장음표시 사용
271쪽
Te, propter naturalium causarum ignorationem a , fuisse versatum p Quid erit superbiam in furorem convertere, nisi hoc est ρ aut quid insani hominis, qui neque se, neque alios norit, magis proprium dici, vel fingi potest Z Equidem vereor, ne, si libri quidam hac aetate conscripti pervene 'rint ad posteros, longe aliis eamdem nominibus, quam Saecuti aurei, vel illuminati aliquando vocaturi sint.
tra Μirabodium, eam ignorantiam hominibus ux prcbrantem. Bergierius
misphere des peuples Duvages , qui
gero stoint de nous Ia eoneilia. rion die. α Αeute ista Bergierius. Atramen, ut verum fatear , in eo bonus dormitat Homerus, quod, nullas esse populos immaniter efferatus sine ut Ix Rhligione , significat Nam, si de Ametie nis pluribus praecipue loquamur, non videtur id ita
eurioso lectori tua faciat oratio . Ita que illud potius contra Atheos, &Αtheorum hae in eausa patronos, ur gendum es t hujusmodi gentes non omni prorsus Divinitatis cognitione carere; quamvis, ob insignem barbarium, & impierarem , non eam religione ulla prosequi veIint, ac dicere soleant, non quidem esse illam obsequiis indignam . sed non praestolari hominum obsequia , ut iisdem beneri faciat, aut a malis inferendis abstineat. Unica ratio est Cl. Bergierium hae in te defendendi, si sorte nomine Religionis non certa quaedam obse quia . vel ritus, qui hominibus imnotescant, intelligi voluerit, sed admirationem illam eum levi saltem reverentia conjun-m. quam . si quis de Divinitate cogitet, non nim saltem aliquando concipere , vix possit. Hoc sensu videtur Iustus Lipsius loqui, qui barbaris etiam , ae silves eiis hus Americae populis aliquam relliasionem tribuit. At multo saepius nomine Religionis ea, de quibus digiamus , publica obsequia venite solent , atque etiam debeat.
272쪽
IN AGNOS. DIU. LI1. I. P. II. C. VII.
Potissimum argumentum ostenditur, quod Humanum Genus ad agnoscendam civisitatem impulit. ae non modo MFraborius, .' sed se Didermius eo matur, qui vim ejusdem
argumenti magna ex parte elevare videtur.
IN eo multus est Mirabodius, ut rationes exponat, quibus homines in fraudem iuducti commentitia Numina
coeperunt aris imponere, ac multiplici superstitione venerari. Fatetur Bergierius, neque alii fateri dubitant, Mirabo-dium in ea re vel omnino, vel magna saltem ex Parte non decipi. Sed in eo certe, bonis omnibus auctoribus, valde decipitur, quod, ut jam innuimus, prius commentitia Ninmina , quam unicum Deum, totius Naturae dominum, fuisse ab hominibus creditum, sumat citius, quam probet. Deinde in eo etiam turpiter labitur, quod ad totum Hum num Genus confidenter extendat. quae nonnullarum tantummodo gentium fuisse, probare potest. Sed ille erassissimus est in re nostra error, aut fraus, quod numquam inter falsorum Deorum cultum, & cognitionem Divinitatis, accurate distinguere videatur. Atqui sunt eae duae res omnino diversae; quod fusius contra Baylium alio loco persequemur. Nunc illud tantummodo v Iumus: aliis omnino rationibus Ethnicos fuisse ductos, cum Elementa venerari, cum Iovem Coeli Regem constituere , cum Iunonem, aut Palladem, aut Mercurium, aut Ba chum , divinis honoribus prosequi coeperunt; aliis autem rationibus Humanum Genus omni aetate sensisse, Vim aliquam esse , Potestatemque divinam , quae summa intellige tia, summaque Naturae perfectione fruatur, & longe hominibus, ac reliquis rehus omnibus antecellat. Primum illud non ad Humanum Genus universum, sed tantum ad geωtes aliquas in Humano Genere comprehensis pertinet. Ita
273쪽
246 DE GENEkIs I MAN1 eouq vfirque Mirabodio liceat, inscientiam illarum, quantum vult, arguere, dummodo, multo majorem suam inscientiam esse , aliquando meminerit. Alterum vero, quod est totius Humani Generis; multo validius est, quam ut mendaciis , Afraudibus labelactari possit. Ut reliqua sileam, argumentum prisfecto, quod a mira mundi pulchritudine, atque aptissimo partium ordine, tanta rerum varietate conjuncto, ducitur, nemini non
satisfacit, qui modo simile hominis aliquid habere videa
tur. Hoc, inquam, argumentum neque enim nunc de innata Dei cognitione disputo, quae sit, necne sit, nihil in his libris definire necessie est )r at s de argumentis loqua mura hoc certa, quod attigimus, & maximam, & nobili ilimam Humani Generis partem Divinitati subdidit a .
Caeterae ferme omnes rationes in media philosophia positae, haud scra an vim tantam, ac robur fuissent habiturae. Nam primo quidem non omnes, qui veniunt, aut venire volunt in sapientum numerum, singuli sngula pro-hant, quae contra proterviam Atheorum divina etiam in
genia protulerunt b . Itaque facile fieri posset, ut plurb
i mos laὶ Non posist hce Ioeo nobis op- tura doceat: deinde saepe eontinge
boni, quod aliqui, nobis auctoribus, re videmus, ut improbi praesertim Divinitatem .esse non insciati fum homines naturae vocem, qua varderint, etsi Deum Conditorem Mundi, nihil incommodum, aut dimetie et saltem ipsius Mundi moderatorem praecipiat, aut nunclat, non invitisateri noluerunt. Hi quidem nobilissi- agnoscant, sed eamdem, qua partemum argume' n, de quo sermo est, vitiosis ipsorum cupiditatibus obest, contempserunt. Sed, ut omittam ne quantum quidem possunt, audire deinteruntii quidem levissimorum homi- trectent. Quare naud scio , an s inum auctoritatem esse faciendam, eis ossicax ratio diret ab illorum im ubi cum reliquo humano genere con- constantia possit, ut non eum ipsis feratur, primo quidem aliis rationi- etiam aliquid natura loqui existime-hus eosdem ipsa natura docere po- tur. Haec praecipue in Epicureis tuit, Divinitatem existerer dum eis Iocum habent. nim potissimum argumentum expo- b Ut eurioso lectori geramus m nimus , quod nabirii insa suppeditat, rem , non gravabimur , quod hic a ut Diviairarem agnoscamus, non diis tigimus, quibusdam doctorum homu cimus, nullam aliam. pira rationem . num sententiis. aut exemplis . hr
qua v ritatem Famdem nos ipsa -- viter .ustrare. Nam primo quidem
274쪽
IN AGNOS. DIV. LIB. I. P. II. C. VII. 267
mos addubitare cogeret doctorum hominum his de rebus tanta dissensio; praeserpim cum, esse Deum, sit ex iis veris
Credin tu Alliacensis, qui magnam
inter Scholasticos acuminis in disputando famam asseeutus est , negavit , ut auctor est Suarosius s P. Suarer Metaob. Di p. XMae. Sect. . α δε- monyratam fuisse Dei exseu tiam,
aut demonstrari posse ra . Deinde Gormasius P. Gormae subtilis protem rorum illorum conditione phil sophus habitus, nec ineruditus, ea scripsit Disput. I. Sect. I. u. I p. α Videmus vix suam a*guatιι messe huc inque demonsrationem me sub eam ae Dei exissentia, quue=Iuribus , ct magnis Doctoribus non dinliceat . α Idem elarius etiam pro sesu sunt eum Zabarella Scholasti ei plures , in quos acrius , quam par
est , Antonius Genuensis in Hem. Metaph in invehitur. Erraverunt illi
quidem, mea sententia , nec leviter. Non tamen putarunt, quod ipsis Genuensis tribuit , non posse, quod sit Deus , Iumine rationis ostendi. Cenis fuerunt ii tantummodo, non esse apta satis & evidentia quaedam e subtilioribus petita rationibus argumen ta , quae philosophorum sunt maxime propria. Caeterum pii homines ,& acuti, numquam dubitare visi sunt, quin m Coeli enarrarent ιDriam Dei, di opera manuum ejus' annuuinxiaret Firmamentum α; quem Mersiis
culum quidem ipse Volt aerius sis Metau . M voto n. aptissimum Mingumentum eme scripsit inter Omnia , ciuibxu , esse Deum, dem mstrat e ponsimus. Quod pertinet ad recentio res , nemo fere ignorat, quantopere sub huius aetatis initium disputatum fuerit inter celebriores phili sophos , de optima ratione demo instrandi h
minibus per argumenta Divinitatem. Nemo tamen negavit, inter possiem 'nisi philosophi nomine non sitis dignus aliquis auctor, ex mundi puruchritudine eolligi, quod sapientissimus artifex haec omnia molitus aliis quando fuerit. Plerique se ilicet aris gumentum prae caeteris improbarunt petitum ab Idea Entia summe pernem . Cujus quidem argumenti auctor Cartesius vulgo existi inatur ; sed iti telligendum est, apud antiquiores etiam Seholasticos haud ita Obscura , vel implexa ratione propositum inveniri: sunt autem ii Seholastici, Aureolus, AEgydius. Dionysius Carthusianus , Albertus Magnus. Lir nus , Abulensis, pliique. Nos hic idem argumentum clarissimis ipsius Cartesii verbis proponemus, ut acu tus lector videat, an ered;bile sit, illo totum Humanum Genus potuisse capi, vel posse α Animus meus. in
eonsiderans later diversas ideas . quas apud se habet, unam esse ρη-tis summe tuteIligentis , summe potentis , or summe perfecti , quao ominnium Ionge praecipua es, agnoscitio ipsa exisentiam non pinbiIem ., contingestem tantum , quema modum in ideis omnium a Garum
rerum , quas distincte percipit , ad
omnino Decessariam , , aeternam .
Atqui ex eo , quod exempti gratia percipiat, in idea trianguti necesiario contiueri, tres Uus anguios
aequatis esse duo hus rectis , stinest a persuadet, triangulum tres angulos babere aequa I s duobus restis ritiι ex eo fIo. quod aercipiat exi sentia π heeefariam , er ueternam in Entis summe peruem idea eou-tineri; plane concludere debet. Eussum
275쪽
1 8 Dr grNERIs IΠIMANI CONR suris unum, quae flagitiosorum, hoc est non exiguae partis Humani Generis, mentes, animosque Concutiunt. Quare veritas haec, nisi Solis instar nolentium etiam in oculos incurreret, facile a plerisque repudiaretur. Fieri enim videmus in hujusmodi maxime rebus, utis Acesinis salsis animus meliora recuset. Praeterea plerique homines publicae, vel domesticae rei procuratione distenti, vel aliis impliciti curis, aut immanitate esserati, aut ingenii tarditate, crassaque minerva impediti, aut molli demum otiosaque segnitie diffluentes, liberales disciplinas, quibus ista continentur, ne summis quidem labiis attigerunt: ex quo fit, ut neque satis tam subtiliter investigata percipiant, si forte audiant in Lycaeis, inter philosophos, optimorum quoque Copia verborum explicata . At argumentum illud, de quo loquimur, tam clara in luce ab ipsa natura proponitur, ut nihil afferat ab hominum quoque vulgarium sensibus alienum, nihil ab imper, torum intelligentia , sensuque disjunctum. Nulla sane est tam efferata barbaries, cui modo rationis lumen assulgeat, quae
se hoc eredet , si atteudat, munius amrius rei ideam apud se inueniari, in qua eodem modo tieesariam existentiam eontineri avimadverissat . Ex boe enim inte et, istam
ideam Eutis summe perfecti non esse
a se eDum , nee exhibere chimae ricam quamdam , sed veram , di iminmutabiIem naturam . quaeque moueotes non existere, eum neeesoria Oxisentia in ea eoutineatur m . Haec celebris ea demonstratis, quae
non modo philosephis, sed & simiabus Patribus. ut Augustino, & Α selmo , placuisse dicitur; nune vero temporis fere neglecta iacet. De illa , si plura cupis, vide Fabrietum Detia. arg. C. X. p. 329. & Clarinvium To. de I Exis. de Dieu C. q. Equidem eorum, qui demonstrati
nem eam excogitarunt, aut adorna
runt, ingenium non Ieviter admiror . At profecto me, si Atheus es sem, non imi convincerent.
276쪽
IN AGNOS. DIV. LIB. I. P. II. C. VII. 249
quae dum porticum, dum templum, dum domum, vel urinhem contemplatur, non ab artificibus mentis alicujus, atque consilii illa omnia constructa putet . Sunt tamen ea & multo minus admirabilia, quam quae oculis quisque suis intuetur quotidie opera naturae, & multo quidem faciliora. Quis ergo modo coelum suspexerit, aut oculos in ipsam, quaa nostris obteritur pedibus, tellurem demiserit, aliquam esse neget maxima sapientia, parique potentia Mentem, quae tantis operibus, atque tam pulchris in ipsa natura praesideat pItaque sapienter, ac vere, si de argumentis instituatur
sermo, Plutarchus illa scripsit sa) α Milanem Dei suggessis
primum conspecta eorum, quae in mundo insunt, pulchritudo. Nihil enim pulchri temere, O fortuito noscitur , sed ab arte aliqua escitur. Mundum pulchrum esse Agura, color, magnitudo , ct astrorum varieιas arguunt m. Et infra m Id quoque nos ad
Dei cognitionem deduxit, quod eum Sol, Luna, ct reliquae
Stellae infra terram deferuntur, eadem rursus magnitudine, colore, loris, temporibusue iisdem oriuntur is ac rursus a. H mines enim coeperunt Deum agnoscere, cum viderem Stellas tantam concinnitatem escere, ac dies, noctesque, aestate, O b me, suos servare flatos ortus, atque obitus; indeque terram avis malia, in fructus proferre m.
Hinc & gravissimi totius Graeciae philosophi hoc idem
argumentum tanti fecerunt, ut ad ipsum urgendum omnestum ingenii sui, tum etiam eloquentiae vires exerendas a
hitrarentur. Quid enim potuit aut gravius in hanc rem, aut magnificentius dici, quam quae Libro X. de Legibus, atque aliis etiam in locis Deus ille philosophorum habet, cui primas ex sapientibus viris facile concessit antiquitas Quid etiam nobilius, aut sublimius afferri, quam quae tam ti Viri discipulus scripsi, aureum orationis flumen fundens
277쪽
Aristoteles, cujus elegantissima verba Cicero haud scio an elegantioribus latinis verbis expresserit Z o Hanc
ronem de Nat. Deor. Lih. II. qui sub terra semper habitatisse ut bonia, di illustribus domiciI is , quae s. ut ornata Iluis , atque ριcturis, i ructaque rebus bis omnibus , qui bus abandant hi, qua beati putantur , nec tamen exissent unquam suprα terram , accepi hsent au/em
fama, di auditione este quoddam
numen. O vim Deorum e deinde a-Ziquo rempore patefaritis terrae Ducibus ex ι Itis abditis Iedibus evadere tu haec Dea , quae nos incotimus , atque ex/re potuissent , quum repente terram, di maria, coe Irumque vidis ut , nubiumque magnitudinem , Neutorumque vim ens novisent, aspeximeneque Solem, ejusque tum ma anitudinem . paL μ tudinemque , tum etiam est leutium cogubur ent, quod is diem liceret toto coelo Iuce tis a r quum autem terras nox vacuset, tum Oetam istum ζerinnerent astris disinctum , θ' ornarum. Lunaeque tuminum varieta tem, eum erefrentis, riam Ienescentis , eorum eae ν mutum ortus , eroccsus, atque in omui aeternitate raros , immutabilesque curgus 2 h. reccam videri u profecto di esse Deos , baec tunia opera Deorum esse arbitrare utur in Haec Aristoteles . qui Pitysi eorum etiam VIII. nc strum
hoc argumentum e κε rnat, atque u
get. Neque vero audiendi Dint, qui Stagiritem aiunt non haec ex animi sui sententia protuli me, verum ut impetitioribus fucum faceret. Hi non aliam tam ridiculae calumniae rationem a Tetunt , nisi quod
Aristoteli Deita fuerit ingens tantummodo quidam Sisyphus , ea poena scilicet damnatus a Fatis, ut Coelum Supremum per totam aeternitatem ine eedibili celeritate conto queat . Sed quanto sillantur opere , qui de AristoteIe tam prave se tiunt, is domum viderit, qui , partium omni studio seposito. ipsius libriis atrente legerit. Ex. gr. Meta phas XII. Summa II. C. III. ita dota premo illo Motore disserit m Deis gentia vero Vita , quistis nobis pauco tempore. optima tui est. Sia
quidem ita Iemper iliud est Νobis autem profecto id impossibile est . . tuis vero in te Iectio fecunaum se ejus est , quod seu udum se optimum est . , quae maxime es , ejus quod
maxime est . . . . Si igitur ita feneso habet Dens semper , ut nos atiis quando . adm: rabile s. suod sim igis, a, bue a miriab: IIus est. At ita se habet. Caeterum vita suo
em ιιι ει lectus Ucratio vita es . ILD vero est actus . Actus vero per si uius vita optima , Θ perpetua est. Didimus itaque Deum Iempiter uum, optimumque vivens ese suare vita , di uevum continuum , dra ternum Deo ives. Hoc enim ess Deus . Muieumque vero , ae e Pγμα- Driei . 9 Psevinus, palant osti mum, di pu Dyemmum non esse in prior 1s , eo quo dimi ιrum qu que, .c animatium principia e ais De quidem sunt , honum vero Θpernectam in bis esse , quae ex his
sunt, non recte putant. Semen nam
que ex aliis prioribus perfectis es. ρώe semen primum es. fea quod
278쪽
IN AGNOS. DIT. LIB. I. P. II. C. VII. 2s I
Hanc eamdem viam iniverunt, cum, esse Deum, o
stendere cuperent Zenonis, Cleanthisque discipuli, ac tota Stoicorum familia, quorum & idem Cicero, dc Manilius.& Seneca tam multa in hanc rem S subtiliter excogitata, & acute dicta, & apte conclusa retulerunt, ut mirum sit, quod saepe diximus, tam graves philosophos in Atheorum Ita sinquaedam aeterna, immobitisque
sub antia , ct a fusibilibus separa
dinem possibile es bane substantiam
visibi quo est Αι vero quod di impossibilis . di tuaiserabitis es die. α Iam qui ea de Natura
Divina sentit, profecto non ita male sentit, ut , si quando ex Μundi pulchritudine Deum optimum, ae puneberrimum esse colligat, non ex animo loqui dicendus omnino sit. Quod si retum, quae sub Luna fiunt, perpetuam supremo Numini curam adimit Aristoteles , non inde s ruitur , ut nullo modo putaverit,ingulas rerum species, quas minime necessarias halauerit. infinitae illius Mentis vi, ae descriptione Rin se aliquando, aut saltem in aeterno, constit iras. Multo minus inde inferre licet, non in ea fuisse Aristotelem opinione , ut ab infinita si- premi sapientia Numinis caeterae Intelligentiae, quisum infimae tedirenis . humanisque rebus praesint, occulis quadam ratione iuventur. D.
nique , si non omnia, quae Arist teles de Natura Divina dixit. inter se videntur satis apte posse cohaer re, non ideo sinim impietatis illius, qua maloe esse non possit, damna dus est a sed de eius aeumen , di comstantia desideranda; & ii sunt amiace , ac leviter corripiendi, qui v dentur, aut potius visi sunt, pura. re a non fuisse Aristotelem in ea sententia comprehelisum. qiis Philosophos Ethnicos Apostolus evanuhse in cogitationibus fuis gravissime test tus est . Sed iam ipsa Aristotelis Gra
279쪽
societatem a recentioribus quibusdam scriptoribus potuissie Compingi. Manilii poetae Stoici, & Stoicorum, ut diximus, semientias exprimentis, versus aliquos hic afferre lassiciat. Etenim nos ille jubet advertere, in Astrorum ordine, & cursuis cenis quod legibus omnia parem; o Nusquam turba nocet, nitit illis partibus ematis Latius, aut levius ; mutatove ordine fertur. - Quid tam confusum specie, quid tam vice certum est 'o Ae mihi tam praesens ratio non ulla videtur, is Qua pMeat, mundum divino numine verti,M Atque ipsium esse Deum, nee forte eotisse, Mariseris in voluit credi, qui primus moenia mundiis Seminibus struxit minimis, inque illa resolvit. Ecquis enim maria, ct stellas, se Adera coeli, , , AEtheraque immenses fabricantem flnibus orbes, is Solventemque atos, eo ure, se cuncta revertiis In sua principia, ct rerum mutare Auras:
stuis credat tantas ope um sine numine molesis Ex minimis, coecoque creatum foedere mundum,
is Si sors ista dedit nobis . fors ipsa gubernat 'o At cur dispositis vicibus consurgere signa, Et velut imperio praescriptos reddere cursus is Cernimus p cte. a
ta) Ili Manilii versus etiam oste
dunt, quantopere mentiti fuerint. Joannes Tolandus i Orig. Iudaic. p.ro6. & Antonἱus Collinius de Li-δert. Cogit. p. ars. ubi non alia illum, quam recentiores Panitiei nas, Divinitatis , ae Providentiae hostes, seripiisse iactarunt. Neque tamen assentior Laurentio Bonincontrio Miniatensi , qui anno 348 . Com mentarium edidit in Μanilii carmina. Negat autem ipsum Manilio
Mundum visum esse Deum. Contra rium enim optime statuit Io. Laurem Mo hemius tau G . C. ἐκ β.ao. 9c. quem tamen ipsum non audio , ubi Manilium inter Spinosae praelusores numerat. Itaque Stoicus poeta Divinitatis , & intelligentis ,& providae, re perfectae notionem ad Mundum ipsum detorsit; qui emroe distat, ut vidimus, ab ' Moras impietate.
280쪽
IN AGNOS. DIV. LIB. I. P. II. C. VII. 233
Ipse quidem Cicero ita hoc argumentum exornat, ut mea quidem sententia sit, caeteros ab illo, quod pertinet ad artem apte, distincte , ornateque dicendi, semper omnes, hic autem etiam ipsum a sese superatum. Videtur autem
hoc argumentum non modo a Cicerone tamquam illorismProprium exornari, quorum sententias, Academicorum more , suscipit defendendas; at vim in ejusdem animum omnino magnam habuisse. Multis hic praetermisssis advertere sufficiat, Ciceronem in extremo secundo de Divinatione, cum
quid ipse proprie de Religione, ac Divinitate sentiret, pandere videretur Lilla scripssse m Nee vero id enim diligenter intelligi uolo superstitione tollenda religio tollitur. Nam ct mm,rum instituta tueri sacris , eaeremonii ue retinendis sapiemis
es: ct esse praestantem ali ruam, aetervamque naturam, O eam suspiciendam, admirandamque hominum generi, pulchritudo mundi, ordoque rerum coelestium cogis constreri-.
Sed & Philo Iudaeus, & Dio Prusaeensis, eloquentisismi Viri multa in hanc rem scripsere praeclara, & Epictetus , & Simplicius, & Sextus Empiricus , & Proclus, caeruterique Platonici, non levem in hoc argumenti genere tractando laudem adepti sunt; ex quibus multa sumit, ac recitat divinus ille Ρetavius a , quem cum vel maxime aliquando laudare cupiam, quibus potissimum laudibus prosequar, ignoro.
Quis enim facile definiverit, utrum ab eruditione sim gulari magis ille celebrari debeat, qua reliquos aetate sux fere omnes doctissimos Viros antecessit, an ab incredibili, divinaque sapientia, qua tam feliciter inveteratae cujusdam harbariae, scholas non ita paucas iis temporibus occupamtis, immane jugum excussit 8 Vidit enim vir ille, vidit, quomodo spinossim illud plurium Scholasticorum acumen,& exile, ac versatile disputandi genus, optimorum Auctorum lectione, historiae, atque artis Criticae cognitione, e