omnino tenendum nobis esse, atque si adversariorum argumentis vindicandum, arbitramur: Homines universos, si quid efficiant auctoritate sua, videlicet efficere. infinitam Deo Bonitatem, Ztque Virtutem, sive Persem nem inesse. Opponi statim ab acutis adversariis potest, non omnes profecto nationes tam preclara de supremo Numine statuisse, quippe quae , nobis etiam Concedentibus, summae perfectionis illius non aliam, nisi valde confusam , Sc erroribus obsitam cognitionem habere dicendae sint. Quid enim, fortasse quispiam inquiet, de infinita Dei Bonitate, ac Perfectione cogitat Chiriguanus, ubi Cri em veneratur, neque tamen eum, qui a it i , quod adversum nos erat, chir graphum decreti, aut veretur, aut etiam agnoscit Z o Uid E e Bra-
rimus, ad amplissimam resionem per. Tinent , quae oaes dicitur ab Hispanis . Ii nempe sunt. de quibus Q. Muratorius regionem eamdem deinseribens s Christianos . fetiee deI P rogusI P. II. p. rso. ed. Ven. α Lepriueipati uanioni, ebe quivi Dygiorva no , inquis, sono i Cirigusui . . Doni. Pibas, G acuri, Zamu ebi, mororii . α Iam vero do illa ente haec habentur in Epistola ex peruviae Provineia data an. I96.s Est inter Litteras Annuas Me I
eaeremoniis. Crucem tu magoa --
neratione habest ι Christo Beor γα- et o Mutium i eudane cuisum . Diuiuam tameti in fatus ero Asso vim esse sentiunt, praesentemque jus opem saepe experiuutur . Idcirisco eam ἐν in suas Minos inducant. cum iter factu ut etiam extra suos sues , eam inanu resant. suod ii, qui Porosii versantur, observare potuerunt, eum suorum neg-tiorum causa aut in eorum flues v .iunt , aut tui Potofum se eo fin
runt ...... Credunt nUri ex Par
quartis hane retigionam hau se , aruibus chiriguanae sunt prouecti ravide ibidem plura m de eorἀm Pampa , Θ cardinaribus , multivique Dis ritibos, quos a ciristianis basin ferunt, quorumque ridiculam imi-νatiouem fine runt .ra In eadem epistola dici rue m Hae stulta roti-gionis imitatione Saeeuum tu Cainfris adornaraut: in eo Crucem --nerabantur , orabantque Mi Maoriam daret o tarisianis α. Iam vero Chiriguanos istos arbitror ab illia esse diversos, qvox P. Ignatius o mEus nullam Divinitatis notitiam hahere tradidit. Ideieco testimoniis hie allatis non utar in altero huius Cpe ris volumine , ubi separatis de Clitis
riguanis a Chomho acentatis agen dum erit. Neque vero necesse est eruditum hoc loco monere Iectorem ,
chitigvanotum mea ab iis, qui de
245쪽
reliqui Barbari, dum nescio quos ritus adhibent a majoribus acceptos, at quem ritibus iisdem Prosequantur, vix, aut ne vix quidem, percontantibus narrare possunt λ Si quid ergo Generis Humani Consensus efficit, non aliud efficit, nisi magnam aliquam esse Intelligentiam, quae ab hominibus coli debeat, aut saltem coli possit, cum reliquis naturis omni-hus antecellat. At enim Intelligentiam eamdem infinita praeditam esse perfectione naturae, qua nihil majus, aut melius ulla mens cogitare possit, hoc ab aliis omnino magistris, quam a Barbaris aut antiquis, aut recentioribus discendum est. Non igitur ea pulcherrima veritas a Generis Humani Consensu in agnoscenda Divinitate . probari potest. Hoc illud est argumentum . quod equidem ita solvere cupio, ut nulla jam de veritate, quam diximus, dubitatio locum habere possit. Principio quidem erudito 'lectori in memoriam r. Coi, ,quanta se, atque esse debeat, naturae ipsius, hoc est reme rationis, auctoritas; qua si stare quis forte recuset. aut cum mylio nostro parum sacere loqui , aut cum Ρy rhonicis bene multis propter amentiam intestabilis aesse videatur. Jam evidenti argumento perspisitur, naturam ipsam docere, .summam esse, atque infinitam veia Numinis perfectionem, cui ne cogitatione quidem addere quidquam possimus, vel aliquid animo fingere aut praestantius, aut ma jus . Nam quo magis homines recte judicandi facultate ubgent, quo magis naturalem ingenii vim optimis artibus e
colunt, eo clarius, atque facilius pulcherrimam eam veristatem agnoscunt, eide ne Consentanea cogitant, atque animo complectuntur. Barbari etiam populi, quo magis ahelluarum feritate distant, quarum haud ita levem similit
-ms Amerime seribunt, modo an- vertere satis est illos , de quibus d fustius, modo latius extendi, ut vel 'timus , Divinitatis cognitionem valdaei ne de Chirimanis admodum pauca . Emperfectam , & mancum animo ge- quae non valde eos fusa, atque imple- Tme. xa sint, tenere possimus . At hic ad-
246쪽
mnem gerunt, ea magis ast Musdem veritatis cognitionem accedunt, aue potius eo mimis ab illa distant. inis Isine nou statim infisae, eamdem veritatem ea luce fuim e , ut sinii mentiatis humanarum oculi non possint ab eadem nulli Talsoue percelli Nihil est quod Atheniensium errorex hie Mysius ob trudxi , ut notu magis eorum, quam infra n judicia attendenda esse. lateamur. Noverit Baylius aliquando, vulgus ab iis hominibus cogitatione secernere, qui tum ingenii vi, rum liberalis in artibus ita vulguς amaecelliuit, ut ipsum vulgus hominum brutis animantibus quavis ex pamin praestar. Noverit etiam mylius - aliust esse veritatem Miquam libenter agnoscoe , aliud ea. semper loqui, quae vel eum illa quodammodo juniri tat, vel ex illa satis naea nisina consecutions fluant. Dicta sunt haec a nobis aliis etiam locis. At quia nimis inlociles quidam, ves tata, sunt. monendi. videntur saepius. Ista, inquam, si teneat Banius. profecto videbit, sententiae nostrae neque posse Athenieruses, neque caeteros Graecos opponi. Nam divinae ipsius Naturae perfectionem eam esse, cui nihil ulla posset ex parte majus ac me, numquam Graeci,
non prorses Athei, Philosophi negare visi sunt. Vulgus autem Graecorum idem de Romanis diras )i admodum mci, Ieste ferre solebat, si quidquam contra patria illa Numna quispiam obloquutus esset. Quid p Iove illo, quem opthmum Maximum, Deorum Patrem, ac Regem, ac totius
Mundi Dominum appellabant, num censebant ii studii homines, aliquid inveniri, aut cogitari posse praestanti Nams, Poetarum fabulis delectiti, putabant iis voluptatibus Io, vem capi, a quibus honesti etiam hominis virtus omnino
refugiat, non in eo erat error, quod vitium ac turpitu dinem in summo Numine locum habere censerent, at is eo.
quod neque vinum, neque rem turpem illud ede, modo E e 1 suosa Agit id sarsias MPO. saxi a cnu. δ. - Tom. III.
247쪽
suo tempore admitteretur, sibi persuadere conarentur. 1 quo ne Iovis. quidem majestas , atque sapientia recederet. Hinc Terentianus ille adolescens tanto libidinis ardore flagrans non sibi licere negat, quod Iovi etiam summo, Iovi Optimo Maximo licuit set. Hinc illae cum aliorum Patrum. tum Augustini in sapientissimis de Gisime Dei libris contra Ethnicos tam acerbae querelae, atque tam graves, quod . eum Deorum suorum flagitia celebrarent, ut a quibusvis hominibus admitterentur, auctores essent. Caeterum & ipsos Epicureos, quod aliquid in destrina P secerant, omnino pudebat de monogrammis illis Numinibus indigna haec vel sentire, vel loqui. Hinc etiam ipsi de Poetis conquerebantur, qui Deorum immortalium lites, & pugnas, & cum humano genere Concubitus tanta licentia cecinissent. Hinc iisdem Diis esse me ra negabant, quibus ad flagitia , vel scelera hominibus usitata abuterentur Hinc Deorum felicitatem, non in ciborum suavitate, non invenerea voluptate quaerenda , sed in dulcissima quiete nullis omnino periculis, nullis angoribus, imo nullis unquamaupiditatibus, curisve turbata constituebant. Illud etiam addebant ad persectam divinae Naturae beatitatem vel maxime facere, quod suae virtutis, ac sapientiae incredibili quo dam hono frueretur, neque aliquid praestantissima unquam mente, Veriaret, quod non eamdem suavissima jucunditate
AC ne omnia, quae sunt innumera, consecter hoc loco, jam brevi complectar. Asfirmo enim ; nullum aut fuisse Populum, aut esse tam rudem, ut non aliquo modo Conis
cedat, nihil esse Divinitate melius, nihil Divinitate fingi posse praestantius. Clarius id agnoscunt, qui vident inter homines acutiusi; neque tamem id non aliquo modo fatentur, qui vident aegrius. Natura igitur ipsa nam quae alia esse possit totius humani generis m3gistra ρὶ homines docet, nihiI Deo melius esse , nihil singi a. quovis homine possis. Jam, quod Natura docet, verum omnino est. Verum est igitur. nihil di, ina persem6ne melius posse vel inveniri, vel fingi.
248쪽
m AGNOS. DI v. ias. I. P. II. C. III. 222
. Quid- autem hoc, amabo, demonstrat, nisi prorsus in finitam esse virtutem, ac bonitatem, nullisque comprehenta mi limitibus persectionem beatae illius, immortalisque Naturae 3 Nam, praeterquam quod illi homines id sine ulla dubitatione concedunt, qui sapientiae, atque ingenii aliqua laude norent, . idem ex iis, quae diximus, aperte consequitur. Nisi enim sit premi Numinis esset infinita persectio, jam aliquid ea majus cogitari facile posset. Quin etiam aliquid ea majus posset esse, nisi forte id posse negemus esse, quod cur esse nequeat, nulla in ipsius essentia , nulla in caeteris, quae sunt, ratio inveniatur .. Eadem ratio ab Humani Generis ducta Consensu modis aliis haud absurde proponi potest. Nemo quidem du'bitabit, quin sit alicujus naturae, vel speciei proprium, eidemque maxime aptum, quod in rebus sere universis invenitur, quotquot in eadem natura, vel specile continentur. Nemo, inquam id profecto negaverit, etsi quae res hi eadem specie magis perfectae sunt, magis. ejus proprietZtis, aut dotis videntur esse participes; quae vero minus in eodem genere possunt, aut vigent, minus etiam id hahere vis dentur, de quo loquimur, & quaerimus. Hic exhibenda quaedam exempla sunt, quae facile animum lectoris ad intelligentiam, Cognitionemque convertant. Quis enim negabit id hominum esse proprium', ct in ipsa eorumdem hominum natura quodammodo insitum, ut sibi , suisque in posterum consulant, atque prospiciant 8 Nemo, tamen etiam illud negabit, homines, qui sapientia caeteris antecellunt, multo accuratius, ac melius in omne, tempus providere, quam homines parum a natura, parum ab experientia ad sollertiam omnem, prudentiamque Compa
Quid ipse veritatis amor p qui l ipsa veritatis cognitio pnonne hominum maxime propria dicenda est Z Nemini tamen dubium esse potest, quin plerumque homines optim Pollentes ingenio, magis quam reliqui , veritatis amore flagrent. Nemini etiam dubium erit, quin iidem homines mul
249쪽
to iacilius illa retiantur, etiamsi densissimas inter tenebras
Sic hominum proprium est honestatem amare, vel si tem maximi facere, cujus si lumen quasi aliquod aspexert-rnus, nihil est, qu , ut eo potiamur, non debere nos amhitremur & ferae, & perpeti . cos tamen nestat, meliores
hominum anonestatis eiusdem amore capi omnes etiam illius verae Horiae, quae virtutis praemium est, avidi, atque appetentes natura sumus. Sed tamen Omnes Optime norunt, multo magis livina quaedam angenia gloriam eamdem sequi, quam asotos plures ut vi- ius horriunciones, qui sitis Coinmodis omnia potius, aut ven
tris etiam Iatietate metiuntur.
Ea, quae collegimus hactenus, & quae colligere multo plura possemus, non ita propria homini& esse dicuntur, ut ' ulis homo neque existere, neque vero possit intelligi. At propria sunt, atque dicuntur, quod etiam sine studio. atque industria D ammodo ab ipsi ho ais matura manent. Iam vero nescio quid valde simile in re nostra conti git. Homnes universos eo ferri vismus, ut Divinitatem non modo est, verum & optimam, di maximam, & perfectissimam esse arbitrentur. Vmelioribus ingeniis praediti, vel melioribus
caerte bonarum arcium instructi praesidiis veritatem eam fatis rete cognoscunt, neque fateri unquam recusant, nullos Ue, Optimi Maximi sapientiae, atque virtuti, seu persectioni Vivites aut ab ipsa ejus natura, aut ab alia quavis
causa fitisse definitos. Equidem inter illos neminem fere in-vemri puto, qui Fausti Manichaeorum aliquando principis non ravat insaniam, ubi apud Augustinum illa scribierimum, O verum Deum ca) uirum M in itin, Mene, si quaeri
erte maniciae apsu unum M omnium principium. Hiemim enim prim
250쪽
IN AGNos. DIV. LIs.. I.. P. II. C. III. 223
ruri de hoe bom, O masi tam arietas breviser. poteris edocere rquandoquidem, si non es malum, profecto infinitus es Deus. Habes autem Mem, si molam est. Non igitur insinuas est. Ibtie erum esse mala incipium, ubi bonorum est si s m Conradus autem Vorstius e Joannis Calvini schola Theologus, cum non esse Deiainsecundum Essentiam in lium assirmavisset H, non modo a Catholicis, sed ab Haereticis. etiam acerrime. reprehensus est. Iam vero plerique homines, neque Christianae Religi nis in maxima luce constituti,. neque liberalibus exculti disciplinis, non ita distinctam, ut saepe diximus , saepe etiam dicturi sumus, infinitae perfectionis cognitionem animo in-λrmant .. Omnes tamen etiam barbari, etiam rudes, & esserati, aut Clarius, aut obscurius fatentur , maximum quoddam Bonum esse Deum, maxima rerum, quas homo numquam satis assequi possit, stientia praeditum, maximis vir, bus instructum, maximaque virtute.. Quia ergo, si consulere in posterum tempus, s veritatem diluere ,. atque cognostere, si honestaetem plurimi fucere, si gloriam sequi, propria hominis esse dicimus, neque tam a studio, vel a consuetudine, quam ab ipsa ejus
principium , iden malarum', quam vis a nemine genitum, & maximus natura sua viribus instructum, Deum non habebant. Sapienter id statuit.& Bosobrio eo edit tu Exercita tione de more97 inrige tam Romae an. 37 6.ὶ unus ex doctissimis totius Europae Critieis, Petrus
Laaeriis meus olim minister; cui,.
si quid ego in liberalissimis possem
Iitteratum studiis ,. atque optimis artibus, fere totum acceptum referre
deberem. Et ea quidam sententia erspicuis Veterum testimoniis pro-ari potest. Sussietat hic praeter Uerba Fausti, quae attulimus, illa etiam considerare α Es quidem, quod
duo pHueipia eo temur sed sis uiam ex bis Deum appeuamus, alterum 'D. . aut, aet commu uiter,di usitate dixerim, Daemunem . Duo principia doceo ι Deum , di H en amo. idcireo videri debeo, tibi die re , duos ostendere Deos zz Patres auritem , qui duos a Mantehaeis fui me Deox inductos aliquando scribunt, non eam, quid illi dicerent, quam quid illis dieendum esset, si consta re sibi vellent, spectare videntur . a) Iu Tea Dea δε Diuinis Attriis bolis, in quo plurima non modo impia . sed & maxime stulta de diis vinis iisdem Attributis effutit.