장음표시 사용
111쪽
. .in 3. l.C. de uasael. Ang. in eos. I.& Alex in l. iuris cuia .issed eum nilli a s de pacti . At etiam ubi dolus abest,ita ut nihil plane generaliter decerni possit, praetoris tarnen pnesidium non prorsus deest, cum ipse tunc in singulis speciebus ex personis, & causς conuentionis aequitatem metiatur, atque idem plane seruet, quod seruasse Reges credibile est, qui anteaquam per regulas generales iure ciuili aliquod constitutum esset, uari E prolpibrum arbitrio in singulis factorum euentibus ius dicebant. Hoc ipsum uero&a prettore seruari docet Vlpianus in l. ulti supra titu. prox. cui cum speties conuentionis qua dam parum distincte fuisset proposita, ita ut ipsius aequitas obscura esset, ita se respondisse ait. Respondi ex personis,causisque eum cuius notio, sit siumaturum an actio danda . sit. De auione nimirum praetoria in saltam intelligit, de qua pariter mentio habetur in l. iuris,ntium in prin. fisde pacta & in Linter socerum f. conuenit.is de pactis dotalobus, ubi Paulus Non seruata inquit fide conuentionis, licet directa actio nulla comis petat, utilis tamen in factum danda est. Itaque fit & hoc diligenter notandum est ut 6o puter actiones praetorias in factum edictales, hoc est eas quas generali edicto praetor pollicetur, ut in edicto illo Naut. caup. & stabul- cum reliquis eiusdem generis , aliae sint actiones prstoriae in factum, quae decretales dici possunt, ut pote quae uari h a praei i re ex causis, & personis decernuntur. Qua in re tam expressam manus Regis quasi e fiagiem habemus, ut nihil plane aliud sit,in quo clarius ipsius simulachrum cernere possimus. Ex hoc uero optime mihi uidetur defendi poste, quod post Innocentium,& Compostellanum tradit Butrius in c.Quae in ecclesiarum nu. 27.de constit. ubi haud dubita i ter affirmat hodie quoque nudam conuentionem, licet ex ea iure ciuili agi non possit, ex lato iudicis ossicio seruandam esse, non secus atque olim iure gentium pro ea manus regia praestaretur; Et quamuis ibi dicat Io. Imol. hoc non admittere forensem causarum
usiam, nisi adeatur imperator,hoc tamen idem & in alio quocunque principe, qui modo superiorem non agnoscat,haud dubiὶ receptum est. Quare cum hac de re olim in sacro consilio Neapolitano ageretur,conclusum est quendam Baciscum de Iungano compellendu esse id praestare quod nudo promiserat, quonia id aequitas suadebat,scq; aequialte potius quam convctionis genus spectari oportere. Ncc restrictionem illa Imolensis quicquam aduersari existimatum est, qui hanc facultatem tantum imperatori concedit, Qua 3 doquidem ipse quoque Rex in regno Neapolita. cuius Monarca est, iura imperii obtrunet ut no.in proaem. constit Regni, gis uero persona sacrum consilium representare c5
pertissimum est, quare ex Butrii sententia secundum creditorem iudicatum est, ut resert lictus decis leto. Hac de re multa nusantur hic recentiores, ac sese mirum in modum inuoluunt,atque id causae est quia quae spectant ad naturalem obligationem quomodo Lex nudis couentionibus illa oriatur, & quomodo escax st, n5 rQE tenuerunt. Nos u ro hanc Innocentii, Compostellani, ac Buttii traditionem uerissimam esse putamus,non tantum ob eam rationem,quam ipsi assignant, quὁd iure getium nudae conuentiones es. v ficaces essent, ac manu regia effectum sortirentur, sed etiam quia hisce ciuilibus legibuta quas nobis Iustinianus reliquit,expressim cautum reperimus, conuentionem quoque nudamessicacem esse, quoties linaequitate postulare ex causis ,& personis aestimari potest, atque eo nomine actionem in factum utilem decernendam esse da. ultisvp. tit. prox4. In
ter soceru f. conuenitiss. de pactis dotes .Ex quo etiam illud non perperam inferri pcsse arbitramur, hanc facultatem non supremis tantum principibus,qui leges codere possunt
sid&aliis insetioribus iudicibus concedendam esse.
112쪽
A N liste hactenus cse simplicibus conuentionibus dicta suere, de reciprocis quoquci seu correspectivis assumari possint. Tum qua ratione etiam in aliis materiis obligationum uires aestimandae sint.
x In reciprocis conuentionibus eadem obtinent, quae de fimplicibus hucusque re dita fuere. 2 Ex reciprocis quoque conuentionibus oriri exceptionem uerius est. 3 Quibus legibus apertissime probetur n cotractibus in nominatis non dari poenitentiam etiam ante implementum. Conciliantur simul. l. i. S. Ideo Pardius. E. de re.permut.& LNaturalis S. I .sside praestri p. uerb.quet prisno aspectu maxime inter se uidentur contrariae. s Declaratur. l. si pecuniam fide eondici.ob causalitque item leges luet in contracti bus in nominatis poenitedi iacultatem uidentur concedere, & infi 'nu.ii. ε Non satis uidentur Docti tenere, qua ratio ne interdum poenitendi facultas conc datur,dum id causet putant esse,quod eo uentio correspectiva sit. 1 1n conuentionibu correspectivis, quid potissimum spectari debeat a Non utriusque contrahentis utilitas eius modi est,ut conuentioni causam praebe
re potuerit., Non nisi iniustissime potest instare, ut seria
uetur conuentio Hrrespectiva, is cuius commodum initio spectatum non fuerit. Io Ex cuiusque uoluntate ipsius utilitas aesti manda est. ii Ex duabus promissionibus, quae insunt roci proci con uentioni,illa talum q us prineipalis est, simplicis promissionis effectus producit.
xi Caliaula,& Ripa hac in re propius, quam
csteri ad ueritatis scopum accesserunt. Quae dicta sunt de obligationibus, quae ex nudis conuentionibus inducuntur, ad alias quoque obligationes omnes recte
a Obligatio pupilli, quatiuis non quoad ipsum pupillum, tamen quoad alioru personas uires perspicuὰ suas ostenditiis Fidei uissor, qui pro pupillo soluit, mandati actione ipsum conuenire non potest.
16 stectE nouatur quod ό pupillo promissunt
r7 In Falcidiae ratione ineunda debitum pupilli c6sideratur,quamuis illud alioquinineficax esset Quae ratio sit cur pro seruo solues no repetat temque pro ipsb fideiubens obligetur, manuis seruus ipse nullo modo ut
obligatus.19 Dubitatio proponitur non contemnenda. zo Ad duos tantum contractus, nimirum do nationem, ac permutationem citeri ornnes contractus aliquo modo referri possunt ἐχr Negotium quid appellent iuristonsulti.
za Quatuor illi articuli do ut des , do ut facias , facio ut des, facio ut facias, non. Blos contractus innominatos,sed etia nominatos complectuntur. 3 momodo ex donatione, uariis liberalitatis gradibus inspectis, plures cotractus deri uentur. 2 Noua opi. Franci Connani, qui putat eat pacto nudo donationis actionem non oriri. as Non inarguta expositiq. l. si quis argen tum,C.de donat. 26 Communis op. de pacto nudo donati nis adeo uera est, ut ab illa dissentire sit potius errare. 7 Ratio, cur caetera pacta quae continent Ii beralitatem promittentis, non sint a lege approbata; quemadmodum pactum donationis, per quod ita dari aliquid promittitur, ut perpetuo apud accipientem sit permansurum. 23 Multis in rebus,quas Philosophi non facila concederent, legumlatores sibi conniuendum putarunt.
αρ Honestius negari potest, quod dono petitur, quam quod alia ratione postula
Rei, quaedonatur detracita usustuctu,d 30 minium statim absque traditione in donatarium trinosertur.
113쪽
AD RUBR. DE VERB. OBLIG. C A P. XX
a Voniam de simplicibus tantum conuentionibus hactenus loquuti sumus,proximum est ut uideamus, nunquid haec eadem obtineant&in conuentionibus reci
procis, quas nostri correspectivas appellant, cum stilicet ab utraq; parte aliquid promittitur. Ac sic pariter intelligemus,an illae pariant exceptionem,& an poenitentiam admittant. Quae dubitationes sanἡ maximς sunt,omniumque maximὲ nostros interprotes fatigarunt: Et quan uis inter alios Fulgosius & Cumanus, quibus nos merito plurimum deserre solemus, suas& ipsi solutiones afferant, unam Fulg. in l. si pecuniam nu. Iio. isde condict.indet,.alteram Cuma in l. Aristo. nu. r. ff. de donat. quas hic referre non est necesse,innae eorum utrumq; putamus a ueritatis scopo longὸ aberrasse, ut ex iis quae nunc statim dicturi sumus,liquido apparebit. Hoc igitur uno uerbo hanc rem totam docidentes eadem plane de reciprocis conuentionibus dici debere existimamus,qus de simplicibus conuentionibus hactenus conclusimus. inare eandem obligationem naturale, quae oritur ex conuentionibus simplicibus,atq; eodem plane modo sumptam ex conu tionibus quoq; correspectivis oriri credimus, Imb&eosde effectus parere,& quoad eraptionem,& quoad poenitendi facultate adimendam,ita ut quantum ad hos ipses effectus idem plane iudicari debeat de quacunque reciproca conuentione, ac si utraque ex iis promissionibus, quae in tota illa conuentione continentur, per se simpliciter, atque seorsum facta selisit. Oriri exceptionem ex reciprocis quoque conuentionibus, plenissimE iam supra probauimus, cum demonstrauimus hoc neces lario sentire Vlpianum in d. l. iuri entium. 6. Igitur nuda.s s. de pactis. Quare illud alterum nobis sit perest demonstrandum, non magis scilicet in ipsis,uin simplicibus conuentionibus poenitentia dari. Quod ubi secerimus, tum asseremus ad hoc breuem quandam, ac dilucidam declarationem, ex qua intelligetur, quomodis accipiendς sint illae leges,quae primo aspectu contrarium probare uidentur. Probatur ergo hoc primum exl. quoniam asseueras C. de re r. permu- rati ubi cum ita demum concedat Diocletia. ex poenitentia condictionem dari, si causa non sequatur, propter quam datum fuerat, in eo perspicue senti sinu nil poeniren tiam dari,quoties is cui datum fuit, paratus est causam implere, sic. n. inquit. Aditus praeses pro ouinciae placitis eum parere, uel si causam, propter quam fundus da tus est, sequi non perspexerit, condicionis ratione datum restituere,sicut postulat uidebit. Ergo si causa sequu- ta si, propter quam datu est,hqc restitutio minime impetrabitur. Eodemque modo perpendi potest,quod traditidem Diocletia. in l. emptionem. C. co. tit. ubi Si placitis in- ecquit) citra stipulationis necessitalcm non exhibeant fidem,quantum dedisti, causa non sequuta, condicere pro desiderio tuo potes, optimeque etia hoc probatur exl. penuit. &ult. C. de condici. ob cauc in quibus legibus non aliter permittitur condici posse id quod ob causam datum est, quam si causa non fuerit sequu ta, siue fortuito id factumst, ut in l. penult. siue causa eius qui tenetur implere,ut in l. ult. Vnde apertissim ξ colligitur,ex poenitentia condictionem non dari, quoties potest impleri causa, & eam implere
pararus es. Nisi sorte alienum tibi aliquid datum, aut promissum fuisset. tunc. n. liceret poenitere, non quia patiatur hoc natura conuentionis correspectivae; sed quia conuentio eo casu irrita est, ut probatur in l. i. ideo Paedius is de rer. permul. iuncta l. natura
3lis. f. r. ff. deprescript. ueri quae leges alioquin simul pugnarent, nisi hac ipsa distinctione cociliarentur, quod scilicet vel propria va aliena res fuerit promissa. Sic ergo videmus, quo ues
114쪽
quoties non aliena res promissa est, &causa sequi potest, neq; etiam in reciprocis comitentionibus licere poenitere. Veram quoniam his omnibus legibus uidetur aduersari quod dicitur in l. si pecuniam .is de condici. ob cauc alijsq; similibus legibus, in qui- 1bus habetur propter poenitentiam condictionem dari, ut tollatur haec αν rινι μία planius aliquanto hoc quod diximus explicemus. Diximus utranque ex ijs promissionibus, quae continentur in reciproca conuentione, perinde habendam esse, quantum ad
hos ipsos effectus,obligationis scilicet,exceptionis,& poenitentiar,ac si non ambς simul in eadem includerentur conuentione, sed scorsum per se simplici pacto factae, accepistaeq; fuissent, Iam uero sciendum est, hoc ita uerum esse, si utraque promissio principalis sit, nam alioquin de illa tantum promissione poterit hoc assirmari, quae principalis
de alia uero contrarium plane concludendum erit, ut nec poenitentiam impediat, neque pariat exceptionem, imo nec naturalem ullam producat obligationem. Atque iii hunc modum intelligimus. l. si pecuniam, legesq; alias omnes quae pro hac parte n
satiua adduci possint; quae hoc modo iudicio meo nihil plane diis cultatis habebunt,
Sed illae propterea nostros interpretes tantopere fatigarunt,quod illi non satis tenueriit, qua de causa in ipsis poenitendi facultas concedatur, atque ex eo tantum fluere hanc 6 poenitendi facultatem putarunt, quod conuentio correi pectiva sit. Id quod nos ipsi plane inficiamur, atque ea ratione tantum dicimus poenitentiam concedi, quia promi Lissio illius, cui licet poenitere, principalis non est, nec per se attenditur, ita ut non idem de illa, ac de simplici promissione iudicare possimus: Videndum porro est, quomodo intelligamus promissionem non esse principalem, sic enim rectius cognOlcemus, quar tione sat, ut ex qua parte promissio non est principalis, non oriatur exceptio ex conuentione correspectiva, at neque naturalis ulla obligatio, quae postit poenitentiam impedire. Quoties ergo quaerimus, utrum conuentio utraque ex parte principalem promissionem contineat, ego id non ex eo aestimari debere arbitror, si utriusque intersit 7 seruari quod promissiim est; Siquidem in l. 3. f. i. &in l. si pecuniam. in princ. & β. I.
si de condict. ob caus utriusque interest conuentionem seruari, & tamen ab una pam te admittitur poenitentia. Puto autem tunc cqnuentionem reciprocam recte dici posse principalem ab utraque parte promistionem cbntinere, quando utraque promissio in illa interueniens est eiusmodi, ut ipsi conuentioni causam prsbere potuerit. Inibus m tunc tantum uere reciprocas conuentiones, seu contractus correspectivi dici poste
statuo. Animaduerto enim nonnullas eiusmodi speties reperiri, in quibus uel f contientio commodum utriusque partis contineat, ita ut firmam eam , de stabilem esse utrique parti expedia: tamen ab una parte commodum illud tale est, ut credibile nost, illud unquam conuentioni causam dedisse, aut fuisse aliquem qui tali comodo ad- s ductus, de conuentione illa incunda primum cogitauerit, ut exemplis apertissimis iam statim demonstrabimus. Atque his spetiebus omnibus ob illam, quam paulo post ass-snabimus, rationem non iudicarunt iurisconsulti in conueniens esse, ut ob poenitenetiam alterius hoc tu comodo priueris, quod conticiationi causam non dederit; sed satis tibi prospectum fore putarunt, si nullum tu inde damnum patiaris. Demonstratur hoc Probe exemplo illo superius adducto dpl.3. f. i. ff. de condict. ob cauc Dedi tibi pecu-aaiam, ut tertium manumitteres; Hic ma quin intersit seruum manumitti, dubitari non Potest, ipse enim alioquin eo nomine pecuniam non dedissem, Ac perspicuum etiam
est potuisse hoc ipsi , quicquid est, quod mea interes huic conuenuoni occasione
115쪽
prebere: At scomodum tuu spectemus, longe secus aestimabimus, nam tua quidem interest seruari hanc conuentione, cum praeter pecunia, quae tibi manumittendi servi tui causa promissa sui hin eo ipse seruo iam manumisso iura patroni obtenturus cssex. Ait
men nemo non uidet, hoc tuu comodii non eiusmodi esse, ut ex eo originem, atq; occasionem sumere conuentio potuerit, ideoq; promissione de solueda tibi pecunia principale non fuisse, sed accessori Matque ex accidenti facta illa sela de causa, ne ex eo, quod tu mihi de seruo manumittendo promiseras,damnum aliquod patereris. Siquidem cemiton modo imprudens, sed plane stulta petitio tua fuisset, si dari a me tibi pecuniam, ideo pet jsses, quod ob eam proprium te seruum tuum manumissuru esse promitteres. 9 Quare cu exploratilliinu sit, primo ipso initio non comodi tui gratia nos ita coii uenis scis ed eam solam ob causam huic te conuentioni consensum praestitisse, ut mihi gratificareris, mihiq; uni more gereres, nulla profecto aequitatis ratio patitur, ut mihi impedimento sis, quominus mihi liccat poenitere. Du modo enim indemnem te ego conserve, non tu certe debes contra como du meu ad necessitatem reuocare id, quod non lucri faciedi causa, sed a me rogatus, & ut mihi uni benefaceres, initio probasti. Nam qua rati ne qusse, aut quo aequitatis colore me impedies,quominus consilium in melius mutare posti m Θ Propriuiae tuu comodum allegabis, ut dicas comodius tibi esse, ac fructuosius adhuc me in proposito persistere ξ At non aequu facis ut modo dicebam si cu apertissimu sit, initio te lucru no spectasse ullii, sed meu potius negoti si egiste, atq; in eo quod me tibi contra promittere uoluisti, indenitati tus tan tum prouidisse, nunc eade ipsa in re u lis ex damno meo tibi lucrum comparare, meq; inuitum ad id compellere, quod nulla alia de causa initio probasti, nisi ut uolutati meae morem gereres. Si uero dicis, mihi quoque id magis expedire, ideoq; mutari consilium non oportere, sed quod utriq; utilius cst, id fieri aequius esse. Respondeo non te quaerere oportere, quid mihi utilius si meum cnim, non tuu hoc iudicium esse, cum & quae per se utilia sent, inutilia tamen iudicent, io si nostrae aduersentur uoluntati, ex qua sola nostra ipsorum utilitatem aestimari leges imbent, ut l. vlt. iis de usu & habit. Hoc idem perspicue cernitur & in ea saeti spetie,quae traditur in l. si pecuniam . in princ. nempe cum pecuniam cuipiam dedi, ut pro me Capua iteWSiquidem is qui pecuniam accepi non proponitur tabellarius suisse, qui soleret operas ad id suas locare, ideoq; non potest uideri proprio comodo adductus ad eam conuentione uenisse. Neque. n. credi sile est, hoc me rogatum a quopiam iri nisi ex hoc lucrum is sacere soleat, cuius rei nulla ibi suspicio es h ut accepta pecunia pro me Capuam eat, cum aperte perspiciatur, id comodo tantum meo fieri. Quocirca non est quod mirem usi si in hac quoq; specie statuit licere mihi poenitere. Vige . hic quoque ratio proxime a nobis adὸ uiri,prout&in alijs omnibus speciebus,in quibus alterutra promissio eiusmodi est, ut conuentioni causam, atq; initiu praebuisse illa credibile non sit; quo casu nu nil utraq; promissio principalis est. Itaq; quod no ide de utraq; ex his promissonibus iudice hac si unaquaeq; simpliciter, & seorsum facta suisset, no ex eo prouenit, quia promissio altera altera respiciat, sed quia eiusmodi couetionis maxime inter se dispares termini sunt, ut iam demonstrauimus; quo fit ut promissio, quae principalis non est, no, i recte simplici promissioni coparari pollit. Quod si pares terminos statuas,ac ponas in reciproca couctione ab utraq; parte principalelmissione adesse,de unaquaq; seorsum,acp se cosiderata ide senap aflirmauero & quatu ad naturale obligationc,& qua tu ad excePlionein no &pinniteua,ac si seorsum unaquil sacta, discorsum et simplici co sensu
116쪽
acceptata suisset, Imd uero tunc tantum reciprocam ut dixi seu correspectivam comitentionem uere appellari posse concessero . Hanc puto esse ueris limam huiusce nocti explicationem, ad quam nemo ex nostris proprius accessit, quam Hier. Galiaula hieraquem &Franc. Ripa deinde secutus est, dum distinguunt, fueritne contractus innominatus gratia unius tantum celebratus, an uero gratia utriusque. Veruin illud cauenduest, ne sorte intelligamus,factum id esse gratia utriusque, quod utriusque comodum c5- tineat. Neque enim tam comodum illius, cui promissum est, attendi debet, quam iulud spectandum, an promissio sit eiusmodi, quae reciproci conuentioni causam pra here potuerit: Ita enim quid aequitas,ratioq; naturalis exposcat, commodissime intellia gemus. Iam uero haec quae diximus omnia, dum demonstrauimus ex sola aequitate aestimari obligationem, generaliter accipienda sunt, non tantum si obligandi modus, ipsumq; genus conuentionis, sed etiam si alia quaecunque causa faciat, ut de obligationis uiribus dubitetur ;Semper enim a solius aequitatis quasi mensura pendet, sitne obligatio naturalis,& ciuilis simul, hoc est ad omnes effectus cssica & idonea, an naturalis tantum, naturalem enim appellant utplurimum iurisconsulti, quae ad petendum inestucax est, ob eam rationem, quam nos in serius afferemus. Considerandum est igitur
persaepe fieri, ut couentioni quidem ipsi nihil desit, quominus illa undequaque persecta iasit, ac plenissimc squitatem ab utraque parte possit continere, sed ob persenarum quae
conuenerunt, condicionem minus ex ea consueti essectus proficiscantu Quod quoties
contingere uidebimus,non poterimus iudicio meo affirmare obligationem ibi deessi atque aequitatem illam, quς obligationis sundamentum est; sed rectius dicemus illam quidem iubesse, at ipsius effectus ob ipsorum contrahentium uitium impediri. Cuius rei certissimum illud argumentum est, quod si alias quasdam personas interdum respiciant eiusmodi effectus, qui ex talibus conuentionibus oriri seleiit, tunc illi nequasi
impediuntur, ita ut hic quoque aequitatis, natursq; uim facile cernas . Et ut clarior excplis tota haec res sat, retinebimus exempla illa, qus supra diximus posse nobis in hac materia negotium facescere. Fac pupillum rite interroganti respondisse, aut ex empti ne, locatione, mutuo, aliauc quacunque causa per se ad obligandum es scaci promisis se, In conuentione ipsa nullum sane uitium reperias, S tamen ex ea ne naturalis quide obligatio oritur intelligo quando pupillus non est factus locupletior, nam alioquin oriretur obligatio, quae non tantum indebiti repetitionem impediret, iuxt.l. nam hoc natura iuncta l. praecedenti. g. de condict. indeb. sed etiam actionem pareret. l.pupillus. U. de auth. tui. l. 3- ff. de neg. gest. l. 3. E commodati sed si locupletior factus non est, nec naturaliter, nec ciuiliter pupillus obligatur, ut expressim dicitur in l. pupillus suprati t. proxi. & in l. quod pupillus. ff. de condist indeb.Quare non modo non compellitur ad solutionem, sed nec etiam selutum repetere prohibetur, ut optimc colligitur ex d. l. nam hoc natura, & ex d. l. pupillus. Hic porro non recte dixerimus obligati
ne plane deesse, neq;. n. pupillus est similis surioso, sed uere dicit consentire,&iudiciu infirmit illud quid sed in aliquod habet.l. ult.ff. de manu. uindict.Verii haec aequitas,quae in alijs obligationem solet inducere, in pupillo uix apparet, aetatis enim impedimento quasi uelatur. Quod si alia sorte persona interueniat, tunc dilucidὸ apparet haec naturalis aequitas, ac uel in ipsus pupilli persona perspicue se ipsam ostentat. Siquidem 3 fideiussor pro eo interueniens obligatur, quod seri certe non posset, nisi iam in ipsb
117쪽
g de fideius . l. si pupillus tit. nostro. Habet uero hoc totum,quod de pupillo constitutum cs apertis limam rationem. Nam si pupillus etiam qua locupletior iabus non est, ad solutionem urgeretur, uel solutum repetere impediretur, iniquum esset ex lubrico tatis hoc illum astici damno. Atque lisc iniquitas opponit sese illi aequitati, quae ex fide praestita alioquin oriretur, facitq; ut ne quidem exceptio inde competat, cum nec naturalis ulla obligatio ob idipsum orta fuerit. At cum fideiussor interueni cessat ratio
huius impedimenti, quod totum in damno pupilli' positum erat, propterea quod licetis alias fideiussor, qui pro alio Glui principalem ipsum debitorem mandati actione coit uenire possit, non tamen hoc illi conceditur, cum pro pupillo fideiussit, ac soluit. Quare tunc nullius damni periculum pupillo imminet, quoὸ ipsius fideius ris obligationem impedire possit,& hanc rationem considerat Vlp. in l. marcellus. iis de fideius scuinquit. Magis est,ut fideiussoribus non subueniatur, quonia his mandati actio ii 5 co- petat.Itaq; in ipsius quoq; pupilli psona obligatione cos derari necesse est, qua fideiustatis obligatio nitatur. Ex quo hi ut diuersis rebus inspectis & obligari pupillu,& no obligari recte affirmare possimus. Quod uero uideamus, non sicut pro pupillo, ita pro su-rios b, & prodigo polle fideiussorem interuenire, nobis mirum cilc non debet, quia cunulla eorum uoluntas sit, ut ait Pomponius in l. surios .is de reg. iur. sundamentu pla-nh omne deficit, quod fideius ris obligationem sustinere possit. Eademq; locu habebunt etiam si non fidei ubendi, sed nouandi causa, alia persona interueniat; at anuis enim non inducatur nouatio, nisi prius aliqua extet naturalis saltem obligatio, quae no-ro uari possit, tamen recte id nouatur, quod a pupillo promissum fuit. l. i. in s n. is de nouat. idq; ob eadem,quam paulo ante adduximus rationem, quia cum nullum hic pupilli damnum timeatur, in ipsius quoque pupilli persona detegitur, ac quasi suscitatur illa obligatio, quae prius latebat quasi se pira, atque contecta, propterea quod subesse aliquid oportet, quod alterius illius obligationis materia, & sundamentum esse possi. Idem denique concludendum est quoad alios plane omnes effectus, qui pupillo nulla asserunt detrimentum, ut in ea facti spetie, quam proponit Paulus in l. si pupillus.ssa ll. falcid. Quod pupillus sine tutore authore testatori promiserat, siluere eum testator iussit, ac legatum accipere, cum id solutilet pupillus, ut secundum tessatoris uolun- tatem legati condicionem impleret, ac dubitaretur deberetne ab haerede in falcidiami, imputan, respondit Paulus imputari debere tanq debitum haereditarium, quan uisi cus suturum esset, si non tanil debitum, sed implendae tantum condicionis causa illud hsres accepisset. Iccirco aulcm ut debitum considerat quod sne tutore authore a pupillo promissum erat, quia non pupillo, sed soli haeredi ea res detrimento esse poterat e Cum hoc exemplo quod de pupillo adduximus, exemplum illud plant conuenit, cum dominus seruosiquid promittit, neque enim potest dominus obligari seruo, ut nec seruus ipsi domino obligaretur, non quia non adsit consensus, atque . aequitas semitandς fidei, & non ipsa per se conuentio undequaque essicax st, sed quia ratio
illa iurisgentium, quae patitur sermum domino subiectum esse , eam ipsam seruandae fidei aequitatem infirmat, ac quasi sangit, atque omnes obligationis essectus. qui modo seruum ipsum respiciant, prorsus irritos reddit. Quare neque ad solutionem dominus compelli potest , nec si iam soluerit, repetere prohibetur; at diu iacendum est tectam hanc potius,& sopitam, quam nullam esse obligationem. Nam si
ad alios reseratur, in quibus cesset illud impedimentum, effectus suos plane obtinebit, L 1 ut de
118쪽
ut de pupilli obligatione proxime conclusimus. Si quis enim pro seruo meo soluerit id quod mihi seruus ipse promiserat, contra illum postea repetente dabitur mihi exceptio; Item si quis pro seruo meo mihi fideiusserit, obligabitur, ac pariter pignus co nomine
mihi datum tenebitur. l. naturaliter. V. de condici. in leb. Vcrum oneri hic sese nobis dubitatio non contemnenda circa haec ipsa, quae de obligationum ei scacia bactenus lyconclusinus,quam dubitationem nullo modo duximus praetereundam; Est enim cius modi, ut in ea ues doctissimi uiri haesitare pollini, ut quosdam h sitasse uidebimus. In ter caeteras obligationes quas diximus iure ciuili ad agendum csticaces esse, illa quoq; censetur, cum quis dono rem aliquam dare promist. l. si quis argentum. f. ult. C. de donat. Sed hic opera pretium cst quaerere, qua de causa id factum fuerit, ac quae sit ratio huius disserentiae inter pactum donationis, & alia multa pacta, quae tamen ta ipsa libe-traliatem continent promittentis. Nam aut concedis nudum pactum donationis habere ex parte utriusque squitatem, quae illud cnicax reddere debeat, aut uero id negas, s id negas, Iustinianum reprehendis , qui co nomine actionem tribuit, Quod si concedis, atque eo nomine defendis Iustinianum, ut dicas aequitatis rationem postulare, ut ex nudo pacto donationis agi possi, utq; ad solutionem possi urgeri,qui ex mera linberalitate promisit, Qu. ero cur non idem sit in alijs nudis conuentionibus, qus promi tentis liberalitatem continent, ideoq; donationis specie prs se serunt, & cur i s minus, quam nudo pacto donationis aequitas faueat. Quandoquidem ad efficaciam obligatationum praeter aequitatem nihil aliud spectari iam demonstratu fuit. Anteast huius obiecti solutione asseramus, ut planius aliquanto intelligatur, quomodo caetera quoq; pacta donationis speciem ut diximus prae se serat, considerandum est, duo esse potissi- ,oma conuentionum genera, ad quae reliquae conuentiones omnes congruenter referri possunt; Aut enim reseruntur ad permutationem,aut ad donationem. Ad permut .ationem reseruntur quae non gratuito, sed ob aliquam causam sunt, sicq; negotiu aliquod
contiueui. Ad donationem uero, quae sunt gratuito, ut & Franc. Conanus lib. F. cap. a.
recte animaduertit, sentitq; hoc perspicue Vlp. in l. Aristo. ff. de donat . ubi ex x Aristonis sententia ita inquit: Aristo ait, cum mixtum est negotium cum donatione, obligationem non contrahi eo casu quo donatio est. Donatione appellat, quatenus actus gratuitus est, negotium uero quatenus fit Ob causam,& permutationcm continet, quod
ipsum exemplo illo declarat. Seruum dedisti mihi, ut post quinquennium illum manu- . mittere, ait Vlp. ante quinquenniu donationem esse,quia hoc tempore nihil a me inui- cem praestandum est, post quinquennium uero negotium appellar, quia causam manumissonis habet. Itaque sentit quae non gratuito sunt, ad permutationem referri neq; enim aliud potuit intelligere cum dixit negotium quae uero gratuito sunt ea statuit sub donatione quodammodo contineri. Recte igitur ad permutationem poterimus referre illos quatuor articulos, quorum meminit Paulus in l. naturalis. Tde praescrip t. ucta nempe do ut des , do ut facias , sacio ut des , facio ut socias; Quibus articulis continentur conuentiones , & contractus omnes, non tantum inuominati ut pleriq; ex nostris stulte arbitrantur sed etiam nominati. Nam si rem dedero, ut tu des pecuniam,vel e conuerso, emptio est, si dedero pecuniam, ut sodias in agro meo, erit locatio, si mandatu tuo aliquid secero, ut tu quoque facias quod libi mandauera, recte poterit dici madatu, ut docet Paulus in tota illa l. naturalis ;ρtaos do his in priscutia non loquimur, ama uero gratuitos cotractus ad donationu
119쪽
, 1 posse referri res ipsa perspicuum facit. Nam cu liberalitatis multi gradus esse eernant, nosemper ex liberalitate promittentis inducitur ille contractus,quem peculiari nomine dicimus donationem .Quandoquidem no semper rei nostrae perpetuo damus dominium; At inducitur uel mutuum, cum scilicet ad tempus datur aliquid, ut idem genere redda- tu uel commodatis,cum rei usum gratuito concedimus; uel mandatum, cum operam nostram absque ulla mercede pistamus; vel denique depositum,cum in re alterius conseruanda nostram gratuito diligentiam exhibemus. In quibus omnibus conuentionibus
semper aliquid subest,quod donationi merito tribui possit, atq; inde uarii cotractus inducuntur, prout ea inter se uaria sunt, quae ex nostra liberalitate prosciscuntur. Quod cum ita sit, ex hoc certe sequitur, cum de mutuando, uel commodando paciscimur,hec, atq; alia eiusmodi pacta, quae liberalitatem continent promittentis, non absurde inter pacta donationis recenseri posse. Hinc ergo nostra oritur dubitatio, cur scilicet ius ciuile non haec quoque pacta secerit edicacia,quemadmodum illud fecit, quo rei nostre dominium perpetuo promittimus, imo clim in his minus gravetur promissor, qui ad lepus dare promisit, facilius admittendum esset, ut ad tutionem urgeret. Huius diuerti ratis ratione quae certe primo aspectu dissicilis admodum uidetur)irustra inquireremus, si Franciscidi Connani de donationis pacto sentententiam sequeremur. Putat ipse lib. . comment riorum iuris ciuilis cap. s. nudum pactum donationis nunqua ad agendum efficax esse, nisi ipsi ex his tribus adminiculis unii accesserit, quo roborari possu, nempe au t traditio, aut stipulatio, aut insinuatio. Nec quicquam eum mouet constitutio illa lustiniani in l. si quis algentum. f. ult. C. se donat. Ipse enim cam legem sic interpretatur, ut Iustinianus
ibi cum ex donationibus nudo pacto factis agi posse permittit, non de omnibus passindonationibus loquatur, sed de illis tantii in quae apud acta in simiantur, ac propterea fi
mi ori cum probationis, tum esse aequitatis sundamento innituntur. Itaque pactum nudum donationis, quod insinuatione caret, non secus, ac caetera omnia nu)a pacta ad
agendum inesticax esse statuit. Plurimum certὰ huic sententiae illius legis uerba sussia-gari uidentur, quae dum nudo pacto donationis prebent es scaciam, in eo ipse uidendi, tur publicorum actorum authoritate desiderare. Si quidem Iustinia. in s. sin autem dona totiuers sinautem amplioris summae. de iis donationibus incipit agere, quae legitimam
summam excedunt,& inquit. Si nautem amphoris summae, tunc ad acta publica decurratur, ita ut in iis, quae amplioris sunt aestimationis, secudum nostram legem non in totum, sed solum superfluum evanescat. Quare cum ipse postea in s. ult. illi donationi necessi citatis robur affert, que tum stipulatione, thm traditione caret, eosdem planc uidetur terminos retinere,&consequenter de illa tantum donatione uidetur loqui, quam apud acta seri debere paulo ante tradiderat, coque maxime, quia post praestitam donationi escaciam subiicit haec uerba. Monimentorum obseruatione in his modi secundum quod specitialiter a nobis in eiusmodi casibus praedictum est, obseruanda. Quapropter si huius logis uerbis adducti cum Connano cocedamus, pactum donationis a caeteris nudis pactis nihil differre, frustra huius differentiae rationem inquiremus. At nos constanter assirmati posse putamus 3 Connanum errore labi,&csteros, si qui modo erunt, qui hanc opi- nionem tueri uoluerit t. Communis enim sententia tam aperte probatur ex s. Aliae inst. de donat. ut ab ea recedere, errare potius sit, quam dissentire. Nam cum ibi ita exordiatur Iustinianus, donationes tunc statim perfici, cum donator uoluntatem suam scriptis
aut sine scriptis mantisauerit, quis assimare audea n donatione publico rum actorum
120쪽
authontatem desiderari 3 Quod tanto minus dicedii est, quia de insinuatione paulo post
ita loquitur, ut illam se itersi c. praecedenti nullatenus considerasse aperte demonstret. Huc accedit, quod suam hanc constitutionem Iustinian iis eo declarat exemplo, ut dicat se ad exemplum uenditionis ipsi quoque donationi necessitatem itiesse uoluisse. In uel ditione autem compertissimum est, nullam insinuationem requiri. Sicq; videmus Iustinia nil hac ipsa de re apertissime loquutum esse. At uel si maxime ipsius uerba obscuritatis aliquid haberent, Theophilus tamen code in loco tam aperte hoc ipsum explicat, ut nullum plane dubitationi locum relinquat. Itaq; rccepta hac communi sententia, quana omnino recipiendam esse demostrauimus,ex nudo scilicet pacto donationis actionem oriri, uidendum est, quae causa sit, cur non ut caetera pacta nuda, pactum quoq; donationis in- cilicax sit. Vera ego causam esse arbitroriquia ratio propter quam lupra conclusimus parreta nuda esse inessocia, non aeque uiget in pacto donationis; prout communis experientia sicile unumquemque docere poterit. Videmus persaepe fieri, ut uel propinqui, uel amici,aliive quicunque a nobis ea poscant, quae uel si praestare sine maximo incommodo Non possimus, tamen nec postimus illa denegare, quin agrestes habeamur, atq; in urbani, atq; etiam interdum a nonnullis ut est multorum importunitas nimis odiose obtu-dam in Quare cogimur saepen umero postulatium uotis annuere; quod tamen eo animo plerunq; iacimus, ut mox inuenta causa possimus eadcin ipsa colore aliquo recusare. Vt si promiserim equum in certam diem me tibi commodaturum, postea dicere potero fortuito contigisse,ut mihi tabellarius ea ipsa die Neapolim mittendus esset, Aut si pecunia mutuo me tibi daturum promiserim, potero deinde eo nomine me tibi purgare, quod dicailla ipsa pecunia aedium mearum uitio mihi occurrendum fuisse, quae post illud tempus rimas agere coeperint. Recte ne,an perpera id sieturus sim, Theologorum cognitio sit,aut Philos phorum qui de ossicijs,ac de moribus pcepta tradiit, Legumlatores certὸ hac in re connivendum esse arbitrati sunt, nec promista omnia uoluerunt necessario exigi posse. Si quidem uidebat petitori ob praedictam maximὰ causam non sempcr sustragari aequitatein, a qua 1bla obligationum uires aestimari plenissime supra demonstratum est. At longe aliter res sese habet, cum rem quampiam me ita daturum tibi promitto, ut illa per retud apud te sutura sit; nam vere hoc casu dicere possumus mihi liberum fuisse no promittere. Neque enim causa, tuam proxime adduximiis, ad id me impellere potuit, cum perraro tam impudens aliquis reperiatur, qui rei meae dominium gratuito in se transferri postulet; quoties vero id contigerit, potero ego semper saluo Oiscio postulata denegarn ,, Quapropter si non denegauero, sed potius ea promisero, lus mihi initio non promitte se liberum suerit, non potero existimari fraude carere, si postea excusationes asseram, cur fidem datam implere recusem; Eoq; maxime, quia cum dico, me aliquid tibi don re uerbum illud donare non uidetur ut ita dicam mere dispositiuum,sed habet in se nescio quid exequ utionis. Siquidem cum primum donare me dixi, iam statim uideor, quatum in me est, rem illam, quam donaui, a me abdicasse, ita ut nisi illa iuris regula aduersare ruri quae prohibet dominiit absq; traditione transferri, illico eius rei dominium in te trasret, sicuti tunc transit, cum ibi a proprietas absq; usus ructu donatur, quia eo casu praedieta regula non obstat, d. l. si quis argentum . . penuit. Itaq; quo te maiorem in spem, i aos que offectui propiorem adduxi, eo minus squitas patitur, ea te spe fraudari,ac quasi e cogitatis artibus a me deludi. Videtur haec mihi ratio eiusmodi esse, ut uel f nullius legis
thoritate possct comprobati, omnino tamen recipienda esset, Veram ut in illa prorsus