장음표시 사용
91쪽
turam, aut intellectitan , aut quippia tale alitu esse causaim: no enim quodvis ex semine uri quoaue sit, sed ex tali quidem olea, ex tali autem homo: coelum autem, oc diuiniora sensibi lium a casu fieri: talem autem causam nullani esse, qualem animalium, & plantarum. v At-oui,si sic se habeat lioc ipsim,dignum est conorideratione, dc bene sese habet diei aliquid de hoc ipso. Nam, praeterquam Quod oc alioqui absurdum eis, quod dicitur,adnue absurdius est dicere haec, cum videant in cflo nihil a casu factum; in ijs autem est, quibus exterminant fortuna,multa contingere a fortuna. attamen par
Te. . erat contrarium fieri. s Sunt autem quidam, quibus Fortuna videtur quidem 'esse causat,imi manifesta autem humano intellectui tanquam
diuinum quiddam existens, dc Delicius . Quare considerandum est, &quid sit utrunque, & si idem, an aliud & casus,& fomina,& quomodo Te. s. in determinatas causas incidunt. I Primum igitur, cum videamus alia quidem semper similiter fieri, alia autem frequenter manifestu est, P neutri horum causa fortuna dicitiir; id enim quod a fortuna, neque eius est, quod ex necessitate,& semper, neque eius, quod est frequen- ter. sed,quoniam quaedam fiunt, dc praeter h c,
. & omnes h e dicunt esse a fortuna; manifestu, quod aliquid est Fortuna,& Casus: talia enim a
G. 49. fortuna,& quae a fortuna talia esse scimus. Eorum autem, quae fiunt, alia quidem propter aliquid fiunt, alia vero non . horum autem, alta quidem secundum electionem, alia vero non secudum electionem; ambo autem sunt in iis,
aliquid. Quare manifestum est . m. in ijs,quae sunt praeter necessariuin, di quod frequenter,
92쪽
qu later,sunt quaedam, circa quae contingites: te ad quod est propter aliquid. Sunt autem pro& quaecunque ab intellectu utiq;.aguntur, dc quaecunque a natura φ Talia igitur, Cum 'eundum accidens fiunt, ii fortuna dici- mus esse: t enim oc ens, aliiid quidem per sed tum et aliud autem secundum accidens;sic de Caullam contingit esset: ut ipsius domus' per . sequidem causa est Oificatiuum,secundum accinens auteni album,aut musicum. itaque per se Fau est,quae vero. secundu accidens, indefinita: in finita enim uni accident.sicutigia Pr dictum est,cum in iis, qiis propter aliquid Lunt, hoc fiat: tune dicitur a casu, & a fortuna. Ipsa autem adinvicem horum differentia poc Te. s r. Rerius determinanda est.nunc vero hoc sit mari' , ΡΠ',PVtraque sunt in iis,quae propter aliquid sunt: ut causa recipiendi argen rum vetiis set, reportatuως pecuniam, si sciuisset: venit autem non huius gratia, sed accidit venisse,& se eisne hoc reportandi gratia: hoc autem neque ut frequenter venientem ad locum , neque necessitate. Est autem finis reportatio, non causarum, quae in ipso, sed eligibilium, & ab intel Iectu di dicitur tunc a sortuna quidem venis te,si autem electione prς inissa, & huius gratia, aut temper veniens, aut frequenter reportanς, 'non a so una.qΜanifestum itaque, quod fortuna causa est secundum accidens in iis quς secundum electionem eorum , quae propter aliquid sunt, quapropter circa ide & intellecti iς, fortuna est: electio enim non sine intellectu est. In definitas igitur causas necesse est esse, a quibus nat, quod est a fortuna .unde videtur fortuna indefiniti esse, di immanifesta homini. Etes,
93쪽
est, ut nihil a fortuna videatur utique fierI: omnia enim haec recte dicuntur, quoniam rationabiliter: est enim ut fiat a fortuna; secundum ac Te. s . cidens enim fit. Et est causa, ut accidens, fortana: ut autem simpliciter, nullias: ut domus satiacator quisem causa est, secundam accilens ari
, . tem tibicen. dc ut veniens referat argentum, noli uias causa veniens, infinitae sunt multitudine: etenim uidere alique volens, dc perseques, Te . ss. & visurus ,& fugiens. s Et dicere esse aliqaidprster rationem fortunam est: ratio enimi est aut eorum, quae semper sunt, aut eoru, quae frequenter.fortuna autem est in ijs, quae fiunt praetet haec.quare, cum indefinitae sint quae sieiunt eausae; dc fortuna indefinita est. Attamen etiam in quibusdam dubitabit utique aliqais, nunquid quaevis sint fortunae causae , ut sanitatis,aut sPiritas, aut aestus, sed non detonderi: sunt enim aliae alijs proximiores earum,quae se Te. 16. canaum accidens, causarum. Fortuna autem Bona quidem dicitur; cum banum aliquid euenit: Mala autem; cum malum aliqiiid.Prosperi- l tas uero fortunae, dc Infortaniam;cam magnitudinem habent haec . Quocirca,& cum parum abest, ut Quis malum, aut bonu capiat magnu 3 est uel infortunatum esse, vel bene fortunatu: quoniam, tanquam cxisteret, de eo dicit intellectas: quod enim param deest, tanquam nihil distare videtur. Amplius autem incerta est prospera fortuna rationabiliter: fortuna enim incerta est: neque enim semper, neque freque i ter possibile est esse eorum, quae sunt alariu-τe. s7..na, quicquam. sunt igitur ambo causae, quemadmodum dictitin est, secundam accidens, dc
94쪽
s inpliciter, neque frequenter:& horum, quaecunque utique fient in iis, qliae propter ali Disserunt autem: quoniam casus in plus est: qs -- enim est a fortuna est 3c a casu:hoc autem non omne, fortuna est . Fortuna enim, dc quod fortuna est, iis inest , quibus & fortunatos esse in erit,&omnino actio. ς Quocirca & necesse ' '' est circa agenda esse fortunam. Signum autem - est, quoniam uidetur vel idem esse cum foetici- . late prospera fortuna, aut prope. Delicitas auteactio quaedam est: est enim bona actio. requibuΙcunque non contingit agere,iis neque i fortuna aliquid sacere continget. s ob idque, Te. neque inanimatum quippiam, neque bestia, neque puerulus, quicquam facit a fortuna ; quoniam non habent electionem : neque prospe a fortuna, neque infortunium his inest, nisi secudum similitudinem; ut dixit Protarchus fori nato esse lapides, ex quibus sunt arae, quς honorentur: copulati autem cum his conculcen tur . Pati aut a fortuna inest quodam molo dehis 3 eum agens aliouid circa haec agat a fortuna: aliter aut non est. Sed casus & alijs 'anima G. c.. lib.& inanimatorum ultis: ut equus casti, dicimus, venit: quonia saluatus quide est venien Mnon salutis aut gratia venit.& tripes casu cecindit: stetit. n. Sedendi ca, sed non 1 edendi causa cecidit. Quare manifestu est, quod in iis, quae Te. σr. si inpliciter propter aliquid fiunt, cum non eius quod euenit, gratia fiunt, cuius extra est cause, tunc a casu dicimus. E fortuna autem horum , quaecun me a casu fiunt, eligibilium, in habentibus electionem. Signum autem est ipsum Te . sa. Frustra: quoniam dicitur, cum non fiat quod
prorter aliud est, illud gratia; o ambulare, si
95쪽
Burgationas gratia est. si vero non facta fuit ambulanti; frustra dicimus ambulasse, & Fambu Iatio frustra fuit. taquam hoc sit Frustra, q uminatum est alterius gratia, cum non perficiat iIIud,cuius gratia erat, natumq; erat: quoniam ,
. si aliquis se lotum dicat frustra, quia non defecit Solue ridiculus utique erit: non enim erat hoc . 63. illius gratia . η Sic igitur casus iuxta nome est, cum ipsum frustra sit e decidit enim non Peicu
tiendi gratia lapis . a ea in igitur decidit lapis quoniam cecidisse potuit utique a quodam , ec
. 6 . percutiendi gratia. s Maxime autem est separatum,quod a fortuna est in iis,quae natura fiunt; nam,cuin sit aliquid praeter naturam: tum non a sortuna, sed magis a casu fa,ctu esse dicimus. . est autem hoc alterum: huius enim extra est . 6 s. causa, illius vero intra . sQuid igitur sit casus ,
de quid fortuna, dictum est, re quo pacto a sein
uiceni differant. At de modis causarum, in quibus est unde principium motus,utrunque ipb rum est: aut enim eorum, quae sunt natura , aut
ab intellectu, causa semper est, sed horum mul
. 66. titudo indeterminata est. φ Quoniam autem Ca- isus,atque fortuna causae sunt eorum, quorum aut intellectus causa fit, aut natura, cum secundum accidens causa aliqua sit horum ipsorum, nihil autem secundum accidens est prius ijs , quae per se sunt; manifestum est,quod neq; cau . 67. per accidens prior est ea, quae est per se. ηΡΟ- isterior itaque casus est, atque fortuna & intelle natura, quare si quam maxime coeli causa est casus; necesse est prius intellectuin, & naturam es e,&aliorum muliorum, & huius uni-Te. 63. uersi causam. s Quod autem sint causae, & qssIot numero,quot uicimus,manifestum est: tot enim
96쪽
, , - ο vx donMnemur. Aut inites Mox fiunt, materia. Quod initur cauta
hila sunt. Quamobrevinia sunt nestoti PDidem incorruptibile; aliud autem eitca
corruptibilia . s Quare ipsumptopter oui r
ranx luid post quid fiat, se quid primum feei
97쪽
G. 74. Quod omnium primum est.s Et ipsum quid est ,a.d: forina: finis enim est, dc cuius gratia. QuarC , iacum natura propter aliquid sit; dc hanc cognoscere oportet, di penitus reddendum est ipsum propter quid : ut quod ex hoc necesse eu hoc feri: hoc autem ex hoc,aut simpliciter, aut fre-.Σ quenter; dc si debet hoc fieri,ut ex propositionibus conesusio: dc quia hoc erat quod quid erat esse, dc quia melius est sie , non simPliciter, sed ad uniuscuiusque substantiam. EXPLANATIONE S. 'D omnes reducen= ipsum propter id stνeducendo quasionem propter,quid in cuor causearum, scuius gratia , J idest ea in
tim: strer autem in unam 'lex unque accedunt multoties contingit, ut tres ea a concurrant in
inaiam Lipsum quid est 3 5. causa formalis unum, J sciἐicet numero stlecie concurrit , J idest es eadem ly cie cum finali, o formali, ser omnino, J id in a derationis naturalis sunt f non 3 idest non mouen- ur mota stria sunt negotia, J ides triplex dubium 'vel intentio Philosophi s in ipsum quod quid est,J id est in formam s fecit, J ideli mouit ad generationem ii qkius, inuit Jbcilicet,qua materiaJubiecta fuit,
I o J scilicet, o considerat naturalis Isini, J idest est si a fini s propiex aliqaid est J , ides agit pro, i
ter finem si evitus,4 idere secundum omne genus cauletampliciteri .i .ut semper quod quid erat dia : ices forma sue dJ idest secundum,quod competit., Summa, di diuisio in cap. 3. N N C, quod natura propter finem. gat, aettessitas sit ex materia semper, quandoque ex materia, o movevte,uel quaviloque exforma,c si
98쪽
ne, proponit Aristo. sic. Diccndum igitur primumqrationem secu=ida propostioni , quae est postea d necessario J reddit ab antipηis acceptam qua ψ adi hanc enim cicausam. J Propositum p stea sic explicat. s Habet autem dubitationem, J se est op in io eorum, qui negabant naturam propter finem agere: quaru imi probat ibi. s. Sed impo,sibile cli ista hocse habere mis: due J duplici rationum diss erentia , quae m propriai existunt, sumpis ab his, ex quibus a Mersan con
trariμm ostende, e conabantur. Propria autem ratiο-
ne sunt quinque. Prima est. s Hac enim,in omnia a secunda . Amplius in quib Ucunque sinisJ tertia .l s Et omnino ars alta J quaνta Maximp autem ma-i nifestum es J quinta . t Et quoniam natura duplex
es. J Transit proterea ad confutandas tres antiquo rum rationer,qμα finem natura auferebant, atq; coni tra primam quatuor utitur rationibus. Prima eis .
quarta . s Ampsit, oportebat o inseminibus Jse - cundam improbat his verbis . Omnino autem δε-
fruit J tertiam his. s Inconueniens autem Es . Jl caput Tertium , in quo fluuntur data de Causa Finali. DIcendum igitur primum quidem, quod natura earu causarum est, quq sunt propter aliquid: postea de necessario quomodo se ha- bet in Physicis: ad hanc enim causam reduc ut omnes, quia cum calidum tale natura est,& stigidum. dc unumquodque talium: haec igitur ex necessitate sunt, & fiunt, & aῖta natura sunt: etenim etiam,si aliam causam dicant, solum tagentes valere sinunt, hic quidem lite na,& amicitiam, ille vero intellectum. s Habet autem du-- bita Te. 7s Te. 4
99쪽
bitationem, quid prohibeat naturam non proopter aliquid iacere, neque quod melius est, sed scut pluit IuPpiter, non ut is umentum augeat, sed ex necessitate: quod enim sursum latii est,hite fieri oportet: dc quod friges actum est, aqua factum,deorsum venire: augeri autem, cu hocsiat, accidit frumentum, similiter autem & , si cuipiam perit seu metrium in aerea, non huius gratia pluit;vt pereat: sed hoc accidit. Quare quid prohibet sic di paries se habere in natura, ut dentes ex necessitate oriri, anteriores quidsi acutos aptos ad diuidendum, maxilla Ies autem latos,dc utiles ad teredum cibum: cum proPtet hoc facti sint. sed acciderit. similiter autem est de de alijs partibus, in quibus videtur inesse ipsum propter aliquid. Vbi igitur omnia acciderint, perinde atque si propter alisid facta foret ea quidem seruata sunt, a casu consistentia apte aquaecunque vero non sic, periere, pereuntque, quemadmodum Empedocles dicit, ea,quae Po
ma hominem referunt, o taurum parte fecunda . .
m' si Ratio igitur, quam dubitauerit aliquis, hac est, de si qua talis alia elt. Sed impossibilo est ista. hoc se habere modo. Hic enim cc omnia, quae natura sunt, aut semper sic fiunt, aut ire 'ue tura sed eorum, quae fiuiit a fortuna, dc casu, nihil: neq; enim a fortuna , neque a casu videtur pluere sape hyenae, sed si sub canc: nequc caumata sub cane; sed si hyeme. Si igit ut aut a ca- su identur, aut proyter aliquid est e, si non posse sibile est ese haec aut i fortuna , aut a casu, propter aliquid utiq; erunt. at vero natura sunt huxul modi omnia , quemadmodum di ipsi dis rint, qui ii ac dicunt. ei. Itaque testim Proeter aliquid in ijs, quae natura fiunt, sunt ..
. et M v Am Od. in quibuscunque unis aliquis est
100쪽
i huiusgratia agitur quod prius, quodque consi
quens est ergo, ut agitur, sic aptum natura e stri di , ut aptum natura est, sic agitur unum quod- . que, nisi quid impediat. agitur autem proptera aliquid, de aptum itaque natura est huius gra-it ata.vi,si domus eorum,qu natura fiunt Lehei,'ά Lς utique facta esset,ut nunc ab arte. si auten a quae natura, non solum natura, sed de arte fi i rent i similiter utique fierent , ut apta natura. . sunt.propter ergo alterum, alter km ..s Et om- et e moi vino ars alia quidem perficit, quae natura non 'i Potest efficere: alia vero imitatur . si ergo quaei secundum artem , sunt propter aliquid fiant ; i manifestum quod oc quae secundum naturam: i sintiliter enim se habent inter sese in ijs, qu se, cundum ariem,atque in iis, quae secundum nat uram posteriora ad priora . maxime autem M. manifestum est in caeteris animalibus, quae ne-ἔue arte, neque inquirendo , neque deliberano faciunt. apropter dubitant quidam, utra intellectu , aut quodam alio operentur de Ar i nei,dc Formicae, dcliuiusmodi. paulatim autem sic procedenti,& in plantis apparent conferen
tia quaedam fieri ad sinem, ut folia propter Diis, ctus cooperimetum Quare,oc si natura, dc proj pter aliquid Hirundo nidum facit, dc Ara heus telam, de plantae folia gratia fructuum, de radia, ces non sursum, sed deorsum gratia nutrimen P, tis manifestum quod est causa talis iiiijs, quae
natura fiunt, dc sunt. Et quoniam natura du- Ο. s I. plex est, alia quidem ut materia, alia vero uti forma,finis autem est haec, propter finem autet caetera; haec utique erit causa,cuius gratia. ι s Peccatum autem fit dc in iis, quae nunt sec Ria G. sa. dum artem: scripsit enim non Gramma-