Pauli Iouii Nouocomensis medici De Romanis piscibus libellus ad Ludouicum Borbonium cardinalem amplissimum

51쪽

s EXTUM DECIMUM

quod in caeteris rarissime accidit.& deniq; tardissime eum moris etiam cultro medius diuidatur,auctoritate Aeliani. Athenaei.& Oppiani clare constat. Erythmum quom esse non posse eadem ratione apparet,qua opinione de Pagro

refellimus.quoniam is toto anno grauidus,orusque plenIL simus capiatur.C apones autem magna ex parte uentre uxcuo reperiantur. Sed nos eu proculdubio de Mulos't genere esse putamus parati mutare sententiam .si acutiores melli rem attulerint. Siquidem Mulum expressissime resertα c,

pilis AEnere ipse colore puniceo qui nullis aliis in piscibus

Excepto C apone.& Μulo.ea claritate cospicitur. Aliqui eniharbam habent,qui barbati a barbatuli a multis re psertima Cicerone dicuntur. Quod autem duo sint Maeoru genera apud Athenarum plane perspicitur.anteponit enim barbatum Mulum imberbi Μulo, sicuti Sophron poeta iudicabat. Plinius quom ad Muli genus.quod est diuersum ab his qui gemina barba capillari insigniuntur.Alutarium appeti

Iauit, quod barbatorum comparatione uilissimu erat. -- laterranus in hoc decipi uisus est,quoniam Maeos barbatos eos esse quos uulgus Barbos uocat arbitraf,Barbos scilicet in ces illos re ab ovorum malicia ualde noxios quum Barabatus sit marinus. hic uero Barbus sit fluuialis.ab Ausonio enim Barbus uiuax celebratur,qui etia eo argumento quod tarde moriarur,de genere Mulorum barbatorum esse non potest.quoniam Μuli teste Plinio sicuti re nos sepius uidimus,cum primum extracti retibus fuerint, protinus expiret. α contra uero Barbi uenales in lacubus ligneis.ut in Τicinesi Bro indere est.diutissime uiuant. autem Nutarius is sit

offe

52쪽

qui Caponucupatur.in medio relinquemus.Nec etia absundum Bret. si pro Capone C harus acciperetur. Natura enim qualitatem pulparum.ut Galenus Innuit.Cytharum a Capone non multum differre deprehendimus. De Laccia. Caput.XUII.

I Accia Piscis Romanae Academiae doctissimos quos

m diu torsit.quu in urbe longe sapidissimus habere. tur,nec facile reperirent quo nam latino uocabulo Bret apis pellandus.adeo ut ipse Pomponius Laetus grammaticorum eius aetatis princeps di Platina idem ab ingenii monumetis re diliges historicus re cocus industrius.temere Lupum esse crediderintduplici quidem errore quando re quid Laccia antiquitus fueritu qui sit hodie Lupus Tyberinus penitus ignorasse uideatur. Is piscis subtilismis contectus est squa mis& argenteo fulgore conspicuus pulparum uero molli cie saporem admodum delicatusnerum adeo Dequentibus ac molestis spinulis praetenerae eius cames Impediunc utinconuiuiis illaru taedio atq; periculo summae suauitatisgra. tiam amittat. Subeunt Lacciae Tyberim amnem ad primaueris signa.sed tum strigosae re ab quadam marinae salsio. nis ariditate parum amabiles.quae mox paucorum dierum mora Tyberinis in undis mirifice pinguescimtiraro cubita. lam superant magnitudinem.& incipiente statim a statem maria reuertuntur. sic ut reliquo tempore rarissime appareant.Praeter ipsum Tyberim.Amus.& Umbro in Etruria. in Campania uero Lyris N Uultumus laudatissimas praebet.

53쪽

SEXTUM DECIMUM

in Pado quom reperiuntur haud ignobiles in Cassiae uero. Hispanicem amnibus longae mammaesed quas sapientiores parasiti Tyberinis minime esse comparandas existimenta Hispani Saves .Alosas Galli re Campani. Etrusci autem dc Veneti uetere seruato nomine Clupeas appellant. apud cAristotelein uero. Strabone. Aelianum.Oppianu.& Athe- -narum Thrisias legere est. quam uocem Alosam interpre tantur Theodorus Cara re Gregorius Tiphemas.ita ut Ideesse&Thrissam dc Alosam.& Clupea qua modo Romani Lacciam appellent, manifeste appareat, quoniam Ausonii

Romanae Lacciae uti Galli reserui.omnino simillima sit.&Poetae Alosa quum dicit. Stridentesm focis obsonia plebis Alosas. Clupeae Venetae atq; E truscar. idem esse cu Lacetis cestan- ,3. - . Uerbanus Lacus,qui hodie maior cognomine nuncu- Apatur.item re ipse Larius Acones pisces serunt.efigie ac sa-l - apore Lacciis persimiles.ueν magnitudine inferiores.utpote qui ad summum pedalem mensuram non excedant.uere quom sunt graciles natura a Laccus plurimum diuersa.au. . tumno aute-optimi.nem illud obstiterit quod a plerisq; dicitur.C lupeam eandem re Lacciam esse non posse.quado Clupea tantae ut videmus si Laccia sit nobilitatis piscis .ab antiquis authoribus latinis parum celebratus esse uideatur. Nam unus mihi pro omnibus Ennius Poeta amplissimentisiacit.quum dicit. Omnibus ut Clupea praestatMustela marina. Mures sunt Ami.aspera Ostrea plurima Abydi. Mus Mitylenis. Celebrat etiam alios pisces, sicutiψ

54쪽

uidere est in his carminibus quos Apuleius in Apologetico citauit. Id uero accidisse crediderim.quoniam Clupeae toto serme anno delitescat.tantumq; perangusto illo adolescetis ueris tempore,quo solum insigni sapore praestent ueluti in ostentationem sui.amnes subeundo capiatur,ita,ut acute N perurbane discerit Hieronymus Uida idem summus αreligiosissimus Poeta .quu in couiuio de Polyporum. Lupo-A i runam prudentia dissereretur,neminem Clupea pisce prudentiorem sibi uideri quoniam non alias nisi quum obesus esset.appareret.& quide Opportunissimo tempore,quando uere ipso per sacras leges sublatis camiu obsoniis.ipsi pisces in summo honore a Christianis habeatur.Caeterum Lacciae uberrime nutriunt.sed glutinosioris alimenti excrementa in stomachis non facile atteruntur.propterea ab ipsis exhalationibus intempestiuam somnolentiam inducere.& sitim augere existimantur praesertim si appetentibus ad expleda uel mediocris etia gulae desideria minime defuerint.quod Paucis.uel certe ipsis tantum e summo ordine nobilibus.ob eius piscis graue pretium.raritatem contingit.

L Atini ueteres Trigiam a Graecis appellatam.Mulum

uocauere.a colore Muleoru calciamentoφ.quae languidu rubore illu .uti in Persici re Cyclaminis herbae inuetis sis foliis conspicimus.repraesentat ut referente Pimio.Fene stella existimauit.Triglae uero nomen ob id a Graecis fuisse inditu quod Dianae Hecati dicares quae sit triformis.unde

Uirgilius

55쪽

Virgilius dixerit.tria uirginis ora Dianae. Ea uero de causa Dianae sacrificari testas Athenaeus.quoniam Triglae Lep

Tes marinos homInibus mortiferos uri uenatici canes uenatricis deae auspiciis persequantur Eam Romani hodie.quuiam uetus Latinii Muli nomen exoleverit.Graeco uocabulo

Triglain appellat. sultis antiquoru prodigo luxu adeo insignis S pretiosus ut sepius argenti puri pondere a priuatis etiam Quiritibus emeretur,quum pedis longitudinem su-

Peraret. Calenus ut erat acerrimus Romanae luxuriae castigator .unius eius piscis aestimatione plerum miratus est eoingulam.qui tantulum piscem tanti emerent, i eruditi ganeones subtilissime respondebant . proceriores propterea quaeri.quod in maioribus 8c maiora capita dc ampliora lecti 'mora. ad condeda uaria pulmenta inuenirentur,ut Ora tiano carmine.quu dicit. Mutu in singula que minuas Pulmeta necesse est. Et ex Plinii uerbis,qui sece ex tecinooribus Mulorum confici affirmat.manifeste deprehenditur. Trula ter in anno parit.nec amplius. quonia ter sortis uera m 1- - Οa miculus innascaf.qui genitalia semina Ptinus abrodat.Τrbglar adinodia sunt voraces,ita ut humanis etia cadaueribus

uescans scuti i hac sententia expressit Oppianus,quu dicit, Trigla uorat scedas sordes .ec mergit in aluum Omnes illuuies ponti. probantur Muli qui barbati sunt duplici crine a mento desuete.altera species ignobilis.Alutarium uocatur. in Thasi insulae litoribus optimi re maximi euadut,apud nos hyeme, ec suburbano i mari capti maxime laudant . Ligusticis eniVenetis.item Neapolatanis no ea saporis gratia.quaci, sirpe

56쪽

multo grandiores in conuiuia ueniant. Galenus ait Trigiae carnem nem pinguem. neq; lentam,aut uiscosam esse. sed duram atq; friabilem, propterea gratam gustui . re digestione facilem .ec in genere alimeti naturae hominum con, gruentem re maxime accomodata.sedeam Plinius neruis inutilem existimauit. recte atque salubriter in craticula coaquitur .quae longe sapidior erit, si petroselini subfrixa solia atm instillatus cum oleo Arancinus succus accesserint. Apiatius nepotum ille maximus gurges in Caro, quod ex salitorum Scombrorum muria liquamen erat,vium Mulos ut sapidiores euaderent, enecauit.Trigiam si in uino suffoceatur.idq; a uiro protinus ebibatur Impediendae ueneris pol statem habere Athenarus authoritate Therpsiclis assirma, uit.qui ec mulieres quom si iliud itidem potauerint.minime Posse concipere testatus est. De Sauro.Τrachum.& Scombro.

Caput. XVIIII. SAurus antiquum nomen adhuc retinet,nec pedis magnitudinem excedit. nores fricturae no ne uentuta Sunt enim multa piscium genera.quae ob paruitate in saritagine frixoria seruenti oleo coquuturicut Trulaei ocae. Scombri. Tractari.Pagri,dc Aurataeic propterea uno nomine frictura uulgariter appellans. Sauros Calenus a carinium mediocritate laudauit.quod mediae sint inter duras remolliores. Athenaeus quoq; eos sapidissimos esse aiis exe-ptis branchiis. caseo.BJe.aria origano codians. Trachina αipsa etia in fricturae numeν refers qua Trachum .ut Oppiano indef.esse putamus,uel ut Athenaeo placet. Trachidam

57쪽

DECIMUM NONUM

argumento.quod inserim N prope laetatem spinam in

ceruicibus habeat.&binas item alias& quidem acutissimas ab auribus prominentes.Hic piscis oblongus est ac tenuisae ' falcatus in uentrem,cuius latera lineae Dequetes re obliquaeri uergentes ad caeruleum colorem pulcherrime describunt. Scombrum uero nostri Lacertum appellat,quia Venetis antiquo nomine nucupatur,Comelius quom Celsus eum pro Lacerto accipere videtur.ex quo Salsameum fieri ait.intera Presetia Calem antiquior re ineptior Saurum.Lacertu pens Peram appellauit. Scombri re oblongi re exiles sunt.& sulphureo colore conspicui Psertim quum in aquis uagantur, uere pinguescunt, quo tempore Venetus inter delicatiora obsonia reputantur.Romae aute ab innata quada siccitate sunt ignobiles. Icesius minores Scombros maioribus anto ponit.quos bono succo nutrire uentres autumat sed qui trumen dissicilis secretionis habeantur.

Sellum proprio nomine Ligures.Romani uero Marmum α Μerium appellant capite est admodu lato,

Presso .ut in Gobiis videmus.ore autem maxime denticulato ac Patulo.eaetero corpore est oblongior quamae sunt admodum minutae α uergeres ad cinereum colorem scuti in asellis quadrupedibus conspicimus. M. enim Varro Merulam, Turdum . Umbramque. N Asellum a colore quem reserant.ait appellari. Aselli dum aestiui soles serum scunt, ardoris impatientia latitant, sicuti Glaucus re Aurata nec quoties pariant.inueniri potuit ut ait Aristoteles. Eorum genera sunt duo.maiores Banchi.qui in bipedalem

58쪽

magnitudinem augentur minores quos Callarias uocat. Plinius eos in capite lapillum gerere α delicatos esse comis memorat. Calenus uero cum saxatilibus aequalem habere carnem attestatur.sunt di Τurdi subviridi colore dc Dequentibus guttis, ut in uolucribus videmus. uariegati arminsignes itemq; MerulaeV cyges a Graecis appelliatae,quae ab medio quodam colore inter atru atq; subsiduum Μermiis auibus assimilantur sed in Aquatilium genere,non eam habent saporis nobilitatem,qua Turdis ac Merulis auibus ueteres attribuere. Siquidem dc Turdi admodu insulsi sunt. ec Merulae ut Athenarus ait.difficillime cocoquunc in qu rum conditura Archestratus ille poeta parasitus cum caseo. .

malom granato di sale atq; oleo Silphium admiscuit. quod ut Hermolao placet Laserpitii genus est, sed quomodo is

succus concretus re odoratus in conditura piscium conue- 'nire possit.su uiderint. Sunt re Phycides Τincarum uiridiu colorem atq; effigiem referentes Fici uulgo nuncupantur qui procerum patinas raro implent.quu insipidissimi sint. Orsim picturatum habet Boca piscis notus omnibus serme litoribus.atq; uno tantum nomine num patus.dictus est a uoce.propterea quod sacer sit Mercurio eloquetiar deo,sicuti Cytharus Apollini.Dianae Trigla. LLbero patri Cittulus, Veneri Apua.& ipsi Neptuno Popilus nauigioru comes. Aristophanes autem Byzantius.ut Ammnaeo Placet,BOcam potius Boopam appellari debuisse asse De Boca. Caput. XXI.

59쪽

rit.quoniam is piscis praegrades habeat oculos scuti re Silinim, potius Sciurum a crebro motu caudae nuncuparit. Caeterum Bocae Decundissimae sunt re gregatim capiutur, selenim eas piscatores in oleo. elom semicoctas cu myrto plurima in canistris asseruare,quae postmodu in remotissimas a mari Italiae regiones mercimonii causa deseruiungo

GObio uel Cobius Venetiis frequens re pingui teneri.

tudine delicatus, rarissime Romae conspicitur, prosquλmis uariam cutem habet re ualde Iubricam. candican--με- ηi tes nigris Plinio authore,praeseruntur,uirides autem sunt pessimi. semipedale longitudine non excedunt.circa litora parere solent.ut Aristoteli placetu uadoso poti in mari --e ac aestiuariis j in alto, uel ubi fluetiis scopulis alliduntur. quan re eius generis maiores sint ex saxatili genere.qu ec Caulmos di Cothonas ut Hermolao uidetur.Siculi uocauere. Icesius Gobios multi esse succi re facilis digestionis asserit.sed qui ec exiguum simul dc malum praebeant nutimentum.Galenus autem dicit Gobiones circa arenosa lit

in re saxosa promontoria esse dc gustui gratos re in prima secunda digestione facile seceri .cotra uero qui ostiis frui uiorum dc stagnis caperetur ualde detestabiles. Sunt etiam 'ae fluuiales Gobu ex Uerbano praesertim re Latio lacubus qui insignes habetur. ipsis iecinoribus palato gratissimis eos αSttinctos N Botetrissias Insubres appellat.in Etruria quominΜarina praesertim amnicula,qui ex Apenniniiugis apud

60쪽

Pratum oppidum in Arnum moluitur. Ioctii sunt piscicuti s delicatiores Cobionibus admodum similes,qui quum -- glem illam mire exprimant, etiam in tantula came eunde saporem habent. De Scorpenta Caput. XXIII.

SCorpionem re Scorpenam Aristoteles diuersos face.

re uidetur.idem re putauit Athenaeus,qui citat Arist telem. unde Hermolaus quom ipse in corollario nihil proculo nomine nuncupamus piscem subrufum. uariumq; re multis armatum aculeis.cute autem minime squamea,sed Gobionis similitudine lubrica. qui ut ait Ambrosius.uen nato aculeo sit truculentus. eorum unum genus pelagium est.alterum palustre. illi rusescunt, ii uero nigricant qui deminus probantur.Pariunt his in anno.in uniuersum Icesi fauthoritate uentrem leniunt. facile secemuntur. dc quum multo abundent succo, multum etiam alimenti praebent. Epicharmus in nuptiis Hebes Scorpenam ait.esse solitariure marina uesti alga. minores qui semipedalem longitudinem no excedunt, maioribus anteponuntur iudicio Arch

strati qui Bitobsoniorum structor longe subtilissimus. De Perea dc Μelanum. Caput.XXIIII. PS reas pelagias Romae raro videmus. assimilantur hae

Maenis ipsis.quae hodie Menulae dicuntur. nam sub- lfuruas habent ranas.quibus ipse toto corpore squamose.