장음표시 사용
281쪽
iumsersuadet aut certe experientia ipsa compertum sit eorum existimationem Diasam fuisse . Ut si duo,aut tres,immo vero centum,aut mille Cosmographi peritissmi,ultra columnas Herculis nullam esse aut insulam,aut continentem,asseruerunt, ea sententia olim probabilis fuit. postquam vero nouus ille orbis inuentus est, iam desiij csse probabilis: qui eam nunc assererct,non diceretur opinari, sed erraro,ac insanire quia iam oppositum experti sumus . Eodem pacto,tametsi mille auctorcs celum nequaquam moueri autumarent, sed terram impetu volui circa illud , nunquam apud nos illa sententia posset esse probabilis; quoniam euidenti quam nunc non est tractandi locus repugnat experientiae. Quod autem dc perspicua ratione, ςqζrientiaq; dictum cst,apud omnchidem apud nos Christianos de auctoritates ςrae scripturae,aut traditionum;facrarum, seminive Pontificis, aut Conciliigeneralis intritigatur. Nam qui assereret mundum ab aeterno fuisse,quamuis proferret, Aristotelem, antiquiores Philosophos, non probabilcm opinionem sequi dicerctur, sed errorem de haeresim Quum autem nec euidcns ratio,nec experientia, vel fides probabi impςdiunt,illud probabile est,quod aut videtur omnibus,ut omnem matrem dilige hs defin ἔς silium suum aut plurimis,ut voluptatem dolori esse anteponendam ita cnim plo pli yi'ης sentiunt,aut sapientibus ijsq:, aut omnibus, ut bona animi bonis fortunae R 'ςUςRnteponenda; aut plurimis, ut virtutem per se dignam fleamore, tametsi ex ea nulla oblectatio sequeretur; aut tandem ijs,quorum celebrata est,ri vulgata sapien- iR,Vt coelum non componi ex materia elementorum: quod Aristoteles,nostriq; Peripatetici docent. . Quid in ER his colligitur primo, syllogismum Dialecticum valde a demonstratorio sepa di rari nam demonstratio ex neccssariis onuntiationibus constat,Dialectica autem ra- mostratiotiocinati aut ex contingentibus coalescit,aut,si ex necessarijs componitur, oportet a Di 'ςsti earum necessitatem else incertam et,qui tali utitur syllogismorquod quum accidit id, θ'l' quod ratione sui necessarium est, respcctu illius est tantum probabile Colligitur . 'n' h4 secundo falsam esse eorum sententiam, sui totius Dialectica finem cssse dicunt,ex pro Dialectubabilibus argumentari,aut fidem,quae probabilibus argumentis colligitur. Nam in cae. Dialectica non modo utimur argumentis probabilibus,sed necessarijs quoque; etiasi comperta sit nobis illorum necessitas. Respondent tamen ipsi,syllogismum demonstratorium sub probabili siprehcndi,quia omne necessarium est probabile. Verum Mic nominum usus manifeste pugnat cum Aristotele I.Topic. cap. r. diuo alio m. .POster.lect i & in opust. de Fallacij cap. 3. Uterque enim probabiles enuntiatio ne distinguit ab illis,quae in demonstratione ponuntur; scilicet a necessariis. per piςue yeris. Quam etiam sententiam ex Cicerone lib. 1 Rhetoricorum confirma-yς possumus. Ait enim argumentationem esse qua rem aliquam aut probabiliter .stendi aut necessario demonstrat.
distingititur syllogismiis in Dialecticum demonstratorium, cstne d uiso generis in specie. Dixi quum distinguitur in l)ialecticum demonstratorium, quia si diuidatur in Dialecticum, Demonstratorium, Sophi Disticum,manifesta res est,non esse diuisioncm generis in species, sed analogi in analo g/h
r' genus enim simplicitor, absque adiectione de omnibus suis formis dicitur;at PhyR M''δyllogismus non dieitur simpliciter defvllogismo Sophistico quippe cum .a Opi.
P I. sillogismum Sophisticum non esse sillogismum ed malum Illogismum, do
282쪽
in duas species diuidatur. tio en αret scietia
ceat Aristoteles Et quamuis eo in loco ouasdam sophisticas ratiocinationes concedat esse ratiocinationes; meo tamen iudicio illae nolunt sophisticae,sed potius ad syllo Dialecticas sunt referendae cam ostent exprobabilibus saltem respondenti. Religismus inino igitur syllogismo Sophistico, quaerimus,an syllogismus genus sit demonstrato dς Qii Z ae probabilis. Et si quide pars aiens quaestionis placet,est argumentum,Quo pro 'etn babitii negans Species rerum a serma accipiuntur,non a materia sola; sed syllogise annuam mus Dialinicus, demonstratorius sola materia differunt:ergo non disterunt pecie . Propositio est manifesta quia species sumuntur ab eo,quod se habet ut eius, nona potentia. Probatur assumptio. Nam duo syllogismi fieri possim in eadem figura modo,corumque hic erit demonstratorius, ille Dialecticus ob id scilicet, qtiod materialuuis est necessaria, illius probabilis. Si autem propositae quaestionis potiti pars negans eligatur,non deerit argumentum,quo cam refellamus. Proprietates enim consequuntur ipsas species,sed sollogismus Dialecticus Memonstratorius habent distinctas proprietates;crgo differunt specie: aut si mauis genere. De propositione constat Assiimptio vero probatur. Quia flectio propria demonstratoris syllogismi est,generare scientiam contra Dialectici opinionem. Respondetur syllogismum Dialecticum demonstratorium post bifariam connuid L siderari,primum ratione solum propositionum ex quibus componuntur, deinde rao Iur, v tione omnium quae eis superaddi oportet,vi unus genere Vinionem,alter vero scie-ής ς' η am. Conditiones vero necessario reo uisitae hae sunt ut scilicet qui habet syllogii mum demonstratorium, cognoscat se habere dem6stratione, eo salte modo, que I. lib. cap. r.exposuimus .Etenim siquis habeat demonstratione,&putet se habere laturatione probabilem,is no scientia,sed opinione habebit. Non aliter si alicui yllogis mus probabilis proponatur, ipse vero inistimet demonstrationem sibi esse propositam,non proinde est adeptus scientiam,nec proprie etia opinione; sed in prauae dispo No perbe sitionis is norantia incidet. merea si habet syllogismsi probabile, putet seno halu syllo bere probabilem rat1oncm,sed leuissimam coniecturam, proprie non dicitur opina-
ismucae , sed suspicari. Denique si occurratii aut demostratio, aut probabilis ratio, exis, hi j stimet esse reumentum sophisticum,ncc opinio in ipso generabitur,neque suspicio T' ' ino ut syllogismus probabilis generet opinionem,non sufficit illum constare enim tiationibus probabilibus sed illud praeterea necessu est,ut qui euhabet,cognoscat se Quomo habere syllogismum probabilem verit habeat demonstratorii xistimd syllo, te habere ratiocinatione. His ita c6stitutis,resp5detur, syllogismu demostratori uim si λη Morobabile si cossideretur primo modo,non disterre specie,nec unum generare cictiam,&alium opinionem;ut ostensum est sit vero secundo modo,disterre quide spe triti, cie, habere distinctas proprietates; sed lino distingui sola materia, custia forma specie dis discriminentur.Forma inquam,non syllogistica semper, sed cognitione eius qui habet Ux demonstrationem,qua profecto cognitio habet sic tanqua forma respectu syllogismi, ut generare possit aut scientiam, aut opinionem Asia ratione potest quaestio solii dicendo Dialecticum, demonstratoriumque syllogismum non disterre specie. ΟΠ
quae pro prie specie. Excpla rem ante oculos ponent. Fixae stella non disterut specie, nec a pἔiς δ inuicem,nec a caelo Sidereo,alioqui ex illisin coelo unum corpus continuum minim hq sti efficeretur. attamen alios effectus ex sua natura producunt stellae Vcrgiliae, alio
nicula,aut Arcturus. Praeterea in hominensi est nisi una forma substantialis, nc ςd specie ammus rationis particeps,&ab ipso, ob varia materia qualitatem,ac dispositionς,
283쪽
Vna corporis parte manat facultas idecli,in alia audiedi,in alia vegetadi.Ite cu ha se Cudu essentia specifica sit anima humana in viro foemina,ex varia corporis dispo sitione officitur,ut vir active generare possit,foemina vero concipere quare variae sunthroprietates viri ac foeminae.Sed hoc loco proprietates Oc etiam accidζntia , .. . quaedam inseparabilia, quae certa in rebus causam habent,ut nigredo corvi, Sc a i ,h6mhri proinde quoniam frequentissima in talibus subiectis sunt, causas Physico saltem ha io more certas habet,in eorum speculatione scientiae versari postlini Vt docet Arist. ne inieri prior.cap. Lo.in Perionio,&42.in Boethio.Nam in Philosophia naturali demo strRxur,quare corvi stat nigri, cygni albi: quare animalia quaedam sexum habeant' ' μ 'f mineum, tamen concipere nunquam possint, ut mulae quae suaptenatura st xῖς sunt, si pariunt aliquando praeterquam quod id rarissimum est tanquana monstruum ab omnibus existimatur Ouae omnia ideo a me dicta sint, ut lectoripςrsu dea, multa non disterre specie, aut ibrma, quae tamen diuersas habent propriςtates,aut quasi proprietates ex illa forma diuersae materiae applicata manantes. Quare nihil improbabile mea sententia diceret, qui docere demonstratorium py0b bilem syllogismum proprie specie non disterre;quamuis habcant diuersas proprietates . Procedunt enim illi ex eadem forma sillogisticδ, diu crsicin xςrijβ p p .sis . plicata.Nam syllogismi forma ex sua natura habet, ut applicata materia contingζΠ hi Ah xi Opinionem, iuncta materia necessariae scientiam generare possit;quamui actu opinio. ηψn generet, nisi alia concurrant. Sicut homo cx sua natura est risibilis, quamuis sipr idens sit,actu non rideat,nisi alis ausi accedant. Eligat ex his duabus solutioniah R. cctorcam, qua potius ci probabitur; ego tamen posteriorem praeserQ.
CV doceat hic liber,quonam pacto argumentis probabilibus abundare pocsimus,magna erit eius utilitas ad disputationes xcolloquia familiaria.Si enim huius generis argumentis instructi,veniamus,nihil improbabile asseremus . Vtilis ςst quoque ad veritatem in omni scientia inquirendam. Propositis nanque in vir 'Re partem quaestionis probabilibus argumentis, facile erit veritatem coniectari. N m prouerbium est,Eum qui dubitat,proximum se veritati: Item Eum qui non δε- tat, aut omnia ire, aut omnia penitus ignorare. Postremo utilis erit ad principia Modus trascientiarum explicanda. Cum enim illa non possint demonstratione Propter qui ct pUnwmprobari, demonstratio Quia aliquando sit inutilis tum scilicet quum eis v non sunt causis notiores optimum erit argumenta probabilia sumere, ad ea discipulis exponenda. Quemadmodum enim seta filum introducit,& illa non co- Mi ie filum potius est,quod corium corio firmissime nectiti sic absq; dubio cer-hi. ima quarundam scientiarum principia probabilibus rationibus in tyronum ani'; infingenda sunt:postea enim & consuetudine audiendi,& sensu, atque Aperi yi ipsa ita ille assensus quasi altera natura efficietur, ut iam principia ipsa per se co Nolanda pyςhendant;tametsi intelligant,priores rationes, quibus olim magister tebatur,pa similitu- um firmitatis habuisse. Nam hoc usus habet, ut lapidei fornices, quibus tota do do 'u structura incumbere debet, minime crigantur , nisi hippositis quibusdam is mioribus tabulis. At postquam semel arcus constituti sunt,ligneae machinae intur; nec tamen domus fornicibus nixa corruit.Multae igitur sunt, late mal*R. libri commoditates, sed cunctae eo referuntur,ut omnis quaestio propoli
284쪽
Σοα Comment in uniuersam Logicam.
explicari queat. Dicamus igitur quid sit Quaestio,ac quotuplex sit. Questio est dubia enuntiatio, ut Homo eli ne animal e Diuidunt praeterea 'Rhe Quid sit tores quaestionem in Thesim N Hvpothesim. Thesis est qujstio in uniuersenior, quaestio, lata,vi Est ne ieiunandum Hypothesis est certis limitibus circunsi ripta, ut Est ne hodie nobis nimio aestu afflictis ieiunandum' At Dialectici alio modo quaestione diuidunt,sequuti Aristotelem a Poster.cap. I. Dicunt enim quatuor esse quaesti
De ux Vbitabit aliquis,an omnes hae qusstiones ar umentatione explicentur . Nam sti00 hq duae priores,nempe An res sit, Quid sit,cum simplices sint,argumentatio &'Quid ne explicari non possunt.Rspondetur, eas etiam aruumentis probabilibus explicarisii posth. Probabilibus enim rationibus explicari potest Antropophagos esse; hom, nem esse animal rationale:infiiper &Germanos esse albos:ac denique quam ob causam Germani sint arbi. Et licet quisti Quid res sit, definitione terminari queat,n, hilominus si ita libet argumentatione quoq; explicabituri; dummodo adquistionc
compositam referatur. Num o Aliud dubium. Diuus Thomas et .Poster.lcct. I. docet, omnem quistionem Tonis Topi picam esse Qualis res sit, ut ipse loquitu: Quia est:ergo in Topicorum libris,
ς-qVesti quibus hic noster septimus ex equo respondet, solum docetur methodus tractandi 'l' quistionem Qualis res sit.Respodetur. Quum ait diuus Thomas, omnem quaesti nem Topicam esse qusitioncm ualis res sit, cius sententiam de frequentiori usu esse interpretandam;quia omnes fere disputationes Topics,sunt ciuestiones Qualis res sit.Non tamen vult negare,in Topicis explicari interdum quq stione An res sit. Sed dices,Falsa videtur sententia diui Thoms ita exposita,quia bona pars Topicoruuersatur in docenda arte,tractandi quistiones definitionis, generis,&c. Ergo nos fere omnesqusstiones Topics pertinent ad quςstionem Qualis res sit.Hoc argu st 6hhir mentum postula ut explicemus an lis sus stio Num homo est animal sit qiiq'Quid e stio Qualis res si vel potitis Quid res sit.Caietanus a Poster. cap. I.dub. .defen sit, Qua dit eam esse Qualis restit. Verum certissime arbitror esse quςstionem Quid sit, b 'ς si x secundiim rem consideretur:quamuis si secundum modum quo proponitur,aut 's δ' cundum vocem eaependatur,pertineat ad questionem Qualis res sit. Quod probR Ahaoti tur quia ipsamet Caietanus asserit hanc qusstionem,An homo est animal rationa' opinio. les illequsstionem Quid res it;quamuis secudum vocem cum pertineat ad enu tiationes tertisadiacentis,uideatur esse qus stio composita. Qualis ros situ Erinidem iure censeri potest de hac qujstione in qua versamur.Prstere qusstio Qu* hircs sit,non de .ctanteire uestionem Quid sit sed hic quςstio. Vtrum ho Q sit animai,ctim sit simplicior prscedit illa, Vtrum homo sit animal rationale:erg illa est simplex,hςc non erit secundiim rem composita:ac sebinde aut pertinebi quςstionem An res sit,aut Quid res sit. Non primum,ergo secund4m . Quod
quispiam non consentiat Caiciano ac subinde neget iliun quistionem, Antia q
285쪽
est animal rationale esse quaestionem iiid res sit, cum potitis sit tiaestio italis res sit: hunc facile refcllcnius,tum quia secundum rem quid aliud quaerit, qui inter rogat,quid sit homo,quam sit roget,utrum homo sit animal rationales tum etiam quia ut docet Aristoteles et . Poster. quaestionem Qualis res sit, vostigiosequitur apud demonstratorem quaestio Riiamobrem talis sit; sed post illam quaestionem, Utrum homo sit animal rationale,expeditam,stultus iudicaretur a demonstratore, qui percuctaretur,quare homo sit animal rationale Ergo ea quaestio non est intalis res sit.Sed his constitutis, amplius urget argumentum initio huius disputati ni positum. Si haec quaestio,Vtrum homo sit animal rationale,&haec alia, Vtrum honao sit animal,sunt quaestiones Quid res sit,&praeterea passim huiusmodi quaestiones in Topicis pertractantur:quomodo ait diuus Thomas, plerasque Topicas quaestiones esse quaestiones Qualis res sit3Respondetur,diuum Thomam interprς Respondex*ndum csse quoad modum,non secundum rem ipsam 'uia scilicet uniuersa pro tur ad pylpςmodum quaestiones proponuntur in Topicis,quasi per enuntiationes tertii adia- 'p' :ςςnxia,ut an homo sit animal;aut potius,an animal sit hominis genus. Est quoque μ' 'Mia huius argumenti solutio,quam in sequenti capite adducemu .
rcitur aut praesens disputatio utilis ad omnem explicandam quaestionem qiua
indicat locos Dialecticos,ex quibus erui postin argumenta ad omnem quPstioncm absiOlucndam. ExPoncndum cst igitur,quid sit locus Dialecticus, quotu' plex sit.Cumq; locus res continere solea viri scientiarum periti loca argumentoruC Vocauere, in quibus tanquam in receptaculis omnia probandi instrumenta sunt posita; ut videlicet Locus,communis quaedam nota sit,cuius admonitu quid in qu que re erum,aut probabile si possit idoneis rationibus inueniri. Dixi verum,aut probabile,id est,id quod aut certissime verum est,aut saltem probabile ne a mei so dissentiam,qui supra necessarium sub probabili contineri negaui:S tamen habet demonstratores locos, ex quibus demonstrationes colligunt demonstratio vero necessarijs constare debct.Sane disertissimus Pateris magister noster Melchior Cano Canariensis Episc.librum de Locis Theologicis scripsit,in quo notauit unde, ςQssario,undeq; probabiliter argumentetur Theologi .Et Cicero lib. I Rhetor seu ue Inuent.circa medium ait,omnem argumentationem, quae ex locis colligitur, aut ςcessariam csse,aut probabilem.Ι Dialectica igitur, quae ars cst artium, d omniuiςientiarum ducti Anotari oportet locos,lex quibus in omnibus scienti; argumen' x ri possimus tum demonstratorie,tum etiam probabiliter, i iii aiunt Dialecti-ςς Et quidem de locis unde petuntur demonstrationes, diximus libro superiore ad inςm: nunc de locis tantiim Dialecticis disseramus. Est autem locus Dialecticus sc-Πς Rrgui nenti Dialectici. Vt definitio Totum,Chntratium,Sc.loci sunt Dialectici, 'quia ζ his colligit Dialecticus argumenta ad res dubia cxplicandas. Estinim a gumentum ratio rei dubiae faciens fidem;ut si quis ita argumchtetur,omne animal in δῖionale gaudet virtuto, quia est rationi consciitanea siclomnis homo cst animal xi alc,ergo omnis homo gaudet virtute.Loci aut ad res pertinen aut ad auctori r otia' ςm d testimonia. Qui pertincnt ad res,alij interni hint,alii externi,alij mcdi LO diuisio. ψη ni sunt,qui ad relictunitam aut substantiam attinent nepcloci adcsinitione, senere, Quid sit
286쪽
222 Commment in uniuersam Logicam.
genere,disserentia,toto,partibus,a concomitantibus substantiam,&es. Loci externitunt omnino extra res, ut ab oppossitis,4 comparatis, simili, a proportione. M dij vero illi dicuntur, qui partim attingunt rei subs antiam,partim extra ipsam vaga tur,ut a coniugatis,& a casibus. Alia diui Sed quemvis horum in duos diuidunt,scilicet in locum Maximam,& locum Diia ferentiam maximae.Locus Maxima est rcceptissimum axioma atque principium, quo multa argumenta nituntur,ut hoc theorema, Cui competit definitio,competit desinitum item& hoc aliud,Posita causa ponitur effectus, Locus Differentia maxime est illu),quo na maxima differt ab alia. Viduae superiores Maximae distinguntur, quia una tractat de definitione, alia de causa. Ac proinde causari definitio appella oςςupa tur Loci differentiae maximae. Nec miretur lector, quod hanc locorum diuitionem -' sequar. Non enim me praeterit,quam aliter Cicero in Topicis ad Trebatium locos diuiserit. Sed cum in hac re vides quot sunt capita, tot esse sensus, nec deesse verisimiles rationes,quibus sintentiam quisque suam tenere possit, non multiim fui in tradenda locorum diuisione solicitus praeterquam quod sentio totam hanc, qua inter auctores vertitur,controuersiam ad nominis quaestionem deuolui. Fam igitur,qua adduxi, sectionem elegi,quoniam facilius poterit memoriae commendari. Praeterea quoniam dantur quidam loci,qui tametsi diuersi admodum sint, a Doctoribus co iungi solent. In hoc cos duces sequemur.
An locus is Vare inter locos de quibus argumenta probabilia eruuntur numeratus cst lo- d fidit, cuca desinitiones genere, cu ex his argumenta necessaria tarmissimai as u '' saepe colligantur Respondetur. Quia tametsi ita seres habeat, non tamen agitur de eis in hoc libro, nisi ut suppeditant nobis argumenta probabilia, ita vid licet,ut quod probabiliter definitioni tribuitur, definito etiam tribuatur ut Animal
Diio mo rationale gaudet virtute ergo homo gaudet uirtute Respondetur secundo, quς- di propo stiones generis,&definitionis, atque proprietatis posse traetari per voces prim g Nnςndi quae secundae notionis. Qiue autem sint primae notionis vocabula, quae secundar, dixi sti'ης inus lib. 1.cap. i Tractantur per voces primae notionis,ut quu quaerimus, trum boaesteneri mo sit animal. Tractantur per uoces notionis secunds,ut quum percontamur,utru
animal sit genus hominis . Ex his autem modis secundus est, qui petissime portinet ad libros Topicorum. Quod ex eo patet,quia omnia fere loca,qus ab Aristotele traduntur in libris Topicorum,constant aliqua uoce secunda notionis. Si autem istεquqstiones proponantur per uocesseeunde notionis,certe cum sint in materia con tingenti nam secunda notiones competunt rebus ex opere intes ctus non possunt nisi argumentis probabilibus pertractari. Quia igitur in hoc libro agitur de his, cibus potissimum , quatenus ex eis eruuntur argumenta ad tractandasinia Ad arctu stiones , quatenus proponuntur per voces secundae notionis, merito dictum ei mentum huiusmodi locos sedes esse argumentorum probabilium . Atque lis solutio pQ sva jori test dubio capitis superioris accommodari ita scilicet, ut dicamus illam ustii
Upi heri esse Quid res sit, sed ut pertinet ad libro Topicorum,esse Qualis res fixiqR
siit respon proponituricr Oce lacundae nouonis.
287쪽
Definitione, Deseriptione Symologia, Disserentia , Proprietate , Polion Τ s.
Loci interni alii sint qui totam rei essentiam explicant,ut locus a definitione; ali
qui licet eam non omnino explicent, ad eam tamen pertinent, ut locus a toto .causis,ab ortu interitu,ab se,& ab his quae communiter accidunt.Locus a definitione est connexio definitionis, res,quae sit definitionem cadit. Locus enim est sedes argumenti: ex connexione,quam habet definitio ad rem definitam petu xv Varia argumenta. Hoc etiam in omnibus sequentibus locis intelligatur;ita videlis Q ut locus a causa sit connexio causae&efleetiis;&locus a toto sit connexio totius Ripartes sua: ne eadem sint si ius repetenda. Iam autem locus a definitione quatuor habet maximas duas alentes, duas ne g*Πῖς ,quibus omnia argumenta definitionis ad definitum sunt innixa Prior aiens Cui tribuitur definitio,cidem & definitum, ut Plato est animal rationale ergo Plato sit homo.Posterior Quod desinitioni conuenit,competit etiamin definitio,vt Animal rationale ambulat,ergo homo ambulat. Ex negantibus autem una in hunc modum se habet. Cui repugnat definitio,repugnatri definitum, ut Leo non est anuina rationale,ergo eo non est homo. Altera est huiusmodi. Quod repugnat definia toni,ropugnat definito,ut Animal rationale non indiget alijs,ergo homo noni diget aliis. ranario iam autem liber hic de Syllogismo Probabili nuncupetur,nemini mirum Videatur,si praeceptiones,quas tradimus,exemplis interdum necessarijs ill stremus:id enim facimus,quia, apertiora sunt,& usui accommodatiora. Locus a descriptione eadem norma definiendus est, easdem maximas habet. Nam cui competi doscripto,competitvi descriptum,ut Plato est animal risus partia Us ergo Plato est homo,&c. Locus ab Ethymologia, id est a dcfinitione nominis eodem modo definiendus est,& easdem maximas habet,quando nominis ethymologia valde cute ipsa conuenit. Vt de natura disputat,ergo est Physicus Physis enim naturam significat. Quando vero ethymologia est remotissima,argumentum ab casumptum parum firmitudinis habet.Non enim sequitur.Laedit pedem,ergo est lapis Tametsi hoc exemplum durius fortasse videbitu sed teneamus,&lusisse putemur, lini sit. Ad hos locos reducuntii Halij tres,qui code modo definiendi sunt,& eas-dς maximas habent: scilicet locus a differentia essentiali,ut Petriis est rationalis, e gQ Petrus est homo.Et hic ad locum a definitione essentiali refertur. Item a propriζtate,qui reducitur ad locum a descriptione, Polyonymis, quae ab alijs synonyn Rappelsantur reduciturque ad locum a diffinitione nominis: ut si quis ita argumetetur Tullius docet, ergo Cicero docet. Sub istis ex locis latent alij sex.Primiis est a definitio ad definitionem,ut lapis non hQmo;ergo lapis non est animal rationale. Secudus a re descripta ad descriptone. ςxxiu , re cuius est etymologia ad tymologiam ipsam;& ita de reliquis .Habentq; u loci tot maximas,quot praecedente4.
Maximae huius loci Locus adcscriptio
288쪽
22 Comment in uniuersam Logicam.
buitur,definitio sit etiam tribuendum.
definitiocoueniat cui defini tum oueniti
Adlectivi, substantiuiqe discrime Thcologicum.
amuis pleraeque huius capitis dubitationes tractatae sint,iam lib. .cap. 8.&s. a. cap. 6. 7.placuit tamen has supperaddere. Prima est. Aliquid compe---tit animali rationali, quod non quadrat in hominem;crgo prior maxima noest vera Probatur antecedens. Nam animal rationale est dcfinitio,&homo no est desinitio. Respondetur,maximam non esse intelligendam in his quae ad secundas pertinent notiones. Sicut enim non sequitur,Homo est praedicatum simplex,ergo animal rationale est praedicatum simplex quia esse praedicatum simplex pertinet ad secundas notiones, ita non bcne infertur, Animal rationalc est definitio, crgo homo est definitio;quia esse definitionem in secundis notionibus est ponendum. Alia difficultas . Haec argumentatio nihil probat, Essentia Diuinacit pater, ergo essentia Ditiina est generans filium ergo a desinito ad desinitioncm non valet argumentum . Consecuti cst manisesta. Quia dcfinitio patris eo modo,quo definiri a nobis potest est esse generans,aut habens filium. Probatur antecedcns. Quia el sentia Diuina non generat ut docent Theologi .part.quaest. 39.ar. .hoc argumentum ideo proponcre libuit, ne arbitrcntur Dialectici sidcin nostram' ogic re puenare. Respondendum est ergo, a dcfinitionc ad definitum, e contrario semper valere argumentum,nisi quum definitio proponitur ad modum adiecti uino minis dcfinitum substantivi. Equidem hanc causam Theologi rcddunt,cii mistia I9ialectici eam reddere debuissent. Sed iam nostra aetat quicquid laialectici non intellivunt, appellant Sophisma:tametsi Dialectica sit similamentum. Verum his praetermissis, ut ea quae diximus, planiora iant,propono tertiam di ficultatem. Nam vere dici potest, tres csi personas habentes citatem,cum omnino falsum sit,este tres Deos: Ergo aliquo dicitur desinitio, te quo pridicitur ci nitum . Et cuidem propositi, asturiptio ex diuo Thoma I parte quaest. 39.I'tic. .ad .desumuntur. Consequentia vero ita probatur. Nam dcfinitio Dei lasetem nominis est habens citatem. Respondetur,negandam csi convcquoitiam. Nos enim minime diximus,de quocunque definitio cum alicuius numeri adcetione praedicatur,possesctiam dcfinitum sub codem numero ei tribui: cd de quocunque Θcitur definitio,postadcfinitum ficrri,atque nuntiari. Argumentum autem oltc
dit prius ess e falsum, non posterius. Nam in diuinis de quocunque dicitur res bens deitatem, licitur Deus, licet non inlcodem numero . Nam habens citatc spotest dici in plurali, Deus novicuius haec est ratio. Est latum discrimcn inter semina adiectives substantilla,qudd nomen adictauum ut praedicari ucat in plur μnumero,sat sit supposita, scii indiuidua,de quibus praedicatur,esic plura. si in cusebus hominibus cisset unica albcdo, nihilominus dic crcntur duo albi. At nomis
substanti ua,ut dicantur in numero plurali,requiritur supposita esse, ita, est e plurcs formas, qua per talia nomina significantur. Vt Aristotclc. Plato luseduo homines,non solum quia sunt duo indiuidua,sed quia duplex citis ipsis bum .
nitas. Nam si unica tantum naturam humanam habcrent, essent unus homo.
bus perspicuum fit, quare habens diuinitatem possit praedicari in numero plurδ' . hoc nomen Deus tantum in numero singulari cstcratur de tribus, sonis, in bus una tantii est citas quia illud praedicatum est adicctiuum,hoc siib statiuMIGobsecro,diuu Thoma .par.quss.36.artic.q.&qus1.39.artic. 3. 3 parte quo
289쪽
π.6.ω .Caietanum si in eisdem locis,insuperinferrariensem .Contra gent.cap. VI ab his nim Patribus omnia sum mutuatus. Nihilominus praeterea id a me a .cipeiquum di i,nomina substantiva non praedicari innumero plurali,nisi supposita sint plura,& formae ctiam significatae plures, id intelligendum esse, quando nomina substantina sunt concreta,ut Deus,homo,&leomam abstracta, ut scientia: virtus, possunt dici in numero plurali, etiamsi supposita non sint plura dummodo forma: sint plures. Vt si in me essent tres scientiar, illis designatis, iure dici posset. Ecce
Quarta difficultas Aristoteles IIopic. cap. I. reducit locum disierentiae adlocugςΠζris, quomodo ergo nos reducimus illud ad locum definitioni. Respondetur. Qui nos loquimur de differentia ultima, quae ita est rei propria, ut nullam in aliam xςm transferri possit vi rationale respectu hominis Aristotcles vero agebat dedimerentia communiore,ut si sensibile cum homine conferatur . Aut dic alitem di strentiam aliquando comparari cum eo de quo primo ac per se effertur,ut sensibilexςspectu animalis . Qua ratione pertinet ad locum definitionis, quia eisdem maximi constat Aliquando vero conferri cum inferioribus eius,de quo primo per se dicitur,ut sensibile cum homine bruto . Sub qua consideratione pertinet ad lo-ςWm generis,seu totius uniuersi,derino statim disseremus. Si igitur iam huius lo-ς sinis . Sed lege praetcrea cap. II libri sequentis.
De loco a toto niuersos integro cap. g.
AToto etiam ad partes argiimenta colligi biciat, potissimii in vero ex toto uniuerso . Et licet ex varijs uniuersiis solum gentis,species, ac discrentia ad loca interna pertinere videantur nos tamen breuitatis gratia accipimus uniuersum nuciit libro secundo:postquam casiacm leges in argumentando seruare debemus in omni genere niuerti,quatenus uniuersum est . Sed hoc totum uniuersum aut absque nota uniuersitatis accipitur,ut quum dico, Animal sentit aut cum nota uniuersit iis, ut Omne Animal sentit. Dicamus primum de toto uniuerso absque nota unia uersitatis. Locus a toto uniuerso ita accepto, .nihil valet ad quidpiam de aliqua certa parte probandum,aut refellendum ridest ab eo non possumus argumentari Trinatiue, Rut negative. Non enim sequitur, Animal currit, ergo homo currilmam quiescenti bus cunctis hominibus,si currat Leo, vere dicetur, Animal currit non autem HO-na currit. Item non sequitur, Animal non currit, ergo homo non currit. Cum rentibus cnim omnibus hominibus, si unus Leo non currat, est vera enuntiatio, Animal non currit, quia est indcfinita; idem ualet atque particularis scilicet Ali quod animal non currit: falsa est haec, Homo non currit. Ad omnes tamen p rtes disiunctim argumentari possumus,probando & refellendo; ut Animal mouetur,ergo homo aut brutum mouetur.Similiter Nigrum est,ergo vel est coruus,ves enum,dcc si omnia nigri inferiora numerari pollent. Item Animal non currit,e
gQ homo aut brutum non currit; quicquid alii sentiant.Itaq; qn procedimus a tot 'diuerso absque nota uniuersitatis ad cius partes,nullii est discrime inter argumentu'ς δε negat.Huic loco coluctus est alius,a partib ad totu uniuersu absque nota Vni' ςrsitatis. Enimuero qualibet parte per se,uel ab Oib. simul efficax ducit arguinctu,' Riluredii aut negadu aliud de toto,utilo no currit ergo animal no currit:itcq Η. currit,
nibus adie octis 1 differentia an fuerit in loco definitionistractaeus ma ratio
ueris inde finite iunxpto. partib. ad totum definite.
290쪽
currit,ergo animal currit;quia limoicnutiationes sui indefinitae,particularibus clima quo re6ondent . Sed quod attinet ad negatiuam argumentationem,intelligcndu est id quod diximus ii pars illa cxistat alioqui malacrit argumentatio. Nam si omnia quae sunt animalia,alba sint,sed nullus existat in rerum natura leo,est vera liscenuntiatio, Leo non est albus; falsa hae Animal non est album,quia uius contradicens est vera, Omne animal est album
A toto toto univcrso cum nota uniuersitatis licet argumentari ad eius partes affirmatiativerso, ue,aut negatiurisiue singula partes accipiantur,sive ocs:vt Omne animal currit ergoniuςGm homo currit: itemq; Nullum animal currit, ergo nullus homo currit. Nunquam citi sonina antecedens verum consequens falsum in huiusmodi argumentis reperietur. ad ioid . At vero a partibus ad totum uniuersum cum nota uniuersitatis inutile cst argume-
uniuersu riam aiens,aut negans,nisi omnes partes numerentur m aiente quidem coniunctim,
ςς pium in negante disiunctim it Omnis homo est rationalis, ergo omne animal est rationale Item a Nullus homo est quadrupes,ergo nullum animal est quadrupes. Haecaute optima sunt,Nullus homo,aut brutum est,quod omnibus sentibus careat ergo nullum animal cst insensibile.Similiter Omnis homo,omneq brutum tactu prae ditum est,ergo omne animal habet tactum. xψ ' Sequitur ut de toto integro disseramus, ut intestigatur quomodo ex ipso argu fata menta depromi queant . Igitur ab illo ad eius partes aut simul, aut divisim accores ptas, timum est argumentum aicias; vi Domus est,ergo parietes sunt &hmdam
tum ac tectum est. egatiue utcm non bene argumentabimur ab ipso ad aliquam partem certam ac desnitam . Non sequitur Domus non est, ergo parietes no simi. Valebit tamen argumentum ad omncs partes divisim vi Domus non cst; ergo ciDe enutia parietes non sunt,aut tectum non in ues fundamentum non cxtat. Ex quo intelli' iQmcisi gitur enuntiationem disiunctam, cuius omnes partes sunt verae, esse eram: ut O cuimus quum des,llogistrio Hypothctico ageremus. Ac nunc denuo ita probaturJIn medio mari verum est domum non esse, rgo verum etiam erit,uel ibi tectum noesse vel deesse parietes,aut fundamentum cuius prosecto argumentationis cons quens est enuntiatio disiuncta,cuius omnes partes sunt verae . inii igitur sentius se nuntiationem disiunctam,cuius omnes partes vera comprobantur,falsim esse,hus locum,in quo versemur, coclerum monumentis sibi deicia dum intelligant. Sed quum a partibus ad totum intcgrum ratiocinari cupimus, has leges scruc ualis nixis. Prima,ne argumentemur ab una parte ad totum affirmative ut Funda inciraegra quo tum est,ergo domus cst; scd coniungamus prius omnes partcs. Nam optime seqWi
modo sit tur,Fundamentum parietcs,&icctum bene sibi coaptata sunt,crgo domus est
PQRyς , oinda,ab omnium,aut unius ctiam partis negatione totum ipssim infirmare, ac d ψμφ' struere dcbcinus ut Parietes non sunt ergo domus non esti. Intelligitur aulcm' praeceptio, si pars illa ad totius constitutionem necessaria sit: alioqui non probe - gumentarcinur, Hoc aedificium non constat trabibus, ergo non est domus. Non Msunt auctores,qui his locis nectant alios quatuor, a toto in quantitat
toto in tempore , ta toto in modo . Sed totum in quantitate vi Q vi vi uniuerso cum nota uniuersitatis,de quo iam egimus . Praeterea Oxv in tempore est ipsum tempus,cum nota uniuersitatis Perinde enim est di ere, ς persunt leones,ergo modo sunt leones fac dicere, Omni tempore suntlcone , iptur hoc tempςrciunt leones. Porro totum in loco, est locus cum nota MiuςΠ
tis. Nullum enim discrimcnis inter has argumentationes,Vbique est Dcu ςys '