장음표시 사용
191쪽
iis spinis constat,alia ossibus,alia cartilagine,&c aut ratione quantitatis,ut Anim ii ii quaedam procers staturae sunt,quaedam breuioris magnitudinis:aut ratione rc uationum,ut Animalia quaedam sunt homini similia, ut Simia, tiscis Episcopi h bitu;alia vero penitus dissimilia,ut vermes:aut ratione qualitatum, ut Animaliti quae- , m alba, quaedam atra;& nonulla medio colore sunt affecta sita Enuntiatio multis modis diuidi potest. Nam & ratione artium integrantium, Me relationibus,insu perque ex qualitate,& tandem ex quantitate diuidi potest Ratione partium diuidi-xur in Categoriam Hypotheticam Categoria quae praedicationis enuntiatio dici pQxζst,ea est,quae aliquid de aliquo enuntiat, ut Homo cst animal aut aliquid de alia quo negat,ut Homo non est lapis Hypothetica vero'tiae componitur ex pluribusCRxQgoricis, vel saltem e pluribus orationibus,quae locum plurium Categoricarum ibeunt ut Vel homo est animal, vel homo non est animes: item,Si homo curreret, nQmO Oueretur. Prae irrca enuntiatio Categorica, .alia cst simplex, alia modificata: simplex,quae blum significat aliquid alicui conuenire, ut Homo est animal, aut non conuenire,ut Homo non est albus modificata, quae praeterea modum explicat, quo aliquid alicui conuenit,aut non conuenit,ut Homo necessario est animal. Iam veris simplex enuntiatio duplex est nam quaedam uerbo adicistiuo constat, ut homo am-Dul liquaedam substantivo Haec porro diuiditur in cam,quae secundi adiacentis dia Litur, eam quae tertij.Secundi adiacentis ea vocatur,in qua post subiectum tantiim ponitur uerbum substantivum,ut homo est: tertij autem illa dicitur, in qua triai nuntur,nempe subiectum, & praedicatum,ac deniq; triusq; nexus iniculum; ut in hac enuntiatione 4omo est animat,illa vox Homo est subiectum, quia subsicitur ab . teri,nempe animali;illa uero alia Animal est attributum, vel prsdicatum, quia de auter dicituriverbum Est dicitur copula aut nexus, quia nectit attributum cum subiecto . sterii in enuntiationesicrbi adicetiui, decundi adiacentis facillimo ne gotio reduci possunt ad nuntiationcs terti adiacentis, ut homo docet, ad hanc, homo est docens in homo est , ad hanc,'0n ocstins uel homo est existcns. Secundo potest diuidi Enuntiatio per relationes in ueram, falsam.Omni enim Diuisori enuntiatio Categorica,ta H ypotheti ea est uera iit falsa veram enuntiationem dicimus,quq ita enuntiat,sicut est; ut homo est animal sessaui auten .c gmt,sic ures se habet; urhomo non est allimal. ---
Tertio potest diuidi tatione qualitatis in alent 4 ό in te aut ii assi mat a negativam Enufitiatio aletis est,in qua uerbum affiri natur, ut in hic libitio est Rmmal contra uetomyns est, cuius uerbusti negatur, iii ' hoo , fghcst animal odis illa inuntiatici pluris constet,prs' istium uerbii H it. Hicinii enim ciatio homo e si no est doctus est indoctus,aichh est,quia praecia 'l' 'fyri illa id Est, quod secundo loco primitis,istari tur. Hec cro Ruψ,hoitio non est ahimalhquod est irrationes est hepans qusta rescipuum uerbuin, 'ς pu primum Est negatur . Alij sintqili dicunt; illani enunciationcm esse aien- 'Qm,qus aliquid de aliqim enuneiat iit hostio est anili illa iter negant in 'us Miquid R aliqtio remotici; ut homo non est lapis ine in hac diuisione diximus,l 'ium si Cat raeis intelliganturi nam quod ad Hypoth 'Vβ,qVi sit tens,&quq negans. Quod si omnino uis, commune enunciationi Omm ieriti atque neganti definitionem trader dictio, impy ipuus exiis absique negatione ponitu , eaim uero negantem, cuius piscipuR 'ς ψ 'ζgatur. Vt etiam Categoricae habent litabum ' nexum ita HyphotoxicM
192쪽
118 Comment in uniuersam Logicam.
coniunctionem aut adverbium cx quorum positione aut negat one tota enuntia
tio Hypothetica aiens, aut negans dicitur Vide ultimum caput huius libri. Quarto ratione quantitatis in niuersiam. Particularem, Indefinitam, Sc Singula Diuisiora rem d stribui solet Enuntiatio Vniuersa est, quae ostendit praedicatum conuenire, ione qu aut remoueri ab omni coleto sub subiecto, ut omnis homo est animal; nullus homo ix i est lapis. Tales sunt omnes enuntiationes , quibus aliqua ex his notis praeponitur Omnis, Quilibet, Nullus,inc Particularis est, cuius subiccttim est uniuersium,acciuna ex his notis reponitur.Alia uis, inlidam,Nonnullus,Non omniς: ut aliquis homo sedet. In definita est,cuius Libiectum est uniuersum,& nulla ei privonitur no ta ut homo est animal. Notas alij Signa vocant. Singularis autem est,cuius se iecit timest singulare,ut Dominicus orat obstruandum est tamen hoc loco,enunc,' iti, alatinum triplicem csse materiam . Nam alia est enuntiatio, cuius extrema nccelo male sari inter se cohaerent,ut haec, homo est animal diciturq cnuntiatio in materia neriae. cessaria . Alia cuius extrema omnino sibi repugnant,ut homo non est lapis: dic, tur esse in materia impossibili Tertia est, cuius extrema accidentario coniungun'tur,ut homo est albus;accidit quippe homini esse album: appellaturq; haec enuntia tio in materia contingente. His ita constitutis, lici consueuit,enuntiationem in ma teria necessaria,ves omnino repugnante,si sit indefinita .adem pollere ac si esset uniuer se . Vt haec,homo est animal, idem valci atque taec,omnis homo est animal haec vero alia,homo non est lapis,idem valit atq; haec, nullas homo est lapis. Cumq; in disciplinis fere sempcr versemur in materia ncccsiarisa,aut impossibili, quum loqui . mur indefinite, existimandum cst nos univcrse loqui. At propositio indefinita in
materia contingente idem alciatque particillatis. Haec nuntiatio,homo est albus,
idem valet atq; haec,aliqnis homo est albus. Ita quidem dicitur a plerisque, sed quid
nos sentiamus,inultima obiectione aperiemus
Contra definitionem Enuntiationis ita obijcio. Haec oratio Infinitivi modi, Hominem esse animal,significat verum,atqiii non est enuntiatio, ergo enuntiationis definitio alijs a definito conuenit Assiimptio est manifesta. Probatur pro positio. Nam haec ratio,Hominem csse animat,nihil aliud significat, quam homWnem esse animat,id autem verissimum est,ergo illa oratio signifjcat verum .Respon detur,primo in definitione enuntiationis subintelligendam esse illam particulam,In dicantis modi; quia Uaec oratio, Hominem esse animalinon est Indicantis modi,nqest enuntiatio. licet verum,aut falsum significet. Sed impugnatur responsio. Nam haec oratio,Si animal currcret,animal moueretur,proculdubio est onuntiatio,cum igmen non sit Indicantis modi. Quare aliter respondetur, in definitione enuntiatio
ius iubintelligendum esse,ut sit oratio perfecta;S quia illa oratio Infinitivi modi est perfecta,ideo licet significet verum,uel falsum,non est enuntiatio. Quod 'in
. adeo verum est, ut aliquae nuntiationes Indicantis modi non sint enuntiationc . quia ratione alicuius additi no sunt persectae orationes.Vt haec oratio .Homo qui animal,est illa quidem Indicatis modi,& non est enuntiatio; quia ratione illius PN
minis. Qui redditia impςrsecta Tertio potest respuodcti, Enuntiationem ς
193쪽
bere signiscare verum, vel falsum, decernendo, ita esse, aut ita non esse . quia illa oratio,hominem esse auimes, nihil determinat, ideo non est enuntiatio Quam Ctiam ob causam interrogationes,quamuis sint orationes Indicantis modi atq; per sectae, non sunt proprie enuntiationes. Qui enim ait, Suntne Antipodae λ nec emre,nec falsae loquitur:quia nec asserit, Antipodas esse,neque non esse. Secundo contra eandem definitionem ita expositam obijcitur. Si ego ambulans' verba dicam, Ambulo, etiam si nihil addam, aut detraham illi verbo, dico verum i de sign/ῆςent cernendo ita esib, atqui ambulo non est enuntiatio,cum non sit oratio: Ergo desint i ita ''tio Enuntiationis in verba simplicia quadrat Respondebis, ibi subintelligi Prono-mς Ego, sicut etiam si tu percoteris a me, utrum homo sit animat,in ego respon-dς m,etiam,verum dico;quia ibi sibintelligitur tota praecedens interrogatio. Optim quidem soliitio sed adlluc aliter urgeo . v ando rusticus ait filio,Pluit,verum dicit, aut falsum de tamen rusticus non subintelligit naturam , aut Deum pluere. RVspondetur. Quemadmodum si apud nos ex consuetudine D.significaret Philippum Cis Regem Hispaniae,quotiescunquo ego dicerem la. verum dicerem. Ita quoque' i aquam de cςlo cadere significatur per hoc verbii Pluit,ideo qui dicit, Pluit, Verum dicit si re uera pluit. Quare verbium Pluit est oratio, non quidem actu, sed Virtute. Hinc liquet, verba non constare significatione simplici: etenim quae huiusmodi sunt, verum, aut falsum minime significant; vi Aristoteles in ultimis fere Ante praedicamentorum verbis testatur. Tertia obiectio . Si quis scribat in papyro hanc orationem: Haec oratio est falsa ita io est Perconto haec scriptura est Enuntiatio,an nonΘSi dicas,non esse est argumentum falsa. Est oratio Indicantis imo di,non interrogans, constans solo subiecto, S praedicato,b nexu utriusque:ergo est enuntiatio. Si dicas, osse Enuntiationem, sic disputo, Ergo aut est vera,aut falsa nam Enuntiatio cst oratio verum,aut falsii fSnificans. Quid ergo illa enuntiatio quae de nulla alia intclligitur, quam de se ipsa, est ne vera, an alsi Si dicas esse falsim probatur esse veram.Illa enuntiatio est vera, quae significat rem,sicut est sed ipsa per te est falsa,& tamen significat, se esse falsim ergo est Vera Si vero dicas, esse veram, probaturisse falsam Illa enimitatio est falsa, qtrae significat rem aliter, quam sit: sed per te enuntiatio proposita est vera, tamen ipsa significat, se non esse veram; ergo est falsa. Datur ergo aliqua nuntiatio , qua nec Iera est nec falsa. Dccreui antequam argumentum soluam, pauca de institilli, ac iudicio meo dicere . Non eram nescius quum haec scriberem, me in multorum re- prchensionem incurrere inempe eorum qui omnia argumenta, quae uno verbo dis istiuere nequeunt,captiones vocant: neciso contenti,disputantem sub nant;&qus Id a plerisoruditione tradi anda fuissent,risu absoluunt. Sed obsecro primum lectores,nehu 'ς Vsmodi hominibus,qui omnia ova minus probant,sophismata appellant,vllam si de Pant. Facile enim est dicere, hoc sophi sim est, illud vero captiuncula Etsi modum hunc soluendi argumenta in scholis feramus, non erunt nobi lcgendo Occu- p xi , noctes ducendae somnes,sed in utranque aurem dormire licebit itaq; per-kbunt iterarum studia. Sapientia enim non inuenitur in terra suauiter Viventium,
Ilii 'itoliun domus ius patet; qui mane ad ipsius fores vigilant. Praeterea, num 'ristoteles quum aduersas Parmenidem, Mellissum; alia antiquitatis monstrua V 'puta id tantum agit ut eos sophistas appellet Num Patres cclesiae pastore 'Rm duersus haereticos fidem tuentur Apostolicam,satis se muneri suo feci is pu hii dicant corum argumenta esse contorta,aculeataquea Minimo gentium Di
194쪽
1io Commment: in uniuersamLogicam.
cere nanq; oportet,inritio posita sit fallacia, ubi lateat anguis . Quid' Quod argumentum propositum non sophistarum, sed doctissimorum virorum esse, facile de monstrabo . Lege Ciceronem,cuius se isti discipulos esse gloriantur,inio Academicarum quaestionum libro,qui Lucullus in scribitur in idem fere argumentum repe rics . Nam quod nos diximus de hac enuntiatione,haec oratio est falsa, ipse dicit de oratione illius,qui diceret se mentiri. Ac quaerit, an is qui tantum dicit, se mentiri, si mentiatur,dicat verum.Non aliter quaerimus nos,an oratio illa,quaesiignificat se essς falsam,concedenda sit vera, si conceditur esse salsa. Quare illis dimisiis, imitemur cum,quem Sapiens Valde commendat,QU.ὀd ad versititias parabolarum, Maenigmata solutio sapientum conatus sit Peruenire. Respondebant igitur quidam antiquiores Philo-auti quo phi,concedendo, definitionem nuntiationis traditam non competere omnibus enuntiationibus,praesertim istis, quas vocabant Inexplicabiles . Hanc solutionem oz, refert Cicero loco paulo ante citato sibi tamen probari negati immo ipse hoc alijs argumentis conuictus ibidem asserit,nihil esse, quod certo sciri possit. Si enim in qtiit,quod Dialectici certissimum arbitrantur,omnem enuntiationem aut veram eses aut falsem,id incertum est;ut argumentum propositum indicat;qualia erunt caete An sesu ,qua ipsis non adeo certa videntura Aliiverd respondcnt,orationem illam, de qua est controuersia,non esse enuntiationem quia nulla enuntiatio potest de se ipsa inis
Haec scriptura est atra absque dubi csset enuntiatio,&quidem vera: cum alioquin Vera solu non de alia , quam de se ipsa tradi arct. Quare respondendum cst, illam oratio nem esse nuntiationem, de esse falsam. Et quum aisci Illa enuntiatio quae rem sicut est,significat,est vera: Respondetur, negandum esse anteccdens, quando illud quo4 significat nihil aliud est,quam se se falsam Tunc enim licet ita sit,ut per cam signi hcatur,non proinde est uera,sed potitis ob eam causam est falsa. Hanc fere soluti nem innuit D.Thom. opusc.Fallac.cap.de Dicto secundum quid agens de hac or rtione, Ego mentior Godsi pergis adhuc,&M.Tho .sophistam dicis,teipsum omnis Philosophiae ignarum, blasphemum etiam comprobabis. Nos uero Deum orabimus,ut talium sophistarum copiam Ecclesiae suae concedat: non enim illi crunx sophista sed absque fuco docti. Denique oratum velim lectorem, ut librum egrς
stipatris diui Aurelij Augustini,quom de Magistro inscripsit,legat. Sane tutelligς
multa huius generis argumenta,quae a nouis Dialeeticis nullius ponderis existimas tqr,summa diligentia a summo Ecclesiae Doctore tractari de quide eo animo, ut ληAd datum,quem doctissimum esse cupiebat, instrueret. Et postea nostri Dis elici inter credulos adoles entes clamabunt,lias disputationes nihil aliud esse, qu lingeniorum peste.sHaec satis Admonebat enim me res ut nostrae aetatis arroganti deplorarem; sed Quivis hoc apud se cogitet, num horum hominum opinio Augux 'Tho.Ciceronis denique sententiae sit anteponcnda. Quarta obiectio. Dictum est,omnem enuntiationem esse Universim , aut Par ticularem, Indesinitam, aut Singularem . Sane haec enuntiatio, Tantum animes homo,non in niuersa,quia non omne animal est homomon Particularis quia lic aliquod animal sit homo haud tamen sequitur,solum animal esse hominem, scuxcut aliquod animal sit album:non possumus dicere, tantum animal est albumnia sit alba, nec sit animat:non singularis, ut constat:non demum indefinita, qui δ'
rnumi tione, e cludentes an sitit, ni
195쪽
In04 signum subiecto praeponitur Erso illa diuiso manca est. Responderiar eam
pQRisse proprie uniuersam, sed reduci, reciprocari cum uniuersa contrari ordi-Di ηXtremorum. Quo circa hoc axioma, initim animal est homo, reciprocatur im isto,omnis homo est animal. Et semper enuntiatio niuersa arctuipollet excludenti voco autem enuntiationem excludentem,in qua ponsitur haec signa,Tantum, Dium, Duntaxat,&c.quia dicendo,tantum animal est homo,excluduntur a ratione hominis ea, quae non sint animali, dummodo invertantur extrema Vt haec,omne hil ,δlbum est coloratum,reciprocatur cum hac,tanthim coloratum est album. Eodem enere e pδcto dicendum est hanc propositionem,homo quatenus homo est rationalis, es e nuntiatio ψςrsam, quamuis aliquid amplius habeat,quam habere solent uniuersae, commu i , ης ' . Vulgares: quia praedicatum conuenit subiecto primo merse,ac subinde ex ea ' Illigi possunt duae enuntiationes uniuersa contrarii ordinis extremorum, hocia mihild homo quatenus homo est rationalis: Ergo omnis homo est rationalis,& omne rationale est homo. Ruinta obiecti . Haec enuntiatio omnes sensus externi sunt quinq; non est signulla Vniuetia, Particularis,Indefinita,aut Singularis:ergo non omnia munitationum c obcaluit,nςr iunt numerata: Dices Est uniuersa. Profecto sequeretnr, eius contradicentem ςii particularem,nempe aliquis sensus externus non est quinque,& ita duae contradicentes simul essent verae . Respondetur,esse singularem,quia licci quinque sensus snt multi sensus; sunt tamen unus numero quinarius sensuum . Sicut in hoc collegio sumus nonaginta fratres,& unum numero collesium constituimus.
Sexta obiectio in id quod diximus,enuntiationem indefinitam aequivalere uniuer in ta si isi, ut particulari. Haei enuntiatio,homo est species,est indefinita,& in primis uo φημ' aequivalet uniuersali,tun, quia non quilibet homo est species, tum Quia cum accidat is a senaturis rerum esse genera,aut species,non est in materia necesssaria, sed contingenti cies Rc proinde non aequivalet uniuersae . Deinde nec aequatur particulari: alioquin haec vile vera,siquis homo est species iquod tamen est falsum , quippe cum ut diximus uina .c. 9. Aliquis homo sit individuum vagum,&non species:ergo datur propositio Indefinita,quae nec uniuersali, nec etiam particulari est aequalis . Respondetur, dam pro Ositionem non esta Indefinitam,sed Singularem; quia subiectum est sin 'gulare . Nanq; homo si conferatur ad sua inferiora,vniuersim est; at si cum spe-ςMinotione comparetur. individuum quoddam cst: quia una species numero est
δηλRxibus etgo respectu illius non est singularis . Respondetur,hominem esse abi'xRrium a proprietatibus realibus,nore a proprietatibus indiuiduantibus,quae perti ira udas notiones. Quare homonsi solum est species,sed haec numer specios. Cptim obiectio,qua eadem sententia confutatur. Haec propositio, animal est RQ,vit indefinita. Diaeritur ergo,cuinam sit par area ualis uniuersalinere insitiatio P smne animal est homo riui dubio An potius particulariλ ergo est in materia contingenti nos sinu udio qui defendunt, has enuntiationes esse in materia contiogenti quo- μ', '
196쪽
I3 Commentan uniuersam Logicam.
contingenti; ita argumentum non esse difficile. Sedij. octoribus subinde concedendum est,ex antecedente necessari, contra omnem Dialecticam consequens contingens inferi. Quod ita ostendo, Nam haec argumentatio, omnis homo est animal,ergo aliquid animal est homo,est bona, itus antecedens est necessarium;&tamcn consequens est contingens . Nam consequens aequivalet illi indefinitar, De Inde quam ipsi dicunt esse in materia contingenti Qtiam obrem nec recepto hoc connitis dire sectario,nec omnino exploso,aliter bluimus argumentum; dicentes, illam proposi cti νης iR tionem indefinitam esse in materia necessaria,nec protinus aequivalere uniuersali,sed q/ 0-- articulari nam in indirctas praedicationibus non oportet indefinitam aequivalerς univcrsili; etiam in materia necessaria . Immo nec in omnibus directis id verum est apud Aristotelemi Haec enim enuntiatio,homo existit necessario,vera est apud ipsum,qui Mundum ab aeterno genitum,S in perpetuum dii raturum,somniauit: at nostatim concedit,omnem hominem necessario existere . Forte non deerunt viri docti,qui me reprehendant,qudd hanc appellauerim Indesinitam, cum eius subiectum accipiatur,aut ut ita dicam supponat simpliciter. Sed sciant,me multa dissimul re ob eorum distensiones vitandas; qui immani quodam odio prosequuntur has voces,siipponit,appellat,&c.quas tame egregiu illud Philosophoru Theologorumq; iubar beatus Aquinas non mediocriter intellexit ac frequenter libris suis inseruit. Sedit uimus,aiunt,quando quod uolumus, non licet.
De Oppositione Enuntiatio m. q. .
AG cndum est de affectioniblis enuntiationum simplicium,id est,de oppositio '
ne,Conuersione, Aequipollentia:postmodum de nuntiationibus modii catis,earumq; affectionibus;tandemq; de Hypotheticis,ac carum proprietatib.Op positio est repugnantia duarum enuntiationum eiusdem subiecti,ac praedicati, qua rum est alens, altera negans . Tales sunt hae,omnis homo est animal. Nullus smo est animal. 9ixi,eiusdem subiccti & praedicati,quia si constent diuersis vocabulis,alit eisdem,diuerso in ordine positis,ita vi subiectum unius sit praedicatu alteri u ν
aut contra,non erit,inter eas illa, de qua nunc agimus,repugnantia Praeterea enun tiationum oppositarum tria sunt genera,vnum contrariarum,aut diuersarum,alter subcontrariarum, aut subaduersarum tertium contradicentium . Contrar1ae unxν
duae nuntiationes uniuerse oppositae,de Omnis homo est animal, ullus homo canimat:sub contrariae sunt,particulares oppositae,ut Aliquis homo est animal, aliqui homo non est animes: contradicen tes autem, siue contradictoriae sunt, enuntiati ne oppositae,quarum una generalis est,altera vero particularis , Omnis homo ianimal, Aliquis homo non esitanimal. Sed Aristotele posteriores Daalactici quar oppositionis genus addiderunt,carum enuntiationum proprium, quas sub alacro vocant, verbi gratia,uniuersiaesens particillari aiens sub alternae dicuntur:item fruniuersane 'ans, particularis negans . Sed quia in quartum hoc oppositioni situs non quadrat definitio oppositionis tradithalia ab ipsis astertur . Oppost xiQ Equiunt,cit cougnantia duarum enuntiationum eiusdem subiecti&praedicat Din trantitato sola,siue in qualitate, siue in utroque etiam distinguantur . Q 'R' Itiem cliuntiationis appellant,ratione cuius uniuersa dicitur, aut particulari quin . . iver0,qua aien S,aut negans vocatur . Igitur contraria sola qualitate dissident, qvnescit ciens si stera Megan ;itc qisubcontrariae sub alternae vero dunta Jx'
Oppositionis definitio, ac diuisio.
quarto oppositionis genere non Dialectici senis
197쪽
stateῖifferuist., quippe cum haeest uniuersa, illa particularis cat contra licentes utraque distinguittitur Verum 1 res probe confideretur, substernae non opposi- tae,sed subordinatae,vel consentientes appellari debennui meliores Dialectici faciati De his omnibus oppositionibus habes hanc tabulam. Omnis hodio
Contrariae. Nullus homo est animaL
Aliquis homo non est animal. Assignantur autem PDialecticis quatuor affectiones oppositionum. Prim .CO positio Ladicentes nec simul possunt esse verae, nec simul falsae sed si una in vera, alteram oportet esse falsam ut Omnis homo est albus est falsa Aliquis homo non est albus, est vera.Secunda fictio.Contrariae enuntiationes nunquam possunt esse simul, ra nonnunquam tamen poterunt una esse fatis; ut Omnis homo est albus , Nullus homo est alnus.Tertia.Subcontrariae pariter falis esse nequeunt,dari tamen possunt ambae verar,ut Aliquis homo est albus, Aliquis homo non est albus. Quarta.Subauternarum si superior sit vera, inserior quoque ut Omnis homo est animal Aliquis homo in animal Non contra si superior sit falsa, inferior erit necessario falsa ut Onanis homo in albus, Aliquis homo est albus. Item inferiore existente falsa, s periorem quoque falsam esse oportet;ut Aliquis homo est lapis;cit falsa enuntiatior ergo haec etiam falsa erit, Omnis homo est lapis. At si inferior sit vera non statim uperiorem ueram esse colligitur Verum enim est,aliquem libminem esse doctum, di omnem hominem esse doctu est falsum. Leoti rea 'eddenda est autem harum affectionum causa scire enim est, rei causam agno redduni or. Et prima quidem demonstrari non potest, cum apud Logicum primum d tur. Vpromum piliscipium sit, de quavis re veram esse assirmationem, aut negauonem, Ixςmq; de nauis reproposita alteram contradicentium falsam esse debere. Quod clij Morbis proponitur Metaphysicis nihil inquiunt simul est,& non est, &'uaeuis xς ςst, ut non est. Vtcunque tamen probatur ab Arist. Metaphyst . IO. .&c Lex aduer ψnxr protervos. Secunda autem assectio ita probatur. Nam duobus contrariis sat pro ut concessis,sequeretur duas contradicentes esse veras, contra primam affecti J- μ ' Si enim haec est uera Vmnis homo est albus, praeterea haec, Nudu hQmO Liaa bu ,est etiam Vera profecto vera quoque erit haec alia, Aliquis homo non ςst M Is um μ*; ita vetae erui paritersis homo est albus, Misis homo no est alb.Tertia δs demostra- 'iubat a Qui duas subcotram, tau falsas negat,aetinus c6cedit,duas coxradice tur.
198쪽
, 34 Comment in uniuersam Logicam.
tes si inui posse esse salsas.Si enirn Haec est false,Niquis homo no est albus,insuperq;
haec allia, Aliquis homo est albus , cum hac posteriori existete falsa, etiam enuntiano quae dicit omnem homine esse albu,sit falsa,profectd duae contradictoriae erim si mul falsis scilicet,Omnis homo est albus, Aliquis homo non in ilbus. Denio; po γ' *h- batur quarta affectio. Equide si eκ subalternis superior potest esse vera,& interior ' Ia,dua contradisuxus possunt esse simul verae.Etenim si haec est ver omnis' mo est albus, vim ullgc est falsa, Aliquis homo est albus,ctim diis subcontrarisne queant pariter cis suis hac erit vera; Aliquis homo non est albus; tuae est contradicens illius enuntiationis iam conces Omnis homo est albus. x tum Veruntame circa irri posteriores afl.ctiones notadu est,enutiationes alias esse in ad diuer materia nccessaria,quarum praedicatu necessatio de subiecto stertur, ut Homo esto animal alias in maioria impossibili,quarum praedicatum omnino repugnat subiecto, ζ;.r ut homo est lapis alias tandem in materia contingenti, quarum praedicatum O test alicui convcnire, 'a codcm etiam remoucri,ut Homo est albus. Igitur in a teria contingente affectiones proposita erunt intelligedae.Nam in necessaria,aut impossibili contraria non possunt esse simul alis,ncessubcontrariae simul verae:at sub altornae semper in vcritato,aut mendacio inter sic convcnire dchen maxinae cum sunt directar Riiamuis discrimen sit,quod in mat ita necessaria,assirmationes sunt verae,de negationes falsae:in materia vero impossibili,aut repugnate negationes sunt
vero in affirmationes alta Istae sunt verat, Omnis homo est animal, Aliquis homo est imal item, Nullus homo est lapis, Aliquis homo non est lapis' iste autem falsis, Omnis homo est lapis, Aliquis homo est lapis Nullus homo est an rie γ io. Aliquis homo non est antinal Haec de illis enuntiationibus intelligantur, quae usitato,vulgarique loquendi more proponuntii nam si constent voce excludent vel aliquo ligno ex parte praedicati, poterunt in materia necessaria falsae esse aicnte a veret negantes ut Tantiim homo est animal,& Omnis homo in omne animal. Idem patet in hac enuntiatione Honu quatenus homo est sensibilis qu: cum soaiens, Min materia necessὰ ia,est falsa:nam esse sensibile, non tribuitur homini quν tenus homo,sed quat is animal;vt constat ex I.Poster. Hinc etalipedum est,ad gnoscendum,an aliqua enuntiatio. sit in materia necessaria, contingente,vel impo tibili,m, esse eonsiderandum, an id quod significa si necessarium aut impossibile sed an praedicatum illius enuntiatiociis necessario competat subiecto, an potius
Quae reii Sed ne unquam accida superior est mn M sim regula , quibus omne erroris pericillum depellamus Principio in nuntiationibu ς-μφjψης contrariis cauendium est, ne sita vox qine in una sumitur in particulari,in altcr bili Oh eundem modum accipiatur. Quanquam enim minime oporteat cam Iocem qu 'generibus una ponitur in uniuersum,collocari in altera in particillari alioqitinio posset ac primo babus corrarils,subiectum accipi in uni irersum tame si in una cotrariaru aliqua Qid 00 particularietumithr,necesse est ,illam in altera accipi uniuersim iniare haecnus tiones,omnis homo sitanima',Nullus homo est omne animai,non sunt cotrax 'poliquam aliquod nome, scilio Animat,in ambabus speciatim ponitur. In ' certum est.tum quia ut luc sit uera, Oinnis homo est animal,suificiliquemui se
199쪽
minem esse aliquod ammai:tum etiam quia hoc promtntiatum, omnis homo est 'nimes,conuertitur in istud, Aliquod animal est nomo Caelorum ut ostendam iis, in hac enuntiatione, Nullus homo est omne animal, illud vocabulum Animal samb Uecialiter,statuendum est discrimen inter signum negas, aiens Signum qilippe Iniuersiim arens, ut omnis, solum afficit uniuersalitate illud nomen, cui immediatd iungitur;vt in hac propositione, Omnis homo est animal sola vox homo sumitur uniuersim;vox autem animal speciatim ut ostensum est. Signa autem negantia, ut nullus 'emo, non ,aiciunt non modo illa,quibus immediate iunguntur,sed reli qua etiam consequentia. Et ratio est,qui negatio destruit ilicquid post se inuenit, Lum sit cuiusdam pessimae 5 maligna naturae si inuenit amrinationem,constilludnςgationem siniiqiiid reperit negatum,affirmat quia duae negationes uerbo prSpo' ut a firmationem efficiunt. Itaque contra Terentiani Gnatonis prsceptum,si ne gQt at si alunt,imia contra negat.Item si uoces sumuntur in particulari,facit cas a ςipi uniuersi li uniuersim,in particulari,cas intelligi cogit Veihi gratia. Ouia in hac enuntiatione uerbum i ii affirmatur,ri subiectum praedicatum simuntur in particulari,ideo si toti illi proponatur negatio,non aut nemo, seu etiam nullus,non modo helenuntiatio negans sed subicctum praeterea acinaedicatum sumentia in uniuerium. Id si minus creditur, hoc signo percipi poterit: nam lis enuntiatio, mullus homo est animai,conuertitur in hanc, Nullum animal est homo;quod proserio minime fieret, si animal in priori enuntiatione, sumptum in particulata, fuisset. ixem probatur, quia ut haec enuntiatio, Nullus homo est lapis,si uera,oportet,Omnem hominem nullum esse lapidem. Cum itaque in hac enutiationc;Homo est Omne animat,ipsum animal sumatur in univcrsum profecto si praeponatur ne alio O- est animal Nullus homo est animal,esso uere cotrarias; nec posse ambas esse ueras au: lubcontrariarum est, ut si forte aliquod uerbum in una cartim sumiturum uertim,in altera spectatim accipiatur Exquo efficitur,lias enuntiationes, Alia quis nomo est omne animal, Aliquis homo non est animes; non esse sub contrarias, ambas posse simul esse falsas; uia uerbum animal in utraqm carum sumitur uni uerae diam malente dicitur omne animal, in negante vero licet non dicatur nisi mimal tamen ratione negationis praecedentis sumitiir in uniuersum Lex preterea contradicentiu est,ut si in altera vox aliqua in te ligitur speciatim,in altera accin tur 'η Ru mobrem istae non sunt contradicentes, Nullus homo in omne AEnimal,riliquis homo est animal;&ambae sunt verae. Otiare in hac lege conueniunt Ontradicentes,atque contraris. Item est aliud praeceptum in ipiis obserpandum,ut uum niQuod nomen in una ponitur uniuersὸ,in altera speciatim intelligatur Itaq; noniunt contradicentes, innis homo est omne animal, liquis homo non ςk mima 'nam animal in utraque svinitur generaliter, ambissint false In hac igi-rars It nueniunt contradicentes&subcontraris. Subalternarum deni-
t, ης 'RVR in supcrior aliqua uox non sumitur in uniuersum, in infe i riumuerse accipiatur. Isti igitur minime sunt susesterne,omnis homo est an, liquis homo est omne an in L falsi. ., i' 'I x no uiri doctissimi annotarunt, sarum cauti muni una sure u ' sim utraque contrariarum, aliquod nomen .in particus i colloc
lxvrca si in iitraquesu contrariorum aliquod nomen uniuersi intri igcrs
tae,signive uti in subcontrariis obseris
uanda. Contradi centiu ob- ruacio.
200쪽
ia Comment in uniuersam Logicam.
tur,ex parte illius essent quasi contrariae, possent simul a vcritate aberrare Insu per si in ambabus contradicentibus aliqua vox uniuerse ponatur,erunt tanquam trariae,poteruntq; una esse falsae. Si vero contradirentium utraque aliouo vocabulo particulariter sumpto constet,erunt quasi subcontrariae,ac nihil impediet,quo insenus veritatem simul enuntient. Demum si in subaltemarum superiore liqua vox ponatur speciatim, in inferiore uniuersim,certe quod ad cam vocem attinet inserior,est reuera superior; superior fit inserior inare nihil mirum est, si ea quae videtur superior,possit esse vera,& inferior falsa.
verae,si omnes homines duos oculos habeant Min cnunciatione aiente nomine terius oculi intelligatur dexter, in negante sinister. Respondendum est enim,illas non esse contrarias ex defectu legis contrariarum,quia aliqua vox,nempe oculuS,in utraque sumitur in particulari nam Altercst signum particulare,sicut Neuter nimiteriale,rcspectu duorum. Itaque ut illa esstant contrariae,sic erant proferendae. Cu iusque hominis alter oculus cst dcxter, Cuiusque hominis neuter oculus est deinter: aut hac alia forma. Cuiuslibet hominis alter oculus est dexter, mullius hominis alter oculus est dexter;tunc enim in negante oculus sumeretur in uniuersum,
ratione negationis praecedcntis, quae cauicquid sumebatur in partices ri,crigit an st/
Alterum etiam dubium facile soluitur: Quomodo scilicci istae duae eminuatio nos, Aliquis homo est omnc animal,Aliquis homo non est animal,sint falsi cum sint sebcontrarie. Respondoedum cst nanq; haud esse subccntrarias icet esse vidcantur, quispiam in nos argumeretur, -- L similliesses,quia ex parte praedicati habent se ut contrariae: dodem modo dicendunt esse,cas posse esse simul, cras; lilia ex parte subiccti sub contraris sunt.Resphndcturi, homo;reliquae vcro, etiam hominc'atrae tunc enim aliquis homo non est et albu praetcrea aliquis alius homo osci omne album: nullum enim album daretur prat ter ipsum . Nec mirum cuipiam, vidcatur, si nos huius gcncris nunciationς per Hypothesim comprobemus,ctim etiam Porphyrius in Isagoge c. 7.Comuni N itum probet suam sentctiam ex hac Hypothcs, Si nullum animal esset in crum s tura:quae profecto multo est difficilior, atque durior ea,quam nos postulam: S. plane si Hypothesis non inuoluit contradisioncm, uiro docto non ostis pclleno' nam ut aiunt possibili dato nullum sicquidcbet incommodum Lege lib. 3.Ciccr
cis de offici s. Ibi enim probat sentcntiam suam quadam Hrpothesi comm cnxi