장음표시 사용
151쪽
de Datitate priusquam dereliquis accidetibus disputemusm5 certe quὁd ipsam illis omnibus persectiorem iudicemusci nobilior enim est coalitas quae ou. η0 modo in rebus corporeis inuenitur, sed etiam in seiunctis a materia neque por prii, i ' quod nullum aceidens possit inhaerere substantiar,nisi media Quantitate;cum ac ualitat ridentia Amma rationalis de Angelorum eis insint non media Ouantitatoesed qtii di pu ς; vinter omnia accidentia notiora sunt ea, quae sentibus percipi possunt ut albedo, sonu ,ealor,&alia eiusdem generis quorum prima radix, fundamentu est Qualitas. Iam vero cum inter otis Categorias u alitas substatiae similior videatur; ita ut possim locu substantia aliquando subrogari,ut docent Theologi de facrosancte Eucharistis sacramento iure post shibstantia Quantitatis sequitur disinutatio.
Qualitas. citatis actinitionem,aut certe delcriptionem; nam mihi utrumuis est satis . Duples
autem est Quantitas, alia Continua, alia Discreta aut alia Coniuncta , alia De iuncta Coniuncta est, cuius partes termino communi iunguntur et odi Ilinimum communem appello quidpiam indivisibile, quod est unius partis finis,ali lius vero principium; ut punctus, qui est in medio linos. Deiuncta est, cuius partes hullo communi termino iii untur ut denariuς crus autem Philosiophorum, lineam csse ait longitudine sine latitudine: S perficiem quq a nonnullis Extremitas aut Planum dic tur esse loti tudinem Hatitudianem absque profunditate morPus vero longitudinem latitudinem . protunditatem. Eodem omnino senti licet alsis verbis definit haec Aristo t. s. M taphari. I.dicens,lineam esse continuu in viiii,ctim solu ratione loni itudinis fit cotinua, ratione latitudinis indivisibilis superficiem vero esse quid cotinuit in duo Corpus deniq: continuuin tria. Locus aute ita definitur . Immobilis superficie corporis ambientis ut superficies aeris cotinentis me,est locus meus. Quare tamen
habet Philosophiam Atque hoc loco forte non deerunt Philosophi minim mali ut non satis acuti,quibus videam hanc rem non fuisse tanquam difficilem ab hac disputatione remouendam; cum facile dici possit,superficiem aeris ambientis columnam i,quatenus superlicies,usdam est, consideretur, proculdubio posse moueri; nuc oluposse,sed re ipsa moueri alii expedatur.ratione distanti a Solis Centro 'HI IV m QRςri,fait nec pucta ista fixa qu nominauimus duo circa ta- mctii upcrucies cocina aeris,que mane ambiebat columnam,ad vesperilla iam in uti l 'N' vs V M i ii edit in eadem penitus distantia aboli: Centro ideo i , - '' ς' i' 'RQ erat, dicitur permanere, 'Ioctis ipse immobia Hsς IV Mn ις 'Motam, quanta est, arbitrantur se dissolitisse que- ρή- 'ς ς di Q;certe non adeo perspicue, , existimant Eleuit
hi. hytRRn R id ςn sit in corpore ambiente existens moto eo corpore, nulli 'id succedere, ita Maliam re uera distantiam alio-
ό si 'hiς io migraret in aliud. Non equidem ut falsam reprch
152쪽
sit absque si imma Philosophia comprenhenssione defendi A Philosophis igitii rista
erant perenda,nos vero ad propositum reuertamur . Tempus cst motus primi coeli,quatenus in illo motu apprenenditur prius ac posterilis, ut constat et .Physico rum . Has quinque species esse quantitates continuas, probatur; nam partes inesconiunguntur in quodam pundi O,qui est in medio lineae;qui cum sit res pcnitus in diuisibis,est finis unius partis lineae;alterius vero principium . Quare puncta quae
in linea sunt extrema,non sunt termini communes; nam cum unam partem finiant, altera non inchoant Partes autem superficiei habent tanquam terminum coem
Eneam in medio superficies,quae etiam cst quid indivisibile secundii latitudinem. Ru te corporis habent terminum communem superficiem,quae in medio corporis intelligitur,estque indivisibilis quoad profunditatem. In supc temporis partes coniunguntur ad instans, vel momentum,aut Nunc,quod est in medio temporis. Denique partes loci coniunguntur aliqua linea, qua respondet alteri linea existenti in superficie corporis locati. Quali sit eruntamcn circa has dimensiones,scilicci longitudinem alitudinem,ac profunterminus italcm,seu crassiticm,obseruandum cst primori omnc terminum communem umum esse dimcnsione nainorci illa quantitato, cuius cst terminus. Superficies est terminus corporis .corpus autem tribus dimensionibus constat,supcrncic tantum
duabus. Praeterea linea cuius una est dimonsio terminus ponitur superficiet,quae habet duas. Punctus denique cum omni dimensione careat,est terminus communis Encae: quia id quod minus uno est,nihil est. Obseruandum est secundo: Quantitatcs non componi ex suis torminis commuNum' nil bus Linca non componitur ex punctis,nec superlicies ex lineis,nec corpus ex suo, perficiebus,aut tempus ex instantibu S,Vc momentis. Horum autem una est ratio. is Nam mille puncta non faciunt lincam,nec mille lincae tantillam superficiem,nec mit munibus , superficic corpus etiam cxiguum, vel denique infinita instantia breue tempus. Q P0 - Etenim si uno puncto velis addere alium,aut tangct priorem,aut secus. Si non tan git,non faciet quantitatem continuam, uel attiguam; sit tangit, vel se toto tangit,uel aliqua sui parte attingit: alia in extra priorem punctum . Si detur primum,ergo
duo, tincta non occupant maiorem locum, quam num solum ac proinde non faciunt lineam Secundum vero dici non potest;ait enim Arist. 3.Metap. tex. I .Punctum csse quid indivisibile, ergo non habet partes. Nec aliter sentiendum est de linea respectu superficiei,cum eadem sit ratio lineae ad superficiem, superficiei ad
corpus,quae puncti adlincam. Denique obseruandum cst,non esse plures dimensiones tribus quoniam num os dimensionum debri sumi ex numero linearum, quae possunt ita se intersecares
ncs, nec plures dari possunt. Probatur propositio. Nam mensura, cum nos de 'irum quantitalc certiores faciat,dct est certa,ac definita;non uaria,S Iuctui a: i. solus angulus rectus cst certus,ita ut non possit unus rectus csse maior alicro: con xra autem anguli acuti, uel obtusi sunt incerti; danturque obtusus obtusior, cyyltior 5 acutus Ergo numerus dimensionum ex numer tantum earum sumendus est quae modo iam exposito se intersecant. Probatur assumpti
cuidem illis duabus lineis superius expressis ad crucis formam, rotalia supcrδος 3
153쪽
v IV medium illarum seratur.sed eam nequimus depingere. Post tamen sise 'i ς''s,& in papyro transfigi, ac tum fierent omnes an eli recti. Porro caeterrilia . ,quae his addi possitnt,iam non efficient angulos eaos,sed acutos; ut experie vi ornprobare licet. De Quan. Quantitas vero Uciuncta,diuiditur in Numerum orat onem. Numerus cs C. multitudo consurgens ex unitatibus, ut denarius. Numerus autem si quantitas Discreta,quia eius partes nullo termino communi vinciuntur.Et quidem de numex pari manifes um cst . De impari sic ostcnditur . Septenarius diuiditur in quatuor S tria. quaedam unitas quaternarispoterit esse eiusdem quaternari sinis , - ςςrte non erit ternari sequentis principium . Quare non conueniet illi nitati definitio termini communis ergo nec impares numeri Quantitates Continua in olitionis PQllari debent. Oratio autem hoc loco non sumitur pro cx, quae ore profertur nomen ς haec ut mis quidam est ad tertiam qualitatis speclcmpertineat: ut uero est signi quid hoς scans,ad Relationem . Nec quidem pro ratione quae stribitur est accipienda,illi loco fio si enim characteres spectant ad quartam speciem qualitatis: nec deniq; pro ea ut me hq μte retinetur; ut constat. Udam igitur significat nunc Oratio Vt existimo, mensuram vocum,sonorum, motuum,quatenus inter se ordinem quendam habent. Vt quum profero hanc uocem Dominus, illa mensura qua dimetior quantum pa- xij, aut si placet durationis consumptum fuerit in eius prolatione, cst quae hoc loco uocatur oratio: ea loquendi formula qua mensuram pedis,nominamus pedem. Socirca subiectum cuiuslibet scientiae Musica pertinent ad hanc speciem, etiam Joquendo de scientia Irali, cuius meminit Comentator .Metaph. tex. 29.agit enim illa scientia de Musica in saltu. Et illa mensura qua mensuramus uarios motus tria rudiantitim in choreis,sub nomine quoq; Orationis intestigitur. Sed enim quanatim intelligo, oratio non distin re a tepor sed idem mct coeli motus,qui quatenus it mensura rerum continuarii, uocatur Tempus; quatinus ex ipso sumimus uarias partes ad mensurandas uoces sonos,& motus diuersos,appestatur oratio. Ac ne aliquid intactum relinquamus,illud oportet intelligi, a quantitate Discreta appHlari res multas, aut paucas,ut mille Pontiliones dicimus multos, non magnos; duos autem Gigantes, paucos dicimus sed absque controuersia magnos quamuis nonnunquam huiusmodi nomina confundatur. Sed tamen in Magna nomine quS-ο mi*ῖς amphibolia Magnitudo quippe alia Perfectionis est,alia Molis Perfectionis magnitudo est,cuiusque rei in genere suo praestantia, di excestentia. Qua si' Tniticatione, Deum etiam magnum vocamus . Tritum enim illud est, Momnium ore vulgatum,in his quae mole magna non sunt, magnum idem esse,atque perscctu Uu Vero magnitudo est,quae ex rerum corporearum longitudine, latitudine,pro ' runditate, i diuturnitate sumitur. Quorsum haec inquies, Ut intelligatur, in gnitudinem Perfectionis in rcbus etiam corporea tiantitate carentibus inueniri; in pertinere ad hanc Calcgoriam , politis quam ad alias: at magnitudinc moli Mnium in rebus corporeis criti, cx hac Categoria desumi.
154쪽
vo Comment. In Vniuersam Logicam
sonis,& sub ratione mensurae. Nam Quantitas duo habet. Constituit enim res diuisibilem, ac est mensura qua res metimur.In Metaphysica egit Arist. de Quanti late potissimum sub ratione diuisionis, ac proinde ita desiniuit Quantum. Quanta est. quod natum est diuidi in ea quae insunt, quorum numquodq; natum est, hoc
quiddam esse.Hic vero agit de Otiantitate potitis, ut est mensura. Vnde ortum est, ut quum assignant Joctores,causam numeri specierum Quantitatis, quae ab Ariastotcle hoc loco adducuntur, confugiant ad varias formas mensurae. Dicunt enim, res quas metimur aut euh coniunctas , aut deiunctas. Porro si coniunctae sitnt,aut esse positas in successione,tumque mensurari Tempo aut pcrmanere.Harum praeterea monsionem aut fieri interne,aut externo si extem ad Locum pertinet;si interne,vel solum ratione longitudinis, idque per Lineam excerceri, vel ratione longitudinis, clatitudinis,per superficiem; vel denique ratione profunditatis,per Corpus. Sin autem res disiunctas metiamur,& illae res sint voces , oni, aut motus, pertinere ad Orationem;alia vero deiuncta,ac permanentia numero mensurari. Cum itaque Tempus per se mensura sit, numeratur hoc loco inter species per se Quantitatis ab Aristotele.Clim autem non computatii diuisio per se licet non conueniatii penitus accidentario sed ratione motus,& magnitudinis,ut dicitur 6. Physicor.capit. .)ideo, in Metaphysica inter species per sic Quantitatisi computatur.Facillimum est hinc colligere solutiones aliorum argumentorum; quae contra numerum specierum Qualitatis fieri consueuerunt. Quare non numerasti Motum speciem quantitatis λ Quia agitur hic de quantitate sub ratione menstrae motus autem non habet aliam rationem mensurs,quam Tempus.Cur Aristoteles in Metaphysico reliquit locum Ritia in ratione diuisionis non differt locus a superficie; quanquam disterat in ratione me
surae. Quae causa fuit ob quam in Metaphysica non meminit Aristoteles OrationispQuia in ratione diuisionis non dister oratio a numero, motu Nihil enim aliud cst ratio,quam motus quidam diuisibin inter se compositi,sicut numerus nihil est
aliud quam rerum permanentium,ac diuersarum multitudo.
Altera quaestio Corpus cst specie Categoriae Substantiae, ergo non potest esse
sp ccies Categoriae Quantitatis diuersorum cnim generum, non subalternatim
positorum, licui diuersa sunt ditarentia*ita species.Respondetii. Corpus sumi aut pro ipsa trina dimensione, esse speciem quantitatis Continuae,aut pro natura substantiae,ex qua fluit trina dimensio,ut proprietas a subiecto; quemadmodum ab homine risibilitas:&hoc pacto esse speciem lubstantie crtia quaestio Corpus non potestinueniri absque superscie, vel linea;nec linea ' superfici vel corpore:quomodo ergo sunt tres species distinctas Responde tur; id nihil ad rem pertinere,nam etiam actio non potest inueniri absque passio , aere passio absque actione; nihilominus sunt non duae species tantii ni,sed duo suprema genera.
D hum Vltima usitio in hoc capite agitari solet, an omnis numerus ad hanc Categoriar Trasce pertineat. An sicut deccm homines,qua decem sunt, ad genus Quantitatis disiunc εdete, di ad reseruntur,ita&decem Angeli.Sed in hac'usitione apud probatos auctores duplς QV30xi R i genus numeri solet annotari,aliud Transcendens,siud hiantitatiuum . Numerus n.constatur ex unitatibus: Unitas autem alia est Transcendens, alia Prsdicamenta βν vel Quantitatilia:Ergo duo erunt numero rugenera. Vnitas quide transcendens o gatur per Omnia genera,estque ex numero transcendentium Hsecnim sunt prSci
pua Tninscendentia iis, um, Verum, Bonum Aliquid,&Res . Iam vero num
155쪽
transtendens nihil est aliud, quam usuis res, ut essentiam Dexistenti in indivisamsQxxiuir.Exempli gratia.Angelus Raphael dicitur unus, quia eius estenti haut exist zηψn est diuisa in plures essentias, vel existentias. Quo fit, ut quaevis substantia, quodvis accidens hac unitate dicatii Vmii clim non detur aliqua res 'us non ψῆbstat unam existentiam,a qua Vna uocetur. Vnitas autem Quantitativa, Uirs di m Pntalis, est illud esta continuum indiuisum actu, quod in qualibet re,affecta qua IxRte cohtinua,inuenitur. Petrus enim prs ter esse essentia vel existetie, habet quo
M in e se accidentale, ratione cuius est unum corpus continuum . Igitur ex unitat,bu transcendentibus,constituitur numerus transcendens, i decem Angeli, quiali ibQn decem cssentia uel existentias, sunt decem. Ex unitatibus prςdicamentalibus constituitur,timcrus Quantitativus, ut decem homines non blum sunt decem, qui decem essenisis , vel existentijs constant; scd etiam quia habent decem qua titates.Nec debet a nouis Philosophi haec distinctio vana commentitia iudicari: innititur enim duobus cstimonijs Aristotelis, quorum unum habetur Lo Metapla. tex. a I ubi ait Philosophus,multitudinci csse,veluti genus numeri. Quod si loquo-retur de numero transcendente, falsa esset citis sententia, cum omnis multitudo sit numerus transcendens, omnis numerus transcendens, sit multitudo. Quare scit aentia Aristotelis est vera,non dentimero transcendente, sed de quantitativo. Ait rum inuenietur 3.Physiic.cap. 7. Tradit enim eo in loco, numerum consurgere ex divisione continuuquod de numero transcendente falsum equidem est,ctim duo A
Dinon nt dii continua diuis . Contra autem de numero rerum corporearum est certissimum.Nam duo fragmenta ligni ex diuisione ligni,quod in ea diuisum est tacta sunt dum Hic itaque numerus in numerus quantitativus, qui fit ex diuisi ne continui . Sed inquies: Nonne in coelis est numerus quantitatiuus4 Physicus rQdRςituri diuisione ulla continui; quia nullum coelum tutium citatiqitando in plures cstos:sii ut philosophia occi, cstum diuidi nequit. Lrgo numerus quantitatiuus non efficitur ex diuisione continui Verum qui ita v gent,nec probabilem,nec satis idoneam causam asterunt Neque enim adco rustice Quom Arutoteles intelligendus in quasi doceat,omnem numerum rerum corporearum num ι 'Onititutum fuistis,ut oportuerit aliquod continuum corpus in duas, aut eo plu- μ' ' sit, Quare Aristoteles id tantum docere voluit, numerum Quantitatiuum ex eo effici ci Latur. Quou duo corpora, quorum numquodque continuum est, a se inuicem distincta auni, atque diuisa; vel seorsum,ac divisim existunt.Id autem inistis manifestὰ reperi- ur. 1 linc primo collige, numerum Angelorum non pertinere ad hoc predicaria en'um item nec numerum rerum corporearum, qui sumitur ex arsis carum ess iathsς utςnta S led eum qui sumitur e varijs earum quantitatibus continuis. Nam ς corpore icut habent,si cntiam&quantitatem, ita duplicem unitatem habent; tranRedentem, ac sebinde duplicem numerum constituere QMgς ςςVndo, Omnzm numerum prs dicamentalem esse transcendentales z- - ς' 0mnςm numerum transcedentalem esse prsdicamentalem, vel quantita
156쪽
quantitatiuus simpliciter vocetur Numerus. De his cosule diuum Thomam .parte quaest. LI.ar. I.Lege praeterea Opusculum q8.tract.3. de Quantitate cap. r.&Cn sestomum Iauellum intractatu de Transcendentibus capita Vno:& libro 4.M inphysic.quaest.7. libro. 8.quaest. II. denique libro Io. quaest. s.
De sectionibus si uantitatis Cap. I .
PRima affectio Quantitatis' sc est. inantitati est contrarium:linea enim non repugnat linc ,nec superficies superficiei.Secunda. Quantitas non suscipit m gis aut minus. Potest enim una linea esse maior altera,sed non magis linea. De his copiosior erit disputatio, tuum in qualitatis affectiones inciderimus . Tertia. Ouant, tu est,cuius causa aequales,aut inaequales dicimur. Est enim Quantitas mensilia: ea autem dicuntur paria, aut aequalia,quae eadem mensura possunt mensurari.
P Rima.Locus est quantitas,sed locus sursum loco deorsum aduersatur ergo qualitas contrarium habet. Probatur assumptio . Motus contraria sunt ad c trema contraria,ut ex .Physicorum capite . constat:sed motus sursum Motus
ri,qui est spaera ignis,est summus calor siiccitati coniunctus in in loco inflariori h miditas, atque frigus sursum S deorsum essὸ contraria; ratione harum qualitatum. Sicut Substantia non est per se aduersa substantiae, ac nihilominus ratione caloris frigoris,aqua&ignis inuicem aduersantur.Respondctu secundo , motum sursum non esse ad locum supernum, nec motum deorsum ad inferiorem; sed motum se sum csse ad ubi superius,motum dcorsum ad ubi inferius. Quocirca Aristoteles . Physicor. cap. I. docet, motum secundum locum esse ad Categoriam Vbi C tegoria autem Vbi recipit contrarium.Sed haec a Physsicis requirantur. Lege tamenooiectionem primam cap.46. Num pon Altera dubitatio. Pondus non est quantitas, sed ratione ponderis res dicuntur 4 aequales,aut inaequales:ergo non cst proprium quatitati,ut secundum eam res equasi les,aut inaequales vocentur. Propossitio ita probatur. Quia alioquin mancam,Nquas inchoatam quantitatis notionem nobis Aristotcles tradidisset. Probatur assumptio.Ouia plaustrum scaenid moles plumbea dicuntur aequalia ratione ponderis,noratione magnitudinis , nec etiam ratione milititudinis; cum in plastro sint infinitae herbae, Minoles plumbea sit una. Ad hoc argumentum quidam respondent negan do propositionem.Sentiunt enim,pondus este quantitatem.Caeterum Aristotcles Metaphysicorum lcg. I9. docet, pondus leuitatem esse qualitates: tex. 18.non numerat pondus inter species quantitatis; sed cum affectionibus illud recenset.Ia' diuus Augus o.lib.Confes.capi. 8.grauitatem inter qualitates enumerat. Quod itfacit . taph.lec. I 6. J.Thom. eius in hac uita discipulus, ac interpres,d in Celci simio squalis,ac socius Respondendum est igitur,aequale,aut inaequale dilobus P
dis accipi,proprie, improprie Aequalitas proprie attenditur ex quantitat aeqyyy
157쪽
.ta vitem improprie potest ex aliis rebus considerari.Vt quum volumus agnose xRVxrum duae imagines stat aequaliter, aut inaequaliter vers comparamus cas cum ς ςm pistri, ac prototypo, eam dicimus veriorem, qua proxime acccdit ad arche- Ip0n Similiter ut de colorum aequalitate , aut inaequalitate tractemus, conferimus ςς cum perfecto colore Eadem est ratio aequalitatis, aut inaequalitatis in pondere. 4 Quantitati proprium est , ut secundum eam res proprie aequales, aut inaequa'
Postrema dubitatio.Si in mundo non esset nisi una res quanta, illa haberet qua xit tem, non esset proprie aequalis, aut in aequalis . Cui enim esset aequali. Ergo nonruit proprium quantitati,ut ex ipse res proprie dicantur aequales , aut inaequales. Facili est responsio . Proprium est quantitati, ut secundum eam, es proprie dican-xur aequdies, aut inaequales non actu, sed potentia. Vt ridere actu,non est proprie x hominis,sed ridere potcstate. Alia profecto sunt verba, sed non est diuersa eoru intelligentia;qui aiunt,proprium sic quantitati,ut ipsa media, res sint fundament liter a quales,non formaliter quia scilicet id quod timdamcntum,ac causa est,quare posito res proprie vocari aequales, est quantitas ipsa.
Quomo. do aequalitas Qinaequalitassiint quatitatis pro
Post Quantitatem,agendum est destialitate, quq inter accidentia non relata copulatur licet Aristoteles arbitrariam methodum sequutus, post Quantitatem disputet de Relatione; cuius mentioncm fecerat cap. de Quantitate Est autem Qualitas,qua dicimur esse qualos,ut ab albedine dicimur albi Alij definiunt ualitatem Cile formam accidentariam,secundum tiam proprie dicimur esse quales. Formam accidentariam dicunt, ut excludant ab hac Calcgoria disterentias essentiales substantiae, quae licet praedicentur in quale apud Aristotclem S. Vctaph. tox. 9. Porphyria p. de Disterentia in Isagogo, non tameni criinciat ad hanc Categoriam nec dir ,nec ad latus; cum non sint forma accidentaris.Addunt, secundum quam proprie dicimur, esse quales quia licet omnia accidentia prs dicentur in quale de sibstantia, Vt calibro quinque Vocum manifestum relinquitur a proprie dicimur quales ab huius Categoris accidentibus Habct autem hoc genus quattio specieS,earum princeps est Habitusis Dispositim, altera Naturalis vis &Imbecillitas, tertia PasHo&Patibilis qualitas, extrema deniq: Forma Figura 'gil .l in s. Habitus est qualitas disponens subicctum ad bene, vel male operandum ab eo que difficile separabilis Dispositio vero qualitas cst dilponens subicctum ad bene, vel male operandum; quς tamen facile a subiccto dimoueri potest: vi sanitas Nigri xudo . Farein hac speciosunt omnos virtutes & vitia, omnes scientis, quin etiana omne habitus supernaturales, Fides, Spci, Charitas; immo & gratia ipsa quoli Vt puer se non operetur, operatur tamen med ijs illis tr bus virtutibus. Denique ut inuit v istimant ad hanc speciem pertinet Lumcn gloriae, id est, ius dam diuina; sed creaqui itas, existens in intesiectu cuiuscunque beati De qua diuus Thom I parte lusit Ja u. . sine controuersia accuratissime disputauit.Itaq; miror, quid in me Vm V Critillis qui Habitiun csse definiunt qualitat macquilitam, vel eXerciti,c PRr 'Rm iod non modo falsum est in habitibus supernaturalibus, sed etiam in 'nibus iani habitibus naturalibi is :s ilicet in Sinderes, de in habitu primorum pri p;Qxum ad haecul ponem pertinentium: de quibus lege diuum Thom I p*πς
158쪽
Naturalisbecillitas. Patibilis qualitas
s Comment in uniuersam Logicam.
quaest. 9.ar. Izati enim habitus natura potius, quam exercitio obtinentur. Reprcto hendenda est quoque corum sententia,qui dicunt,omnem habitum ex frequentatis actibus gigni: nam praeter habitus supernaturales etiam scientia unica demonstra tione gigniter ut libro 6. cap. a. dicemus. Naturalis vis Imbecilitas constituunt secundam speciem. Est autem Natura lis vis facultas nobis data a natura aliquid agendum,vel ad alicui resistendum; ut corporis robur . Naturalis vero Imbecilitas est qualitas a natura insita, qua subiectum redditur impotens ad aliquid agendum , vel ad alicui resistendum ut debilitas cor poris. In hqc specie collocantur omnes potentia animae intelligentis,omnes sensus externi,omnes interni,omnes potentiae animae Vegetantis,multaeque aliae propriet te substantiarum; ut risibile. Venio ire apud Theologos grauiores Character Sacramentalis ad cana reducitur. Quo tit,hanc speciem non esse appellandam a Theologis: praesertim qui diu Thomae doctrinam profitentur, Naturalem potentiam , aut impotentiam; sed potentiam, impotentiam aut v loquuntur alij vim de imbecilitatem:vt comprehendantur sub hac specie vires naturales & supernaturales,ut Character. Logicis tamen retinenda est phrasis loquendi. Haec autem species natu
ra quidem prior est habitu dispositione, sed dignitate posterior. Tertia est Patibilis qualitas ierturbatio. Patibilis qualitas est qualitas,difficile mobilis,inferens asilonem sensibusnit rubor quem aliqui a natura habent, difficile ab eis separari psit:& illemet quum ab ali s uidetur, infert passionem in oculos; nmodo quia sentire est quoddam pati,sed quia ex quolibet obiecto sensus pol nasci
aut deletiuitio,aut tristitia:hae aut sunt passiones, vel commotiones appetitus sensi liui.Lege Caietanum hoc loco Perturbatio est qualitas facile mobilis,inferens aiasionen sensui;vt rubor, quem ex labore contrahimus.Fatendum est tamen cum Aristotele, aliquas huius specie qualitates,ut sunt colores, alio etiam titulo appellari patibiles , quando scilicet ex aliqua passione generantur; ut quum rubor ex uerecti dia generatur Verecundia autem ad passiones Cicero affectus vocat appetitus sensitivi est refcrenda. Ad hanc speciem p crtinent colores,sapores,odo res,lbni, 'u litates, quas tactu percipimus. Quinimo undecim illae passiones anima sensitiuar,de ovibus disputat diuus Thomas I. a. quando inhaerent fere semper, ut in cholericis, Dint patibiles qualitatcs:quum facile transeunt,sunt perturbationes. Quarta species est Forma,vel Figura.Vocaturalitem Figura, ciuae termino,ves terminis clauditur,uel circulus,tringulus, aliaromnes figurae Matnemeticae. Forma vero appellatut figura,iam applicata ad res naturatcs, vel artificiales. Quo fit,ut se Ii clypeus, huius generis alia, ad artis formam constructa, in hanc sint speciem
Hse autem digna visa sunt obseruatione, ut superiora planius intelligerentumprimum est,antiquos Philosephos teste Alberto Magno las species simplici vocabulo appellasse. Primam dicebat Applicationem quia habitus sidispositiones inclinant applicant nos ad operandum:Sccundam Aptitudinem, quia sub ista specie conti
nentur naturalis potentia Tertiam vocabant Casum, quia qualitates tertiae speciei frequenter adueniunt nobis casu, ac fortuito Vltimam Compositionem,eo quod Figurae ex quantitatis compositione resultent.Sed Aristoteles meliori consilio, quamlibet speciem duplicato nomine appellauit. Secundum est, numerum harum specierum esse quaternarium, ut docet diuus Tho. I. et quaest.q9.M. et .licet Aristoteles,modestiae causa,dicat,fortasse non esse plum
159쪽
species his quatuor.Ratio autem diui Thomae haec est coalitas idem est, quod m*dua, vel modificatio substantiae. Modus autem duplex est, alius accidentalis , sientialis .Modus essentialis substantia est eius disi erentia essentialis,ut anima-d ζψtionalis modus,est ipsum rationale. Atque ideo disterentia praedicatur in Qua diximus.Non tamen hic modus pertinet ad hanc Categoriam. Alius est mo- η accidentalis,vagaturq; per nouem Categorias accidentitum qu etiam in v praedicantur de substanti . Caeterum quoniam'sc Categoria proprie est, Vi ςitur Qualitas ab alijs enim accidentibus dicimur quales, sed quanti quales, sed re ἰῆti; quases,sed agentes:&c ab accidentibus vero huius Categoriae ii ales sine addix Rppollamur ideo peculiariter ipsa substantiam modificat. Proprie autem quatuor modis substantia modificari potest. Primo, quoad bonam, vel malam operationem in Ordine ad propriam naturam; quod fit per habitum & dispositioncm . Secundo, quoad principium operationis, ut visus est quidam modus hominis; tui est principium cuiusdam operationis id est, actus videndi, hoc per naturalem vim Mimb cillitatem efficitur Tertio, quantii ad torminum operationis substantiae exempli gratia.Actus videndi modificatur per colorem,qui est eius terminus,uel obicetum; id autem per tertiam speciein exercetur. Quarto, ouantum ad quantitatem. Figura enim nihil aliud est quam modus quantitatis substantiae. Figura autem est quarta Uecies . Quatuor igitur sint Qualitatis species. Tertium est,hasspecies non semper re differre,una enim mei res potest ad diue fas species pertinere.Calor frigus si eo siderentur ut varie afficiunt sensum tactus, pertinent ad tertiam speciem, si quatenus calor est uis naturalis ignis ad combure dum, frigiditas aquq ad frigefaciendum ad secundam speciem referuntur. Immo, vi cap.de Qualitate in Categorijs Aristotcles innuit,etiam pertinent ad primam:si cosiderentur ut in adiuta natura,bene exercet suas actiones Exempli gratia . Si br cnia trigore rigeant, opotest vis naturalis bene exercere opera sua at si ad medi critatem sint calida,praeclare suo munere fungetur
D Rima est. vin Habitus Mispositio sint duae species,an una tantum, habens ciuertos gradus sicut homo perfectus & puer sunt esusdem species;licet unus terum perfectione superet.Si enim sunt una solum species interiecta, profecto om Gositionis species habitus
n*ditu continebitur. Si uero sunt diis species interiecte, alis erunt species habitus, isti RRx Ilip tu i Alberi Mag.&Seuer.Bocth. viri ad uirtutem, dignit . Rxi,arbitrantur, habitumin dispositionem esse unam speciem Ε xum autem sententi Ptinuim Aristotclesii hoc capiteca: ..' si Dispositiones,ergo non differunt . Deinde . Metaph.t . . . ait,a 'sgUIV inςm esse habitus,tuc vero docet est e dispositiones,ergo pro eo ς tumuntur habitus de dispositiones ab ipso. Iam vero accidentariχ differentiae
ii ' di strimen specierum facilὰ difficile mobile sunt accidensi; u. 'et yygQ Q pQ si in habitum Hispositionem diuersas species coni 'xψψδxur assumptio. Quia moueri, aut non moueri non pertinet per se η Ruxλlcm. Accedit huc, Patiuitem qualitatem&Perturbationem esse unam Neandem
160쪽
eandem speciem essentialiter, alioqui eandor haberet duas species', nam qiuae esset
Patibilis qualitas, aliam quae foret Perturbatio unam permanentem,atque diuturna aliam subitam, tanquam momentaneam in tamen differunt penus facile,& di cile mobile:ergo cadem est ratio Habitu. Dispositionis . Quare videtur,liabitu& dispositionem esse unam speciem interiecta Videtur dic, Immo est clara Aristotelis sententia in hoc capite, nullis ambagibus, nullo verborum fuco; sed apertis si me asserentis, habitum 5 dispositionem csse unicam speciem. sementi Contrariam autem sententiam defendit Angeliciis Doctor i 2.quaest .q9.art. a. diu Tho ad .Itaque licet,per habitum & dispositionem circunloquatur Aristoteles nam spen P ciem immediate contentam sub genere siprcmo qualitatis: tamen habitus Hispo sitio secundum essentiam differunt, sicut etiam patet in secunda specie, quae est Naturalis visin Imbecillitas i certe naturalis uis deambecillitas secundum essentiam distin utitur. Otia autem ratione habitus dispositio essentia disterant,sic explicat
diuus Thomas . Facile & difficile a subiecto separari posta, bifariam accidit:primu
ex parte subiecti, uel ex alia causa externa,ut quum duae tabulae bitumine, aliave naciore materia coniunguntur:secundo ex propria natura, quia scilicet res illa ex uanatura vendicat sibi tales causas propter quas difficile possit moneri Mobile&immobile priore ratione non possunt distinguere duas species, posteriorc omnino possunt. Nam si duae res ita se habeant, ut ex sua natura postulent causas repugnantes,profecto illarum rerum essentias oportet csse diuersas . Dii estis proposito. Nam habitus cx sua natura vendicat sibi causas difficilis auulsionis . Exemplis abi
dare post emus, sed hoc crinius contenti,vno . Scientia habitus cst, quia cxiuinatura eneratur, media demonstratione conuincente, penitus intellectum,ideo difficile ab co potest separari. At dispositio e diuerso se habet, ut constat in opinione . Etenim opinio cum ex probabilibus rationibus conficiatur, ex sua natura est taci-lὸ mobilis ab intellectu . Sed interdum accidit ex praua subiecti dispositione, vita Quod ex sua natura est habitus facile possit dimoueri: contra autem id quod ex sua ess)ntia est tantiim dispositio, haereat plusquam habitus ut in haereticorumipertin cia cernimus. Videor mihi iecista fundamenta defensionis diu Thomae, nunc per gamus ad reliqua.
quae ex sua natura causas cxigunt facilis separationis. Praeterea Aristoteles in hoc capite dicit, scientiam mediocriter acquisitam habitum esse;quod intclligendum cite sua natura; nam ex parte subiecti tam harbes , ac tardus poterit esse quispiam, ut scientia ab eo mediocriter acquisita, facile uanescat. Tertio Aristoteles citra di ci eos qui non mulium disciplinas habent, non dici habere habitum,sed dispoli'tionem . Haud dicit,cos non habere habitum, sciat non dici, habcre habitum.
Et ratio est in promptu. Disciplina mediocriter acquisita estantiam quidem cnex trabitus, sed ex mala qualitate subiecti facile ab eo dimoueri potestudeo quo non implici erat 1 ollati solet Habitus, sicut nostquam infirmitas altas radices missit in Orimine, tametsi stantialiter dispositio sit quia tamen habc statum, ac modum liapi tua, icci illa Habitus. Nolumus autem negare, dari aliquas peculiares aegritudine=νί si a natura habitus sint,cii exigant causas difficilis mobilitatis. Sed haec, qu/rat rum sunt, icdici tractent. Nos neque id negare volumus, neque docς