장음표시 사용
171쪽
Actionum quaedam immanentes sunt,quaedam porro transeuntes Immane te sunt,quae in ipso agente manent; ut intellectio in intelligente,amor in amar, Visio dcniqite in uidente:transeuntes autem dicuntur,quae in aliam rem transcui. hi itaque,thixta communem auctorum opinionem,sola transeuntes ad hanc per-xmςnt Categoriam;sine post se relinquant opus,ut aedificatio, quae finita,domus rem net: siue non relinquant,vi citharigatio . Actio igitur, quae hanc constituitCate- gQ Uam,sic definitur Motio secundum qua in id,quod patitur agere dicimur,ut pcrςMςt Gione ignis agit in aqua. Agere aute est,uim sua in id.quod ea recipere potest, i uucere.Etqtude Actionis sex sunt praecipuae species, Ortus,Interitus, Augmentu, Ccrementum,Loci mutatio, commutatio, quam Alternationem vocant. Actionis autem hae sunt affectiones Actio habet contrarium, ut calefactio frugefactioni est contraria ratem suscipit magis miniis Magis enim una res cal fit, quam altera. Non tamen omnis Actio a suscipit. Generatio nanque substantis, cum unico momento perficiatur,non suscipit magis, aut minus . Denique propriucit Actionis , passionem inferre . Si quis enim flagellat, aliquis flagellatur Asito, quae sextam constituit Categoriam,est secundum quam id quod patitur, dicitur pati.Pati aute est,reciper aliquid ab agent ut aqua dum calcfit ab igne, aliquid ab eo recipit. Habet haec Categoria easdem species&affectiones,quas&praecedens; sed maxime proprium est Passioni,inferri ex actione.
ΡRimum est circa diuersitatem harum Categoriarii,quomodo scilicet distinguatur. Rspondetur,non distingui re,sed definitione. adem enim calefactio,quae ut procedit ab igne,vocatur Aelio;vt recipitur in aqua,dicitur Passio;sicut cadem in via a Thebis ad Athenas,quae est ab Athenis ad Thebas. At quum Athenis sumus, dicimus;hsc est via Thebarum;quum vero Thebis,haec est via Athenarum. Alterum circa definitionem Actionis Ignis per calorem quem habet, dicitur Rgere in aquam; sed ille Mor non est actio, ut constat ergo definitio tribuitur alusqRam OpQrtet. Respondetur,proinde additam flusse in cicsinitione hanc voce MOMO, Calor autem existens in igne, non est motio. Respondetur secundo;etiam si non poneretur illa dictio Motio,definitionem non competere colori,qui est in igne in de initione siquidem Actionis subintclligenda est illa particula Primo Per se./gni autem non dicitur prirno S per se agens, quia habet calorem; alioq;iin cum Φςmper habeat calorem semper diceretur ages; sed quum immittit calorcmis lignis, aut aquam tum demum dicitur calefaciens.
si uatuor vltimis Categorijs Cap. as.
VRtuor Vltimae Categorie sint Vbi, Quando, Situm esse,&Habere. Vbi est VH. quod L adiaccntia loci in re locata relinquitur ut quia hic locus circund x δες, dicor esse in hoc loco. Vbi con;rarium habetmon quidem Hyrς ψ
172쪽
io Comment in uniuersam Logicam.
contrarietatis generessed vitigari illo, atque improprio . Esse enim sursum Meo sum,quodammodo aduersantur; alioquin ad hanc Categoriam non posset essem tus. Non tamen suscipit magis minus,licet recipiat maius aut minus. Nam unus homo est in maiori loco, alius in minori non tamen est magis loco.QVando est quod ex adiacentia temporis in re temporali consurgit. Vt quia
mihi hodiernus dies coexistit, dico esse hodie. Quando nec contrarium habet,nec magis aut minus, sed bene maiusin minus . Vt Corvus maiori tempore vivit, quam turtur non tamen est magis in tempore S Itus est ordo parti :im in loco,ut sedere,in stare. Alium ouippe ordinem retinent partes corporis nostri quum stamus, alium quum sedemus. Non dixi Sistum esse ordinem partium tantum,sed addidi in loco;qitoniam duplex est ordo prertium,alius in toto , ut scilicet caput haereat collo, lectori collum. Sed hic sit pertinet ad Categoriam Quantitatis, ut docet Aristoteles in eadem Categoria Alius est ordo partium in loco. Nam etsi caput semper haereat collo,n omnia alia membra inter se connectantur, alia tamen ratione affecta sunt in ordine ad locumsedentibus nobis, quam stantibus . Et hic partium ordo ad hanc pertinet Categ riam . latuiditur praeterea huiusmodi Situs in naturalem, qui nobis quum stamus conuenit; accidentarium,quo afficimur quum iacemus,aut incuruamur.Ηuius C tegoriae lite assignari solent affectione Situs habet contrarium, non recipit mamgisin minus sicut de Categoria Vbi dictum est. HAbitus est,quod in substantia, ex his quae attingsit, aut circundant corpus,relinquitur. Naeo quod vestis adiacci mihi,dicor vestitus .Habitus nec contrarium habet, nec proprie magisvi minus suscipit. Quamuis populari opinione illi magis vestiti dicantur,qui aut pluribus,aut longioribus indumentis utuntur. T lari enim ueste indutum,magis uestitum censent,quam si solo thorace uteretur. . .
'μ' 'i' Vbia in hoc capite minime proponuntur, non quia nulla se offerant,sed qui/His '' ' a 'ita sunt strauia uintillo modo ignaris Metaphysicae explicare possint . x quare Esse in loco aliam Categoriam constituat ab ea, in qua ponitur Iocus: Dic ni tempore,ab ipso tempore; cum longe secus in alijs accidentibus videamus. Non enim ad aliam Categoriam pertinet esse album , quam ipsa albedo . Quale prael re accidens sit, quod Categoriam Habitus efficit. Ac virum lis Categoriae dicat respeetum,necnc Nam si relationem significant, quare in Categoria Relationis nime ponuntur Si autem nullam rationem dicunt, liare communi omnium, iam diu recepta opinione solae quantitas Sesqualitas dicuntur absoluta accidentia Existunt denique hoc loco plures aliae S subdifficiles ouidem omnium Metaphyli corum iudicio quaestiones,qu sit ut oportet tractandae essent,tempus nos di ςvret: si vero summatim Mob iter eas expedire conaremur, possit in nos illud iaciar Dum breuis esse laboro, obscurus fio . Igitur si vita comes fuerit, adsitque grδη Christi domini,quum Aristotclis Categorias interpretabimur, quanta fieri pOxς ψ
173쪽
p*xspicuitate ac breuItate omnia ista scribemus. Nam in hoc praecedentico multa contra quam sentiamus,scripsimus, quia institutionum angustia nimὰp-titur omnia,ut oportet limari.
TERTIA PARS LIBRI De Oppo s. Cap. I.
ANicquam Aristoteles de Categoriis agere docuit nonnulla, sine quibus non poterant Categoriae in ordinem redigi,ac distingui.Ea uocata sunt AntUr dicanaenta. Nunc finitis Categorijs,explicat alia,quae ad accuratiore, cumulatior. l apiarum intclligentiam valde conducunt. Quamobrem Postpraedicamenta dicta tur Sunt autem quinque. Primum Oppositio,qui sepe facta est mentio contra' riorum in Categorijs.Secundum Simul, in dictum est, ictata esse simul natura.Ter liu est Prius,&Posterius,ed quod in Categoria Relationis disputauitAristoteles,quidnam Prius esset, scientia, an quod sciri potest . Ouartum Motus , qui iuxta com munem scholam ab actioneri passione re vera non distinguitur; laabetque,ut terminum,aut scopum,Substantiam, Quantitatem, balitatem; Vbi. Quintum Habere, citius significationes ideo explicantur,ut ultima Categoria intelligatur. Poterat Aris. alia multa hoc loco docere,ut modos suscipiendi magis minus, acceptionesque Passionis,sicut tractas modos habendi. Sed ea dimisit, aut quia eius temporem tissima erant;aut quia ad eandem formam postimus nos si tame vacat de istis agere;sicut ipse de illis disseruit Aliam tradit causiam grauis auctor Caietantis,ob quam de his quinque agat Aristoteles . Ait enim, Postpra dicamenta esse illa,quae omnia, aut quaedam praedicamenta consequuntur. Oppositim, Simul, Prius QPosterius consequuntur omnes Categorias: nam omnes opponuntur inter se, saltem ut e sectum imperfectum:&omnes simi simul temporc licet detur aliqua sib statia singularis,quae tepore praeit aliquod accidens particu re S substantia est prior natura Omnibus accidentibus.Item quodlibctgenus supremum diuiditur in oppositas diseIerentias. Dixit enim Aristoteles ii quolibet genere dari unam contrarietatem.Spe'eie Vero generum quo rucunque sunt simul diuisione:& quodlibet genus est prius existendi consecutione suis formis divisim acceptis.Motus vero cosequitur res qua 'tuor Categoriarum Denique Habore consequitur substantiam respectu aliorum Oppositi est repugnantia duorum, quorum neutrum cum alio simili modo rc Quid fit pugn*x Vt candor ita cum atro repue nat,ut cum nullo alio similiter pugnet. Sunt Orp*β in Rutem 'uatuor genera oppositorum , cilicet Rclata, Cm
1 d Oppositorum, scilicet Relata, Contraria,quae etiam dicuntur Aduersa,Priuatia, Scco tradicentia. Relata sunt, quorum totum esse est,ad sua Op polit quodammodo se haberes id est, ut si mutuo inserant. simul natura sint. De quibus satis dictum est in Categoria Relatorum Contraria sunt, quesib eodem genere posita,maxime distant,& ab eodem silbi a Ia g mutuo se expellunt; nisi alterum eorum insit a natura. Qitae definitio eYplicata zst seu adueris ur in Categoria ualitatisca. 16.Sed Contraria alia mediata,alia immediata sunt. D. ςdi i dico, interrius datur medium ivt intc album S nigrum datur Viridς - - mςdi in voco,intc quae nullum est medium put sanum egrum apud Aristo J clem.
174쪽
IIo Comment in uniuersam Logicam
telem. Non autem mediocre est discr1men inter iis c genera contrariorum. Nam ex Mediatis non necessario alterum inest subiecto non enim necessario pannus est albus,aut ater: at Immediatorum necessario alterum inest subiecto , quod ea rec, pcre potest. Animal necessario fanum est,aut aegrum; lapis vero nequa'uam . Iam vero contraria mediata duplicia sunt, alia quorum medio nomen impositiim est;It quod inter album nigrum interiectum est, viride, aut pallidum , c. dicitur: alia quorum medium nomine caret, Vt medium inter actione prauam studiosam est Anonymum;id est, absque medio peculiari. Quae fuit causa , ut huiusmodi me dium,proprio nomine carens, a Grecis communi appellatione diaphoron dicer tur, Ciccrone Indifferens Dirimus autem dari actionem,quae nec praua est nec studiosa chiod prosccto verum est,sit actio in uniuersum in communi, aut X genere suo; non in particulari,&cum adiunctis circunstantijs accipiatur.Vt leuare festucam,aut pectere caput,si in communi sumantur, nec peccata lunt, nec officia: in particulari tamen nulla actionem poterit sciens,ac prudens id est,ex proposito,& data opera quisquam exercere,quae non sit aut praua,aut studiosa. ratioties enim fostucam quis eleuat, aut bono fine id agit, tumque est bona actio dummodo, par est aliae temporis ac loci,ordinisque ac personae,dcbitae circunstantia non desiderenturiaut malo, quamobrem actio mala crit:aut deniq; nullo sibi propositoine aut bono, aut malo. Riiod profecto, si accidat, vitiosum opus erit, ut reliqua otiose. Praeclare igitur diuus Thomas negat, actionem aliquam humanam esse indissi
Privantia sunt opposita, quae eidem subiccto vicissim inesse positire tempore anatura constituto, absque regressu;vt caecitas visus Na priuantia ita se habent,ut unum sit forma quaedam, aliud vero priuatio. Visus est forma quaedam pertinens ad secundam speciem qualitatis:caecitas uero est illius formae priuatio Privatio at tem est carcntihuel defcct us' ut ita dicam penuria formae in subiccto ad eam Ocipiendam idoneo. Quia enim homo aptus cst ad uisum recipiendum, ideo si eo careat, dicetur caecus . Ac propterea dicitur in definitione, opposita priuantia eidem subiecto incise posse. Additur Tepore a natura constituto quoniam etsi ante non udiem catulus visum non habeat,non dicitur caecus;quia nondu potest habere uisum. Denique additur, Absq; regressu:quia a uis adiscitatem, a uita ad mortem,homo progredi potest; non regredi non absque miraculo. Contradicentia sunt assirmatio negatio opposita ut homo,&non homo Assirmationem vocamus hoc loco quodvis simplex uocabulum,quod Aristotcles 1 P
rier. cap. I.nomen finitum appella ut homo lapis,&c. Negationem uero dicim illud met,praeposita negatione, quod Aristotcles codem loco uociat nomen infinitum, ut non homo,non lapis,&c.Contradicentium id peculiare est,ut omni penitus medio careant; ita uidelicet, ut nulla omnino res dari queat, quae non sub contradi centium altero contineatur Lapis nec uidens est , neque caecus;nec sinus,aut aeger; nec pater,aut filius:est tamen homo,aut non homo . Rursum chimaera nec creatot nec creatura dicitur;nec substantia, aut accidens:est tamen creator,aut non creator tio inuesti Mest creatura,vel noncreatura; substantia, nos non substantia accidens, aut non ac
Nunc ordinem,numerumque harum Oppositionum uideamus. Numerus' u
2 bs b duobus modis colligi potest. Opposita nanque aut habent se ut en N
ilum ' ens, aut tanquam ens&non ens. Si vi ens mens, vel mutuo se expellunt bcontradicentia.
175쪽
ς04ςm subiecto, sub eodemque genere continentur: 8c sunt Contraria vel non se' Pς unt necessario ab eodem subiecto, ac se motuo inferiit; dunt Relata Si autest comparantur quasi ens de non ens,alia partitione utemur. Nam vel haberae' 'ns non ens simpliciter,ac subinde Contradicentia vocabuntur,ut lapis χε vi Dicitur autem non lapis,non ens simpliciter,quia id quod simplicitor est non ut chimaera, potest appellari non lapisci vel habent se ut ens non nis:*Rd quidem simpliciter non ens, sed non ens in tali subiecto tunc sintiri tantiaci ut vidensis caecus Caecitas nim quamuis dicat non ensis id vix nζg tionem visus, post ut it tamen certum ac determinatum subiectum sane ςRςixδ non est j lapide,sed in oculo. Hinc porro colligitur ordo formarum Oppo;xiQnis. Si enim repugnantiam iniuersitatem consideremus, supremum locum D mςnt Contradicentia, quae in nullo conueniunt: deinde sequuntur Privantia,quq Prior coli- ῖς in subiecto conueniunt secundum haec ponuntur Contraria,quae non solum loς-xi0 R idem subiectum, sed ad idem genus pertinent. Denique collo canda sunt Relata, inter quae tam minima est repugnantia, ut se inuicem necessario complectantur;& si Vnum ut alterum existere debeat;ac uni subiecto,respectu diuersorum, possint conuenire. Si autem eorum dignitalcm quoad existentiam expendamus, potior locus dandus et relatis,quae necessario simul existere debent; secundus contrario S, qu e simul existere possunt in rerum natura tertius priuantibus; quorum unum dicit criste 'y' 'tram,aliud vero quamuis non dicat existentiam,requirit tamen subiectum existens: Vltimus contradicentibus,ctim unum eorum significet rem existentem, alterum V m nullam penitus existentiam aut dicat aut requirat. Quanquam enim homo in rerum natura existens dici possit no lapis, tamen existentia conuenit ei qua homo est; no qua est non lapis: nam chimaera est non lapis,& tamen nec actu,nec potestate exi Itit latenim lumimus hic Chimaeram non pro monte illo Lyciae ignivomo,sed pro quodam figmento Poetarum, pluribus,t sque valde inter se dissidentibus animalium naturis concreto:quod profectd nunquam esse poterit. Vna enim substantia
ςcundu praeterea modus eriplicandi harum oppositionum mimerum, hic est. Secuda ravppoiit vel inter se referuntur,ves secus. Si referuntur,sunt rctata sin minus,aut xi qςQntinentur sub eodegenere, aut non continentur: si prius eis conueniat, sivit con ' ' x riR ii posterius,vel omni tempore cloco, circa omne subiectum dii iidunt ve si 'A' rix te a mendacio,vel id minime praestant.Si primum,sunt Contradicentia;si secu-Hum, riuantia. De quavis enim re mundi,in quocunque loco sit, quocunq; CZimit-x Cmpore,vere dici potest,illam esse hominem, aut no hominem: non tamen es 'viccntem,aut caecam. Et ideo Privantia non perpetuo diuidunt veritatem a mcd QQ;Vt contradicentia.Sane utraque harum nuntiationum falsa est, lapis est caecu , pi vit videns. At enuntiationibus,quae attributis contradiccntibus constat,Vnam DpQrxς Veram csse,&alteram falsam: quia si non est lapis, cst no lapis Lege dubium 'Vmς pit. 8.libr. 7. Atque iis quidem sunt cause grauissimae:quibus effectum 'x'VRxuo oppositorum genera ab auctoribus statueretur. Possunt enim praeter 'ΠQnnullae esse leviores,quas,ne sim prolixior,pri termitto obi
176쪽
Rima contra definitionem Oppositorum. Nam color viridis opponitur nigrediniri candori,crgo' iodini est oppositum,potest etiam cum adio simili mo do pugnare. Idem argumentum fieri consucuit de Liberalitate,quaevi Prodigalia tali opponitur, pariter Auaritiae . Respondetur'cgando id,quod antecedit.Color enim viridis opponitur atro,quatenus habet rationem albi:albedini vero alia ratione rcpugnat, quatenus scilicet virido,respectu candidi,atrum iudicatur. Liberali tas quoq; auaritiae tanqua deficienti opponitur,quia liberalis plus dat quam auarus: prodigalitati autem repugnat tanquam dandi,largien 'iquc limites excedeti Minus enim dat liberalis,qua prodigus; licet melliis det. Altera obiectio in illud quod d1Ximus, relationes oppositas non posse uni ei dem, respectu eiusdem conuenire. s go enim respectu eiusdem hominis possum eis se magisterin discipulus: si doceam ilhim Geometriam, ille vero me Primam Phil sophiam. Respondetur, relationes oppositas non posse eidem conuenire respectaciusdem correlati, nisi intercedant alia atq: alia fundamenta Et quia in Hypothesi obiectionis resatio magistri in me existens nas itur ex Geometria,relatio vero discipuli oritur in me ex Metaphysica,recte possunt relationes opposita mihi convcnire. Sicuti possunt duo homines esse similes in colore,in moribusque dissimiles. Tertia obiectio in illud quod dictum est,Privationem conuenire eidem absilire
grcssu. Etenim aer ex tenebroso fit quotidie lucidus;&plerunque homo per obliuionem ex scientia transit in ignorantiam rursumq: post ignorantiam iterum adipisci in ' rissi tu scientia,si rursum carum demonstrationum recordetur,quibus latentia coinparaxμ iR tur. Respondetur, duplicem ei se priuationem,aliam quae tollit actum solit,ut somnus,quo quum Opprimimur,non exercemus actum videndi:aliam quae tollit potentiam iut caecitas,quae tollit facultatem videndi. Apriuationibus si cundi generis nodatur regrcssus ad habitu;& de his intelligenda est dcfinitio. At vero a priuationi-biis primi generis,quales sunt tenebrae Mignorantia, lari potest regressus . Respo- detur siccundo, duplicem esse habitum,alius est naturalis,qui fluit a natura, ut intellectus, sensus, Sc quς vocantur nunc habitus,licet non omnia pertineant ad primam speciem qualitatis: alius est aductilius,ut scientia,lux in aere, virtus moralis c. gi tur a Privationibus quae tollunt primum habitum,non datur regressus,viribus prae sertim naturae; a priuationibus vero quae tollunt secundum habitum datur. Quarta obiectio contra illud quod scripsimus;hoc esse proprium Contradiccitu, An diu ut omni medio careat. Id enim falsum videtur, cum certum si dari contraria quaredam immediata. Respondctur, duplex esse medium,aliud participans,aliud negant Plerisque dicunt,medium aliud esse participationis,aliud negationis Medium par ticipationis est,quod partim unius cxtremi,partim alterius naturam recipit;vt tepi
dum partim est calidum, partim frigidum. Medium negans est,quod ideo solui'
medium vocatur, quia nullum cst cxtrcmoru:quamuis nec corum naturam partici
pet Exempli gratia; Lapis in medium negationis inter sanum aegrum .His pOD 'tis,respondemus, proprium esse Contradicentium, carere medio,iam participantς quam negante,Siue enim res existat, siue non cxistat, necesse est,alterum contradiccntium de illa dici possc at Contrariorum nonnulla ideo sollim immediata dicuntula quia medio carent participante,non vero negante Coelum cnim nec sanum,nςς agrum est: tamen sani,aegrique naturam minime participat.
177쪽
mitata obiectio in id qiuod diximus , Contradicentia opponi sicut ens e non ς' simpliciter. Album non album sunt contradicentia,& non opponuntur icut P* no ens simpliciter ergo falsa est nostra sententia.Probatur assumptio.NOn alnon sic habet ut non cn simhliciter,alioqui quando aliquid fieret ex non albo: lbum,moueretur ex non enicesimpliciter ad ens,ac ille motus esset generatio sub siqntialis,contra omnem Philosophiam.Respondetur distinguendo itumptionem, Jm apud Physicum, o album minime dicitur, en absolute,quoniam PhysicuSς0nsiderat naturas rerum. Cumq; res non desiignat osse en simpliciter,quia reddi-xur non alba ideo non album nequaquam est non cns simpliciter apud Pitysicum. Ax pud Logicum non album dicitur ne nens absolute, quia iste solum considerat Q dumir dicandi,ac nominandi; cum non album possit praedicari de non ente, id, 'de Chimaera,ideo dicitur non ens simpliciter. Hinc perspicuumst, quid Ol0nderi oporteat ad argumentnm, quod proponitur de his vocibus scus ex Non ςssu . quarum neutra lignificat non ens simplicite cum alioquin sim contradicen te o Etenim non caecus,Logice agendo,est non ens simpliciter, eius comparati
Sexta obiectio aduersus id quod dictum est, Relata inserre se mutuo, Contraria non item Aristoteles a. de Coelo cap. .ita argumentatur . Aqua est ergo ignis est: quoniam, inquit, haec inter se contrarietatem habent. Ergo si credimus Aristoteli, onendum est etiamicum . Neces.,aliter esse nequit; ut necessarium est, acrem ste in Mundo quia eo sublato , ordo uniuersi periret. Quamuis interdum illud etiam Physicus vocet Necessarium, quod saltem plerunq; ita fieri oportet,ut hyeme circa brumam pluere, & hominem viginti digitos a natiuitate habere,Physico iudice necessarium est: quia licet aliter citcnim nonnunquam possit id tamen rarissimum est;ac proinde Monstrum dicitur.Necessarium autem Logicum est,quod siue posito,siue remoto uniuersi ordine alitercsse non potest ut necessarium cst,hominem rationali animo pristium csse. Item apud Logicum, cessarium cst, Petrum esse Petrum . Eodem sene iure de Impossibili est dicendum. Aliud enim est Physicum,aliud Logicum Impossibile Physicum est, quod constituto semel ordine uniuersi,aut fier; nequit omnino, ut dari vacuum in natura .quia Doc dato,uniuersi ordo destrueretur aut vix fieri potest,sicut hominem nasci praedi- tun quatuor oculis,aut tribus pedibus. At noster Logicus totus a Physico in diauζrsus,illudq; modo impossibile dicit,quod nulla omnino ratione fieri potest; ut dari album sine albedine, aut iustitiam esse iniustitiam. Est autem latum ducrimen inter haec necessariari impostibilia Nam necessarium Physicum potest virtute prim causa impediri ivi enim diuina potest vacuum: inane dari,siciusdem Virtute se a cursu retardari. At Necessarium Logieum nequit impediri, quia ab ossentia Mnysique rei sumitur. Et certe fieri non potest, ut homo non sit rationalis. Atque RRImpossibile Logicum est illud,ox quo sequuntur duae contradicentes,aut,si mauis PQ implicat contradictio item. Dico igitur ad argumentu hoc, esse diser cinter δ Contraria, ii Ad unum relatum infert aliud necessario neccssitate Logica ' ξ 'it,oportet omnino filium habeat:vnum vero contrariorum infert aliud 'ςςqδrio necessitate Physica,qui supposito ordine uniuersi, si aqua est, igni ςρς μ' autem id de omni Contrariorum genere dici possit, ysici badicabunt Sunt
Duplex necessarii, impos bilisq; acceptio.
178쪽
II Comment in uniuersam Logicam.
Sunt enim quaedam,quae parum conducunt perfectioni, saltem naturali ipsius Vnruersi. An cotra Septima obicctio Quum secundum modum inuestigandi numerum oppoiit UR rum expediremus docuimus,Contraria non inferre se mutuo. Communis quidem,s j - vetustate recepta opinio . Sed ereperiamur an saltem specie impugnari Os ix Nam vere qui poterita Sicut pater est filii pater,& filius est patris filius,ita Contra'
rium est contrari contrarium Cuius enim erit contrarium, si non sui contrariit IIcspodetur, discrimcnisse, quia Resata refertitur inter se,nsi latum sub One cona munis Hatorum,sed sub ro neci particulari talin mi clatorum. Nam sicut vered cimtis,RUatum est Hati resatum,ita pater inflij pater At contraria referuntur eaq iidem inter se sub ratione communi contrariorum,non sub ratione paticularitaliucontrarior a Licet enim iure optimo dici possit, Contrarium esse contrari,con' trarium anepte profect diceretur,calorem esse frigoris calorem, aut frigus esse carlatis frigus
Demodis Prioris G Po terioris p. a.
P Rius dicitur aliquid quinq; modis. Primitin quidem Tempore,cuius generatio est prior; ut Petrus Apostolus divo Hieronymo Sed aliter sumitur prius tempore,si loquamur de temporc praeterito, quam si de futuro . Nam intor prae terita,ille priora dicimus,quae a nostro seculo limi remotiora;ut prior est beata Ma'ria Magdalene diua Catherina Senensi illa enim Apostolorum Synchrona fuit,lic cvero duobus tantium seculis iec illis quidem exactis nos praeccssit. Sed ex futuris illa priora dicuntur,' iae nostro tempori sunt propinquiora, ut pater Antichristi, prior dicitur Antichristo. Secundo aliquid est prius natura, a quo scilicet non con uertitur existendi consequutio ut ternarius in prior quinario, quia licet quinq; exi stentibus,tria quoque existant;non tamen vicissim consecutio rccipietur Tria cxi stunt, ergo 'uinques. Totio aliquid est prius cognitione, ves ordine. Vt prius cognoscimus syllabas,quam dietiones integras, prilis iteras,quam syllabas Quar to dignitate,ut prior est Rex Duce. Quinto prius aliquid dicitur, quia tametsi abs' ad alterum existendi consequutiorem et,tamen est causa alterius,ut homo est prior risibilat te quia dano est causa risibilitatis:cuni ab eius essentia,tanquam fonte in nutrisibilitas: tametsi ab homine adrisibissitatem e diuers optime argumentemur Ex his facillimum est etiam modos Posterioris collisere. ψmmu Π Ontra secundum modum Pribtis est arguimentum Metaph seu Illudςφs pyi- prius natura,a quo non c5uertitur existendi consecutio)Er ψε aliquidni eausa natura prima causa. Nam licet bene colligatu hi,c 'e nili causi est s=- non tamen sequitur,hoc est en Aergo hoc isti ima ausi;cum lapissit is a non prima causa . Huic dubitationi quid alij resp0ndisii ipsi viderint nos breuitς ς , expediemus. Illudq; in primis constitutum sit: Elis quamuis in uniuersum ' ip*tur,n Oncsse prius natura prima causa. cd praeterea dicimus,conuerti existendiςς sequutionem inter ea: si tamen non sumantur respectu alicuius particularis, β ης
179쪽
llud esti prius stini; non sit ccipiae
in ii subiectisse simpliciter . Experiar, dicam id si potero planius aicet
i Jpςrior consequutio nihil valeat,haec tamen valet, prima causa existit in rerum 2 q=ςrgo ens existit: contra,cns existit in rerum natura ergo prima causa existit. ξψd ita Quia quodvis ens quod egistat,aut est prima causa,aut quandiu est a priςRufa,existentiam mutuatur, atque mendicat. Ergo si primae causae existentia :m'tur impliciter,d existentia entis in communi,etiam simpliciter inter ea existen*jonsecutio conuertetur. At vero si sumatur existentia istorum respectu alicuius 'xi in particulari,non est necesse,ut si mihi conueniat cxistentia cntis,conueniatit nil, ipsa prima cauta e istentia sed sufficit meam existentiam non posse nec ad ino ΠλςΠxum persisteremisi ab illius entis quod dicitur prima causa,existentia pendeat. 'ixζrum se offert dubium in eundem modum . Sequeretur enim male, Aristo. Impi' li sic Indiuiduum primam substantiam, Speciem ac Genus secundas si R 'st prius a quo non conuertitur existendi consecutio. Hoc tamen explicatum encapite de Substantia. Tζrtium dubium Praeterire aliquid maximum est vitium in enumeratione, it fodi priinupra quu modosiriotis enumeraremus, multos praetermisimus: ergo vitiosa fuit enun ratio . Probatur assumptio . Nam est alius modus,quo aliquid est prius altero secundum locum,cuius meminit Aristoteles ta Metaphysicorum text. 6. Vbi meminit quoque alterius modi quo aliquid,ideo prius dicitur,qui cst potentius Vt ignis cum inter omnia clementa maiorem vim habeat, prior omnibus dici potestitQm Angelus est prior homine generatione,vel productione,non temporc quia ip te non mensuratur tempore, sed artio creo non probe sunt modi Prioris expositi
i quae ipsi per se modica adhibita dil*cntia, intcssipere potuistant. Quasi vero Magistri osscium sit,actuar agerc,& non potius in diis cillimis quaestionibus explicandis, miseros discipulos adiuuam. Sed ut ipsiis Miamin hac re morem geramus, facillimo argumento breuitcrrcspondum us, ios modos reduci ad supcriores. Nam prius secunditi locum reserti ad Prius tempore,quia tam locus,quam tempus sunt mensurae externae prioritas quoque Ruii tQrtur ad eundem modum,quia aeuum est quaedam duratio, d tempus accipitur hympro quam duratione. Prius autem potentia tessertur ad Prius dignitatu. . ed i QOqticae ad hunc locum pextinunt v .do
Ἐκς modo enumerat Aristot.quibus aliqua simul esse dictitur, cum totidem recensere potuisset, qubi, Prioris. Primus ea quo ea dicuntur sic simul in inpote quorum ortus fuit simul, ut duo idynii,aurg ς . Ad hunc mod in xii Diopholum reducitur alius e commimi locutionc quam Arist. p, Topi mini In contςmnendam iudicat sumptus quum sciliccteos sit nul nempore dicinius quis inii Q Qqem tempore carceribus omissi, siqui ad calcemi ut aiunt, peru- 'xin id st,nec dem dic orti,nec eodem mortui stantamen bona tempori. p r; φώ μ' Itbς 6sitimos atriarchas Dominicum Franciscum simul cmpo uisse asser siquia fuerunt Synchroni. Non deerunt, qui loco posita fuisse, t Philippum Macedonum Regem,ac Arist.con mpQ'
180쪽
11 s Comment in uniuersam Logicam.
rancos fuisse: itemq; Scipionein Africaniim, S C. LUitim. Sed corum potius minisse voluimus,quos magis diligimns,ac quos quum moriendum nobis crit,adiutorcs,aduocatosq habere desideramus. Sed nescio,quo pacto ab Aris .explicati ne ad illa duo sanctissi r lumina citulit se oratio . Q ramobrem ad secundum modum veniamus. Secundius ergo modus est,quo simul natura illa vocantur, quae itast habent, ut inter ea conuertatur cyistendi consequutio,&vnum noncst alterius causa. Verbi gratia,patcr5 filius,5 quae uis relata sunt simul natura. Nam sit ter cristit, filius quoque existit, quanquam homo qui est pater, sit causa hominis filii, tamen relatio patris non est causa relationis filij, nec contra.Tertius est,quo aliqua dicuntur esse simul diuisione, ut homod brutum simul diuidunt animal.
Varii mo A istoteles circa tertium moduni dicit, aquae diuidunt idζm genus, esse simul dixςςς se natura. Profecto si id verum est, tornarius quinarius sunt simul natura: tu si ii quod minime consonat iis, quae cap. superiori ex Aristotes diximus. A ternario natura di cnim ad quinarium non conuertitur existendi consequutio, tamen ternarius. cuntur quinarius species eiusdem gelacris , id est numeri imparis. Respondetur , non dici no modo aliquid prius natura, sed tribus : scilicet cxistcndi consequςntia. causa, vel productionGac diuision c. Quare tametsi quinarius 'ernarius simul natura sint quoad diuisionena,ternarius tamen ς t prior natura quinario quoad caericliam. Arist. confirmo quod dixi. In his enim capitibus ea quae sunt simul diuisione, Aquae sunt simul secundiim causam,appellauit simul natura ea vero quae sunt priorra lecundum existendi consequentiam,omnes vocant priora natura . Qtio fit, ut si accuratam horum diuisionem tradere cupimus, dicendum sit, Simul,Prius, Postς rius duobus modis dici. Et ne adcin ius repetamus , quod diccinus de Priori, idem de Simul MPosteriori intelligatur inaedam sunt priora natura, quaedam ac cidcnre. Rursum priora natura,aut consequentia sunt priora, ut ternarius quaterna
rio: aut productione S ci si cicntia, ut Sol radio suo aut diuisione, ut Angelus est prior Leone quia si diuidas substantiam, paucioribus diuisionibus a cruentes ad Angelum, quar ad Leonern Sed his tribus modis quartus addi posse videtur, ς quo mox agemus praetetea prius Accidente aut cst prius loco, ut Glum sphaera ignis aut Tempore,ut diuus Paliliis diuo Ambrosio Διὶ digi sitate, cliotcntia, ut
Dei tori Hic tamen obstruanda sunt duo. Vnum cst, Prius dignitate ocari ab Aristot scisnita:c hoc loco Prius natura, incrum dicit,hunc modum esu alienissimum. Nonnς gat tamen etiam Physicos coiti posse:praesertim cum . Metaph. ex. q. ipse v xy hoc modo,suum ait, cognitioncm substantiae , acci lciatis cognitione esse prior mi id cst,perscetiis reni. Scit parun, pia, obsecro, animuni b Aristotclea uertainti
rem ipsam constaremus sevidon sentio, prius dignitate
prius natura . Dupliceminiui dignitatem in rebus himaduerto,alia in que se init ab ipsarum natura ut equus nobilior cst sormica aliam quae ab accidente, ut do, με
prast illuduci, Ex quibus quid ecneribus postremum pertinc: ad priorit xς '