장음표시 사용
241쪽
possA in loculis sportula J Defodere atque E f
fodere , Opponuntur. Defodere, est abdere subterra , fovea excavata : Effodere, est eruere , atque in apricum proserre. Hoc Versu Iuvenalis, m defossa, translate adhibetur: significat enim clientium φιλαργυρο- , qui nummos loco sportulae acceptos cupidissime in crumenam recondebant, quasi numquam ex ea depromendos. Dictum facete ac satyrice. V. 46. SPORTULA J Consueverant Romae principes viri, clientes quisque suos , qui mane ad se veniebant salutatum, eosque per urbem deducebant, ac domum reis ducebant, conviVio accipere: quod convivium; appellabant coenam rectam . . Hujus modi coenas edicto vetuit Nero. Earum itaque vicem fungi coeperunt sportulae vario genere ciborum plenae , quae clientibus da. bantur domum ferendae. Quum autem id molestum atque operosum Videretur, pecuniam singulis deinceps dederunt nomine sporistulae ; puta centum quadrantes, sive asses vigintiquinque: nam quadrans erat quarta pars assis. Exiguam hanc pecuniam vocat
Μartialis Epigr. 7. lib. 3. Anteambulonis congiarium labi. V. 49. SUΜΜos posse viros, oe magna exempla daturos J Sunt exempla
242쪽
empla virtutum, sunt & vitiorum. Nihil minus Latini scriptores exempli voce saepius utuntur quum egregium aliquod & laudabile significare volunt, quod imitatione dignum sit, atque in suo genere regula quaedam & norma ceterorum . Sic apud Ciceronem , & alios optimos auctores legimus, exemplum innocentiae , sanctitatis, severitatis , probitaris , pudicitiae , veteris imperii, vindiscandae religionis , continentiae , amoris, formae , item rerum aliarum optandarum & laudabilium. v. so. VERvECUM in patria, crassoque sub aere J Locutio est παροιικιακῶ , seu quae proverbium sapiat. Thraciam poeta notat, in cujus oppido Abderis natus eis rat Democritus, tamquam stupidorum & hebetium ingeniorum altricem. Joannes Bri tannicus Brixianus in Commentario ad Satyras Iuvenalis, hoc dictum esse existimat ex Heracliti sententia, qui affirmabat, siccitatem aeris ad prudentiam conserre plurimum . Contra Thebani, pingues atque obtusi audiebant, quod Thebis Boeotiis aeresset praeter modum crassus , nimioque humore peccaret. Horatius propterea de homine vecordi Epistola I. libri a. v. 244.
Boeotom in crasso jurares aere natum.
243쪽
ad quem Horatii locum respexisse videtur Iuvenalis quum haec scriberet. Nonnumquam vero contingit , etiam in barbaris regionibus nasci homines acuto ingenio & sollerti: quemadmodum Thracia Democritum , Anacharsin Scythia , Boeotia Pindarum protulit . Rursum, in regionibus aere tenujoreaaudentibus fatuos homines ac tardissimo in-
genio exsistere, nihil vetat. Veriscum igitur patria, est locus ubi oriri solent homines pecudum simillimi. Vervecum autem di-
sectis testibus, adeoque in belluis maxime stupidi. v. 3I. RIDEBAT Interdum lacrimas J Luctum puta immoderatum & muliebrem , in funere carorum : quo in genere praesertim, Veteres multum ineptiverunt. Legendus in hanc rem Luciani libellus mes et νθους, de Luctu, nec non doctorum virorum lucubrationes qui de Graecorum & Romanorum funeribus aliquid scripserunt. V. 32. QUUΜ Fortunae ipse minaci mandaret laqueum J Epicurus quoque, teste L. Seneca in Epistolis, ajebat, Sapienti raro intervenire Fortunam e Virtuti enim atque Fortunae nihil fere commune est. Quamobrem Fortunae minas magno & invicto animo
244쪽
Contemnebat Democritus; ipsique mandabat laqueum , seu suspendium . Mandare laqueum alicui, contumeliae genus est: quod Itali dicimus, Vati' ι icca . v. 33. ΜEDIUΜ-QUE ostenderet unguem J Scilicet , medium digitum aliis longiorem, quem Vocabant impudicum , & infamem. Eo enim digito obscaenum in modum protento adversus aliquem , ejus impudicitiam notare ac traducere Volebant. Significat poeta, Democritum eam rationem habuisse Fortunae quae a viris honestis haberi solet meretricis vilissimae ac diobolaris: quamquam vulgus existimat, Fortunam , rerum humanarum dominam & arbitram esse . V. 33. GENUA incerare Deorum J Veteres Graeci & Romani tabellas votivas assigebant cera genibus statuarum quae Deos referrent: vel tabellas ipsas ceratas fuisse, intelligi oportet. Notanda autem Satyrica locutio, incerare. Eodem
pacto; qui supplicabant Diis vel hominibus,
illorum genua tangebant. De quo ritu Plinius Historicus libro II. cap. 3. haec tradit : Hominis genibus quaedam oe religio inest, observatione gentium . Haec supplices attingunt Iad haec manus tendunt r haec, ut aras , ad
rant e fortasse quia ines iis mitalitas. Τhetis
245쪽
ago IuvENALIS SATYRA X. apud Homerum Iliados x. pro Achille suo Jovem precata , lae V a manu genu ejus apprehendit , dextra vero mentum demulcet. Porro ex hoc more assigendi vota genibus Deorum , proverbium illud Graecum ortum
nibus situm es. quo significabant, rem aliquam optatam, & assiduis votis expetitam , a Deorum arbitrio & voluntate pendere.
Quosdam praecipitat subjecta potentia magnae Invidiae, mergit longa atque insignis bonorum Pagina . descendunt statuae , resemque sequuntur . Ipsas deinde rotas bigarum impacta securis 39 Caedit, immeritis franguntur crura caballis . Jam Rrident ignes, jam follibus atque caminis Ardet adoratum populo caput, crepat ingens Sejanus e deinde ex facie toto orbe secunda Fiunt urceoli, pelves, sartago, patet . Pone domi lauros, duo in Capitolia magnum , 6 3 Cretatumque bovem e Sejanus ducitur unco Spectandus e gaudent omnes. quae labra i quis illi multus erati numquam ,s quid mihi credis , amavi Hunc hominem. sed quo cecidit sub crimin quisnam mutor' quibus indicibus, quo teste probavit Z 7 o Nil horum e verbosa oe grandis epistola venit A Cam
246쪽
A Capreiso bene habetς nil plus interrogo . Sed quid Turba RemP sequitur fortunam, ut semper, oe odit Damnatos. idem populus, si Nurtia Tusco Faυisset, si oppressa foret secura senectus 7 sPrincipis, hac ipsa Sejanum diceret hora Areu ium. jampridem , ex quo sufetia nulli
Vendimus, effudit curas . nam qui dabat olim Imperium , fasces, legiones , omnia , nunc se
Continet, atque duas tantum res anxius optat, 8o Panem, o Circenses - - -
Ostendit adhuc poera noster, Democriti praesertim auctoritate , qui res humanas mmnes rideret ac floccifaceret, divitias plerumque nocere illarum possessoribus. Nunc de potentia idem ostensurus, ita sermonem exorditur: se Sunt qui labantur praecipites se ob nimiam potentiam ad quam perve- ,, nerunt , rem Videlicet magnae invidiae se obnoxiam, & populis odiosam. Haec in- vidia contrahitur summis honoribus, ti- tulisque magistratuum , qui in codici-
bus , tabulis , fastis , & publicis actis is notari & describi solent . Nihil mirum P pro
247쪽
propterea, si statuae primis in republica se Viris positae , mutata nonnumquam se is tuna , iunibus e basi ad terram detra-- huntur, & per totam urbem cum igno- minia raptantur. Nihil mirum, si trium- si phalia signa deturbantur , & rotae cur ,, ruum impacta securi caeduntur & com- ,, minuuntur: imo equi aenei , quamquam ,, insontes, dant poenas tamen scelerum d ,, mini sui, cruribus fractis. Iam stridetia ignis in succensa sornace : jam in cami- ,, nis ardentibus solles agitantur, ut con- ,, fletur caput illud aeneum quod paullo,, ante a CiVibus adorabatur , non secusis ac Dei alicujus & statua illa Sejani,, colossea cum crepitu dissolvitur & liqueis scit. Deinde ex facie illa qua toto oris ,, be terrarum, post Tiberii principis sa- ciem , nulla venerabilior fuit , multa ,, fiunt vasa in usus culinarum vilissimos, ,, puta urceoli, pelves, sartagines, patel- lae. Populus autem, qui tamdiu Sejano se faverat, ejus ruinae insultat, hisque vo- ,, cibus Tiberio gratulatur : Ο Ρrinceps, si lauri frondibus Palatii sores exornari jube , bovemque candidum atque insigniis magnitudine in Capitolium duci, nimi-
248쪽
rum Iovi Capitolino immolandum, cui se te gratiaS agere oportet , quod te ab se infidelis ministri paratis insidiis libera- Verit, ac praesenti Vitae periculo eripue- rit. En Sejani cadaver unco gutturi in- fixo a carnifice trahitur vel ad scalas Gemonias, vel in Tiberim fluvium, &,, de se gratissimum spectaculum Romanis praebet. Omnes laetitia efferuntur, & ales ter alteri sic loquitur: Quibus erat iste se labiisl quo vultui contracto nimirum, ,, aspero, truci, unde superbia & crudeli-
,, tas emicaret: juro tibi, numquam ama- ,, vi hunc hominem, tametsi amorem si- mularem, tempori serViens . Sed, quae-- so, dic mihi , quo crimine accusatus, si collectam principis gratiam effudit, at- ,, que hunc infelicem exitum sortitus est λ,ν quis ejus nomen detulit λ quos indices,, conjurationis produxit quae testimonia is adhibuit, ut fidem faceret de crimine ab se ipso admisso λ Alter vero ita respondet: se Ubi agitur de laesa majestate, Principes,, festinare solent, neque via illa forensi,
,, lenta & prolixa , quae minorum caussaa- ,, rum propria est, uti consueverunt . Ais Capreis, ubi Tiberius hoc tempore comin
249쪽
,, moratur , Venit epistola ad senatum , ,, ea Verborum copia , ut orationi quamis epistolae similior videretur. At at: rein
,, cte omnia se habent: nihil ultra scire se cupio . Sed quid interea plebs Romana ,, Μorum scilicet suorum non obliviscitur: ,, quo sortuna vergit, eo & ipsa inclinat
,, favore suo , atque animi propensione. , , damnatos aversatur, colit qui damnaveo runt. EX eVentibus merita hominum ae-
,, stimat populus. Itaque s Nurtia, pecu- ,, tiaris Volsiniensium Dea , Sejanum Tu- ,, scum hominem ad imperium ope sua pro- ,, Vexisset, Tiberium autem, senectutem in ,, secessu Caprearum placide & secure agen- ,, tem, oppressisset , idem populus eodem
is temporis momento Sejanum Imperatorem ,, proclamaret. Iampridem enim, eX quo, ,, deleta reipublicae libertate, nos Quirites,, ad comitia non venimus , neque suffra- giis nostris magistratus creamus , pactiis certam pecuniae summam a petentibus ;,, quod olim fiebat; populus omnem de im- ,, perio ac gubernatione sollicitudinem ab- ,, jecit: neque sua interesse existimat, quis ,, potissimum imperet. Qui enim reipublicae liberae temporibus honores largiebatur:
250쪽
, qui mandabat imperia , legiones, fasces, consuIares: qui summam rerum omnium, atque infinitam potestatem habebat: nunc, sub Caesaribus otio fruitur, & se conti-
, net. Duo tantum sunt quorum Vehemen
, tissimo desiderio flagrat, satis beatus quum, ea obtinuerit; nimirum vilis annona fru- , menti , & ludi Circenses. se Nunc adnitium horum versuum redeamus.
COMMENTARI S. v. 3 6. QUOSDAΜ praecipitat subjecta potentia magnae Invidiae J Optime ageretur cum aulicis hominibus apud reges gratia florentibus, nisi invidiam acrem adversariam &pertinacem nacti essent, cum qua semper pugnantes, haud raro superantur & gradu dejiciuntur. Hanc pestem pulchre describit Dantes Aligherius, poeta summus, Inserni Cantu XIII. ubi Petrum de Vineis, hominem Friderico II. Imperatori olim cariΩsimum, deinde calumnia invidorum oppressum, ita loquentem inducit: P son colui che tenni ambo te chiavi Dei mor di Federigo, e che te volgi , Serrando e disserrando, D soavi, Che