장음표시 사용
321쪽
ereare sibi quasi ministros, aut milites, quos etiam Deos a pellare non dubitarunt. Alii naturae divinae non paucos homines esse dixerunt, ex hac mortali vita translatos ad S peros, quod maxima in Humanum Genus beneficia coatulistent. Alii ridicula ratione decepti sunt, quam Ilasmatiis appellavit Epucurus, idest aequalem tributionem. Cum enim mortalium tanta si multitudo, esse immortalium non minorem, & si, quae interimant, innumerabilia sunt, etiam ea, quae Conservent, intulerunt, infinita esse debere. Nil ad extremum plures Deos esse putarunt, quod plurium, non
autem unius Numinis anticipationem, sive praenotionem, quam idem vocavit Epicurus, mentes omnium hominum habere arbitrarentur. Hinc enim putarunt Deos,
ct sapientes, & beatos, dc immortales existere, e quorum ipse animis, & quasi corporibus imagines nescio quae continuo pellerentur, ut, cum ab iis defluerent, in nostras
Jam rationes istas, aliasque similes, a depravatis hominum opinionibus, non a limpido sapientis naturae sonte derivatas fuisse, facile quisque sentit. Eo vel magis, quod ex iis rationibus nulla prorsus homines universos, una qualibet aetate, decepit. Quod si quis velit id ex adversariis, ipsi, quod affirmat, probandum est. Nos ex libris Ethnicorum , atque a postremis aetatibus, quibus 1 iguit falsorum Numinum cultus, de primis etiam illis antiquissimis temporibus conjecturam facimus. Quae cum ita sint, plures esse Deos, ita Ethnici omnes aliquat o dixerunt, ut nullo modo possis in iis vocibus ipsius naturae voces agnoscere. Liceat nunc mihi, quo majus etiam distis lumen accedat, in aliquot argutiis refutandis immorari, quas in hac eadem disputatione Baylius habet. Interdum enim eo fertur oratione, ut velit idem de Ethnicis, ut de Atheis, ferendum esse judicium. Cum enim illi aeque, ut isti, a v ro Deo agnoscendo longissime absint, non minus illos putar,
quam istos, Divinitatis hostes esse censendos. Hinc ille
322쪽
IN AGNos. DIV. LIB. I. P. II. C. XI. Ips
eludi putat, ut nihil Iudaeis cum Ethnicis convenisse dicendum sit. Non igitur Judaeos simul cum Ethnicis a nobis contra Atheos posse produci. Verumenimvero non modo Iudaei, sed & Ethnici eo cedebant, quempiam esse Deum. Nam & si unus est, Deus
quispiam est, & sit plures, quispiam profecto est. Sic, si
quis in Italia Regem ullum esse negaret, satis ei repugnarem, sive plures, sive unum aliquem esse ostenderem in Italia Regem. Nam aut unus Rex, aut plures esse dicantur, & al, quem in Italia Regem esse, verum est, &. illum desipere , vel mentiri, qui nullum esse dicat. Quapropter nugari mihi videtur Baylius, ubi nihil imter plures Deos, atque unicum Deum relinqui medium, tantopere contendit a . Etsi enim in ipsa re nihil medium relinquitur, non ideo non relinquitur in ipsa opinione hominum , aut admonitione naturae.
Neque vero facit ad rem, quod eodem loco Baylius ex Grotio affert, & Plinio: si reum una pars Iudicum a
solvat, altera mortis, tertia denique exilii poena mulctari iubeat, non posse duas hasce simul sententias contra primam afferri. Hinc Baylius effici putat, ut sententiae Judaeorum, atque Ethnicorum nihil contra Atheos possint, quod inter se tantopere dissideant, atque discordent. At quod Grotius pronunciat, eo tantum valet, OPinor , ut neque mortis, neque exilii poena Reo, de quo agitur, infligenda sit. Cum enim de utravis poena non satis constet, an Reo debeatur, ipsi Reo humanae leges favere voluerunt. Non tamen ideo, nisi fallor, quispiam negabit. eum, quem quinque, aut decem sententiis Iudicum novexit absolutum , at quindecim, sive viginti damnatum, a plerisque Iudicibus nefarium hominem, atque sceletium habi-lom fuisse. Nisi vero dicas, & eum, qui morte, & eum, qui si exilio mulctandus, non id inter se habere commune,
323쪽
ut, quamvis alter altero sceleratior, attamen uterlibet see. loratus, ac Reipublicae noxius debeat existimari. Iam in re nostra, cum Judaei tanto ab Ethnicis opere dissentiant, non in eo tamen hos reprehendunt, quod aliquam Vim esse fateantur humana qualibet potestate majorem, Naturamque divinam . in id est igitur causae, quin in eo consentire dicantur, quod aliqua Divinitas agnoscenda sit pNemo Omnium, inquit Baylius, eo modo Divinitatem esse credidit, ut non aut unum Deum, aut plures esse crederet. Nemo, nisi forte quis in schola Dialecticus, opinionem Divinitatis ita praecidit, ut vel ab uno Deo, vel a pluribus agnoscendis abstineret. Tum in hanc rem multa non tam graviter dicit, quam facete a . At quis non videat, Baylium, cum haec, atque ali
similia dicit, struere incautis insidias, non id respondere, quod acutis hominibus facere satis possit p Illi enim sine
ulla dubitatione concedent, aliud esse Deum unum ponere, aliud ponere plures, aliud hoc saltem affirmaret aliqua Dia
innitas exsit. Jam hoc & qui Deum unum , & qui plures
ponunt, affirmant: quamquam non omnis, qui id affirmat. statim aut unum Deum agnoscit, aut plures inducit. Du-hius enis inter utramque sententiam haerere poteth. Sed
omnis, quicumque aliquid affirmat, s ne dubio totum id a firmat, sine quo verum id, quod dicit, non modo esse, at ne cogitatione quidem levissima fingi potest. Hinc ubi Cae- . sarem fuisse hominem dico, eius naturae profecto fuisse dico, quae rationis particeps esse possit, imo & habuisse eorpus iis membris io structum, sine quibus hominis vita esse
CIX. praejertim a p. 722. Tom. III. Oeuur. Non inutile autem hie erit
advectere. BaIlium non paucas ejus modi nugas effutiendi oeeasionem eat eo desumpsisse, quod Iacobus Bernardus scripserat G Les Poθtheia ses en elabri ut pis eura Die ux
324쪽
IN AGNOS. DIU. LIB. I. P. II. C. XI. 297
non possit. Et si Caesarem eumdem latinos commentarios optime scripsisse dico, latinam linguam optime calluisse confirmo. Et si nobilissimum, ac Romana virtute dignissimum de Gallia triumphum retulisse narro, Galliam Contra Caesarem pugnavisse, victamque fui me, eadem sententia pronuncio. Nam & ad haec omnia confirmanda, si qua est, auctoritas mea vocari potest ab iis, qui dicta illa noverint.& si haec omnia vera non sunt, ejusdem auctoritatis levitatem patefieri, quisquam facile sentit. Jam ne fingi quidem animo potest, aut unum esse Deum, aut plures , ut
non verum sit, aliquam esse Divinitarem. Quapropter &qui plures, & qui unum dicunt esse Deum, esse Deum quempiam fatentur . Nam si minus id conceptis verbis assirmant; aliquam esse Divinitatem; profecto sententiis ipsis assirmant. A Dialecticis, ait Baylius, ista sumis. Metuebam, ne a Rusticis diceres. In scholis disputatur isto modo. Bene vero narras. Nam in scholis a falsis vera distinguere novimus, neque libros ea ratione facere, qua tu facis. Isti enim tui, mihi crede, quamvis nitidi, dc elegantes, rudem illam aliquando reserre videntur , atque indigestam molem, de qua Ovidius cecinita
,, Frigida pugnabant calidis, humentia siccis, is Mollia cum duris, sine pondere habeutia pondus.
Ita non modo honesta cum turpibus, bona cum malis, sed& gravia cum futilibus, perspicua cum obscuris, Certa Cum dubiis, vera cum falsis haud raro misces, atque confundis. At enim, his praetermissis, illud scire velim, cur tam confidenter sumat Baylius, non posse homines a natura moneri, quod aliqua sit Divinitas, quin aut unum esse Deum, aut Plures, ab eadem natura moneantur p Equidem homines, unum esse Deum, moneri puto. Non tamen id hoc loco urgendum est. Sussicit illud tenere, quod clarius, &apertius ratio naturalis monere videtur: quamdam esse
325쪽
293 'DE GENERIs HUMANI CONSENSU Naturam hominibus universis longe meliorem, admirabili a- pientia, potentiaque praestantem. Id enimvero homo hominem docere potest, antequam aut unum esse Deum, aut
plures doceat. Quid est igitur, quod ipsa Natura, hoc est ipsa homin s Ratio, non potest illud idem ipsi homini ostendere 3 A Baylio equidem sciscitor . Non enim novi. Sed a pluribus hoc loco rationibus contra illum afferendis abstineo. Quis enim non ejusmodi causa disertus esse possit 3 aue quid negotii est hujusmodi commenta convincere pIllud quidem silere non debeo, quod inconstantiam Ba lii aliqua ex paerte demonstrat. Etenim qui negat, Ethnicos,
cum du)decim, aut viginti, aut centum inducunt Deos, fateri saltem, aliquam esse Divinitatem, idem sumit, Ethnicos universos saltem in id consentire, quod Dii plures exi sani. An hoc non est sortiri potius quid loquare, quam consulto loqui Z Nam plures Use Deos, non clarius in eo Continetur, quod duodecim . aut viginti, aut centum sint Dii, quam illud contineatur, quod ahqua sit Divinitas. Jam si alterum Ethnicos affirma vi ste , non conCedis, quomodo, Primum affirmavisse, sumis p Etenim ita sumis, ut non a gumentum, quod Logici dicunt, re toro uere, sed ex animi tui sententia loqui vi leare a . Vestim ibimen inept.is istis, ac nugis, quibus Ba ylius nos diu tenet, omissis, ad graviora transeamus.
quisit Ia di reuce deses sectet, eae
326쪽
IN AGNOS. DIU. LIB. I. P. II. c. XII.
Confutantur exempia quaedam errorum a Bolio producta;
ea praesertim, quae ab Eclipsium, O Cometarum timore desumsit. HA tenus ita disputavimus, ac si vera Baylius attulisset,
cum tot errores universo hominum generi probatos fuisse jactavit. At si res diligentius ad trutinam revocemus, nullum sentiemus exemplum ex omnibus, quibus Ba ylius maxime fidere visus est a , veritate niti. Neque vero committam, ut eadem ratione, qua de ID
cobo Bernardo Ba ylius, de nobis Baylii quispiam amator conqueri possit. Uafer enim sophista aegre tulit, Bernardum contra exemplum illud praecipue scripsi iste, quod a Signo Canis ipse repetiverat b . Ostenderat autem Bernardus. ad summum Graecos, ac Romanos, & paucos quosdam alios populos virtutem ei Signo tribuisse, qua certe carebat. Itaque non posse hoc exemplum cum Divinitatis cognitione omnium gentium propria comparari. Multa dixit non tam accurate, quam copiose Mylius, quo se defenderet. Non suisse exemplum illud tam acriter oppugnandum, aliis fere intactis, in quibus maximum ipso suae causae praesidium posuisset. Exemplum illud videri, sin minus perspicua, certaque persuasione, at saltem tacito
confisus est, exempla videre potes
in I. XXXu operis inscripti ciuistin. des Pen Fer ere. Hic autem sapienti lectori sateri non dubitabo,
aliquod fortasse aptius exemplum a Mylio produci potuisse. Neque in men hinc optimae causae 1 ostrae pe-xieulum ullum imminet. Parata seminper erit illa responsio; neque omnium aetatum hominibus praecipue sipientibus errorem illum, qui forte pro ducatur , fuisse probatum , neque Clara satis argumenta deesse , quibus . eumdem errorem non ab ipsa hominis Ratione inductum fuisse , demonis
sb Vide , quae contra Bernardum
327쪽
Generis Humani Consensu suisse probatum. Nam si & Sarmatae, inquit, & Galli, & Germani, & reliqui populi de
Canis illa virtute aliquid a Romanis, aut Graecis audivi Dsent, auctoribus certe adeo gravibus credidissent. Haec aliquam vim contra Bernardum fortasse habent; quippe qui tacito saltem consensu Gentes in agnoscendam Divinitatem consentire scripserat. Non tamen fatis Baylium ipsum tuentur, Ut vides.
Haec eadem illa fortasse responderet, si quispiam exemplum a Lunae virtute petitum sa) oppugnasset. Quamquam hic diligentius duo distinguenda sunt. Si de Lunae
virtute loquamur, quae in mare quid piam possit, nec non in aerem liunc nostrum, atque hinc in plantas, e in ipsa corpora animalium, nihil est quod probare contendamus,
non in eam rem universarum gentium convenire suffragia: quippe cum o seinionem illam esse vanam, nullo modo Bay
lius possit ostendere b . Sin autem de virtute sermo sit,
quam aὶ Habet illud Baylius Penses fur P Orόon, ct en es ent Ie sux
328쪽
IN AGNOS. DIU. LIB. II. P. II. C. XII. 3ΟΙ
quam superstitiosi tantum, aut leves homines inesse Lunae jam credant, jure tum a Baylio postulabimus, ut, quod assirmat, aliqua ratione probet. Equidem nihil in antiquorum temporum quibusvis monumentis reperiri existimo, quod Baylium, quidquid in hanc rem scripsit, non minus Vere, quam Confidenter, scripsisse demonstret. Et illud qui dem hac etiam in re Baylio exprobrare possumus, quod vulgares Graecorum, Romanorum, aut si vis etiam Europaeorum errores totius Humani Generis errores esse putaverit,
aut potius putari voluerit. At his omissis melius, opinor, convincetur Baylius, ut convinci debet, si falsa esse demonstremus exempla , quae fortius urget, ac saepius. Sunt autem inter illa, quae ab Eclipsium, & Cometarum ostentis ille deducit. Etenim Genus Humanum putavisse docet, & Eclipses, & Cometas non leviter nobis esse timendos. Sed aliud est docere, aliud probare . Nos enimvero probare possumus, illis erroribus sapientes homines, atque hinc & qui sapientibus aures praebebant, & qui sapientum in numerum venire, & qui videri cupiebant, non leviter obstitisse, quo etiam tempore vulgus fere totum iisdem captum omnino fuerat. Primo quidem de Eclipsibus aliqua dicamus. Si quidquam Baylio credimus, a mortales antiquis temporibus universi Solis.aut Lunae defectibus putaverunt, maxima quaedam Humano Generi portendi, ac praedici mala. At cedo, Bayli, Cedo aliqua monumenta, quae tuis verbis fidem faciant.
329쪽
3o2 DE GENERIS HUMANI CONfENSU
Nihil enimvero tuis in libris lego, nisi quae, vulgares homines in ea fuisse stultitia, persuadeant. De duobus exercitibus sermonem instituis sa), qui Solis defectu animadverso non levi fuerint metu perculsi. Quin de Philosophis potius,& Ducibus etiam ipsis non omnino rudibus loqueris, qui solebant, ut passim historici docent, ista pugnaturis militibus
Praenunciare, ne terrerentur pEt viros quidem liberalioribus studiis deditos nihil sinistrum ab hujusmodi defectibus timuisse, vel inde constat, quod naturales ipsorum causas optime noverant. Etenim vix, aut ne vix quidem, fingi animo potest, sapientes homines a Diis iratis ea fieri opinatos esse, quae sive Dii propitii, sive irati forent, naturalibus a causis futura eodem modo fuissent. Jam quod eas causas antiqui optime noverint, sere omnium veterum philosophorum libri aperte testantur.
Liceat hic aliqua memorare . quae Disertissimus ille Romuli nepotum scripta reliquit. Quis enim elegantiae latini sermonis studiosus adolescens in aureo illius de Senectute libello non legit, quantopere laetaretur C. Gallus Scipionum familiaris, cum desectiones Solis, & Lunae multo ante praediceret Z aut quis antiquitatis cognoscendae cupidus non ea verba in II. de Divinatione consideratu dignissima existimavit p is Solis, inquit, defectionet, itemque Lunae, cedi cuntur in multos annos ab his, qui siderum motus numeris pedisequuntur. Ea praedicunt enim, quae naturae nec tas perfectura est. Vident ex constantissimo motu Lunae, quando illa e regione Solis facta incurrat in umbram ιerrae, quae est meta noctis, ut eam' obscurari necesse est: quandoque eadem Luna
subjecta, atque oppossa Soli, nostris oculis ejus lumen obscuret equo in signo quaeque errantium stellarum, quoque tempore furtura sit: qui exortus, quoque die, signi alicujus, aut qui o easur futurus sit. Haec qui ante dicunt, quam rationem sequou-tur, vides sec. m
330쪽
IN AGNOS. DIV. LIB. I. P. II. c. XII. 3 3
Eodem illa pertinent, quae de notissimis Philosophis Diogenes Laertius habet. Etenim de Thalete ita loquitur la).α Putant plerique primum Aserologiae secreta rimatum, Solis defectus, conversionesque praeviisse, ut ait Eudemus in ea, quam de Astrologia scripsit, historia: Quocirca Xenophanem, O Nerodotum illum maxime fuisse miratos r id ipsum auιem Heraclitus, Democrit que tofantur α.
Neque vero hic Baylius respondere nobis posset, saltem ante Thaletis tempora, si Diogenem audiamus, veram hujusmodi desectionum causam hominibus ignotam fuisse. Ex illo videlicet loco Diogenis, & Eudemi auctoritate non aliud eruitur, nisi Thaletem primum omnium Certa tempora praevidisse , quibus suturum esset, ut Sol interposita Luna deficeret; non autem primum vidisse, Solis, ex eo contingere desectum, quod interposita Luna radios illius interciperet .
Idem Diogenes de Stoicis universim agens , eos docuisse, narrat si, m Deflcere autem Solem quum a te illum ex ea parte, qua terras respicit, se opposuerit Luna, ut in Iibro de 'Universo scribit Zeno. Apparet enim, quando ex concursione mutua illum occulit, rursumque restituti. Notatur id maxime pervas aeneum, patens, in quo fit aqua. Luuam vero eum in Te rae inciderit umbram : quocirca Iune solum hoe d fectu laborare , cum plena fuerit, O quidem cum per diameιrum Soli mensibus siugulis objecta sit. Nam quum obliquo motu contra Solem moveatur, latitudine digeri, cum ad australem, vel ad septentrionalem vergit plagam. Quum tamen illius latitudo ad Solis, O eam, quae meLa interiacet, latitudinem veneris, deinde jue-
. rit. a Ipsius Laertii verba in Thaleistia Vita sunt Lib. I p. m. s. α Δο
1 6. Cum latinas interpertati ales, 3uae sunt in manibus omnium, af. tri nus . non solemuς ipsa Graecorum auctorum verba subiitere , nisi . ut id faciamus . peculiatis aliqua D tio suadere videatur.